11-та недела по Педесетница. За немилосрдниот должник

ЕДИНАЕСЕТТА НЕДЕЛА ПО ПЕДЕСЕТНИЦА

„Лукав слуго, јас ти го простив целиот долг, зашто ми се молеше; не требаше ли и ти да се смилуваш над својот другар, како што се смилував и јас над тебе“

 ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!

Земните настани, кои секојдневно ги гледаме со сопствените очи, се слика и одраз на духовните закони. Она што е природно и видливо претставува слика на натприродното и невидливото. Токму тие настани од природата и човечкиот живот Господ Христос ги употребувал за да на еден сликовит и очигледен начин ни ги прикаже небесните вистини и реалноста на религиозниот живот. Оној, кој не сакал овие вистини да ги прими, не можел ниту да ги сфати овие приказни. А тогаш, кога и самите Христови ученици не можеле да ги сфата пораките од Христовите приказни, Самиот Господ Исус Христос, по нивно барање, почнувал да ја толкува секоја приказна и да го објаснува нејзиното значење.

Една таква приказна слушнавме и денес, приказна за еден слуга кој не бил расположен за простување на долгот од својот пријател. Имено, истиот тој слуга бил должен при царот десет илјади таланти, па бидејќи не бил во можност да го врати долгот, паднал на колена пред господарот со единствена молба да биде продолжен рокот за враќање на долгот. Откако господарот се смилувал над него, му го простил долгот и го пуштил да си оди, но по патот слугата сретнал еден свој другар, кој должел само сто пенези, кои во тоа време биле безначајни пари. Слугата го побарал својот дел, но и неговиот другар не бил во можност да ги врати парите, па затоа и тој побарал време за да заработи пари со кои би се раздолжил. Но неговиот другар постапил немилосрдно кон него и го ставил во затвор. Тогаш господарот, кој претходно му го простил долгот, се разгневил над ваквата постапка на својот слуга, го повикал и рекол: „Лукав слуго, јас ти го простив целиот долг, зашто ми се молеше; не требаше ли и ти да се смилуваш над својот другар, како што се смилував и јас над тебе?“. Тогаш господарот се разгневил и го предал слугата на мачење сè додека не го исплатил својот долг. Приказната која Господ им ја раскажал завршила тука, но на крајот во една реченица ја кажал и кусата порака упатена до сите нас: „Така и Мојот небесен Отец ќе направи со вас, ако секој од вас не ги прости од срце грешките на својот брат“.

Христовиот совет за братски однос и за поправање на грешниците прет­ста­ву­ва должност за простување на навредите и тоа без никакви траги на огорченост и роптање. До целосно помирување меѓу луѓето може да дојде само и кај едната и кај другата страна  постои добра волја. Тоа го знаеле и еврејските рабини, па затоа советувале дека секој евреин треба на својот ближен да му ги простува навредите, но само трипати, а по четврт пат – никако. Затоа и апостол Петар во една прилика го прашува Исуса колку пати треба да му се прости на својот ближен, убеден дека простувањето мора да има граница, за да не се дозволи негова злоупотреба. Меѓутоа, од Христовиот одговор Петар бил изненаден, бидејќи во одговорот Спасителот отфрлил секакво ограничување и побарал бескрајно простување.

Во Божјото царство се бара неограничено простување, бидејќи на немилосрдните Бог им ја скратува Својата милосрдност. Од љубов кон ближниот христијанинот треба да попушта и да простува на оној кој му нанесува навреди, зашто љубовта ги поднесува слабостите на љубениот. Злобата на другите луѓе не ги исцрпува трпеливоста и добрината на оној, кој е исполнет со вистинска љубов кон ближниот. Кога се враќа со иста мерка, тогаш злото не се уништува, туку, напротив, се умножува и раширува. Кој враќа со иста мерка, се изедначува со напаѓачот, но и оној, кој се повлекува, не е во ништо помал од оној кој напаѓа.

Силна причина заради која човекот постојано треба да му простува на својот ближен лежи во фактот дека и самиот, во голема мерка, е виновен и должен пред Бога. Оваа вистина Спасителот ни ја илустрирал во денешната приказна, од која се гледа дека долгот на нашите ближни кон нас е само една капка вода во океанот на нашиот долг кон Бога. Според тоа, и нашата милосрдност е неспоредливо помала од Божјата милосрдност. Во оваа приказна господарот го символизира Бог, а слуги се луѓето, кои сите, без исклучок, се Божји слуги, кои мораат да принесат сметка пред Бога.

Должникот искрено го признава својот долг, па затоа не бара, ниту, пак, очекува долгот да му се прости, туку само моли за трпение, како нешто најголемо кое може да се измоли. Неговата скрушеност и беда предизвикуваат жал, па господарот, во својата широкоградост, му го простува долгот. Господарот го направил она, кое, според правото, и не бил должен да го направи: Го простил долгот и му подарил слобода. Со ова Господ Исус Христос ни предочил дека нашата состојба би била крајно жалосна, доколку Бог во Својата милосрдност не ни простува.

За да сфатиме во целост каков треба да биде нашиот став кон нашите ближни, кажано ни е дека и самиот должник имал свој должник, кој му бил должен неспоредливо помалку. Неговиот должник го направил истото она, кое и тој го направил пред господарот: побарал време за да може да се раздолжи. Но овојпат, самиот слуга се јавува во својство на господар, па постанува немилосрден и сака да ја примени целата строгост, заборавајќи дека и самиот е жив благодарејќи на великодушноста на својот господар. Исто така, и ние сме живи благодарејќи на Божјото простување, кое е неспоредливо поголемо од сè она, кое ние еден на друг го должиме и простуваме. Па сепак, ние тешко простуваме, во однос кон Бога премногу грешиме, но многу сме чувствителни кога некој нам ќе ни згреши. Затоа Христос од нас бара никогаш да не забораваме дека сме големи и постојани должници и виновници пред Бога, и дека во таква состојба, самите себе со своите сопствени сили не сме во можност да си помогнеме. Ако сме свесни за ова ше постанеме милосрдни кон нашите ближни, кои не се ништо друго, туку наши сострадалници.

Во приказната се вели дека неговите пријатели биле крајно изненадени од постапката на нивниот ближен, па затоа го известиле и господарот. Откако господарот го слушнал тоа ја скратил својата понатамошна милост кон својот слуга и ѝ го предал на правдата на понатамошна постапка, односно, на мачителите кои ја извршуваат казната над виновникот. Ова ни дава повод да мислиме на Божјата милосрдност, благодат и љубов, но исто така да размислуваме и за строгиот и праведен Божји суд. Верата во Бога и помислата на Неговата праведност ќе нè оспособат за простување. Бог Отец преку Христа нам ни ги простува гревовите и на сите им ја нуди Својата благодат, во која се наоѓа искра и корен на љубовта. Онаму, каде што нема љубов, таму ја нема ни Божјата благодат. Божјото простување е неизмерно. Оваа вистина постојано треба да ја имаме во мислите, па тогаш грешката на нашите ближни кон нас, постојано ќе нè поттикнува на простување. Кој не сака да простува, прави тежок грев, заради кој го губи и вечниот живот. Христос сака да нè сочува од секоја осветољубивост и нè поставува пред Божјиот суд секогаш кога во нас ќе се појави лоша помисла. Ако човекот на својот ближен не му ги простува малите долгови, тогаш не може да очекува Бог нему да му ги прости бескрајно поголемите долгови – гревовите, за кои заслужуваме пеколни маки.

Зборот „прости“ има длабоко значење за православниот христијанин. Ако некому му речеме „прости“, тоа значи да побараме да се обнови она, кое не може да биде обновено и препородено со помош на човечки сили. Затоа толку корисно и спасително е простувањето, зашто само на таков начин можеме да постанеме нови луѓе, способни да ја примат во себе Божјата благодат, која обновува, препородува и осветува. Затоа во секој наш ближен да ја гледаме Божјата икона, која е повредена од времето преку нашата негрижа и злоба. Да постапуваме кон нашите ближни онака, како што посакуваме и Бог да постапува кон нас, за да бидеме достојни да се наречеме Негови синови и наследници на Неговото царство засекогаш. Амин!

протоереј Златко Ангелески

******************************************

Во една прилика апостолот Петар го прашал Господа Исуса, колку пати да му се простува на братот. Според проценката на книжниците од тоа време, можело да се простува до трипати. Апостол Петар сакал да се покаже великодушен и со своето прашање претпоставил дека можеби седумпати би било довоолно? А Христос на тоа одговорил дека мора да простуваме седумдесет пати по седум т.е. постојано и безброј пати.

Како појаснување на тоа безгранично простување Господ ја раскажал параболата за милостивиот цар и немилосрдниот должник. Во таа парабола Бог е претставен како цар кому му должат голема сума пари. Едниот должник должи 10 илјади таланти. 1 талант во противредност е 27 кг злато. Другиот должник должи 100 динарии, околу 1000 денари.

И првиот должник кому му бил простен огромен долг, отишол и за гуша го фатил својот должник, кој му должел стотина денари. Какво немилосрдие и суровост? Затоа бил подложен на маки додека не го исплати целиот долг. А, според тоа што веќе нема можност да се раздолжи и никогаш не ќе може да го исплати својот долг, овде се напомнува за бескрајноста на адските маки.

Оваа парабола треба да ја примениме на себе самите и да се познаеме во големиот должник. Гревовите на нашите ближни кон нас се безначајно мали во однос на нашите гревови кон Бога. Сепак, како сме се задолжиле со тој огромен долг? Човекот е должник пред Бога затоа што не твори добри дела какви што е должен да твори, туку наместо тоа уште прави зли дела, греши. „Да се сведат сметките“ значи дека ќе се бара отплата на долгот, како што во параболата е прикажано барањето на отчет од секого на Божјиот суд, по смртта на секој човек.

Со што толку нѐ задолжил Бог, за да бара отчет од нас? Да се потсетиме: Царот Небесен, единородниот Син Божји стана човек, беше распнат заради нас и заради нашето спасение. Тој немаше потреба да доаѓа на земјата, туку исклучиво од љубов заради нас се принесе во жртва. За неговата бескрајна љубов, ние не се угледуваме на Христа и не му одговараме со љубов и со саможртвено служење на ближните.

Ние го пренебрегнуваме тоа „големо спасение“ (Евр. 2:3) и се задолжуваме кон Бога со ненаменско трошење на сите материјални и духовни добра што секојдневно ги добиваме од него: живот, здравје, светлина, дожд… Кога гледаме прво за себе и што повеќе за себе и незаситно за себе – тогаш приграбуваме со алчност и себичност, а нашиот долг секојдневно се зголемува и постојано расте, како што расте нашиот егоизам. Освен оваа вина на презир кон Божјата љубов кон нас, ние постојано правиме и други гревови, та дури и сме навикнале на гревовите што не ги забележуваме. Гревовите се долг пред Бога, но Бог секако, нема да осиромаши од нашите неисплатени долгови. Гревот e против Божјата љубов и против достоинството на ближниот, но секогаш е на наша штета. Создадени сме според образот Божји и тој образ Божји во човекот е бесценет. Тој образ Божји во човекот е ризница во која Бог ги вложил сите дарови и совршенства. И кога со порочен живот ги арчиме своите сили и својот живот како блудниот син, тогаш трошиме од Божјото, се задолжуваме кај небесниот Отец, а хазардерски се упропастуваме себеси.

Ако направиме паралела со една друга Христова парабола, може да се рече дека нашиот долг од 10 000 таланти е гредата во нашето око што не ја гледаме, а 100-те динарии како незадоволена правда се раската во окото на ближниот која толку ни пречи, што и окото би му го извадиле.

А, Бог ни потпишал бланко простување за нашите долгови со единствена клаузула: и ние да простуваме. Бог толку го цени простувањето, што тоа е дел од главната молитва: Оче наш. Ние мора да внимаваме да не се покажеме лажливци пред Бога, кога ги изговараме зборовите: „прости ни ги долговите наши, како што и ние им ги простуваме на нашите должници.“

Чест приговор за простувањето е дека тоа е неодговорно попуштање на другите. Како да му простам некому, како да ги земам на себе последиците од гревот на другиот, кога и самиот сум поразен од грев? Сам човек не може да му заповеда на срцето: ние ги немаме клучевите од своето срце. Во Бога се тие клучеви и тој може да отклучи, да влезе во нашето срце и да го промени. Св. Јован Кронштадтски во својот дневник запишал дека, кога тој имал лошо чувство кон некој човек, секогаш се молел Бог да го измени расположението на неговото срце од лошо во добро. И Господ секогаш му помагал во таквите случаи.

Во денешната евангелска парабола, браќа и сестри, се состои решавачката тајна за секој човек и за целото човештво. Простувањето што го добиваме од Бога ни го открива значењето на гревот. Преку простување стигнуваме до сострадание со другиот, сочувствување со секој човек кој е ранет од гревот како и самите ние. Старец Јосиф Исихаст велел дека оној што бара другите праведно да се однесуваат кон него, нека знае дека правдата се состои во споделувањето на тежината со другиот, во носењето на бремето на ближниот до последниот здив.

Простувањето се дава по скапа цена – по цена на крвта Христова. Никој не може да дознае како се дава простувањето што ја надминува секоја правда, ако не го види Синот Божји кој воскресна во слава. Сѐ да простиме со воскресението Христово! – тоа не е само стих од Велигденската богослужба, тоа е темелот на новиот живот во кој сме повикани.

На Страшниот Суд како summa summarum, Бог ќе нѐ суди според паравилата и законите со кои ние самите сме се однесувале кон другите луѓе. Ако не сме дејствувале според законот на љубовта и милосрдието, туку од луѓето сме барале праведно, реципроцитетно однесување кон нас, тогаш и нас Бог ќе нѐ суди по законот на правдата. Ако пак ни се суди според правда, тогаш кој ќе опстане на Судот?

Сите ние сакаме да спасиме и да влеземе во Божјото Царство. И еве, денешното евангелие ни го открива патот кон спасението: прости им на другите, за Бог да ти прости тебе. Амин.

Проповедта е прочитана на Света Литургија, во соборниот храм Свети Никола, во Куманово.

******************************************

Проповед в Единадесета неделя след Петдесетница

Възлюбени в Господа нашего братя и сестри,

Няма в нашето обозрение нещо толкова очевидно съществуващо и толкова неопределимо за човешко мъдруване като душата. Бидейки дву-съставно същество, изградено от душа и тяло, човекът свиква с тялото, познава го от усещанията, които плътта изобилно дава, от отражението му в огледална повърхност, както и от потребността да го храни, облича и да слугува на неговите нужди. Човекът, който не общува със своя Творец, познава душата си в много по-малка степен и често бърка несгодите на плътта си с душевен трепет. Ако по Божие допущение човекът е лишен от безценния дар на вярата, той дори не знае колко дълго живее душата. Ето, пред очите на всекиго от нас са примерите на тлението. Човекът се ражда, расте нападан от страстите на възрастите си и един ден остава бездиханен. В тялото му няма живот, а това тяло, което допреди време се е движело в усилен труд, скърби и веселия, сега се разпада на съставните си елементи така буквално и необратимо, че волният и неволен свидетел на смъртта и тлението безусловно изпитва ужас. Тези печални събития в нашия живот идват да ни напомнят, че всяко начало в материалния свят по предопределение има и край.

Православният християнин, който със страх Божий, вяра и любов пристъпва към Светите Тайни Христови знае скритото за ума на невярващия и изкушения в човешкото мъдруване: душата е безсмъртна, тя не се дели, както се делят членовете на тялото; душата има способността да познава чрез ума, да чувствува чрез сърцето и способността да упражнява воля.

Да си представим за миг, че сме в окаяното положение на невярващия. Не бихме ли се запитали: откъде се е взела душата, за която уж знаем, че съществува, но толкова сме свикнали с факта на нейното съществуване, че преставаме да го забелязваме? И щом душата идва отнякъде, където по тайнствен начин пребивава, къде отива тя след материалната смърт?

Какво мъчение! При толкова примери на логично или внезапно прекъсване на нишката на живота как да не се питаме кога ще дойде нашия край и как да не притаим надеждата, че животът ще продължи и след смъртта.

Стотици хиляди томове са изписани с всевъзможни догадки почиващи на повече или по-малко сериозни аргументации за бъдещето на живота след като времето му на земята изтече. Всички те достигат до един извод: човек живее и след смъртта на тялото си. И едва тогава мъдруващите извикват “еврика!” и обявяват за епохално откритие съществуването на душата. Колко лесна плячка ще са тези люде, пък и ние, ако не бдим да не допускаме прилозите на лукавия, когато неговото изчадие – антихриста, стане цар на народите… Кога ще стане това знае само Този, Който знае всичко преди началото на всички начала. “Тук е мъдростта. Който има ум, нека пресметне”, пише св. апостол и евангелист Иоан Богослов в Откровението (13:18). В последните дни ще има природни катаклизми – наводнения, земетръс и жестоки войни…

Добре, нещастни наши братя, които не вярвате, защото не искате да повярвате, душата наистина съществува! Наистина живее вечно и наистина живее след смъртта, но не всички души живеят по един и същи начин. След като измине земния си път душата отговаря за делата си и според отговора изчаква деня на Страшния съд в мъки или в блаженство.

По въпроса за това кои дела са добри и кои са зли сме чували и ще чуваме много твърдения, които имат за цел да замъглят мозъците на невярващите и да разколебаят верните. Всички те използват някаква частица от истината и така я преиначават, че я превръщат в нейната противоположност. А истината за това кое дело е добро и кое не, е една и тя се нарича Божия заповед:

да обичаш Бога своя Създател с целия си ум, с цялото си сърце и цялата си душа и да обичаш ближния си, както обичаш себе си. Да не правиш на ближния това, което не искаш на тебе да се направи.

Ако човек обича своя Създател, той обича и създаденото от Него – Неговото творение – природата, живите твари и най-вече ближния си, който е Божий образ и подобие и който по тази причина не може да не бъде обичан от този, който обича Бога.

Но дали успяваме наистина да разпознаваме добрите дела, братя и сестри, ние, които сме призвани от Христа Спасителя да изповядваме вярата си в Неговото изкупително разпятие?

“Днес аз извърших много добри дела, си казваме, а нашият брат не извърши нито едно”, казваме в себе си и вече това, което считаме за добро се обременява с греха на осъждането. Или пък страдаме от несправедливо отношение от страна на брата, виждаме неговата заблуда, съзнаваме несправедливостта му и се гневим без да можем да му простим в сърцето си. На какво да се надяваме тогава? На награда за страданието или на наказание за неспособността си да простим?

На това ни учи Сам Господ, братя и сестри, в днешното литургийно Евангелие от св. ап. и евангелист Матея (18:23-35). Евангелският текст ни предава притчата на Господа, която Той изрича след въпроса на св. апостол Петър: “Господи, колко пъти да прощавам на брата си, кога съгрешава против мене? До седем пъти ли?”(18:21). Имайки за пример тези, които проповядват вяра без да живеят вярата си – книжниците и фарисеите, Петър пита Господа Иисуса Христа по какъв начин да измерва прошката си към ближния.

Егоизмът е присъщ на нашата природа. Нали поради егоизъм нашият праотец съгреши против Господа и се изкуши да се съмнява вместо да вярва. Така и грехопадналият човек, живеещ в тленна плът, вижда себе си като съдия на постъпките на ближния и обмисля мярката на своята прошка. Каква е Божията мярка за опрощение? “Иисус му отговаря: не ти казвам до седем, а до седемдесет пъти по седем.” (18:22) За тогавашните верни този израз “седемдесет пъти по седем” е означавал “до безкрайност”. Небесният Отец е безкраен, безкрайна е Неговата милост към човеците, затова и мярката за опрощение, който Той ни предава в земната Си проповед е безкрайното опрощение.

За да бъде разбран Изкупителят разказва една от Своите благовествуващи притчи – тази ца длъжника, който постъпил немилосърдно към своите длъжници: “Царството небесно прилича на цар, казва Господ, който поиска да си разчисти сметките със слугите си.” Рано или късно, но неизбежно, всеки от нас ще застане пред Царя, Който ще му поиска сметка за стореното по време на подарения му временен живот.

При царя довеждат едного, който му дължи десет хиляди таланта. Длъжникът няма с какво да плати. Така и ние, братя и сестри, ще се изправим пред Царя – Иисуса Христа. Нашите дългове са сторените от нас грехове. Нищо от тази сметка няма да може да се открие, защото целият ни живот протича пред очите на Бога. Той вижда и най-скришните ни деяния, но и не само тях. Бог вижда греховните помисли в сърцата ни, така както вижда и добрите ни мисли и пожелания. Затова Го наричаме “Сърцеведец”.

Никой от нас няма да може да се оправдае или да разчита на красноречието си или на каквато и да било дарба. Та нали всяка дарба е от Този, пред Когото ще отговаряме. Длъжникът е провалил с дълговете си и своите близки: него ще продадат, но и жена му и децата му, за да се изплати дългът. Всеки от нас носи отговорност за близките си и близките му се случва да поемат тежестите на дълга. Така върху рода на убиеца Каин пада проклятието поради извършеното братоубийство. Такова е и проклятието върху семето на убийците Господни

Какво може да ни спаси тогава? Единствено Божията милост! Слугата на Небесния Владетел пада ничком и коленопреклонно Го моли да има търпение. Господарят се смили, прости му дълга и го пусна на свобода.

Какво направи тогава опростения длъжник? Дали покани другарите си да влязат в радостта му? Не. Той намери едного от другарите си, който му дължи сто динария и по жесток начин се опита да го накара да изплати дълга си.

Тогава Царят повика при Себе Си длъжника, за да му каже: “рабе лукави, аз ти простих целия оня дълг, защото ми се примоли; не трябваше ли и ти да се смилиш над тебе?”

Какво се случи след това с лукавия раб? Той беше предаден на мъчители, “докле не изплати целия си дълг.”

“Тъй и Моят Отец Небесен ще стори с вас, ако всеки от вас не прости от сърце на брата си прегрешенията му”, казва Господ на апостолите.

Никой от живите не може да каже право за себе си, че няма грехове. Върху всекиго от нас тежат греховете, които сме извършили сами, греховете получени по наследство останали неразплатени и най-вече – първородния грях на нашите праотци Адам и Ева. Тези, които се уповават на Божията милост за своето спасение и се помолят за това на Бога оставяйки в нозете Му греховете си имат надеждата да се спасят, както това стана с лукавия раб, когато падна на колене пред царя. Но милостта Господня ще получат само тези от нас, които опростят греховете на съгрешилите против тях самите.

“И прости ни, Господи, дълговете, както и ние прощаваме на длъжниците си.” (Матей 6:9-13; Лука 11:2-4).

И нека да живеем вярата си, не само да я проповядваме, а усетим ли смущение – нека замълчим, докато не се очисти от съмнение сърцето ни, защото да изповядваме пред невярващите и маловерците вярата си, когато се съмняваме би значело да подлагаме чупливите съсъди на неукрепналите души на сътресения, от които съсъдът се чупи и малкото надежда за спасение да изтече от него.

Вярни и възлюбени в Христа Иисуса братя и сестри, да молим Господа да ни даде сили да прощаваме всякое прегрешение на ближния към нас, да се молим Господа да дарува вяра на неверните и маловерните, а зловерните да вразуми и обърне, та и те да се спасят! Амин.

© Катедрален храм “Св. Неделя”, София, 22 Август 2009  година

Проповед за неделя 11 след Петдесетница

Притчата за лукавия раб (Мат. 18:23-35), изложена в днешното евангелско четиво, повдига твърде болезнени за нас въпроси. Тя завършва един дял в Евангелието от Матей, в който Христос говори подробно какви трябва да са отношенията в християнската общност (църквата). С различни думи и в различна форма Той повтаря една и съща истина – животът в тази общност е най-важното нещо в света и хората, които искат да бъдат нейни членове, трябва да сторят всичко възможно, за да подхранват връзките на взаимната си любов. Нищо – нито завист, нито съперничества, нито страсти – не трябва да пречи на нея. Ако един член на тази общност се отдели като заблудена овца, той трябва да бъде търсен и върнат.

Петър моли Спасителя да доизясни темата и да каже колко пъти трябва да се прощава на хората, които съгрешават в тази общност. Юдейската традиция повелява да се прощава три пъти, след което следва отлъчване. Апостолът предполага, че Иисус ще увеличи границата на търпение най-много до седем пъти (сакрално число) и остава смаян, когато чува, че прошката трябва да се повтаря седемдесет пъти по седем, т.е. безкрайно.

Възможно ли е това? Може ли някой от нас да прощава до края на живота си с една и съща готовност и любов, а другите да се подиграват с него, колкото си искат? Представете си често срещания случай. Вие сте определили среща на някого, оставяте си работата, чакате го в кафенето или офиса, той естествено не идва и когато го питате за причината по телефона, той небрежно казва, че бил забравил или се успал. Може ли това губене на време и късане на нерви да се повтаря 490 пъти?

Едва ли. Човешката природа просто не е устроена по този начин. Ние можем да преглътнем да ни излъжат веднъж, даже дваж, но на третия път този цирк ни омръзва и го прекратяваме. Подсъзнателно правим сметка колко влагаме в отношенията си с другия и колко получаваме в замяна. Ако уравнението е с отрицателен знак, ние се склонни да го прекратим. Никой нормален човек не очаква да дава постоянно и безкористно на другите, а в отговор да получава само ругатни, обиди и побои. Според мен препоръчваното от Иисус прощаване 70 х 7 е антитеза на думите на Ламех, който заплашва, че за Каин ще се отмъщава седмократно, а за самия него – седемдесет пъти по седем (Бит. 4:24).

Христос допълва Своя отговор на Петър, като разказва притча за един цар, който иска да си разчисти сметката със своите слуги. Той не само е изключително богат, но и предвидлив – наел е икономисти, които да водят счетоводството му, и тъмничари, които да наказват длъжниците. Първият раб е взел кредит от 10 000 таланта – невероятна сума, която днес се равнява на около 1,5 милиарда долара. Разбира се, тази сума не може да бъде изплатена, затова царят заповядва да бъдат продадени в робство длъжникът и неговото семейство и имот. Клетникът пада на колене и обещава да плати дълга. Но подобно обещание е абсурдно. Дори ако той работи по 40 часа седмично през следващите 150 000 години, той не може да плати дължимата сума. По някакви причини, известни само на него, царят неочаквано се смилява, прощава му дълга и го пуска на свобода.

Какво прави дължникът, който има възможност да повтори великодушието на господаря си? Той хуква по улиците, хваща за гушата един свой дребен клиент, който му дължи само 100 динария (днес около 3 000 долара), и го кара да му плати дълга веднага. Онзи му се моли за отсрочка по същия начин, по който кредиторът моли царя. Но големият дължник е жесток и алчен. Той хвърля своя ближен в затвора. Щом царят научава за стореното, отменя прошката си и предава едрия длъжник на палачи, които да го мъчат, докато изплати астрономическия си дълг.

Елементарното тълкуване на тази странна притча е, че тя въплъщава златното правило: “Прави на другите това, което искаш да ти правят”. Но нещата са по-сложни. Защо притчата започва оптимистично, а завършва песимистично? Кое кара раба да е толкова зъл и неспособен да прости незначителна част от собствения си огромен дълг? Отговорът е, че той просто не е разбрал необятното величие на прошката на царя.

В много случаи нашата прошка е формална и театрална – например на Сирна неделя, когато често даваме и искаме прошка ритуално, без да сме изчистили лошите чувства към другите от сърцето си. В Америка думата “sorry” (извинявай, прощавай) се произнася толкова често, че се обезсмисля и превръща в кух етикет. На другия полюс са повечето българи, които дотолкова са се отчуждили от християнския морал, че прощават само в краен случай, през зъби, с намусена гримаса, сякаш правят някаква голяма услуга на съгрешилия. Обърнете внимание, че Господнята молитва “Отче наш” не казва: “Прости ни греховете”, а “Прости ни дълговете”. Под “дългове” тук се разбират не само извършените грехове, но и неизвършените добри дела, включително прошката. Пред Бога всички ние сме неплатежоспособни и духовно фалирали длъжници. Затова поуката на притчата не е казаното още от Конфуций: “Прави на другите това, което искаш да ти правят”, а “Прави на другите това, което Бог Отец вече е направил за тебе, като е жертвал на кръста Своя Син за твоите безбройни дългове”.

В древност раби Хилел се хваща на бас, че ще изрече целия Закон, застанал на един крак. Той вдига единия си крак и казва: “Каквото мразиш, не прави на ближния. Това е целият Закон, а останалото е неговото тълкуване”. Хилел спечелва баса. Но Христос ни заповядва не само да избягваме злото, но и да правим добро – въпреки всичко.

Архим. Павел Стефанов, 7 август 2010 година

**************************************************

В притчата за двамата длъжници (Мат. 18:23–35), която ние току-що чухме, две са основните теми: нашите взаимоотношения с Бога и нашите взаимоотношения с ближните, т. е. един с друг.

Ние всички сме длъжници пред Бога, защото не изпълняваме или лошо изпълняваме това, което Той ни е заръчал, когато ни е призовал в Своята Църква и удостоил със свещеното име «християни». Ние сме длъжници пред Бога, защото Неговите заповеди не са станали наш живот, а Евангелието не е станало наша нравствена норма, защото не съответстваме на евангелския идеал. Ако Господ би бил справедлив по отношение на нас, то за всички наши дългове Той би могъл да настоява да си платим подобно на този господин, който си спомнил за дълговете на своя роб. Според закона, този роб трябвало да се окаже в ямата за длъжници и да се намира там, докато не изплати всичко до последната дребна монета (Лк. 12:59). Това е, което сме заслужили със своя живот, и това би трябвало да се случи с нас, ако Господ би бил справедлив. Но Той е несправедлив, и именно в тази «несправедливост» Божия е заключена нашата надежда. Надежда не на това, че ще получим награда за свои трудове, защото нашите трудове са твърде малко, нашите добродетели са нищожни, но на това, че, въпреки справедливостта, и закона, не гледайки на нашите грехове, и неверност към Бога, Той ни помилва. Нашата надежда на Царството Божие се изгражда именно на това упование, за което говорил преподобни Исаак Сирин: «Не наричай Бога справедлив, защото, ако Той би бил справедлив, ти отдавна би бил осъден за своите грехове на вечни мъки. Къде е справедливостта, ако ти си съгрешил, а Той е изпратил Своя Единороден Син, за да вземе върху Себе си твоите грехове и заради тебе, и вместо тебе да понесе заслуженото от тебе наказание?» В това и се заключава тайната на нашите взаимоотношения с Бога: ние се надяваме на Неговата милост. Но Господ ни казва, че ще постъпи с нас по справедливост, ако и ние постъпваме с нашите братя по-човешки. Ние сме в голям дълг пред Бога, но има хора, които са длъжни ни, макар и немного. Умеем ли ние да прощаваме, да оставяме тези дългове, умеем ли да бъдем за хората това, което Бог се явява за нас? Нали пътят към обожението преминава не през абстрактни духовни състояния, но през реалните добродетели. Св. Григорий Богослов, приемайки веднъж в храма градоначалника, му казал: «Ти си поставен за началник над мнозина, използвай своето положение, за да бъдеш за тях това, което Бог е за тебе». У всеки от нас има пространство, макар неголямо, ограничено, в което ние можем да бъдем като богове за другите хора, принасяйки им добро и прощавайки техните дългове. Ние трябва да правим това, ако сами искаме да получим прошка от Бога. Ние  трябва бъдем не просто справедливи законници, но милосърдни самаряни, т. е. хора, които се притичват на помощ. Всеки ден в молитвата «Отче наш» ние се обръщаме към Бога с думите: «И прости нам дългове ни, както и ние прощаваме на длъжниците си». Но живеем ли ние в съответствие с това прошение? Отнасяме ли се към нашите ближни така, както ни учи Христос?

Ако погледнем в перспектива нашите взаимоотношения с Бога и хората, ще видим, че нерядко тези взаимоотношения биват като че изначално порочни, и тази порочност е в това, че нашето отношение към Бога е потребителско. Ние Го възприемаме като източник, от който може да черпим безкрайно, ние се обръщаме към Него с молитви, просейки каквото ни е угодно, надявайки се, че Бог ще ни го даде. И много често, молейки се на Бога и просейки от Него едно или друго, ние като че ли забравяме за Самия Бог. И вече не Той Самият става цел на молитвите, но това, което ние можем да получим от Него. За това потребителско отношение един свещеник, живял в началото на ХХ век, е казал така: «Ние шест пъти казваме на Бога: “Подай, Господи”, – и само един път – “Тебе, Господи”».

По подобен начин се отнасяме и към нашите ближни. Ние очакваме от тях дарове, сами с голям труд преодолявайки вътрешната си коравосърдечност и хладност, делим с тях това, което имаме. Ние очакваме, че и Бог, и хората ще ни прощават, но сами с труд прощаваме дълговете на ближните. Чули днес из устата на Самия Господ притчата, насочена към всеки от нас, да се замислим за своето отношение към Бога и към хората. Да се замислим над това, че у всеки от нас има шанс да стане по благодат това, което Бог е по природа, т. е. да достигне това състояние, което отците на Църквата наричали обожение. Но да не забравяме, че обожението се достига не иначе, а с конкретни дела по отношение към нашите ближни. Амин.

Волоколамски митрополит Иларион Алфеев

************************************************

„Царството небесно прилича на цар, който поиска да си разчисти сметката със слугите си” (Мат. 18:23)

Братя и сестри,

В св. Евангелие има мисли, които щом чуем или прочетем, веднага разбираме величието на Христовото учение. Да се спрем на притчата за милостивия цар и безмилостния слуга. Тя започва с думите: „Царството небесно прилича на цар, който поиска да си разчисти сметката със слугите си…” Никой да не се смущава от израза: царство и цар. Иисус Христос често е сравнявал небесния мир с царство и Бога с Цар-Творец и Промислител. Бог е неограничен по Своята власт над всичко и е абсолютен Владетел на вселената. Човече, готов ли си да вършиш това, което Бог ти повелява? Той е твой Творец, ти му принадлежиш изцяло. Желаеш ли да Го изповядаш безусловно? Можеш ли всичко, което ти предлага, онова, което ти знаеш или не знаеш, да го приемеш и вършиш, без да Му се противиш? Опитай да изпълниш Неговите заповеди, които ще те въведат наистина в едно ново, непознато за тебе досега царство.

Ние, хората от днешния свят, не правим лесно тази крачка. Съгласни сме да имаме своя религия, но не желаем Бог да е над нас. По-добре ни е да стоим на трон, па макар той и да е разклатен. Желаем сами да разпореждаме със себе си и с всичко около нас. При това всеки забелязва, че ние не сме господари на своя живот. Не ние създаваме неговите закони, зависими сме от много неща. Често сами виждаме, че сме виновни за своите погрешни постъпки. Заемем ли се сериозно с нашата отговорност, непременно ще стигнем до Бога. Той не зависи от нас, а ние зависим от Него. Ние може да забравим Бога, но с това не можем да Го отстраним. Когато грешим тайно, водим себе си към смърт. В словото Божие се казва: „Не се предавай на грях и не бивай безумен: защо да умираш без време?” (Екл. 7:17).

Слугата от притчата пропилял парите на господаря си, като че са негови. Сега бил изправен, за да чуе присъдата му. От него се искало онова, което му било поверено. Понеже не бил в състояние да го върне, присъдата била строга. – Който посяга на Божието имущество, безразсъдно, попада пред Божия съд.

Днес малко се чува за Божия съд. Често слушаме да казват: Ако имаше такъв, той не щеше да търпи тия неправди. Мисълта за съд създава страх, но от страха не идва нищо добро. Затова нека го изоставим. Леко и приятно се живее, когато няма отговорност. Иисус Христос е знаел много добре това човешко умуване и затова толкова често говори за съда Божи. Който отстранява мисълта за съда, премахва царството на Бога, но с това детронира и сам себе си, като се покорява на други рушителни сили. Който не се страхува от присъда при лоши дела, пропилява всичко. Така станало и със слугата от притчата. Господарят му потърсил сметка и той трябвало да се моли: „Имай търпение към мене, и всичко ще ти изплатя!” (Мат. 18:26) Страхът от Бога не е от Него, защото Той е любов. При обич никой не бяга от обичания. Страхът у човеците пред Всевишния идва от нашата нередовност, греховност и падения. Така и слугата в трепет паднал пред господаря и го молел за милост и прошка.

Сега се случило най-великото: Съдията-Господар от висотата на своя трон протяга ръка към молещия се треперещ човек и му прощава целия дълг. – Най-голямо чудо, което Бог върши всеки ден и час, е Неговата прошка. Та е чудо. Прошката на Царя на царете е вечна. С милосърдието Си Бог прощава милионите наши греховни задължения.

На слугата от притчата било простено всичко. А той, „като излезе, намери едного от другарите си, който му дължеше сто динаря, и като го хвана, даваше го и му казваше: изплати ми, което ми дължиш!” (Мат. 18:28) Другарят му се молел за отсрочка, но безмилостният слуга го хвърлил в тъмница – резултат от човешкото заслепление. Ние хиляди пъти просим прошка от Бога, повтаряме при службите постоянно „Господи, помилуй!” – но към другите сме жестоки. Колко малко разбираме словото на Евангелието! Трагичността на положението ни се състои в това, че знаем вината си, надяваме се на Божието милосърдие, а не прощаваме никому.

Поуката от притчата е: щом получаваме от Бога милост, трябва и ние да бъдем милостиви към другите. „Рабе лукави, говори господарят от притчата, аз ти простих целия оня дълг, защото ми се примоли; не трябваше ли и ти да се смилиш над другаря си, както и аз се смилих над тебе?” (Мат. 18:32-33). „И като се разгневи господарят Му, предаде го на мъчители” (Мат. 18:34).

Братя и сестри,

Тайната на благочестето ни се състои във връзката ни с Бога и нашето отношение към другите. Тя не е никога двойствена. Грешим ли пред човеците, не сме изправни и пред Бога. Не можем да получаваме обичта на небето, ако не обикнем човеците на земята. Който не прощава, не е милосърден и показва, че не е почувствал Божието милосърдие и обич. Ако простим, ще ни се прости. Ако ли не простим и на нас няма да се прости (Мат. 6:14-15). Христос не се нуждае от нашите гръмки речи, а от милостивото и любвеобилно отношение към другите. Не нашите думи за прошка, а любовта ще ни помогне. Прошката само ще е свидетелство, че наистина сме Христови последователи.

Но как да стигнем до нея? – По пътя, посочен от днешната притча. Бог прощава милионите наши грехове. И ние да простим на нашите околни и близки! Амин!

Българска Патриаршия

*******************************************

„Господарю, имай търпение към мене, и всичко ще ти изплатя.“

(Мат.18:26)

Братя и сестри,

Тези думи на слугата са молба към господаря му. Макар това да е очевидно, то не е съвсем така. Тъй щото тези думи са много повече от молба. Те са всъщност молитва. И това, че е тъй проличава от следващия стих: „А господарят на този слуга, като се смили, пусна го и му прости дълга.“ (Мат.18:27).

Ние сме едновременно и господаря, и слугата.

Всеки ден,… всеки ден ние отправяме молба към ближния за едно или друго. И към нас се отправят такива молби. Но не е нужно тази молба да е облечена в многословие. Потребни са само няколко думи. Както сторил слугата. Той не започнал да приказва, да увещава господаря си, а изговорил само няколко думи. Тъй щото молбата /молитвата/ се чува по-добре, когато е ясно изказана; когато няма океан от думи, в който нейната същност да се изгуби. Ето на какво ни учат думите на слугата – да не бъдем празнословни в многословието си (Мат.6:7). Защото в молбата се съдържа всичко, което е необходимо – и да кажем, и да чуем. Точно каквото представлява молитвата, изказана от сърце.

Да погледнем господаря. Какво сторил той? Пуснал слугата и му простил дълга. Но какво значи това?

Когато ние се помолим на Господ и чакаме търпеливо, ще получим отговор на молитвата си. И всеки един такъв отговор е чудо! Всеки. Без изключение. Каквато е и постъпката на господаря към слугата му. Оня имал огромен дълг – цели десет хиляди таланта. А по онова време /погледнато материално/ това наистина била страховита сума. И този, комуто я дължиш да ти яопрости с великодушно махване на ръка… това наистина е равносилно на чудо. И тук идва идеалният момент да се запитаме какви искаме да бъдем: като господаря ли да сме, или като слугата. Не кое е по-добре за нас… То е ясно кое е по-добре за нас. А кое реално погледнато /през очите на вярата ни в Спасителя/ е важно. Сам Господ Бог Иисус Христос говори и казва: „Не ви наричам вече слуги, защото слугата не знае, що върши господарят му; а ви нарекохприятели, защото ви казах всичко, що съм чул от Отца Си.“ (Иоан.15:15). Същността на тази притча е прошката – и като истински приятели винаги да си прощаваме. Тук не става дума само за молби, а за вината – че ние сме виновни пред Бога, а другите са виновни пред нас. Това не е просто някаква молба, но молба за прошка.

И това е най-страшната молба! А защо е най-страшната ли? Ами защото можем да не се поучим от нея. Да се възгордеем, а не да се смирим. Както се случило със слугата. Той, като се видял простен от господаря си, не простил на своите слуги дълговете. Точно обратното. Проличава, че иска да вземе, а не да даде, както му бе дадено и на него. Ето за това молбата за прошка е най-страшна.

Братя и сестри,

В тези думи – „Господарю, имай търпение към мене, и всичко ще ти изплатя.“ (Мат.18:26) – е отговорът на въпроса какви трябва да бъдем. А именно – търпеливи във всяко едно начинание, което подхващаме и винаги да прощаваме. И най-вече да бъдем търпеливи в молитвата. Защото без това, без тази добродетел – търпението – всичко, що правим не ще се увенчава с успех.

Нека да се смиляваме над длъжниците си, както Господ Бог Иисус Христос се смилява над нас (Мат.5:48). И кога настане време ние да сме длъжни някому нека без притеснение, но със страх идем при него и го помолим: „Господарю, имай търпение към мене, и всичко ще ти изплатя.“ (Мат.18:26). Така както се молим на Господа – без притеснение, но със страх Божий.

Амин.

Автор: Христо Димитров

*******************************************

На утренята Ев. Иоан. 21:15-25.
На литургията 1Кор. 9:2-12. Ев. Мат. 18:23-35.

Понеделник 2Кор. 5:10-15. Ев. Марк. 1:9-15.
Вторник 2Кор. 5:15-21. Ев. Марк. 1:16-22.
Сряда 2Кор. 6:11-16. Ев. Марк. 1:23-28.
Четвъртък 2Кор. 7:1-10. Ев. Марк. 1:29-35.
Петък 2Кор. 7:10-16. Ев. Марк. 2:18-22.
Събота 1Кор. 1:26-29.Ев. Мат. 20:29-34.

**************************************************

Недела – на Утрената

15. А кога завршија со јадењето, Исус му рече на Симона Петра: „Симоне Јонин, Ме љубиш ли повеќе отколку овие?” Петар Му рече: „Да, Господи, Ти знаеш дека Те сакам.” Исус му рече: „Паси ги јаганцата Мои!” 16. Го праша пак, повторно: „Симоне Јонин, љубиш ли Ме?” Петар Му кажа: „Да, Господи, Ти знаеш дека Те сакам.” Исус му рече: „Паси ги овците Мои!” 17. И по третпат му рече: „Симоне Јонин, Ме сакаш ли?” Петар се нажали дека по третпат го праша: „Ме сакаш ли?” И Му рече: „Господи, Ти сè знаеш; Ти знаеш дека Те сакам.” Исус му рече: „Паси ги овците Мои! 18. Вистина, вистина ти велам: кога беше помлад, сам се опашуваше и одеше каде што сакаше; кога ќе остариш, ќе ги рашириш рацете свои, и друг ќе те опаше и поведе на каде што нејќеш.” 19. А ова го рече, за да покаже со каква смрт ќе Го прослави Петар Бога. И штом го кажа тоа, му рече: „Оди по Мене!” 20. А Петар, кога се заврти, виде дека по него оди оној, кого го милуваше Исус, и кој на вечерата се беше навалил на градите Негови и рекол: „Господи, кој ќе Те предаде?” 21. Штом го виде Петар него, Му рече на Исуса: „Господи, а овој, пак, зошто?” 22. Исус му рече: „Ако сакам тој да остане, дури дојдам, тебе што ти е? Ти врви по Мене!” 23. И се пренесе овој збор меѓу браќата, дека тој ученик нема да умре. Но Исус не му рече дека нема да умре, туку: „Ако сакам тој да остане, додека дојдам, тебе што ти е?” 24. Тој е ученикот, кој сведочи за овие настани и ги напиша; и знаеме дека сведоштвото негово е вистинско. 25. А има многу други работи што ги изврши Исус, и кои, ако би се напишале по ред, ми се чини, не би можеле да се сместат во целиот свет напишаните книги. Амин!

*****

Недела – на Литургијата

2. Ако на други не сум апостол, но на вас сум, бидејќи печатот на моето апостолство сте вие во Господа.
3. Тоа е мојата заштита против оние што ме осудуваат.
4. Зар немаме право да јадеме и да пиеме?
5. Зар немаме право да водиме со себеси една жена сестра, како и другите апостоли и браќата Господови и Кифа?
6. Или само јас и Варнава немаме право ова да го правиме?
7. Кој војувал некогаш на своја сметка? Кој сади лозје, а не јаде од неговиот плод? Или кој пасе стадо, а не јаде од неговото млеко?
8. Зар го зборувам ова само по човечки? Не го вели ли истото и Законот?
9. Бидејќи во Мојсеевиот закон е напишано: „Не врзувај ја устата на вол, што врши”. Зар Бог се грижи за воловите?
10. Или го вели тоа, главно, за нас? – Да, за нас е напишано тоа; зашто, оној што ора,
треба да ора со надеж, и кој што врши, да врши со надеж, за да го добие она, што го очекува;
11. ако сме го посеале при вас духовното семе, многу ли е, ако го ожнееме кај вас телесното?
12. Ако други имаат дел во она, со што располагате вие, тогаш колку повеќе ние? Но, ние не го користевме тоа право, туку сè трпиме, за да не направиме некаква пречка на Христовото Евангелие.

*****

23. Затоа царството небесно прилега на цар, кој побарал да ја расчисти сметката со своите слуги.
24. Кога почна да ја расчистува сметката, доведоа при него еден што му должеше десет илјади таланти;
25. па, бидејќи немаше со што да плати, господарот негов нареди да го продадат него, и жена му, и децата негови, и сè што имаше, за да наплати.
26. Тогаш тој слуга падна пред него на колена и му се клањаше говорејќи: »Господаре, стрпи се спрема мене и сè ќе ти платам.«
27. А Господарот на тој слуга, кога се смилува, го пушти и му го прости долгот.
28. Слугата, пак, штом излезе, најде еден од другарите свои, кој му должеше сто динарии, и кога го фати, го давеше и му велеше: »Исплати ми што ми должиш!«
29. Тогаш неговиот другар падна ничкум пред нозете негови, го молеше и велеше: »Стрпи се спрема мене и сè ќе ти исплатам!«
30. Но тој не сакаше, туку отиде и го фрли во затвор, дури не му го исплати долгот.
31. Другарите, пак, негови, кога го видоа тоа што стана, многу се огорчија, па отидоа и му кажаа на својот господар за сè што се случи.
32. Тогаш господарот негов го повика и рече: »Лукав слуго, јас ти го простив целиот долг, зашто ми се молеше;
33. не требаше ли и ти да се смилиш над својот другар, како што се смилив и јас над тебе?«
34. И се разгневи господарот негов, па го предаде на мачители, додека не му го исплати целиот свој долг.
35. Така и Мојот Отец небесен ќе направи со вас, ако секој од вас не му ги прости од срце гревовите на брата си.”

*******

Понеделник –

10. зашто сите ние треба да се јавиме пред Христовиот суд. Та секој +да прими што заслужил, според она што го извршил во телото свое, било добро или зло,
11. И така, знаејќи го стравот од Господа, ние ги вразумуваме луѓето, а за Бога сме јавни: се надеваме дека сме познати и на вашите совести.
12. Не се фалиме, пак, пред вас, туку ви даваме повод, вие да се фалите со нас, та да има, што да им речете на оние, кои се фалат по лице, а не по срце.
13. Ако сме претерале во пофалбите свои, тоа е заради Бога; ако сме умерени, тоа е поради вас.
14. Бидејќи љубовта Христова нè гони да размислуваме за ова дека, кога еден умрел за сите, тогаш сите се умрени.
15. А Христос умре за сите, та живите да живеат не веќе за себеси, а за Оној, Кој умре за нив и воскресна.

*****

9. А во оние дни дојде Исус од Назарет Галилејски и се крсти од Јована во Јордан.
10. И кога излегуваше од водата, веднаш виде како се отвораат небесата, и Духот, во вид на гулаб, како слегува на Него.
11. И се чу глас од небесата: „Ти си Мојот возљубен Син, Кој е по Мојата волја.”
12. Веднаш потоа Духот Го изведе во пустина.
13. И беше таму, во пустината, четириесет дни искушуван од сатаната; беше со ѕверови и ангелите Му служеја.
14. А потоа, кога Јован беше предаден, дојде Исус во Галилеја и ја проповедаше радосната вест за царството Божјо,
15. и велеше: „Времето се исполни и царството Божјо наближи, покајте се и верувајте во Евангелието.”

******

Вторник –

15. А Христос умре за сите, та живите да живеат не веќе за себеси, а за Оној, Кој умре за нив и воскресна.
16. Затоа ние отсега никого не познаваме по тело; иако Христа Го познаваме по телото, но сега веќе не Го познаваме.
17. И така, кој е во Христа, тој е ново создание; +старото помина; ете, сè стана ново.
18. А сè е од Бога, Кој нè измири со Себе преку Исуса Христа и ни го даде служењето на тоа измирување.
19. Оти Бог го измири светот со Себе преку Христа, не земајќи ги предвид гревовите на луѓето, и го вложи во нас словото на измирување.
20. Па така, ние сме пратеници место Христа, како Бог да зборува преку нас. Ве молиме во името на Христа: помирете се со Бога!
21. Зашто Оној, Кој не знаеше грев, Он место нас Го направи грев, та преку Него да станеме правда Божја.

*****

16. И, одејќи покрај Галилејското Море, го виде Симона и брата му Андреја, како фрлаат мрежа во морето, зашто беа рибари.
17. Исус им рече: „Врвете по Мене, и Јас ќе ве направам ловци на луѓе!”
18. И тие веднаш ги оставија мрежите и тргнаа по Него.
19. Па, штом одмина малку, го виде Јакова Зеведеев и брата му Јована, исто така во кораб, како ги крпат мрежите свои;
20. веднаш ги повика и нив. И тие, оставајќи го татка си Зеведеја во коработ со наемниците, тргнаа по Него.
21. И дојдоа во Капернаум; и веднаш во саботата влезе Он во синагогата и поучуваше.
22. И се чудеа на Неговата наука, оти Он ги учеше како Оној што има власт, а не како книжниците.

*****

Среда –

11. Устата наша е отворена за вас, Коринтјани, и срцето наше се раширува.
12. Вам не ви е тесно со нас, но тесно ви е во срцата ваши.
13. За еднаква отплата ви зборувам како на чеда: бидете и вие широки.
14. Не впрегнувајте се заедно со неверниците; зашто, какво општување постои меѓу правдата и беззаконието? Што воопшто има меѓу светлината и темнината?
15. Какво согласие може да има меѓу Христа и Велијар? Или, што општо има меѓу верник и неверник?
16. Каква сличност има храмот Божји со идолите? Вие сте храм на живиот Бог, како што рекол Бог: „Ќе се вселам во нив и ќе одам меѓу нив; ќе им бидам Бог, а тие ќе бидат Мој народ”.

*****

23. Имаше во синагогата нивна човек со нечист дух, и извика, говорејќи:
24. О, што имаш Ти со нас, Исусе Назарејче! Си дошол ли да нè погубиш? Те знам Кој си Ти, Светец Божји!
25. Но Исус му забрани, велејќи: „Молкни и излези од него!”
26. Тогаш го стресе нечистиот дух, па извика со висок глас и излезе од него.
27. И сите се стресоа од ужас, така што еден со друг се прашуваа и велеа: „Што е ова?! И какво е ова ново учење, што со власт и на нечистите духови им заповеда, и тие Му се покоруваат?”
28. И одеднаш се разнесе глас за него по целиот крај Галилејски.

*****

Четврток –

1. И така, возљубени, имајќи вакви ветувања, да се очистиме од секаква скверност на телото и на духот, па да твориме дела свети и со страв Божји.
2. Примете нè во срцата ваши: никому не направивме лошо; никого не упропастивме, ниту, пак, некого искористивме.
3. Ова не го зборувам за осудување, оти пред малку реков дека сте во срцата наши, за да умреме и да живееме заедно.
4. Многу слободно зборувам кон вас, многу се фалам со вас; се исполнив со утеха, преизобилувам со радост покрај сите наши маки.
5. Оти, кога дојдовме во Македонија, никаков мир немаше телото наше; во сè бевме во маки; однадвор напади, одвнатре страв.
6. Но Бог, Кој ги утешува смирените, нè утеши +со доаѓањето на Тит.
7. И не само со неговото доаѓање, но и со утехата, со која се беше утешил тој поради вас, прикажувајќи ни за вашиот копнеж, за вашиот плач, за вашата ревност кон мене, така што јас уште повеќе се зарадував.
8. Оти, ако сум ве и ожалостил со посланието, не се кајам, иако се каев; бидејќи гледам дека тоа послание ве ожалостило само за малку време.
9. Сега се радувам не затоа што се нажаливте, но дека се нажаливте за покајување, оти се наскрбивте по Бога, та никаква штета да не претрпите од нас.
10. Бидејќи скрбта по Бога предизвикува неопходно покајување за спасение, а световната мака доведува до смрт.

*****

29. Па, како излегоа од синагогата, дојдоа со Јакова и Јована во куќата на Симона и Андреја.
30. А баба му на Симона лежеше од треска; и веднаш Му јавија за неа.
31. И кога пристапи, ја фати за рака и ја подигна; и треската веднаш ја остави; и таа стана; и почна да ги послужува.
32. А приквечер, кога заоѓаше сонцето, носеа при Него секакви болни и бесни.
33. И целиот град се беше собрал пред портата.
34. И излекува мнозина што страдаа од разни болести; истера многу бесови и не им позволуваше на бесовите да кажуваат, дека знаат оти е Он Христос.
35. А утредента, во темни зори, стана, излезе и отиде во пусто место, и таму се молеше.

******

Петок –

10. Бидејќи скрбта по Бога предизвикува неопходно покајување за спасение, а световната мака доведува до смрт.
11. Зашто, ете, тоа што се нажаливте по Бога, каква усрдност предизвика во вас, какво извинување, какво негодување, каков страв, каков копнеж, каква ревност, каква одмазда! Со сè покажавте дека во тоа дело сте чисти.
12. И така, ако и ви напишав, тоа го направив не поради оскрбителот, ниту поради оскрбениот, туку за да стане позната нашата грижа за вас пред Бога.
13. Затоа се утешивме со вашата утеха, а уште повеќе се зарадувавме со радоста на Тит, затоа што сите вие сте му го успокоиле духот.
14. И затоа, што јас не се посрамив, кога со некои работи се пофалив за вас пред него; но, како што секогаш пред вас сме ја зборувале вистината, така и пофалбата пред Тит ни излезе вистинска.
15. Голема е неговата срдечна љубов кон вас, кога ќе се сети за послушноста на сите вас, како со трепет и страв сте го примиле.
16. И така, се радувам дека во сè можам да се поверам на вас.

******

18. Учениците на Јована и на фарисеите постеа. И приоѓаа некои, па Му велеа: „Зошто учениците Јованови и на фарисеите постат, а Твоите ученици не постат?”
19. Исус им рече: „Зар можат сватовите да постат, кога младоженецот е со нив! За сето време, дури е со нив младоженецот, тие не можат да постат;
20. но ќе дојдат дни, кога ќе им го одземат младоженецот и тогаш, во тие дни, и тие ќе постат.
21. Никој не крпи стара облека со нова крпа; инаку, новозашиената крпа ќе се отшие од старото, и отворот ќе биде уште поголем.
22. Никој не става ново вино во стари мевови; инаку, новото вино ќе ги расцепи мевовите и виното ќе истече, а и мевовите ќе се упропастат; туку ново вино треба да се става во нови мевови.”

*****

Сабота –

26. Гледате, браќа, какви сте вие, повиканите: не мнозина сте по тело мудри, не мнозина
силни, не мнозина благородни;
27. но Бог го избра она, што е безумно во овој свет, за да ги посрами мудрите; Бог го избра она, што е слабо во овој свет, за да ги посрами силните;
28. Бог го избра она, што е од долно потекло и унизено во овој свет, и она, што не претставува ништо, за да го сосипе она, што е нешто,
29. та ниедно тело да не се пофали пред Бога.

******

29. И кога излегуваше од Ерихон, по Него врвеше многу народ.
30. И ете, двајца слепи, седнати покрај патот, штом чуја дека минува Исус, извикаа и рекоа: „Помилуј нè, Господи, Сине Давидов!”
31. А народот им заповеда да молчат; но тие уште посилно викаа и велеа: „Помилуј нè, Господи, Сине Давидов!”
32. Исус застана, ги повика и рече: „Што сакате да ви направам?”
33. Тие Му одговорија: „Да ни се отворат очите наши.”
34. И Исус се смилува и се допре до нивните очи, и веднаш им прогледаа очите нивни; и тие тргнаа по Него.

*************************************

Светоотечки текстови. Бигорски.

За молитвата и лисицата

Извадок од египетскиот отечник

Во Египет, каде што некогаш, во длабокото и дамнешно христијанско минато, имало многу големи манастири, некој монах се спријателил со простодушен египетски селанец. Селанецот еднаш му рекол на монахот:

– И јас многу Го сакам Бога, Кој го создал овој свет! Секоја ноќ полнам едно канче со козјо млеко и го ставам под палмата. Ноќта Бог доаѓа и го пие моето млекце. Тоа Нему многу Му се допаѓа! Никогаш не се случило во канчето да остане млеко.

Кога ги слушнал овие зборови, монахот не можел а да не се насмее. Тојдобродушно и со едноставни зборови му објаснил на својот пријател дека на Бога не Му е потребно козјо млеко. Сепак, селанецот тврдоглаво си се држел до своето верување. Тогаш монахот му предложил следната ноќ кришум да ѕиркаат што ќе се случи со канчето полно со млеко, поставено под палмата.

Речено – сторено. Таа ноќ монахот и селанецот се скриле малку подалеку и на месечева светлина наскоро виделе како една лисица му се прикрала на канчето и го проголтала млекото до полседна капка.

Како гром да го удрил селанецот кога го видел тоа.

– Да – скрушено признал тој – сега гледам – тоа не беше Бог!

Монахот се обидел да го утеши својот пријател и фатил да му објаснува како Бог всушност е Дух, како Он е потполно различен од нашиот свет, дека Него луѓето Го спознаваат на посебен начин… Но сепак, селанецот само стоел пред него со наведната глава. А потоа заплакал и си заминал во својата колиба.

И монахот се упатил кон својата ќелија. Но кога се приближил, крај вратата, запрепастен, здогледал ангел како му го попречува патот. Монахот во страв паднал на колена, а ангелот му рекол:

– Тој обичен човек од народот нема ни образование, ни начитаност, ниту мудрост, та да би Го почитувал Бога на друг начин од оној на којшто досега го правеше тоа. А ти со својата мудрост и начитаност од книгите, му ја одзеде таа можност. Ќе речеш дека несомнено правилно си расудил? Но една работа ти не знаеш, мудар монаху: Бог секоја ноќ, гледајќи го искреното срце на овој селанец, ја испраќаше таа лисица до палмата за да го утеши и да ја прими неговата жртва.

*****************

Духовни бисери од светите отци

ИСКУШЕНИЈА И ЗАБЛУДИ

Борба против застранувањата и страстите

За законот на внатрешна борба

Не е чист оној кој не го познава злото, туку оној кој против него постојано се бори (преподобен Исак Сирин)

Ако си решен да ја оставиш својата сопствена волја и да ја следиш волјата Божја, тогаш од самиот почеток биди подготвен на тешка борба. Во твојата внатрешност ќе се подигнат безбројни желби. Секоја од твоите сили ќе постави барање, не водејќи сметка за Божјата волја. Заради твојата цел, ќе мораш да ги скротиш сите твои страсни желби, секогаш да се спротивставуваш на сè што е лошо и да се принудуваш на добро; постојано да се бориш против себе и против сè друго што ги поддржува твоето самоволие, твоите желби и барања. Ваквата борба со непријателот во твојата сопствена внатрешност е најтешка од сите. Мора да научиш како да започнеш борба против злото во своето срце, да му пружиш отпор на демонот преку многу твои победи и порази, и во духот да тежнееш кон Бога. Затоа победата и умртвувањето на твојата самоволна алчност е најпрекрасна од сите победи (старец Никодим).

Почеток и предуслов на сите внатрешни победи е кршењето на твојата волја при предавањето на Бога. Овде, водечка духовна борбена сила е презирањето на алчноста на природата; без таа сила, непријателот и без борба носи победа. Нашата највнатрешна сила – духот – стои во центарот на таа борба. Свеста и самоопределувањето се одлучиле за доброто и, поддржувани од благодатта, се гнасат од секоја страсна желба и нечистотија. Всушност, во тоа и почива преобразбата. Важните оружја овде даваат внатрешна собраност и самопознание, при неограниченото осудување на сопствените недостатоци и слабости, нескршливо спротивставување на грешните помисли, навики и страсни желби. Страсните желби од своја страна стремат токму духот, свеста и слободата да ги потчинат на себе. Сè додека нашето самоопределување стои на страната на доброто, победата и кај најсилните искушенија е наша. Сепак, таа не зависи само од нас; нашиот дух претставува само една потпорна точка на оваа борба. Победничка и уништувачка сила за страстите е Божјата благодат. Со помош на нашата свест и самоопределување, таа уништува сè што е лошо во нас, а воспоставува добро. Горделивите залудно фантазираат со сопствена сила да ги совладаат страсните движења. Човечката слобода оди само дотаму да се труди да се оддалечува од гревот; таа не може без Бога да ги уништи страстите во нашата внатрешност (свети Теофан Затвореник).

Од тоа следува овој закон на борбата: Бори се со сета сила, сепак не се надевај на себе, туку на живиот Бог.

Без помош на благодатта ти не си во состојба да победиш ниту една единствена страст, ниту една единствена страсна желба. Значи, секогаш треба да се молиш за Христова помош. Токму затоа Он дојде во светот, страдаше и умре и воскресна од мртвите, за да нè ослободи од насилната власт на гревот и на страстите, да ја исчисти нашата душа, да нè зацврсти и смири во добро со силата на Светиот Дух. Како што грешиш секој час, така секој час повикувај Го Спасителот и ќе бидеш спасен. Он, всушност, заради тоа и дојде, за да ја обрати душата, да ја преобрази и целосно да ја обнови, да ја разреши во Светиот Дух, да ѝ дарува нов ум, нови очи и уши, нов духовен говор. – Кој навистина тежнее кон Бог, Му ја принесува целата своја љубов, ја врзува целата волја за Него… Тој се принудува себеси на добро, на љубов. Ако сè уште не поседува љубов, се принудува себеси на благост и на милост, трудејќи се никого да не осудува и секакво непочитување и презир кон себе – без роптање да поднесе. Се принудува себеси на молитва. Кога Бог ќе види како човекот се труди и се принудува против својата волја, тогаш Он му дарува вистинска молитва, чиста љубов и добрина и го исполнува со плодови на Духот (свети Јован Кронштатски).

***************

Телото Божјо ме храни и обновува

Неколку записи на отец Герасим Манагиас за св. Причест – од ракописот 184, што се чува во манастирот „Свети Павле“ на Света Гора Атонска.

Знаејќи дека дошол часот за Неговата доброволна жртва, нашиот Спасител, Исус Христос, посакал пред Своите спасоносни страдања да ни го остави најголемиот доказ за Својата љубов, востановувајќи ја големата тајна на божествената Евхаристија.

Откровението на оваа љубов, што се извршило во последните мигови пред Неговата смрт, е најдрагоцено и оставило најдлабок впечаток во човечките срца. Од истите причини и луѓето честопати во своите завештанија им оставаат дарови на оние што им се најдраги, како спомен на љубовта што ја чувствувале кон нив.

„А Ти, мој Исусе, кога го напушти овој свет, што ни остави како спомен на Твојата љубов? Ти Самиот Себе ни се подари. Ти ни го остави Своето Тело, Својата Крв, Своето Божество – со еден збор, Себе целиот, не барајќи ништо за возврат“.

Во случај да се посомневаме во Неговата љубов, во оваа Тајна, како залог, наоѓаме очигледен доказ за љубовта Божја. Востановувајќи ја Тајната, Искупителот како да вели: „Душо христијанска! Внимавај на оваа Тајна, зашто во неа ти се давам Себе целиот. Имајќи таков доказ во рацете, не ти е допуштено да се сомневаш во големината на Мојата љубов“.

Еден светител оваа Тајна ја нарекол „љубов што е над секоја љубов“, затоа што овој дар во себе ги содржи и сите други дарови Господови: дарот на создавањето, дарот на избавувањето и дарот на вечната слава. Светата Причест не е доказ само на Христовата љубов, туку и залог за наследување на Царството Небесно, што Он сака нам да ни го подари, како што нагласува Црквата.

Пророкот Исаија сакал на целиот свет да му ги објави зборовите, преисполнети со љубов, што Бог ги кажал за да ги привлече луѓето кон Себе. „Како да не го сметаме за безумен оној што говори: ’Јади го Телото Мое и пиј ја Крвта Моја?‘ – се прашува блажениот Августин.

Кога Христос за прв пат им зборувал на учениците за оваа Тајна, некои од нив не можеле да поверуваат во неа, и оддалечувајќи се од Него, рекле: „Како Овој Човек ќе ни го даде Своето Тело да го јадеме?!“

Но, токму во она за што луѓето не можеле ни да помислат, ниту да поверуваат, се пројавила огромната љубов Христова. „Земете, јадете“, им рекол на Своите ученици, а преку нив и на сите нас.

Он нѐ поттикнува да го правиме ова, па дури и ни ветува Царство заради тоа: „Оној што го јаде Моето Тело и ја пие Мојата Крв има живот вечен“.

Најпосле, Он уште ги опоменал со пекол оние што нема да бидат причесници на оваа Тајна.

Сите тие поттикнувања, ветувања и опомени потекнуваат единствено од Неговата желба да ни се дарува Самиот Себе, преку светата Причест.

Зошто Христос така пламено посакува да Го примиме преку светата Причест?

Затоа што љубовта копнее за нашето соединување со Неговото Божество и тоа го има за своја цел.

Преку светата Причест Христос се соединува со душата, и самата душа се соединува со Христа. Тоа соединување е потполно вистинито. Христос ништо друго не дава со толкава љубов, со каква што ни ја дава оваа Тајна, принесувајќи се Себеси како храна, за да се соедини со срцата на верните. Со оваа пламена љубов Христос копнее да се соедини со нас, та да бидеме и ние едно со Него.

О, божествен Жениху на нашите души, Ти преку Тајната на љубовта си посакал Твоето и нашето срце да станат едно единствено срце, неразделно соединето!

И како што Христос бара да се соединиме со Него, и ние, поради оваа љубов,  треба честопати да бидеме причесници на пречистите Тајни, но во согласност со расудувањето на нашиот духовен отец.

Ништо во овој свет не е толку полезно како светата Причест. Вечниот Отец Го утврдил Христос како чувар на оваа Тајна и Му ги предоставил на располагање сите божествени блага. Така, кога преку светата Причест Христос се вселува во душата, Он со Себе донесува толку бесконечно богатство на благодат, што после светата Причест секој може да каже: „Со оваа Тајна ги стекнав сите добри нешта“.

Псевдо Дионисиј Ареопагит учи дека Тајната на светата Евхаристија е најсигурен начин за осветување на душата.

Преку светата Причест се ослободуваме од полесните гревови и сме запазени од смртните.

Оваа Тајна ја распламтува божествената љубов во нашата душа. Бог е љубов; Он е оган што од нашето срце ги оддалечува сите приврзаности кон земното. Тој оган на божествената љубов, што Христос го донел на земјата, не бара од нас ништо друго, освен тоа нашите срца да бидат распламтени со божествена љубов.

Светата Причест толку многу нѐ привлекува кон љубовта, што по нејзиното примање, ние стануваме страшни за демоните.

Некои велат дека не се причестуваат често, затоа што во себе чувствуваат само малку љубов кон Бога. Зошто тогаш, ако веќе сте оладени, се оддалечувате од овој божествен пламен? Напротив, ако вашето срце оладело, би требале уште почесто да пристапувате кон оваа Тајна, доколку навистина копнеете да Го љубите Христа.

Кога некој е болен, нему дотолку повеќе му е потребен лекар. Ако сакаме да ја исцелиме нашата душа, ние би требало што почесто да пристапуваме кон Лекарот.

Некаде е речено дека постојат два вида на луѓе за кои е неопходно често причестување: совршените, за да го сочуваат своето совршенство; и оние несовршените, да би можеле да достигнат совршенство.

****************

Духовни бисери од светите отци

ИСКУШЕНИЈА И ЗАБЛУДИ

Заблуда и илузија

Причина за илузијата е самоувереноста (св. Јован Лествичник)

Сите луѓе се наоѓаат во извесна состојба на илузија, која произлегува од нивната самоувереност. Ние сме многу наклонети кон тоа, зашто секоја самоизмама му ласка на нашето самољубие, на честољубието и гордоста.

Искушувачот се потпира на оваа состојба на самоизмама, сака да нѐ залаже, ги бранува нашите страсти, го распалува славољубието и алчноста и се обидува да нѐ натера на задоволување на сето тоа.

Илузијата дејствува директно на нашиот разум; без противење прифатена таа го искривува текот на мислите и движењата на срцето, го зема целиот човек под свое и се распространува на целата наша дејност.

Илузијата му се заканува на секој кој се труди да се здобие со доблести, особено кога се работи за најголемата меѓу нив – молитвата. Демонот овде применува секаква итрина за да ги фати ревнителите во својата мрежа. Најчесто на илузијата ѝ паѓаат во плен оние молители, кои во самоуверение копнеат бргу да постигнат повеќе степени на молитва. Наместо да стојат во смирение пред Бога и да се трудат во извршувањето на Неговите заповеди, тие со употреба на надворешни техники на молитва тежнеат кон духовни доживувања. Меѓутоа, единствено будното внимание, срдечното покајание и смирение ја сочинуваат основната цел на молитвата.

Што ја загрозува молитвата?

Плаши се најмногу од високо мислење за себеси

(свети Теофан Затвореник)

Застранувањата кај Исусовата молитва зависат од тоа, каде се наоѓа вниманието. Кој стои пред Бога само во главата, не може да се собере, тој постојано ќе се бори против налетот на мисли и страсни движења. Кој пак, во срцето стои пред Него, се наоѓа надвор од опасност; но уште посигурно е кој со длабоко покајание во срцето тежнее кон Бога и се моли за заштита од илузии.

Ти стоиш во молитва пред Бога – срцегледачот. Никогаш не си дозволувај да Го искушуваш и лекомислено, без стравопочит, со сомнеж или со неверничка љубопитност да ја извршуваш Исусовата молитва. Моли се со внимание, со стравопочит и внатрешен напор, како изгубен кој во животна опасност моли за спасение – што само Бог може да го дарува.

Никогаш не се потпирај само на надворешните правила или на техниката на молитвата. Кој се задоволува со тоа „точно да исполни“, лесно потпаѓа под самозадоволство и се гордее – слично на фарисејот – пред себе и пред другите. Но, со тоа неговата молитва губи секаква вредност пред Бога.

Внимавај: правилата и техниката на извршување на молитвата се само нужни скелиња, додека зградата се подига помеѓу нив во срцето. Затоа насочи го вниманието кон своето срце (св.Теофан Затвореник). Извршувај ја Исусовата молитва во мир и смирение. Грижливо стражари над тоа и никогаш не ревнувај жестоко и неумерено при извршувањето на срдечната молитва. Невозможно и опасно е доколку сакаме духовната молитва да ја изнудиме преку пренапрегање на телесно-душевните сили.

Бог неа ја подарува во свое време – и тоа не на гордиот телесно-душевен ревнител, туку на духовното чувствување на најдлабоко смирение и срдечно покајание, а при умерена, постојана и внимателна молитва (старец Агапие Валаамски). Ако Исусовата молитва се извршува во смирение, тогаш таа се вселува во нас; но штом умот западне во самоувереност, тој ја остава молитвата или запаѓа во илузија. Искусните молитвеници посебно внимание обраќаат на опасните последици: зошто прерано бараш повисоки состојби на молитва? Зошто ревнуваш преку надворешниот механизам на дишење за да го добиеш дејството на благодатта? Со тоа само ја откриваш својата гордост, која те лишува од сите вистински плодови на молитвата (св.Игнатиј Брјанчанинов). Малку ни користат духовните уживања без болка и страдање. Извршувај ја својата молитва и пред сѐ внимавај на твоите грешки и слабости, кои се многубројни како песокот во морето и страдај заради нив. Само според мерката на твоето смирение се ближи милоста Божја (старец Макариј Оптински).

Од ова јасно следува дека многу опасен потфат е предвременото барање на стекнување на Божјата благодат; тоа се противи на редот на самата молитва. Исто така надуено и бесмислено е за почетник да користи помошни средства кои искусните ги предвидуваат за поодминатите на патот на умносрдечната молитва.

Внимавај на молитвениот ред и напредувај од степен во степен. Така сам ќе ги победиш своите страсти, ќе го ограничиш влијанието на искушението и ќе достигнеш, со помош на Божјата благодат, од состојба на самоизмама и неслобода, во вистина и слобода.

За заслепувањето (илузија) на умот

Илузијата е оштетување на човекот преку лажење (свети Игнатиј Брјанчанинов)

Сите видови на заслепување – прелест произлегуваат од погрешно користен ум. Нивен предуслов е гордоста. Човечката гордост како самопрелест му нуди на демонот удобно живеалиште, тој само го додава своето илузионерство. Самозалажувањето му се заканува на секој горделивец, кој самоуверено тежнее кон натсетилното, трансцеденталното доживување.

Во молитвата човекот треба внимателно и трезвено да стражари над својот душевен живот, својата свест и слобода да ја подари на Бога, и пред Него да стои со покајание во срцето. Треба да се остават сите волни фантазии и сништа и строго да се одбиваат сите неволни помисли и виденија, кои се подигаат во свеста. Зашто помислите и фантазиите ја вознемируваат душата, ги разгоруваат страстите и ја валкаат молитвата. Виденијата го заведуваат незрелиот кон заблуда и илузија: пред своето обновување преку Светиот Дух, човекот е нечист; во таква состојба тој е немоќен да општи со чистите, светли духови (ангелите). Тој уште се наоѓа како заробеник во областа на темните духови (ѓаволите); и може, доколку дојде до видение, само нив да ги гледа. Ако тие забележат дека тој има високо мислење за себе, тогаш му се прикажуваат во форма на свети ангели, дури и како Господ и му ја заслепуваат душата (свети Игнатиј Брјанчанинов). Затоа духовниот закон бара, пред очистувањето на душата да се избегнува сѐ што е надсетилно, трансцендентно, зашто тоа неопходно води во областа на паднатите духови и во заслепеност.

Гордиот човек не обрнува внимание на овој закон и ги прифаќа лажливите фантазии и ласкавите виденија како вистина. Од недостаток на стравопочит и од самоувереност, тој се смета себеси, иако неподготвен, како повикан за повисоки степени на молитва, ревнува во надворешниот  механизам на молитвата и со умот навалува во внатрешноста на срцето – иако неговиот ум е извалкан со страсти. Неспособен духовно да забележува, овој нечист ум како замена за вистинското видение незабележително испредува самодопадливи привиденија, се залажува самиот и паѓа под влијание на лагите и на демоните.

Најчестата и најопасна изопаченост на таквата молитва почива во тоа, за време на молитвата да се создадат било какви слики од Светото Писмо, кои ѝ ласкаат на сопствената самодопадливост, на суетата, на божемниот памет или на гордоста. Оној кој таквите заводливи привиденија ги обликува со помош на фантазијата и ги прифаќа, тој ги смета неопходни за дејствување на Божјата благодат. Тој е надвор од себе, неговата претстава плотски се вжарува. Тој се залажува со видението кое произлегува од неговата неисчистена природа и не претставува никаква реалност. Демонот го користи ова самозалажување и го засилува – преку ласкави мисли и привиденија – во ѓаволска илузија.

Безумната гордост се покажува на дело. Човекот непоколебливо е убеден во вистинитоста на своите мисли и привиденија, полн со самодопадливост и слепа самодоверба. Тој се смета себеси за благодатен, за избран, ревнува преку секоја мерка, не сака да се поучува, сака секого да учи – и со тоа, без страв, паѓа во секаков порок.

Покрај лажното задоволство, кое го нуди ѓаволската заслепеност, доаѓаат и часови на будење. Горчината и очајот на овие часови се страшни. Тие со време се зголемуваат и често доведуваат до лудило или се завршуваат со самоубиство (свети Игнатиј Брјанчанинов).

За да се избегнат заслепеноста и прелеста, одбивај го секое вообразување, слика и привидение, зашто сништата, фантазиите и силните душевни возбудувања ја притеснуваат молитвата и ја збунуваат душата. Само оние кои со помош на Светиот Дух ќе се здобијат со совршенство на умот, можат да ги совладаат (свети Нил Сорски).

Заблуда на душата

Кој вообрази дека е благодатен – никогаш нема да се здобие со благодат (свети Игнатиј Брјанчанинов)

Нездравиот душевен живот води кон самоумие или кон самозаблуда. Гордотосрце се исполнува со луда алчност за уживање во светите, божествени, духовни чувства, за кои тоа е сосема неспособно. Наместо да тежнее преку молитвата во макотрпно самопознание, единственото што ни е потребно, нечистото срце ревнува да се наужива во божественото блаженство. Во тежнеењето да произведе чувства на „нов човек“, за кои тоа, поради својата страсност, потполно е неспособно, срцето ги заменува со изнаоѓање на лажни чувства, со кои се придружува на влијанието на демонот. Таквиот човек има високо мислење за себе, смета дека им многу доблести и дека поседува дарови на Светиот Дух. Како жртва на илузијата, тој е преблажен, опиен со својата состојба, постојано измислува побожни духовни состојби и плива во нив. Тоа доаѓа од обединувањето на алчноста и саможивоста, кои ја возбудуваат крвта, создавајќи лажна благодатна состојба и произведувајќи сатанска надменост. Иако ваквите најчесто се подложени на гнев и на сетивност, тие поради својата гордост, со напор ги избегнуваат грубите гревови и себеси се сметаат за високоморални.

Но, кој замислува дека е бестрасен, никогаш нема да се исчисти од страстите; кој вообразува дека поседува благодат, никогаш нема да се здобие со неа. Накусо, кој себеси си припишува духовни дарови, со тоа си ласка на себе и ужива во таа самовообразеност, тој си го затвора пристапот на Светиот Дух. Тој ја уништува во себе секоја способност да живее во Духот, бидејќи ја принел вистината на жртва на заблудата.

Овој вид на илузија се задоволува со пронаоѓање на побожни благодатни чувства, како замена за вистинските. Од тоа произлегуваат погрешни претстави за сите духовни дејности, лажни поими за сѐ внатрешно, како и надворешно.

На прелестениот Господ му вели: „…велиш: Богат сум, и се збогатив, и ништо не ми треба, а не знаеш дека си беден и проколнат, сиромав, слеп и гол“ (Откр. 3, 17).

Знаци на прелест

Облагодатеноста – дарува смирение.

Прелеста ги храни самодопаѓањето и гордоста

(свети Јован Кронштатски)

Дејствувањето на благодатта лесно се разликува од прелеста – илузијата.Прелеста – илузијата никогаш не се приближува како слободна сила, туку само како заводничка која бара согласност од човекот, и дури преку неа, таа ја добива својата моќ над него. Тој секогаш може да ја одбие. Срцето неа секогаш ја среќава со сомнеж; Дури кога некој сосема ќе ѝ падне во ропство, тогаш не се сомнева повеќе во неа. Прелеста никогаш не ја намалува зовриеноста на крвта, никогаш не води кон самопознание и покајание на срцето. Сосема спротивно, таа буди сонување, ја возбудува крвта, нуди одвратни уживања, ласка, се дуе во самоувереност, го поставува сопственото јас како идол на душата (свети Игнатиј Брјанчанинов).

Благодатните мисли, движењата или видувањата на душата, како и топлината, светлината, ангелот – јасно се разликуваат од оние прелесните. Благодатните душевни движења – секогаш исполнуваат со длабоко смирение, макотрпно самопознание и со сиромаштија на духот. Благодатните видувања се откриваат во тивка светлина и ѝ подаруваат на душата длабок мир. Движењата на прелеста – спротивно, го зголемуваат високоумието. Привиденијата се појавуваат во „розово светло“, предизвикуваат љубопитност, распалуваат и создаваат немир и пречки. Често, внатрешната топлина што ја следи молитвата, станува повод за прелест. Постои една природна топлина како последица на внатрешната собраност во срцето; потоа дури доаѓа благодатната топлина која исполнува со блаженство и со внатрешно добро чувство. Исто така, постои и едно телесно загревање, настанато преку неумерена ревност во молитвата. Прелеста почива во тоа, кога некој ова загревање, таа природна топлина ја прифати како онаа духовна, благодатна топлина, и така се подложи за високо мислење за себе – како веќе сѐ да е постигнато и да стои на врвот од совршенството. Телесното загревање се разликува од духовната топлина преку своите плодови. Плодови на телесното загревање се вообразбата, неумерена самодоверба, превозвишување или гордост. Плодови, пак, на духовна топлина кон Бога се – срдечно покајание, смирение и макотрпно самопознание (свети Игнатиј Брјанчанинов). Кој ја бара топлината само заради нејзиното блаженство, развива духовна сладостраст. Оние кои трезвено се молат, тежнеат таа сладост бргу да ја преминат и единствено во срдечно покајание пред Бога да живеат. Лажните мистици, напротив, го врзуваат целото свое внимание за ваквата топлина, почиваат во неа како во некој топол превез, го одржуваат нејзиното блаженство и се потопуваат во тоа како во празнина. Не дозволувај да бидеш излажан преку внатрешната сладост. Без крстот таа е колеблива и опасна.

Како што гордоста е причина за прелест, самоизмама, така смирението, како спротивна доблест, претставува една сигурна заштита од тоа. Смирението е уништување на сите страсти (преподобен Јован Лествичник). Каде што страстите се победени, нема прелест. Зашто таа доаѓа од страсно вообразување. Пред смирениот ѓаволот бега, зашто не може да го поднесе смирението на срдечното покајание (преподобен Григориј Синаит).

Ако Го повикуваме Бога, ние нема од што да се плашиме, ниту да се сомневаме. Кој стои пред Бога во смирение и послушност и само Него Го бара, а ги избегнува самодопаѓањето и превознесувањето, на него не може да му наштети ниту цела војска ѓаволи. Самоуверените и самоволните кои ѕидаат само на себе, нужно паѓаат во секоја прелестна заслепеност и самоизмама.

*******************

Св. Серафим Звездински

За бескрајната вредност на Литургијата

На земјата нема ништо подрагоцено од божествената Литургија. Кога би се собрале скапоценостите од целиот свет, кога би се ископало сето злато, сите скапоцени камења, кога од морското дно би се извадиле сите бисери, и кога сето тоа би се ставило на едниот тас од вагата, а на другиот Литургијата, дури и Литургијата што ја служи еден обичен селски свештеник во најсиромашниот селски храм, повторно тасот со божествената Литургија ќе натежне.

“Човекот не сфаќа, не е свесен каква скапоценост поседува. Не е свесен за тоа, сè додека таа среќа не му се одземе. За жал, не е својствено за човекот да го цени она што без труд го добива; тој не го цени сонцето, не го цени воздухот што го дише. Но, кога ќе му се одземат сонцето и воздухот, кога мракот ќе настапи и кога ќе нема што да дише, тогаш човекот ќе сфати што поседувал и од што сега е лишен.

Истото се однесува и на божествената Литургија. Таа се служи секојдневно; човекот има можност секој ден да оди во црква – но, не оди, а ако, пак, некогаш појде, тој обично е невнимателен, расеан, носејќи ги со себе во храмот и животните грижи. Зошто е тоа така? Па, затоа што тој не размислува што значи Литургијата, не ја сфаќа целата длабочина и целата важност на службата што се служи пред неговите очи. Но, треба да се знае дека од сите чудеса, најголемо, најнеразбирливо, најчудесно чудо е токму божествената Литургија, Евхаристијата. Само заради божествените Тајни, сонцето на небото го осветлува денот, а месечината ноќта; и ѕвездите небески ја испраќаат својата прекрасна светлина, и земјата го дава својот леб – за да послужи како светол Агнец на Престолот. Само заради божествената Литургија земјата го дава својот плод; лебот со кој се храниме, тоа се трошките од Господовата трпеза. Во Откровението, св. Јован Богослов го опишува своето видение: жена облечена во сонцето на правдата. Од бездната змејот се обидува да ѝ пушти отров. Жената бега од него во пустината, но кога и таму ќе ја стигне, тогаш таа се сокрива во пештерата. Според толкувањата на светите Отци, жената која ја видел св. Јован Богослов, е Црквата, облечена во Христа – Сонцето на Правдата. Во последните времиња ќе има такво гонење на Црквата, што таа ќе се сокрива во пустина. Божествената Литургија ќе се служи под земјата. Ако не се служи божествената Литургија, земјата ќе престане да го дава својот род.

Божествената Литургија го отсликува целиот земен живот на Спасителот. Денес постои изум што се нарекува фотографија. Тоа е снимка на некоја личност. Ќе ја погледнеш и ќе речеш: „Колку наликува, и очи, и образи и нос – како да е жив“. Ако тоа е фотографија на близок и драг човек, се трудиш да ја сочуваш, да биде покрај тебе, зашто таа ја заменува драгата личност што не можеш да ја видиш. Истото може да се рече и за божествената Литургија. Таа е вистинска фотографија, вистинска снимка на целокупниот земен живот на нашиот Господ Исус Христос. Од Витлеем, каде што пречистата Дева отиде заради пописот и каде што се роди Господ, па до Јордан, од Јордан до Гетсиманија, од Гетсиманија до Голгота, од Голгота до Воскресението, од Воскресението до Елеонската гора – сè се гледа во Литургијата. И покрај тоа што ние не припаѓаме на оние блажени кои живееле на земјата во Христово време, кои ја имале таа среќа да Го гледаат лице в лице, сепак и ние, поседувајќи го скапоцениот дар што ни го остави Господ Исус Христос, сме исто толку среќни, како и тие.

Како што понекогаш мајката го води своето дете за рака, како што понекогаш таа седи покрај него и внимава на него, а понекогаш, пак, го зема во прегратка, го милува, го гали и го храни, така и Господ во Своите црковни служби и во Своите лични молитви, како да нè држи за рака, нè запазува од далечина, а на божествената Литургија, Он нè зема во Својата прегратка, нè седнува заедно со Себе на трпезата и нè храни од неа. На Божествената Литургија разговараме со Бога лице в лице, непосредно Му зборуваме за своите потреби, лично заблагодарувајќи и молејќи Му се. Затоа молитвата за време на божествената Литургија е поделотворна од било која друга молитва. Затоа е востановено, на божествената Литургија. да се молиме и за упокоените. Таа молитва носи особена радост во душите на упокоените. Божествената Литургија е прозорец што Господ го отвори во овој грешен, неверен и прељуботворен свет – прозорец низ кој влегува свеж воздух. Кога не би постоел тој прозорец верните би се задушиле. Божествената Литургија е единствениот сигурен темел, околу кој треба да ги навиткаме нишките на нашиот живот. А на што друго можеме да ги навиткаме? На славата? Но, тој темел е трулежен. На богатството? Но, тој темел е непостојан. И што и да спомнеме, с# ќе биде непостојано и трулежно. Единствен вистински и единствен цврст темел е божествената Литургија.

Христијаните од првите векови на христијанството секојдневно присуствувале на божествената Литургија и секојдневно се причестувале со Светите Христови Тајни. Тогаш животот на христијаните бил толку свет и непорочен, толку тие пребивале во Бога, што нивниот живот им бил единствена подготовка за примање на Светите Тајни и тие немале потреба од друга подготовка. Ако христијаните од тоа време морале да отсуствуваат и да одат на пат, тогаш сите, без оглед на тоа дали биле робови или слободни, мажи или жени – сите со себе, во посебни мали садови, ги носеле светите Тајни и самите се причестувале со нив. Секој христијанин обично носел по три драгоцености: крст, свето Евангелие и садови со светите Тајни. Кога паганите се обидувале да ја уништат засекогаш божествената Литургија, тогаш христијаните ја пролевале својата крв. Биле мачени, распнувани, горени на клада, често убивани во самите храмови, во самите катакомби во кои се извршувала Евхаристијата. Во древните времиња било вообичаено Литургијата да се отслужува на гробовите на убиените христијани, како потсетник за тоа со каква цена е откупена Литургијата. И ден денес во Црквата останал споменот за тоа – во светите антиминси се ставаат честици од моштите на светиите.

Преданието за еден старец и подвижник исто така зборува за значењето на божествената Литургија. Имено, тој видел огнено море: брановите се издигнувале и беснееле, правејќи страшна глетка. На спротивниот брег се наоѓала прекрасна градина. Од таму допирало пеењето на птиците и мирисот на цвеќињата. Подвижникот слушнал глас: „Помини преку ова море“. Но, било невозможно да се помине. Долго време тој стоел така и додека размислувал како да помине, повторно слушнал глас: „Земи ги двете крилја што ги дава божествената Литургија: едното крило е божественото Тело Христово, а другото крило е животворната Крв Христова. Без нив, колку и да е голем подвигот, не може да се дојде до Царството Небесно“. Затоа и св. Марија Египетска, која четириесет и седум години се подвизувала и која достигнала степен со молитвата да може да се подига од земјата, го молела старецот Зосим да ја причести со светите и животворни Тајни.

Во една огромна куќа живееле две семејства. Но, во животот на тие две семејства постоела голема разлика. Едното семејство ја имало светлата половина од куќата, а другото мрачната. Првото семејство во својата половина имало големи светли прозорци, низ кои продирала силна светлина, чист и прекрасен воздух, така што пред нивните очи се простирал прекрасен поглед. Во здравствен поглед, благодарение на светлината и воздухот, самите простории биле  целосно погодни за живот. Таму било суво, топло и чисто… Луѓето кои таму живееле секогаш биле здрави и исполнети со животна радост. Втората половина од куќата немала прозорци и затоа таму било мрачно и ладно. И најважното: таму секогаш се ширеле штетни пареи и смрдеа, зашто куќата се наоѓала во низок и мочурлив крај. Луѓето коишто  живееле во тој дел од куќата, често биле болни, бледи, раслабени и мрачни.

Пријатели мои, таа куќа е нашиот свет. Светлите прозорци од првата половина на куќата ја претставуваат божествената Литургија. Јас, грешниот, се осмелувам да ви кажам дека во таа света служба, преку тој прозорец се отвора сјаен и прекрасен поглед на вечно блаженство, така што ми се чини дека срцето нема да може да ми го изрази чувството на најголема благодарност кон Бога, Кој ми испрати таков дар.

Оние коишто живеат во светлата половина се оние кои веруваат во Христа, кои ја посетуваат божествената Литургија, кои го вдишуваат Божјото благоухание на благодатта што се излева при оваа голема служба, Тоа се оние кои ја уживаат топлината на љубовта и светлоста на Сонцето на правдата. Тие луѓе се духовно здрави, светли, мирни, затоа што на нив се простира исцелителната сила на Светиот Дух. Оние што живеат во темната половина од куќата, се оние кои не сакаат да бидат со Христа, на кои не им е драга свештената Литургија. Кутри луѓе – тие не ја чувствуваат топлината на Христа Спасителот. Нивниот живот е полн со смрдеа и трулеж, затоа што испарувањето и  смрдеата од страстите продира во нивната душа. Тие немаат прозорци и вентилација за да ги очистат своите души од таа трулежност, затоа нивниот живот е темен и мрачен. Драги мои, и јас ве повикувам да ја посетувате божествената Литургија, зашто сакам да ја разберете и да ја сакате, таа да ви биде светлина што ги осветлува и најтемните бездни на гревот. Таа е топлина што го загрева и најстрашното студенило на душата. Таа е љубов, и радост и живот.

************

Успение – Денот на мајките

Секоја година во август, православните христијани низ светот ѝ посветуваат петнаесет дена на Богородица. Успението на Пресвета Богородица (Голема Богородица) е толку важен празник, што на некои места се нарекува и Летна Пасха (Летен Велигден). Токму затоа и постиме две седмици пред овој празник, и поусрдно се молиме со зборовите на Молебниот канон упатен токму кон неа.

Од мигот кога Исус му ја доверил својата мајка на св. апостол Јован Богослов со зборовите „Ете ти мајка“ (Јн. 19, 27), Богородица стана и наша мајка. Таа е неискажливо поголема од сите светители, и има посебно место како мајка на нашиот Господ. Тајната на Богородица е толку голема, што навистина малкумина се оние кои се удостоиле барем малку да ја разберат.

Сеќавајќи се на нејзиниот живот овој август, да се потсетиме и на нашите мајки. Бивајќи модел на жена и мајка, Пресветата е прототип на сите жени. Да се задлабочиме малку во текстот на Молебниот канон, и да видиме со кои зборови таму е опишана, а кои можеме да ги примениме и на нашите мајки.

1. Единствена брза заштитничка на животот.

Молебенот ја нарекува Пресветата „заштитничка на животот“, наша „тврдина несоборива“ и „прибежиште на светот“. Како Божја мајка, Дева Марија имала неверојатна важна улога во водењето, заштитата и воспитувањето на Исуса. Иако бил Бог, Исус сепак бил роден како Бебе на Кое Му била потребна заштита. Восиновени на Богородица, таа е и наша заштитничка, наша поткрепа во овој потресен свет. Секогаш можеме да побрзаме кај неа, за да нѐ заштити и да нѐ доведе во љубовната прегратка на нејзиниот Син.

Кога бев мало дете, несомнено знаев дека секогаш кога се плашев, можев да дотрчам кон мајка ми. Соработувајќи со жените-мајки во мојата парохија, не можам, а да не бидам воодушевен пред нивната сила и издржливост. Толку многу се трудат да балансираат во нивните животи, толку многу жртвуваат за нивните семејства, што навистина ги гледам како заштитнички на највредниот дар: децата.

Штом е така, зарем не ни е јасно дека Богомајката е нашата најсигурна заштита?

2. Онаа чија мајчинска молитва има голема моќ.

Велиме дека мајчинската молитва на Богородица има голема моќ во молењето на Владиката, зашто веруваме дека Исус ќе продолжи да ги слуша нејзините молитви. На крајот од краиштата, Тој ја послушал на свадбата во Кана (Јн. 2,1-12), кога Го замолила да ја претвори водата во вино! Значи, и ние би можеле да го испросиме нејзиното молитвено застапништво пред Нејзиниот Син и Бог.

Иако се обидувам да бидам дарежлив, мислам дека секогаш можам да дадам повеќе одошто им давам на пријателите. Но, доколку мајка ми, сестра ми или тетка ми ме замолат за помош… како би можел да ги одбијам? Ги сакам, и толку многу ми помогнале и толку многу љубов и заштита ми дале во животот – како би можел да им речам „не“? Штом е така, и штом мајка ми и сестра ми и тетка ми можат да се надеваат на мојата поддршка, тогаш треба да веруваме дека и Гиспод ќе ги услиши молитвите на нашата мајка, Богородица, за нас.

3. Место на радост.

Христос им кажал на апостолите дека доколку ги запазат Неговите заповеди, ќе останат во Неговата љубов, а нивната радост не ќе има крај. Иако Богородица молкум стоејќи гледала како нејзиниот Син страда, била исполнета со Неговата љубов, и не очајувала. Можете ли да си ја замислете радоста што ја почувствувала кога Го видела Сина си воскреснат? Нејзиното срце било преисполнето со радост! Тогаш, кој може да биде наша радост повеќе од Пресветата?

Љубовта на нашите мајки е пристрасна на најубав начин! Што и да направиме, тие се радуваат за нас. Се молат за нас, се радуваат на нашите успеси, а се грижат кога на нашите лица недостига насмевка! Но, тие се и место на надеж, зашто секогаш се надеваат дека сепак сè ќе биде добро. Видете, радоста не е секогаш само во тоа да се биде среќен; попрво, радоста е имањето доверба во Божјата волја, верување дека Тој има начин како да ја исполни Неговата волја во нашите животи. Радоста е доверба.

Со сите грижи што една мајка ги има, би се очекувало таа да побеле во косите за само една година, доколку не Му верува на Бога, и не Му ги довери животите на нејзините деца. И, макар што Богородица бдее над нас како секоја мајка, таа исто така верува дека нејзиниот Син ќе се погрижи за нас. И таа доверба, таа радост што ја има, им дава уште поголема сила на нејзините молитви пред Престолот Божји.

+ + +

Православната вера е толку природна, вродена. Нашата почит кон Богородица е извор на љубов и почит кон сите мајки, нешто што ги омекнува срцата. Мајките се наши заштитнички, и секогаш ќе ја имаат нашата почит и посветеност, зашто се наше место на радост. А Богородица, како мајка, е секогаш тука за нас, за да нè заштити, да се застапи за нашите молитви пред Бога, и да нè потсети да Му веруваме на Бога.

И така, празнувајќи го празникот Голема Богородица, да им честитаме и на сите мајки во нашиот живот! Честит Ден на мајките!

Сем Вилијамс, координатор за млади во ГПАА-ВП

Прочитајте повеќе на: http://pravoslavie.mk/uspenie-denot-na-majkite/ .

***********************

Успение: Празнувањето на празниот гроб на Богомајката

Возможно е Христос да се сака онака како што лојалистот, иако живее далеку, го сака својот цар. Иако тој не го видел лицето на кралот, ниту неговите очи, (сепак) го љуби сесрдно. Тој сече слики од весници и ги поставува на својот ѕид. Се воздржува од работа на царските празници.

Но, да се љуби царската мајка е возможно единствено за оној кој влегол во царските одаи, кому му било покажано она што е сокриено од очите на туѓите: не само животот на самиот цар, туку и оној на царското семејство. Потребно е да се биде еден од „своите“ на царот за да се љуби неговата мајка и неговите ближни.

Сето ова го кажавме за оддалеку да пристапиме кон темата за почитувањето на Божјата Мајка. За, преку аналогија да дојдеме до оваа вистина.

Почитувањето на Богородица е семеен залог, семеен спомен, семејно предание. Оној кој ја почитува онаа која во Сонце се облекува, онаа која е тајница на Божјото воплотување, престанува да Го почитува Бога оддалеку, и бива привлечен близу до Него. Славејќи ја Богородица, ние веќе не сме робови кои оддалеку оддаваат слава, туку деца на Божјото семејство.

Нејзините празници се сокриени. За нив може да се шепоти на уво, особено за нејзиното Успение. Можеби затоа монасите го љубат овој празник толку многу.

Приближувајќи се кон светлите тајни е подобно на приближување кон очистителен оган. Нè потсетува на Мојсеј, кој го покри лицето приближувајќи се на несогорливата капина (Исход 3,6). Затоа во канонот на празникот се пее: „Огради ги моите помисли, Христе мој, оти карпата на светот се дрзнувам да ја воспевам, чистата Мајка Твоја. На столбот на говорот укрепи ме, и во тешките мисли помогни ми“.

Во тешките мисли помогни ми… Ова им е појасно на монасите, отколку на другите.

+ + +

На денот на Успението Богородично, зборуваме за фактот дека Мајката на Светлината умрела.

Да ја изговориме оваа реченица уште еднаш, и целосно да ја формулираме според граматички правила: Богородица и Мајката на Светлината умре.

+ + +

По овие зборови и ова значење, празникот е можен само доколку нештото е надминато. Поинаку, не би постоел овој особен благден. Би продолжеле со славењето на Воведението во Храмот, Благовештението. Би го почитувале нејзините многубројни икони. Но, Успението не би се вброило во оваа светла листа. Попрво, тоа би било празнувано заедно со споменувањето на упокојувањата на праведниците, апостолите и мачениците. Споменот би го совршувале на ист начин како што си спомнуваме, на пример, за маченичките страданија и славните имиња на Петар и Павле.

Сите светии, раделувајќи се со телото, го чекаат воскресението од мртвите. Тие уште од сега се радуваат пред лицето Божјо, и не се плашат од иднината којашто ништо ужасно не крие за нив, туку само воскресението, умножувањето на славата, и полното входување во Царството. Сите тие се радуваат, но само со душите. Не продолжува да живее целиот човекот, и сè додека целината на душата со телото кое треба да воскресне не се воспостави, се работи за „непотполна“, „нецелосна“ радост.

Доколку во значењето на претходно реченото за Нејзината смрт ништо друго не би се додало, истото би важело и за Богородица. Но ова е благден, и тоа голем, затоа што гробот што недолго го држеше телото Нејзино, е празен. Петар и Павле го чекаат воскресението на мртвите. Сите светители го чекаат сеопштото воскресение. Но Мајката Божја не исчекува ништо за себе.

Нејзиниот гроб е празен со таа света празнина, која го означува и гробот на нејзиниот Син, Христос Спасителот.

Отец Андреј Ткачјов

Прочитајте повеќе на: http://pravoslavie.mk/uspenie-prazen-grob-na-bogomajkata/ .

***********************************

Беседа на Успението на Пресветата Богородица

1. Ако пред Господа е чесна смртта на преподобните Негови (види Пс. 115,6), и доколку за праведниците си спомнуваме со похвали, тогаш дотолку повеќе ни доликува споменот на Светата меѓу светите, преку Која настапи секое осветување на светите, односно на Приснодевата и Богомајката, да го совршиме со најголеми пофалби. Впрочем, така и пристапуваме денес, празнувајќи го светото Успение или Преселување на Онаа Која само малку заостана зад ангелите, а сите ангели и архангели, и сите надземни сили кои се над нив, неспоредливо ги надмина според својата блискост со Бога и секоја твар, и по чудесата, од искони запишани и преку Неа извршени.
2. Заради неа постоеја божествените пророштва на боговдахновените пророци, чудата кои однапред укажуваа на идното велико чудо на вселената – на оваа секогашдевствена Богомајка; промените на племињата и случките кои го подготвуваа патот за извршување на новата тајна поврзана со неа, заповедите на Духот кои на различни начини ја предизобразуваа идната Вистина; крајот, или, уште подобро, почетокот и коренот на подоцнежните чудеса и дела, исполнувањето на ветувањето Божјо на Јоаким и Ана, во тоа време највозвишени во добродетелта, дека тие, иако од младоста бездетни, во длабока старост ќе станат родители и ќе ја родат Онаа Која бессемено Синот ќе Го роди, надвремено (безвремено) роден од Бога Отецот пред сите еони; а исто така и заветот на оние кои така чудесно ја родија Онаа Која уште почудесно ќе роди, дека Даруваната ќе ја предадат на Дародавецот и, освен овој највозвишен завет, восхитувачката преселба на Богомајката, уште од младоста, од родителскиот во Божјиот дом; Нејзиното чудесно и долгогодишно пребивање во Светињата над светињите, каде под будното ангелско око ѝ беше носена неизречена храна, каква што ниту Адам не успеа да вкуси, оти тогаш не ќе отпаднеше од животот, како што ниту Оваа Пречиста не отпадна, иако беше од родот негов и ќерка негова – а сето тоа за да се покаже дека Таа, незначајно отстапувајќи ѝ место на природата, како и Синот нејзин, сега се пресели на небо од земјата.
3. После оваа неизречена храна, следеше најтаинствениот домострој на заручувањето на оваа Дева, а потоа и прегратката, чудесна и надразумна, која се случи преку Архангелот кој од висините слета, и [домостројот на] Божјата објава и поздрав кои осудата на Ева и Адама ја преобратија, проклетството нивно го исцелија и во благослов го претворија. Посакувајќи ја таинствената личота на оваа Приснодева, Царот на сите и на сè, според пророштвото Давидово, небесата ги сви и слезе и ја осени; или попрво, во Неа се насели испостасираната сила на Севишниот, но не преку замрачување и оган, како што се случи со богозеркателот Мојсеј, или пак, ко Илија на кому низ бура и облак Тој му го објави Своето присуство, туку непосредно, и без било каква завеса, силата на Севишниот ја осени сепречистата и девствена утроба, и меѓу нив немаше ништо, ни воздух, ни етер, ниту било што од чувствените твари, или од оние што над нив се наоѓаат; не беше тоа осенување, ами непосредно соединување.
4. Поради тоа и нејзината смрт е животоносна преселба во небесниот и бесмртен живот. Споменот на таа смрт е радосен благоден и вселенско светлопразнување, кое не само што ги обновува сеќавањата на чудесните дела на Богомајката, туку на тоа ги придружува и сеќавањето на општиот и нов светоапостолски синаксис, собран од сите народи поради ова сесвето погребение, на богооткриените славословија на боговдахновените апостоли, на ангелската стража, хорското пеење и служење околу неа, на апостолите кои претходеа, следуваа, содејствуваа, се спротивставуваа, одбиваа, го штитеа, кои помагаа и сесилно се восогласуваа со сите кои го величаа ова жизноначално и богоприемно тело, спасоносен лек на родот наш, со кое се гордее сета твар; на оние кои војуваа и со прикриена рака им се спротивставуваа на Јудејците кога овие со богоборна рака и дух го напаѓаа Самиот Господ Саваот и Син на оваа Приснодева, Кој невидливо присуствуваше и погребна почест ѝ оддаваше на Мајка Си. Во Неговите раце Таа го предаде својот богоносен дух, поради што и Нејзиното тело, соединето со духот, поскоро беше пренесено во вечноживото и небесно живеалиште, како што е и праведно, и како што ѝ доликува од исконот, па сè до сега.

Свети Григориј Палама, архиепископ Солунски

Прочитајте повеќе на: http://pravoslavie.mk/beseda-uspenie-palama/ .

*************************************

Поучни слова. Бигорски.

Свештеник  Алексеј  Јанг

Православниот брак

Православното христијанство е начин на живот – не само она што го правиме во недела наутро, а потоа брзо забораваме, кога ќе ја напуштиме црквата. Начинот на живот претставува целокупност на нашите навики и ставови, мислења и делувања: стилот на животот, патот во животот. За нас, православните, христијанството е лебот насушен. И како риби во водата, така ние мораме да пливаме во нашата вера. А како следбеници Христови, ние го усвојуваме нашиот пат од Христа и Неговата Црква, а не според мерилата на денешниот свет. Ова станува најочигледно  тогаш, кога ќе посетиме некој манастир, каде што уредувањето, духот и начинот на живот – сè е јасно проткаено со Православие.

Поголем дел од нас, православните христијани, не живее во манастирите: венчани сме; имаме свои куќи, деца, работа. Но, кај многу од венчаните христијани, исто така постојат погрешни претстави, дека во нивниот живот во Христа нема потреба од истата предаденост, која се бара од православното монаштво. Едно е сигурно: сите христијани, без разлика дали се во монаштво или не, подеднакво се повикани на покајание и вечно спасение од страна на нашиот Господ Исус Христос. Нема различни „собори“ на православни христијани – сите се еднакви и од сите се очекува да бидат Христови следбеници, без оглед на тоа каков е нивниот статус во Црквата.

Сепак, нам христијаните, кои не сме монаси, многу ни е тешко да живееме православен начин на живот, од ден во ден, од година во година, зашто постојано живееме во општество кое не само што не е христијанско, туку повремено, и сè повеќе, непријателски е насочено кон нашите христијански верувања. Меѓутоа, тоа не смее да нè обесхрабри, зашто Самиот Господ го имаше ова в предвид, кога рече: Ете, ве праќам како овци меѓу волци. Бидете мудри како змии и незлобни како гулаби (Матеј, 10, 16)

Моќно упориште и сила за православните мирјани, овозможуваат бракот и семејниот живот, таа благословена од Бога заедница, која служи за спасение на секој член на семејството. За да можеме ова во потполност да го разбереме, мораме да ги согледаме доктринарните основи на бракот, содржани во Светото Писмо и Светото Предание, кои претставуваат будна совест на нашата Црква.

Новозаветни погледи на бракот

Со доаѓањето на Христа, бракот веќе ја нема за основна цел продолжувањето на човечкиот род и на семејната лоза, иако раѓањето и понатаму се смета за негов важен елемент. Но, Христос дојде во светот и со Себе донесе доказ за воскресение од мртвите, давајќи му така на христијанскиот брак  нова цел и смисла – стекнување на вечниот живот на мажот, жената и на децата.

Службата за венчанието во Православната Црква почнува со зборовите: „Благословено е Царството на Отецот и Синот и Светиот Дух, сега, секогаш и во сите векови. Амин“. Овој возглас го нагласува значењето на бракот, а исто така и неговата цел. Според Црковните канони, оние православни христијани кои се венчаваат надвор од Црквата, се одлачуваат од нејзините Свети Тајни. Некои луѓе се соблазнети од ова; тие сметаат дека Црквата во овој случај е престрога. Но, се поставува прашањето:  Што е тоа што му дава полноважност на бракот? Од духовно гледиште, што е тоа што му дава смисла на бракот? За разлика од свадбените обреди, во речиси сите не – православни Цркви, бракот во Православната Црква не е договор – законски заснована спогодба, со која се разменуваат заветите и ветувањата меѓу две личности. Всушност со бракот, двете личности засноваат мала, семејна црква, во која можат да Го слават Вистинскиот Бог, трудејќи се, притоа, околу спасението на своите души. Таа е семејна црква, послушна на Христовата Црква. Како што вели св. Василиј Велики, природно е да се венчаш, но тоа мора да биде нешто повеќе од природното, тоа мора да биде врска помеѓу две личности, родена под закрилата на Црквата.

Оттука гледаме дека во новозаветно време, намената на бракот е изменета: од примарната цел – раѓање на деца, во сегашнава примарна цел на обезбедување начини за човечкиот род да ги спасува своите души. Самиот обред на венчание е исполнет со богата символика, која јасно укажува на овој аспект на бракот.

ОДГОВОРНОСТА НА МАЖОТ

Мажот е глава на жената…

Знаеме дека секоја организација, секоја институција – без оглед дали е црковна: парохија, манастир итн., или, пак, световна: банка, претпријатие, училиште – мора да има управител. Така е и со успешниот брак; семејството е исто така и заедница, устроена и духовно и телесно. Според Светото Писмо и Светото Предание, главата во бракот е мажот. И повторно, по зборовите на Апостолот Павле: Мажот е глава на жената…Тој е оној кој води. Тој внатре во семејството претставува начело на авторитет. Како што свештеникот е духовен водач на паствата, одговорен пред Бога за своите парохијани, и затоа е духовен авторитет, така и мажот е свештеник во своето семејство, одговорен за давање на основниот тон на семејниот живот.

Ова не значи дека тој е над својата жена. Во Христовите очи сите се еднакви; нема ни машки пол ни женски. Всушност, бракот е врска на еднаквите. Нека нема забуна: во Православието не постои место за никакво потценување од било каква врста. Тоа што е глава, не му дава на мажот било каква диктаторска, тиранска, самоволна или апсолутна власт над неговите жена и деца. Сепак, како и секоја друга значајна позиција, и онаа на мажот е проследена од одредени одговорности, кои се многу тешки, но исто така и многу предизвикувачки и потенцијално креативни. Светото Писмо ни вели дека мажот треба да ја сака жената како што и Христос ја засака Црквата, и се предаде Себеси за неа (Ефес. 5, 25). Многу христијански сопрузи имаат  мала претстава за тоа што значи ваквата љубов. Во светот поимот „љубов“ обично упатува на телесната љубов, или на сентименталната, романтична љубов. Ова нема ништо заедничко со христијанското поимање на љубовта. Спомнете си само на Христовите зборови упатени кон апостолите: Нема поголема љубов од онаа, да се положи својата душа за ближниот. Љубовта  од христијански аспект, значи, претставува жртва, самопорекнување. Мажот, мора да покажува толку загриженост, грижа, нежност, внимание, почитување и обзирност кон својата жена, колку што и Христос за Црквата. Грижата на мажот мора да биде толкава, што да може да трае сè до самата смрт. Токму онака, како што Господ Исус Христос страдаше од љубов за Својата Црква, исто така и православниот сопруг треба да принесе сè за својата сопруга – дури и својот живот, ако тоа е неопходно. И повторно, св. Апостол Павле вели: Мажот е глава на жената, како што е Христос на Црквата… Ние знаеме каква глава беше Господ: Он им ги миеше нозете на Своите ученици. За нашиот Спасител, да се биде глава, да се биде прв, значи да се служи – да се има првенство во давањето љубов, разбирање, трпение, во овозможувањето заштита на своето семејство. Токму ова е пример за водач, за глава, каков што е повикан мажот да биде. И кога тој е таков водач, тој е вистински човек, верен на својата боголико  устроена природа.

Мудрата жена ќе го охрабрува својот сопруг да биде таков човек; таа нема да се обидува да ја преземе таа авторитетна положба за себе. Психолозите тврдат дека гневот што жената го чувствува кон мажот кој ѝ дозволил, наместо него, таа да биде глава на семејството, е најдлабокиот можен гнев. Така денес, се открива дека многу случаи на деликвенција, па дури и душевни болести, доаѓаат од домови каде што мажот не е глава на куќата, не е извор на сочувство, љубов и заштита.

Должноста на мажот да дава љубов на својата жена и на семејството, не му дозволува да ја заплашува жената. Тој не смее својата сопруга да ја третира како изнајмена слугинка – како што прават многумина мажи. Еве што вели св. Јован Златоуст во врска со ова:

„Навистина, човекот можеби со страв ќе го приврзе својот слуга кон себе; но не, и него нема, зашто и тој ќе бара начин да избегне и да замине. Но, ти, својот животен другар, мајката на своите деца, изворот на својата радост, не би требало да ја врзуваш со страв и закани, туку со љубов и благ карактер. Зашто, какво е тоа единство, каде што жената се плаши од мажот? И какво задоволство ќе има мажот, ако со својата жена општи како со робинка, а не како со сопруга, која го сака по својата слободна волја? Дури и ако во нешто пострадаш заради неа, не ја казнувај, зашто ни Христос не направи така со Црквата“.

Мажи, сопрузи, вистинската љубов за нас започнува тогаш, кога даваме од своето на другите. Ние навистина почнуваме да сакаме – во христијанска смисла – кога ние први даваме. Некој сопруг му се пожалил на св. Јован Златоуст, дека неговата жена не го сака. Светиот му одговорил: „Оди дома, и ти сакај ја неа“. „Но не ме разбирате“, рекол сопругот, „како да ја сакам, кога таа не ме сака мене?“ „Оди дома и ти сакај ја“, повторно рекол светиот. И имаше право. Таму каде што нема љубов, мора да ја подариме својата, и така ќе најдеме љубов.

Мажите често им се жалат на свештениците дека жената не ги сака. Тогаш свештеникот открива дека мажот не оди по патот на давање љубов; тој едноставно чека и бара да биде сакан, отприлика како некој идол, кој чека да го служат и да го обожаваат. Таквиот маж мора да спознае, дека единствен начин за стекнување на трајна љубов во бракот, е токму нејзиното давање. Во животот обично  го примаме она што го даваме: ако мразиме – примаме омраза; но ако даваме љубов, за возврат и ние добиваме љубов.

Црковните отци порачуваат дека христијанските мажи, мора да ги сакаат своите жени повеќе отколку своите световни работни позиции, зашто нема поголем успех од среќата во домот; и ниту еден успех, кој ние, мажите, во животот ќе го оствариме, нема да значи ништо, ако промашиме во својот дом. Нашите семејства го заслужуваат најдоброто. Нè има премногу мажи денес, кои надвор во светот, го даваме најдоброто од себе, додека најслабото го оставаме за во домот. Од таа причина, црковните отци ни зборуваат дека за најголема вредност треба да го поставиме трудот кои го вложуваат нашите жени и повеќе да сакаме да престојуваме во домот со нив, отколку на своето работно место. Мажи, и вие идни сопрузи, со цело срце да ги чуеме зборовите на еден човек од дваесеттиот век, Французинот Анри Морис:

„Се обврзав за целиот живот; избрав; од сега мојот стремеж нема да биде да барам некој кој би ми угодувал, туку јас да ѝ угодам на онаа која ја избрав…“

ОДГОВОРНОСТА НА ЖЕНАТА

Свети Апостол Павле вели: Вие, жените, покорувајте им се на мажите свои, како на Господа…Но, како што Црквата Му се покорува на Христа, така и жените да им се покоруваат на своите мажи во сè (Ефес. 5, 22 – 24).

Денешново општество, особено овде во Америка, како и во јавното мнение – филмовите, телевизијата, весниците, книгите – ја презира доблеста на послушноста. Наместо тоа, на секој агол сме поттикнувани да „правиме по свое“, да се грижиме „под број еден“ да ги задоволиме сите наши каприци и желби. Но, Православниот брак не е, како што спомнавме претходно, дел од ова световно или посветовено општество. Неговата цел и целите на општеството не се само различни; тие се потполно спротивставени. Целта на христијанскиот брак е вечниот живот на Небесата, заедно со Господа Исуса Христа; целта, пак, на световното општество е задоволството, уживањето овде и сега, и особено самоугодувањето и самоволието.

Светото Писмо и Светото Предание, ни открива дека послушноста всушност е предводник кон христијанското совршенство – и дека послушноста и покорувањето само помагаат да се забрза борбата за достигнување на доблесниот живот. Од друга страна, пак, самоволието само ја зголемува страста на гордоста и го оддалечува поединецот од христијанскиот начин на мислење и живот. Митрополитот Антониј Храповицки пишува:

„Ако сакате да бидете добра и мудра личност, а не една глупава овца, само уште една во стадото, тогаш не се согласувајте со своите современички, кои пропаѓаат духовно и телесно; не одете по патот на самоволието, туку по патот на послушноста. Само тогаш ќе бидете личност. Тогаш, веројатно…самите вие…ќе ги сочувате својата вера и своето срце неповредени, душата чесна, и нема да ве кршат ветровите и бурите како парче лим, онака, како што тоа се случува со вашите современички“.

Самиот Господ е најсовршен пример за послушност, зашто со Својата послушност на волјата на Отецот, Он заради нас се предаде на смрт и страдања, и од гревот нè изведе на слобода и во спасение.

Сите ние, во некоја прилика сме виделе пример на семејство, каде што жената раководи, каде што таа „носи пантолони“. И што подразбираме под тој несмасен израз? Се мисли на тоа дека сопругата ја презела раководната положба во семејството и дека се обидува да биде глава на својот маж. Ова може да се случи, затоа што сопругот е слаба личност – или, пак, е многу себичен и презафатен за да ги преземе своите вистински одговорности; или, може, жената  има некаков духовен или емоционален проблем, кој ја тера да бара власт и моќ. Во таквите случаи, жената често е жестока и лута личност, што се одразува и на нејзиното однесување надвор од семејството. На таквата жена и недостасуваат основните доблести на женственоста – нежност, кротост, добрина. Онаму каде што е така, таму постои чувство на очајание, незадоволство, разочарување, па дури и гнев меѓу членовите на семејството. Една од првите работи што свештеникот мора тогаш да ја направи, е да се обиде да го убеди мажот да почне да ја презема улогата на глава на семејството, а исто така мора да ја наговори и жената, да препушти еден дел од власта, која всушност не ѝ припаѓа.

Треба да се каже дека ваквите ставови не се исклучителни: постојат моменти кога е потребно  жената треба да ја покаже својата јачина, или, пак, мажот да ја послуша својата жена. Во многу зрели, духовно развиени бракови, поврзаноста меѓу мажот и жената прераснува во взаемна послушност.

ПОКАЗАТЕЛИ НА УСПЕШНИОТ БРАК

Искуството нè учи дека кога двајца се венчаваат, тие веднаш почнуваат да откриваат колку, всушност, се разликуваат меѓу себе. Факт е дека ние почнуваме да се запознаваме дури во бракот. Живееме грижејќи се премногу само за себе. Навистина ни е потребен некој друг за да ни помогне да се запознаеме самите себе. Една од неочекуваните предности на квалитетниот брак е и таа што тој ни обезбедува личен психијатар: примерната сопруга секогаш спремно ќе го сослуша својот сопруг, без да има потреба да биде платена за тие услуги! Познато ни е дека многу емоционални стресови настануваат, тогаш кога личноста на која надвиснале нејзините проблеми, нема нив со кого да ги сподели. Во добриот брак, мажот и жената меѓусебно го делат своето бреме, безрезервно помагајќи си еден на друг, и без да се оптоваруваат со помисли, како другиот ќе го сфати тоа.

Бракот не е мисионерски потфат! Доволно е тоа што самиот си носи свои тешкотии и искушенија кои се подразбираат, за сега уште и сопружникот дополнително го отежнува, обидувајќи се сосема да го промени и преобликува оној другиот. Една од најчестите и најголеми илузии на младите сопружници е желбата и очекувањето да го промени другиот.

Вистинската љубов не присилува никој, не бара промени; таа подразбира возрастување. Како? Најпрвин, со прифаќање на својот сопружник, онаков, каков што е. Кога се венчаваме, ние не се заветуваме дека ќе го менуваме оној другиот, туку дека ќе го сакаме, онаков каков што е.

Најдоброто нешто што мажот може да го направи за да влијае на својата жена е да се промени самиот себе, да ги поправа своите недостатоци, држејќи се до поуките, кои Господ им ги упатил на Своите ученици.

За неверство во бракот се смета чинот, кога еден од сопружниците ќе изврши прељуба. Но, реалноста е дека ние не сме верни и лојални, ни тогаш кога работата, родителите, своето хоби или било што друго ќе ставаме пред својот сопружник. Тоа исто така е неверство. И секој кој не е спремен да го постави својот сопружник пред кариерата, пред родителите, пријателите или обичната забава, не е подготвен за брак – и таквиот брак ќе пропадне. Бракот е за зрели, возрасни луѓе, не за деца.

Кога ќе го закопчаш првото копче во соодветната илика на костумот и останатите копчиња ќе дојдат на своето место. Но, ако тоа прво копче го закопчаш погершно, ништо нема да биде на своето место. Се работи за тоа дека првите, најважните работи треба да бидат на прво место, да се почитува приоритетот. Истото се случува и во бракот. Мажи, ако ги поставите вашите жени на прво место – и вие жени, ако го направите истото тоа – сè останато во брачниот живот ќе дојде на своето вистинско место.

Има многу карактеристики на успешниот брак, но според моето мислење, овие три се најважни:

1.Пофалба. Ниеден брак нема да напредува, доколку во него нема пофалба. На секого во животот му е потребна почит во нешто и од некого. И ништо не може побрзо да ја убие љубовта од постојаното прекорување. Кога мажите и жените меѓусебно се пофалуваат – во малите или во важните нешта – со тоа всушност си велат еден на друг: „Те сакам; те почитувам“. Пофалбата го крепи добриот брак и тоа е она што најмногу им недостасува на денешните бракови.

2.Проштевање. Проштевањето е пресудно за среќен брак. Кога брачните парови ќе ме прашаат: „Дали нашиот брак може да опстане?“ Мојот одговор е: „секако, под услов да сте подготвени да си проштевате еден на друг“. А тоа проштавање не треба да постои само после поголеми  брачни бури во семејството. Проштевањето треба да биде секојдневно. Во успешниот брак, мажот и жената постојано си бараат прошка еден од друг. Ако тоа не го правиме раните не зацелуваат. Само сè повеќе и повеќе меѓусебно се оддалечуваме. Биваме сè постудени еден кон друг и не го примаме благословот што Бог им го испраќа на сопружниците, кои си проштеваат еден на друг.

3.Време. На успешниот брак му е потребно време. Тоа не се случува преку ноќ. Бракот треба да напредува. Тоа е долг и напорен процес; како и сите вистински нешта во животот, тоа се остварува преку постојан труд и самоодрекување. Оние меѓу вас,  кое сеуште не се венчани или планираат тоа да го направат, нека го запаметат следново: Живееме во светот кој бара моментално задоволување на потребите, го сакаме тоа што ние го сакаме или нам ни се допаѓа; и кога ќе посакаме, а тоа е веднаш! Таа нетрпеливост од наша страна е погубна за бракот, дури и во Православната Црква. Доколку немаме трпение еден кон друг или ако не сме подготвени да поминеме многу години, работејќи на нашето трпение, тогаш нашиот брак однапред е осуден на пропаст. Ниеден брак не е доволно добар, а да не може да биде подобар и ниеден не е толку лош, да не може да се поправи – под услов оние од кои тоа зависи, да бидат подготвени со помош на Божјата благодат заедно да напредуваат кон полнотата Христова, Кој дојде не да Му служат туку Он да послужи.

Основен и главен предуслов за добар брак е способноста да се напредува. Незрелоста е еден од најголемите проблеми поради кои пропаѓа бракот. Сигурно е дека сите ние стапуваме во брак со личен багаж од лоши навики и незрелост. Но, мораме да научиме да ги надминуваме овие работи. Кога бев дете – поучува св. Апостол Павле – зборував како дете, како дете мислев, како дете размислувава; а кога станав маж, го оставив детинското. (1. Кор. 13, 11) И колку, навистина, заради среќниот брак, е потребно да се отфрли детинското: неодговорноста, тврдоглавоста, саможивоста, несочувствителноста, темпераментот, љубомората. Колку е важно да се молиме секој ден: „О Боже, помогни ми да растам…да се преиспитувам…да ги согледувам потребите и чувствата на мојата сопруга /сопруг, и да ја прифатам одговорноста која Бог ми ја наложи“.

*******************

Марија Склодовска – Кири:

 Секое добро доаѓа од Бога

Марија Склодовска – Кири, една од најгенијалните жени на минатиот век е родена на 7 ноември 1867 год. во Варшава, во сложното семејство на професорот Феликс Богуски. Марија, која имала уште неколку имиња (Мања, Мањушка, Анчупечо) имала уште еден брат, Јозеф и три повозрасни сестри: Броња, Еља и Зосја, од кои последната се упокоила многу млада.

Марија, како и многу други деца, била немирно девојче. Уживала во игрите и во бесконечната убавина на природата, во која, кога пораснала, наоѓала вдахновение за своите најинтимни размислувања. Особено ја привлекувал селскиот живот, кој ѝ овозможувал посебно задоволство при редовните прошетки низ расцветаните ливади, покрај горските потоци и низ волшебно убавите дубрави, каде што се чувствувала како во некој величествен рајски храм.

Нејзината помлада ќерка, Ева Кири, во биографијата „Мадам Кири“, за својата мајка напишала: „Мања чувствува безгранична љубов кон мајка си. Ѝ се чини дека во светот не постои поубаво, подобро и поумно битие од нејзината мајка“. Марија, до крајот на својот живот била „под силно влијание на својата длабоко религиозна мајка“, а христијанската вера, која е најголемото духовно богатство на човекот, била длабоко всадена во нејзината младешка душа и негувана до последните мигови од нејзиниот живот.

Додека нејзината мајка лежела болна во постелата, Марија, на колена и со склопени раце Му се молела на Бога, за Он да го врати здравјето на мајка ѝ: „Боже, врати го здравјето на нашата мама!“ На 9 мај, 1878 год., во моментот кога гаснел животот на Мариината мајка, целото семејство се собрало околу неа и тогаш таа, со својата рака направила крстен знак во воздухот и со тоа ги благословила своите возљубени деца и својот прекрасен сопруг. Пред самото упокојување ги изговорила зборовите „Љубам“…

Марија била најдобар ученик во класот; особен интерес имала за часовите по вероучение. Ги читала само најдобрите книги и во посебна тетратка ги препишувала најубавите мисли од нив. На цели три страници од таа тетратка, имала испишано извадок од Ренановиот „Христов живот“. Во почетокот на тие страници било забележано: „Никој и никаде не ја поставил љубовта кон човештвото толку високо над суетните светски интереси, како што го направил тоа Христос“. На матурата, 12 јуни 1883 год. Марија добила златен медал за постигнатиот одличен успех. Таа сакала да се здобие и со универзитетско образование, но нејзиното семејство не можело финансиски да си го дозволи тоа. Од тие причини, таа почнала да работи како гувернанта во богатите семејства, а дел парите што ги заработувала ѝ ги испраќала на својата сестра Броња, која студирала во Париз. После три години работа, Марија се обратила кај сестра си барајќи ѝ  да ја прифати во Париз, зашто имала намера да се запише на студии. Во писмото ѝ напишала: „Ете, и во Благовестието е напишано: „Чукајте и ќе ви се отвори!“ Тогаш Броња ја повикала Марија во Париз за да ги започне своите студии (1891). Така започнале нејзините студентски години;  Марија Живеела во беден стан под самиот покрив на зградата; имало периоди кога била прегладнета, зашто се хранела само со леб, чај и малку кравја маст. Пари немала воопшто, а облеката ѝ била многу скромна. Но сепак, успеала да ги заврши студиите. Се омажила за еден прекрасен човек: французинот Пјер Кири.

Марија и Пјер живееле во љубов и слога. Плод на таа нивна љубов било раѓањето на двете прекрасни ќерки – Ева и Ирена. Неуморната работа на младите сопрузи, придонела тие да откријат два радиоактивни елементи: полониум и радиум. Во 1903 год., заедно со Анри Бекерал ја добиле Нобеловата награда за физика. На 19 април, нејзиниот сопруг Пјер, загинал во сообраќајна несреќа. Тоа била трагедија, со која Марија се борела сè до својата смрт. Но сепак, таа неуморно и совесно работела, иако знаела дека ништо не можело да ѝ ја надополни празнината која ја чувствувала поради загубениот сопруг. Интересно е тоа што Марија добила уште една Нобелова награда од областа на хемијата во 1911 год., и со тоа станала единствената жена – научник во историјата.

За нејзината лична и огромна вера во Бога, таа се изјаснила во својата книга „Мисли за младото девојче“, во која ги изнесува своите мисли за добродетелите кои треба да ја украсуваат вистинската христијанска девојка. За да ја разбие заблудата дека во Бога веруваат само простите, неуките и ограничените луѓе, таа напишала: „Еден голем гениј рекол: „Малото знаење, понекогаш го оддалечува човекот од Бога; но многуте знаења, секогаш водат кон Бога“. Вакво слично размислување, произнесол и Луј Пастер.

„Животот е Божји дар, кој секогаш има јасно определена цел и работна обврска. Тој ни е даден за да станеме повозвишени и посовршени…Да работиме и Бог ќе нè благослови!…Човекот треба да работи за да може да Му се моли на Бога, зашто работата е негова должност. Човекот е најблиску до Бога, кога исполнува некаква должност“. Последнава мисла упатува на латинската поговорка: „Ора ет лабра“ – Моли се и работи. Човекот не би смеел да се плаши пред тешкотиите и предизвиците кои произлегуваат од работата: „Бог, Кој ја гледа вашата храброст, ќе ви дарува сила и работата ќе ви биде пријатна“. Времето не смее да минува во правење глупости, зашто Бог никому не Му ветил време – ниту на децата, ни на возрасните“.

Марија подвлекува дека најголемата добродетел за секоја девојка е нејзината духовна и телесна чистота: „Поезија на една млада девојка е нејзината невиност, потоа нежноста, скромноста и љубовта кон Бога, кон нејзините родители и ближни. Невиноста најдобро се чува со самосовладувањето, односно со победата над сопствените страсти; Воздржувањето е првата добродетел на христијанинот, а особено на христијанката“. Иако во нејзино време порнографијата и жолтиот печат не биле масовно застапени, како што тоа се случува денес, кога во полн процут е една алчна индустрија, која им овозможува брзо збогатување на расипаните издавачи, Марија Кири, сепак, ги опоменува христијанските девојки: „Читајте само добри книги!“. Таа од нив бара да се дружат со природата: „Сакај ја прошетката низ полето кое Бог го разубавил заради Неговата огромна љубов. Природата е убава! Ние Му должиме признание на Бога…Никогаш не заборавајте дека секое добро доаѓа од Бога и дека за сè треба да Му благодариме Нему!“

Обраќајќи им се на младите, Кири пишува: „Љубете ги сите луѓе! Зашто Бог ги благословил сите Свои созданија и сите сме Негови деца. Во Неговото огромно семејство има и богати и бедни и слаби и силни – но сите се наши браќа, затоа, простувајте им ги навредите на сите. Вистинскиот христијанин ги заборава навредите. Зарем тоа не е голема жртва!? Да, точно е, но животот на христијанинот е жртва“.

Марија во својата книга набројува и други добродетели, кои треба да ги украсуваат и девојките и момчињата, но и сите други луѓе: Бидете простодушни како децата! Зар Христос не рекол: „ако не бидете како деца, нема да влезете во Царството небесно“. Внимавајте, зашто Он рекол „Ако не бидете“, значи – вие можете да бидете…Горделивоста, омразата, зависта и соперништвото, заслужуваат само презир. Благородно е да се биде простодушен, милосрден, великодушен и добар. Тоа се добродетели кои водат кон Бога и кон небото“.

Кири, особено ја подвлекува важноста на надежта: „Надежта е голема добродетел; Бог заповедал да имаме надеж. Тогаш кога мислиме дека сè е изгубено, кога мислиме дека е трагедија она што ни се случува – тогаш Бог, Кој го допуштил тоа испитување, ни подготвува среќа…Добриот Бог не ни допушта искушенија поголеми од нашите сили. Во Него нема неправда, зашто Он го казнува само гревот“.

За тоа каков треба да биде односот на христијанските девојки кон оние што не поверувале, кон оние кои немале можност да ја запознаат божествената убавина на христијанската вера, Марија, како исклучителен и искусен педагог, советува: „Не држете проповеди, не гледајте да го збуните неверникот; единственото нешто што треба да го кажете е: „Јас верувам и мојата вера ме прави среќна“.

И покрај многуте сурови бури во нејзиниот живот, покрај сите можни искушенија, тажни и несреќни периоди, Марија Склодовска – Кири, прекрасна жена, генијален научник и совесна мајка, не ја изгубила својата вера во Бога:

„Да ѝ се покоруваме на волјата Божја, зашто Он ќе го смири нашиот дух“.

Душан Хр. Константинов

*********************

За благодатта Божја

Архимандрит Георгиј  Капсанис (Григоријатски манастир)

Доживувањето на несоздадената светлина е едно од најголемите божествени искуства и токму поради тоа, не секој е достоен да ја види; тој дар не се дава секому, туку само на малкумина, на оние кои особено напредувале во духовниот живот. Секако, мора да се каже дека не секое гледање на светлина е гледање на несоздадената светлина; ѓаволот на луѓето им прикажува лажна светлина, демонска и психолошка, за да ги убеди дека токму тоа е несоздадената божествена светлина – благодатта Божја.

Треба да се преиспитаат претпоставките, кои ќе нѐ уверат дека различните искуства кои ги имаме се автентични, а не лажни.

Првата претпоставка е нашето покајание. Ако немаме покајание за нашите гревови и ако не сме се очистиле од страстите, не можеме да Го видиме Бога. Блажени се чистите по срце, зашто тие ќе Го видат Бога – рекол Господ во Својата беседа на гората.

Погрешно е да бараме божествени искуства користејќи вештачки средства и методи, како што прават еретиците, индусите и јога учителите. Тие искуства не се од Бога, туку се изнудени со психолошки средства.

Светите Отци рекле: дај крв, за да примиш дух. Поинаку кажано, ако не дадеш крв, преку поттикнување на срцето на покајание, молитва, пост, на духовен подвиг воопшто, не можеш да ја примиш благодатта Божја, која доаѓа преку Светиот Дух. Вистинските духовни искуства се даваат на оние, кои од смирение не се молат за нив. Напротив, таквите луѓе Го молат Бога да им даде покајание и спасение. Оние, пак, кои со гордост Го молат Бога да им даде искуства – се опрелестуваат. Поради нивната гордост, ѓаволот ќе ги искористи и ќе им даде лажни, дијаболични искуства. Токму поради ова, втората претпоставка за автентичното искуство на благодатта Божја е скрушеноста.

Третата претпоставка, неопходна за примање на вистинското духовно искуство, е да се биде во Црквата, а не одвоен од неа. Зашто, ако сме одвоени од Црквата – ѓаволот ќе нѐ поведе на погрешен пат. Ако овцата е одвоена од стадото, волкот ќе ја изеде. Безбедноста е внатре во стадото. Христијанинот е безбеден во Црквата. Ако е одвоен од неа, тој е подложен на самоизмама, слушајќи ги така лагите од луѓето и од демоните. Постојат примери за такви луѓе, кои биле непослушни на Црквата и на нивниот духовен отец, па затоа паднале во најтешка прелест. Биле убедени дека Го гледаат Бога и дека Он ги посетува, додека реално, нивните искуства биле демонски и погибелни.

Луѓето имаат лажни искуства, тогаш кога се убедени дека истите можат да ги постигнат со сопствени сили; најчесто тоа се еретици, групи или религиозни собири, кои дејствуваат надвор од Црквата Божја. Тие се собираат, некој нов „пророк“ станува нивни водач и ги убедува дека тие имаат Божји посети. Во една прилика, ми се случи да присуствувам на еден состанок на пентакосталците во Америка. Нивната „црква“ личеше на школска училница. Најпрвин, почна да свири некоја музика на органа со нежни и бавни тонови. Како што се развиваше музиката, така таа стануваше поинтензивна, погласна и заглушувачка, предизвикувајќи со тоа егзалтација. Кога музиката заврши, свештеникот почна да зборува – најнапред благо, па погласно, за на крај да почне да вика, создавајќи исто така состојба на екстатичност. А потоа луѓето станаа хистерични, викаа, се движеа и ракоплескаа, испуштајќи неартикулирани гласови.

Тогаш почувствував дека Духот Божји, Кој е Дух на мирот, а не на конфузија и егзалтација, не беше присутен меѓу нив. Јас навистина жалев за децата кои беа таму заедно со родителите и кои минуваа низ последиците од оваа колективна невроза.

Како што претходно кажавме, ѓаволот ги користи ваквите луѓе и им претставува различни, навидум небесни знаци,така што тие луѓе, без да знаат, стануваат негови жртви. Уште повеќе, тој им дава и по некоја пророчка способност. Токму поради тоа што демонот може да се претстави и како светлосен ангел, треба да бидеме особено внимателни. Св. апостол Јован Богослов вели: Возљубени, не верувајте му на секој дух. Не се сите духови од Бога и нема секој дар да ги разликува духовите. Само духовните отци на Црквата Божја можат да ги разликуваат духовите.

Нашата Црква е Црква на Педесетницата, а тоа е така бидејќи е Црква на

Христа Воплотениот, Црква на Крстот Негов, Црква на Воскресението и на Педесетницата. Црквата е таа, којашто го прифаќа целиот Христов Домострој на спасението, а оној, кој изостава макар само еден дел, тој лажно Го интерпретира Бога. Може ли да има воскресение без крст? Може ли човек да Го види Бога, без да се распне себеси низ пост, молитва, покајание, понизност и исполнување на Божјите заповеди? Крстот, во животот Христов и во животот на христијанинот е нешто првенствено. Воскресението и Педесетницата се следните доживувања. Има такви, кои Го сакаат Воскресението, но без да се распнат себеси низ покајание, духовна борба и послушност кон Црквата. Поради тоа, тие се лишуваат и од Педесетницата.

На секоја Литургија се случува Педесетницата. Како инаку лебот и виното стануваат Тело и Крв Христова? Зар тоа не се случува со слегувањето на Светиот Дух? Погледни ја Педесетницата! Секој свет олтар на Православната Црква е горната соба на Педесетницата. Неа ја имаме и во крштението, зашто со благодатта на Светиот Дух, човекот станува христијанин и се присоединува кон Телото Христово. Секое ракополагање на ѓакон или свештеник, а особено на епископ, е исто така нова Педесетница.

И секоја исповед е Педесетница. Кога христијанинот, со понизност стои покрај духовникот и во покајание ги исповеда своите гревови, благодатта која на него слегува е од Светиот Дух. Секој собир и секоја Света Тајна во Црквата е исто така непрестајна Педесетница, зашто сето тоа се одвива во присуство на Светиот Дух. Токму поради тоа, речиси сите дела, молитви и таинства во Црквата почнуваат со призивот на Светиот Дух – Цару Небесни, Утешителу, Духу на вистината…дојди и всели се во нас…Го молиме Параклитот, Утешителот, Светиот Дух да дојде и Он доаѓа. Светиот Дух слегува таму, каде што Православната Црква, вистинската Црква Божја е собрана.

Секој светија на нашата Црква, роден од Духот Свет е личност на Педесетницата. И во молитвата Оче наш ние велиме да дојде Царството Твое, а тоа значи да дојде благодатта, да ја примиме благодатта на Светиот Дух.

Сето ова значи дека нашата Православна Црква непрестајно ја живее Педесетницата. Ние, браќа, го имаме благословот постојано да ја примаме благодатта Божја. Ја имаме можноста да станеме блиски со Бога, да се соединиме со Него, преку примањето на благодатта Негова. Нашата Црква е испитан и сигурен пат кон спасение. Тоа е Црква на пророците, на апостолите, отците, мачениците, светителите и на современите светии. Тоа е Црква, која две илјади години неискривено ја сочувала проповедтта на Светото Евангелие, иако таа била прогонувана од страшните еретици. Колку само непријатели ја гонеле низ вековите. Не само еретиците, туку и императорите со сите средства се обидувале да ја срушат. Но тоа не се случило. Илјадници маченици дарувала Црквата, а сепак, таа не била поразена – напротив, колку повеќе ја прогонувале, толку повеќе јакнела и се прославувала.

Поради тоа, благодатта на Светиот Дух е во Црквата. Тоа е посведочено од многу светии, чии тела се нетлени, мироточиви, благоухани и чудотворни. И современите старци сведочат за присуството на благодатта на Светиот Дух. Каде на друго место се случува ова? Во која ерес и во која „црква“, луѓето се положуваат во гроб и при откопувањето нивните тела се покажуваат како нераспадливи и благоухани? Можеби сте чуле дека и моштите на Света Гора се благоухани. Тоа е затоа што моштите се од свети монаси. И сето ова се случува, бидејќи Светиот Дух е тука.

Ова е нашата вера, вистинска, православна! Зошто да се одрекуваме од оваа вера и да бидеме следбеници на некои „нови спасители“, кои нè уверуваат дека се основачи на Црквата? Обидете се да забележите и да размислите за ароганцијата која тие ја поседуваат! Ние, кои имаме ваква богата и благословена традиција, имаме голема одговорност пред Бога. Низ ересите, ѓаволот се обидува да ја порази Црквата, но на крајот – тој е поразен. Тој смета дека ќе му направи зло на христијанскиот род, борејќи се против него, но Бог нема да го заборави Својот народ, зашто Он се грижи за неговото добро.

Гледате ли колку е возвишена смислата на човековиот живот? Човекот не е создаден за да стане подобар, поморален, поправеден, поблагороден, туку да стане бог по благодат. Ако човекот се соединува со Бога, Кој е Бог по природа, тој исто така станува бог по благодат, поради милоста Божја и заради благодатта Негова.

Поради ова, браќа, да останеме до крај постојани и цврсти во нашата православна вера и да имаме света цел. Така, ќе ја примиме благодатта Божја и благословот на Пресветата Богомајка – надежта на нашето спасение.

*********************

Архимандрит Рафаил Карелин

Зошто христијаните ја губат љубовта?

Христијанството – тоа е религија на љубовта. Бог на светот му се открива какоЉубов. Христијанството – тоа е пожртвувана љубов. Овде Бог го утврдува принципот на вечното постоење како љубов, со тоа што Самиот Себе се принесува на жртва. Пред таа тајна – распетието Божјо заради човекот – трогнати до стравопочит, трепереа и се чудеа, оние пред кои се откриваше бездната на божествената Љубов – бесконечна како самото постоење.

Апостолот Јован Богослов во своето Евангелие му го открива на светот новото име на Бога – Љубов. Господ во Својата последна беседа, на учениците им заповедал да се љубат еден со друг. Да се пребива во љубовта, значи да се пребива во Бога. Љубовта е оној таинствен меч, кој ги одделува учениците Христови од учениците на ѓаволот. Љубовта е небесен оган, кој Христос го донесе на земјата; тој оган мора да го преобрази човекот. Без огнот на љубовта, човековата душа останува студена како труп. Св. апостол Јован Богослов на крајот од својот земен живот постојано ги повторуваше зборовите: Деца, љубете се еден со друг – во тоа е сè.

Христијанството го победи светот со љубовта: ако може така да се каже, срцето на незнабожечкиот свет беше заробено и освоено со силата и убавината на љубовта. Паганскиот свет, преку допирот со христијанството, чувствуваше дека љубовта е светлост и живот. Додека срцата на христијаните гореа од љубов, Црквата победуваше. Во времето на најлутите прогонства, таа своите гонители ги победуваше со љубовта, откривајќи ја со тоа големината и тајната на христијанството.

Љубовта се јавува како критериум на нашата вера. Вистинската вера се пројавува себеси преку љубовта и милосрдието, кои никако не можат да се одвојат од неа, како што топлината и светлоста се неделиви од огнот. Кога верата слабее, тогаш надежта гасне и љубовта исчезнува. Затоа оние, кои немаат љубов и мислат дека се христијани – се лажат самите себе. Нивната вера е илузорна. Тие се сметаат за Христови следбеници, немајќи го најважното – Духот Христов.

Паганскиот свет не издржа пред силата на љубовта Христова. Но, кога таа започна да осиромашува во срцата на луѓето, тогаш паганскиот свет како одново да оживеа. И не само што на Црквата ѝ се случуваат прогони како од првите векови, туку паганизмот проникнува и во свеста на самите христијани, го искривува учењето Христово, го сведува христијанството на обична форма – дрво, кое сè помалку и помалку дава плодови.

Поради што осиромаши љубовта на христијаните? Почетокот на духовниот пад и неговиот крај е гордоста. Но, гордоста е многу различна и има многу облици. Гордоста му се приближува на самото добро – како некоја погубна трнлива грмушка, која го обвиткува стеблото на дрвото, хранејќи се со неговиот сок и притоа сушејќи му ги корените. Гордоста го раѓа егоизмот и егоцентризмот, што всушност е неприродна љубов на човекот кон самиот себе. Гордоста во религијата добива форма на рационализам и екстатичност. Гордоста раѓа вера во сопствениот разум, како во некој универзален инструмент на познанието, кој себеси се пројавува како перманентно реформаторство. Гордоста може да се пројави во рушење на структурите – како анархизам, и спротивно, во централизација на структурите – како империјализам и диктатура. Губењето на љубовта се пројавува во вид на духовно студенило и рамнодушност кон луѓето, како и превознесување и насилство над другите.

Горделивецот на луѓето гледа како на оружје со кое ги достигнува сопствените цели – пред сè остварувањето на своите страсти; за него, човекот сам по себе ја губи својата вредност. Гордоста раѓа тирани и робови. Гордоста ги разделува и ги отуѓува луѓето едни од други. На гордиот му се чини дека светот е создаден само за него, дека тој е некој центар, околу кој мора да се вртат сите луѓе, како планетите околу ѕвездите.

Христијанското семејство – тоа е активна љубов, која расне преку служењето едни на други. Во ова наше време секој член на семејството сака само да му служат, така што семејството прераснува во невидливо поле за постојана борба за власт и првенство. Гордиот сака да добие уште повеќе од она што му се дава, и се навредува кога другите не го сфаќаат неговото замислено првенство. Затоа така трагично се распаѓаат семејствата, како што стаклениот сад се распаѓа на ситни делчиња од ударот на чеканот, оставајќи ги зад себе само остатоците.

Човекот не му се радува на човекот. Роднините не наоѓаат време да се видат едно со други. Христијанинот го пречекува христијанскиот празник без духовна радост, како да исполнува некаков долг. Се чини како целата земја да е прекриена со сива, непробојна магла.

Без љубовта човечката душа умира, и затоа современите луѓе се длабоко несреќни. Самата религија, без љубов, на срцето и на душата му станува туѓа и несфатлива..

Во што е причината за губењето на љубовта? Тоа е глобален процес; тоа е пат кон духовната смрт, тоа е најголемата катастрофа на последните времиња, особено во нашево време, пострашна од најкрвавите војни и временски катастрофи. Тоа е расчовечување на човекот; тој престанува да биде личност и се претвора само во суштина. Со губењето на љубовта, егоизмот и рамнодушноста добиваат низа причини. Да се задржиме на една од нив.

Само преубавото може да се љуби. Безобразното и грдото, може само да се поднесува, но невозможно е да се љуби. Љубовта и убавината се поврзани едно со друго. Образованието на луѓето и традицијата на народот, колку и да се несовршени, за  своја основа го имаат трудот да се сочува убавината и благородноста на човечката душа. Традицијата, обичаите, заедничкото мислење, возвишеноста на целомудреноста, спремноста на жртва – беа форми со кои се чуваше љубовта. Сега современиот човек им се потсмева и ги руши овие традиции; моралните принципи се сфаќаат како окови, во кои човекот низ историјата бил заклучен. Во сите историски епохи постоеше сфаќање за гревот и порокот, но тие беа оценувани како зла и болести, кои го разјадуваат човечкото друштво. Сега гревот и порокот престанаа да ги смутуваат луѓето: нешто друго ги смутува, всушност, а тоа е осудата на гревот. За луѓето, кои живееја пред потопот, во Светото Писмо е кажано дека беа плот, т. е. кај нив исчезнаа потребите на духот, се изопачија чувствата на душата, и започна власта на телото: човекот се изедначи себеси со своето тело, и затоа падна пониско од сè што живее на земјата.

Кога човекот ја губи убавината на својата душа, тој не е во состојба да љуби, и не може да разбуди љубов кај другите. Во телото се вгнездуваат само инстинктите и мрачните страсти. Страстите се одвратни; човекот може да им се предава, но не може да ги љуби. Затоа луѓето, губејќи ја убавината – ја губат љубовта. Лагата, клеветата, демонскиот свет на наркотиците и алкохолот, блудот и развратот во најбесрамните облици, ги прави луѓето безобразни (без образ). Затоа меѓу луѓето се зголемува дистанцата, затоа емоционалната оладеност ја претвора земјата во гробница, во која се населени живи трупови.

Во чистотата се крие духовната светлост и радост, а во гревот и порокот – тежината и духовниот мрак. Современиот свет сака на човекот да му ја одземе чистотата, да ѝ се потсмева, да ја уништи. Затоа, светот за луѓето сатана туѓ и празен. Човекот не ја чувствува болката на другиот, не сака и не може да го стопли со топлината на својата душа. Човекот е исплашен од светот и се штити од луѓето.

Таа осаменост, свесна или несвесна, пустинска осаменост – тоа е најстрашното проклетство на нашиот век.

********************

Дали јогата е безопасна?

А. Телесни ризици 

1. Самата Американската асоцијација за Јога забранува јога задеца,бременижени и доилки мајки, забележувајќи дека „е особено опасно за бремените жени да практикуваат јога вежби, поради опасноста од потенцијална васкуларна воздушна емболија“ [1]. Исто така, многу наставници по јога, како и Американската асоцијација на Јога нагласуваат дека практикувањето јога е опасно по здравјето кај децата под 16 години.
2. На различни интернет страници за јога се нагласуваат повеќе опасности за респираторниот систем на оние кои ги практикуваат јога-вежбите за дишење: хипервентилација, повреди на дијафрагмата и други респираторни мускули и оштетување и распаѓање на пневмоните [2].

Б. Духовни ризици 

1. Психијатриските студии укажуваат на психијатриски компликации од медитација [3] и сериозни студии на специјализирани психолози именуваат различни штети, кои се јавуваат кај луѓето кои практикуваат медитација: ненадејно губење на свеста, анксиозни напади, проблеми во помнењето, недостаток на расудување, несоодветни и неповрзани емоционални испади, долготрајна емоционална неурамнотеженост, болки во мускулите, грчеви, напади, визуелни халуцинации, итн [4]. Научните истражувања покажуваат дека луѓето кои медитираат, го загрозуваат своето физичко, ментално и психичко здравје.
2. Јога не е гимнастика, туку духовен пат, кој согласно истражувањата на експертите, но и на познатиот гуру Razni, може да доведе до “привремено или трајно губење на разумот.”

[1]. http://www.americanyogaassociation.org/general.html

[2]. http://www.yogatohealth.com/Being_Aware_Of_Yoga_Breathing_Dangers.html

[3]. Epstein Mark & Lieff Jonathan, “Psychiatric Complications of Meditation Practice”, in The Journal of Transpersonal Psychology, vol. 13, no 2, 1981.

[4]. Singer Thaler Margaret, Cults in Our Midst -The Continuing Fight Against their Hidden Menace, John Wiley, 2003, chapter 6

*******************

АРХИЕПИСКОП ОХРИДСКИ И МАКЕДОНСКИ СТЕФАН

МАЧЕНИШТВОТО – ТЕМЕЛ НА ВЕРАТА ВО ГОСПОД ИСУС ХРИСТОС

Светоста е основниот мотив во животот на христијаните, тоа е нашата егзистенцијална цел, односно светоста е богопоставената реализацијата на човечката личност. Бидете свети, бидејќи Јас Сум свет, нè повикува нашиот Господ Бог . И сите, неизоставно, следејќи ги и применувајќи ги критериумите поставени во нашата природа и кажани во Словото Божјо, сме повикани да се стремиме кон овој единствен оправдан и полезен врв на успехот. Црквата никогаш не била ниту може да остане без светители! Тие се гарантот за вистинитоста на нашата вера, односно тие се потврда на успешноста на проекцијата што за животот на секој човек ја постави нашиот Спасител, Господ Исус Христос. Така, секој што доследно ќе Го следи Христа, секој што ќе ја исповеда правилно верата и ќе ја применува во дела, а својот подвиг ќе го потврдува со учеството во Евхаристијата, тој врви по патот на спасението, а тој пат е, всушност, здобивањето на совршенството кон кое Господ Христос нè упати , односно здобивање на светоста.

Секако, потврда за нечија светост, за нечие спасение, т.е. обожување, дава Господ преку Црквата. Во првите векови на Христијанството, сите верни биле нарекувани свети, зашто првенствено живееле таков живот, во секојдневно исполнување на Евангелието, и затоа што, подготвени вистински, секогаш се причестувале со Телото и Крвта Господови. Така, светиот апостол Павле, упатувајќи ги своите посланија до разните народи, задолжително или во прологот, или, пак, на крајот од текстот пишувал дека неговото слово е наменето за светиите . Подоцна, со губење на нивото на верата, користењето на терминот свети за верниците се изгубил, бидејќи и квалитетот на христијанското живеење опаднал, па почнал да се користи, како што е до ден денес, за оние богоугодници кои Црквата ќе ги прогласела за такви. Тоа биле луѓе со особен духовен живот, поради што се удостоиле со благодатта да станат садови на Светиот Дух. Не сите што ќе се спасат, Црквата ги вбројува во списокот на светителите. Тоа доаѓа по промисла Божја, Црквата ги има инструментите, по спроведувањето на соодветната постапка, да прогласи некој Божји угодник за светител, но зошто токму тој, тоа е волја Божја. Почитувањето на светителите и молитвата кон нив е стара колку што е стара и Црквата, односно датира уште од апостолско време. Знаеме дека за време на гонењата на христијанството од страна на Римската Империја, пострадувале мнозина коишто недвосмислено и непоколебливо ја исповедале верата во Единствениот жив Бог, и во Неговиот Месија, Спасителот Господ Исус Христос. Тие веднаш биле од верниците прогласувани и почитувани како светители, па местата на кои се закопувале служеле како места за молитва. Оттаму, подоцна, со добивањето на слободата на христијантвото со Миланскиот едикт од 313 година, кога се создале услови за слободно исповедање и практикување на верата, врз гробовите на овие маченици се граделе храмови. Затоа и ние денес кога осветуваме новоизграден храм, во престолот, кој што стои во центарот на олтарот, вградуваме мошти, а исто така, и во антимисот врз кој се служи Литургија, се вшиваат парчиња – мошти од светители. Секако, неточни се обвинувањата дека ние, православните, со молитвите што ги упатуваме кон светителите, ја прекршуваме првата и втората од десетте Божји заповеди (Јас сум Господ, Твојот Бог, и да немаш други богови освен Мене и Не прави идол или слика на она што е горе на небото и што е долу на земјата, и што е во водата под земјата; не им се поклонувај и не им служи) . Значи, ние нив ги почитуваме, поради нивното духовно достигнување и соединувањето со Бога, и не им служиме, односно не ги обожуваме. Почитувањето на светителите од наша страна се изразува со тоа што ние ним им се обраќаме за застапништво, за помош, односно да се молат пред Божјиот престол за нас, зашто тие се нашите небесни пријатели.

Всушност, со честа што им ја укажуваме на светителите, односно поклонувајќи им се ним, ние Го почитуваме Господ Христос, Кој живее во нив. Свети Симеон Нов Богослов вели: Христос е почетокот, средината и крајот. Тој е во сите – и во првите, и во средните, и во последните… Тие што од род во род, преку исполнувањето на заповедите стануваат свети, заменувајќи ги претходните, се соединуваат со нив, просветлувајќи како и тие, и примајќи ја благодатта Божја по причеста; и сите тие како да стануваат еден златен синџир, во кој секој од нив е одделна алка што се спојува со претходната алка преку верата, делата и љубовта.

Светата православна црква има повеќе чинови на светители, и тоа: апостоли, пророци, преподобни, свети ѓакони, свештеници и епископи, праведни, бесребреници, маченици, свештеномаченици, преподобномаченици, великомаченици и др. Процесот на вбројување на некој богоугодник во календарот на Црквата, се нарекува канонизација. Тоа е особен процес, кој подразбира опсежно испитување на личноста и животот на тој што ќе се прогласува за светител, односно проверување на преданијата за неговиот подвиг и сведоштвото за верата и чудата што ги извршил, како во животот, така и по упокојувањето. По ова, Комисијата задолжена за процесот, изработува житие, служба и икона на новиот светител или светители и на Литургија ја објавува канонизацијата. Секако, мораме да нагласиме дека почитувањето на некој светител не е последица на чинот на канонизирање, туку обратно, секогаш вбројувањето во списокот на светите, се случува како последица на сенародното почитување.

Еден од најстарите светителски чинови во Светата Црква е маченичкиот. Мачениците се луѓе што пострадале, односно биле убиени само затоа што верувале во Господ Исус Христос и не сакале да го променат она што станало дел од нивното битие, зашто знаеле, живееле и чувствувале дека тоа е вистинското, зашто гарант за тоа е Оној Кој е Патот, Вистината и Животот . Првите маченици за Христа се Витлеемските маченици. Во првите векови на Христијанството, многумина со својата крв ја посведочиле Вистината. Еден од раните писатели на Црквата, Тертулијан вели: Крвта на мачениците е семето на христијанството. Колку повеќе христијани убивале, толку повеќе нови се крштевале.

Зашто, нивното страдање не било од утопија, не било поради непромисленост и неукост, или поради закани, туку од љубов кон својот Бог, зашто за нас ќе вреди ли животот, доколку во него Го нема Бога, доколку се откажеме од својот Создател и свртиме грб на трајната заедница со Него. Прв кој почнал да ги гони христијаните бил римскиот император Нерон, во чие време биле убиени за верата и светите апостоли Петар и Павле. По него, сè до давањето на конечната слобода на Христијанството од страна на императорот Константин Велики, со Миланскиот едикт од 313 година (во 2013 година одбележуваме 1700 години од тој настан), биле убиени илјадници и илјадници верници. Но, се чини, најмасовниот прогон на христијаните се случи за време на комунистичкиот режим, кога во името на безбожието, особено во Русија, пострадаа милиони православни христијани.

Мачеништвото не е појава која се манифестира само со физички дејства. Сите оние што живеат црковно во светот, ја чувствуваат тежината на искушенијата, тежината на страстите. Нивната борба со таа несакана и непосакувана состојба на човечката природа, нивниот подвиг, значи мачеништво, и тоа повторно заради Господа. Денес се соочуваме и со уште еден вид на мачеништво: оркестрираното напаѓање на христијанските вредности – како животот, семејството, Црквата… Не престануваат разните поединци и групи, не само кај нас, туку низ целиот свет, да ја напаѓаат Црквата заради словото на Вистината, да ја посочуваат како стереотипна и кочничар на модернизацијата и прогресот. А како е можно тоа, кога во Црквата постојано пребива вечно младиот, вечно актуелниот Христос. Па зар човештвото не се соочува и сега, како пред 100, 200, 1000 години со истите искушенија и проблеми? Или вредностите на нашите предци се „заостанати“ и недоволни за нас современите луѓе? Како го објаснуваат ова – со тоа ли дека луѓето во минатиот век беа поинакви, имаа поинаква природа и егзистенцијална потреба од нас денес? Истото нè засега и сега и пред илјадници години – и болестите, и сиромаштијата, и тагата, и војните, итн. Ништо не е сменето, се менува само интензитетот на страдањата, затоа што расте гревот во светот. А гревот нè прави „нелуѓе“, и за колку забораваме на себе и на добродетелта, а го усвојуваме гревот и неговите дела, толку повеќе стануваме инвентивни за правење на зло. Но има надеж, зашто духовното мачеништво има своја сатисфакција во спасението, тоа е патот што води до зацртана цел на човечкото постоење.

Возљубени, мораме да споменеме уште една состојба, која денес зазема загрижувачки размери. Факт е дека доброволното мачеништво, како манифестација на беспрекорна вера и сеоддана љубов кон Бога, никогаш не престанува. Како што некогаш се гонеле и убивале христијаните, за жал, така се прави и денес низ светот – особено во Азија, на Блискиот Исток, и во Африка. Во првите векови христијаните беа виновни затоа што го нарушуваат култот на римскиот император како бог. Ги обвинувале дека со нивниот живот и исповедание ги исмеваат римските лажни богови, што било основа на постоењето на незнабожечката Римска Империја. И денес христијаните се „виновни“ поради едно нешто –  само затоа што се Христови. Тешко е денес да си христијанин во Иран, Саудиска Арабија, Нигерија, Пакистан, Египет, Сирија, Либија, Судан, Индонезија итн., а ова е речиси половина од денешниот свет. Загрижуваат причините поради кои христијаните се прогонувани и убивани: од систематски државен терор, зашто религијата што ја практикуваат не е истата што е официјална во државата, па затоа се сметаат како државни непријатели, па до радикален верски терор, според кој териториите треба да бидат верски чисти и верските закони и правила да се станат законски систем на земјата. Неодамна слушнавме дека во Нигерија и Египет се повика на геноцид на христијаните. А, за жал, ниедна религија не учи и не поддржува вакви постапки. Тоа го прават само искривените толкувања на религиите, но постојат и такви верски учења што во себе нудат основа за насилство, кое во името на верата е оправдано.

Така, и овие наши денешни славеници, светите преподобни 40 битолски маченици, својот живот го дадоа за верата Христова, го дадоа за одбрана на вистината. Тие не се полакомија по земното богатство и престижот, зашто императив им беше непропадливото богатство на вечниот живот. Господ Исус Христос, во својата првосвештеничка молитва непосредно пред страдањата, Го молеше Отецот да ги утврди апостолите, но и сите верни во вистината , зашто кога богопредадената вистина ќе го ороси срцето на човекот, тој веќе знае и чувствува дека нема ништо, апсолутно ништо, повредно од тоа – да се биде во заедница со Бога и никогаш да не Му се каже не. Овие наши битолски духовни херои ни покажаа како се брани верата: не со ѕвечкање на оружја – туку со мир! Иако си спомнуваа за значењето на Христовите зборови: Не дојдов да донесам мир на земјата, туку меч , кои Тој ги кажа кога зборуваше за духовните последици од откажувањето од Господовото име, тие имаа надеж во она евангелското – Кој издржи докрај, ќе биде спасен . И токму преданието за ова нивно духовно херојство е знак за нас – за вистинитоста на нашата вера и е показател каква награди ќе добијат тие што сеодано ќе се трудат и ќе живеат по Божјите заповеди. Нивниот подвиг не беше заборавен, ниту нивното име некој успеа да го избрише… Напротив ова нивно дело остана запаметено и стана утеха, како за православните под јаремот на туѓите иноверни владеења, така и за нас денес. Му благодариме на Бога што го зачува преданието за 40 битолски маченици во срцата на благочестивите христијани од Битола, од градот Манастир, та тоа преку многу срца и усти да дојде до нас денес… Му благодариме што нè утеши и на овој начин – во полна и национална и црковна слобода, во годината кога одбележуваме 45 лета од обновувањето на ОА како МПЦ, еве, да го надградиме славјето и со канонизација на светители – кои се гарантот за постоењето на жива Црква. Благодариме и на Преспанско – пелагониската епархија и нејзиниот надлежен архиереј, Неговото високопреосвештенство митрополитот г. Петар, а особено на благочестивите црнорисци од Бигорскиот манастир, но и на сите вклучени во ова свештено дело на Црквата, за молитвите и трудот, ете, да се обзнани и обнароди подвигот и житието на овие монаси. Му благодариме на Бога за дарот на манастирот Симонопетра од Света Гора, каде што ја напишаа службата за 40 битолски преподобномаченици, зашто со своите духовни очи видоа во Македонија и Црква и верен народ.

И навистина, се радува денес целата македонската земја – ликува Крк-кардаш, Широк Сокак блеска како никогаш досега, Пелагонијата и Пелистерот го слават својот Создател, зашто во бројот на светителите се причислуваат уште 40 духовни борци и молитвеници за нашиот православен народ и род. Ќе заблескаат нивните свети имиња во редот на многубројните светители од оваа земја и од овој род – меѓу светите апостоли Гај и Аристарх, Епафродит и Секунд, светата Лидија Македонска, светиот Еразмо Охридски, светиот Димитриј Солунски, светите просветители на словенските и македонските земји – Кирил и Методиј и нивните ученици – светите Климент и Наум, охридските чудотворци, светите 15 Тивериополски свештеномаченици, светиот Иларион Мегленски, светите пустиножителни отци наши Прохор Пчински, Јован Рилски, Гаврил Лесновски и Јоаким Осоговски, светите Јован Кукузел и Никодим Тисмански, светите Нектариј и Агатангел Битолски, светите новомаченици Злата Мегленска, Спасо Радовички и Ѓорѓи Кратовски, светите Александар и Јован Солунски и Ѓорѓи и Јован Јанински и меѓу светите Пречистански преподобномаченици Евнувиј, Пајсиј и Аверкиј, кои ги канонизиравме во август годинава, и многу други…

Нека е на многаја лета, и ги молиме овие нови наши заштитници постојано да се застапуваат за нашето спасение и за добробитот на македонската земја и македонскиот народ!

******************

Свето Писмо и Велики Пост

Молитва Цркве је увек библијска – тј. изражена језиком, сликом и символима Светог Писма. Ако је Библија за човека Божанско Откривење, она је такође и човеков инспирисани одговор на то Откривење па и образац и садржина његове молитве, слављења и поклоњења. Прошло је, на пример, хиљаде година од састављања псалама. Па и данас, када човек осети потребу да изрази покајање, узбуђење целокупног бића и призив божанске милости, он у псалму налази одговарајући израз покајања, који почиње са „Помилуј ме, Боже!…” Свака ситуација у којој човек може да себе представи пред Богом, светом и другим људима, од свеобухватне радости Божије присутности, па до безграничног очаја изгнанства, греха и отуђења, нашла је свој савршени израз у јединственој Књизи, која је увек сачињавала свакодневну храну Цркве, смисао њеног богослужсња и самоизградње.

За време Великог поста посебно је наглашена библијска димензија богослужења. Може се рећи, да је четрдесет дана поста, враћање Цркве у ситуацију Старог Завета – у време пре Христа, време покајања и очекивања, време „историје спасења”, које се креће према свом испуњењу у Христу. Ово је враћање неопходно зато што ми – иако припадамо времсну после Христа, познајемо Га и „крштени смо у Њему” – стално отпадамо од новог живота који смо од Њега примили, а то значи падамо поново у „старо” време. Црква је, с једне стране, већ „код куће” јер је она „благодат Исуса Христа, љубав Бога Оца и заједница Духа Светог”. Са друге стране, она је као путница такође „на свом путу” дугом и тешком – у правцу испуњења свега у Богу, повратка Христовог, и краја сваког времена.

Велики пост је време када се остварује овај други аспект Цркве, њеног живота као очекивања и пута. Баш у овоме њеном аспекту Стари Завет добија свој пуни значај; као књига пророштава која су сс испунила, али и књига свсга отвореног „на путу” у Царство Божије.

Употребу Старог Завета у богослужењу за време поста опредељују два главна принципа: двократно читање Псалтира и lectio continua, тј. потпуно читање трију књига – Постања, пророка Исаије и Прича.

Псалми су увек заузимали и јединствсно место у хришћанском богослужсњу. Црква у њима види не само најбољи, него најадекватнији и најсавршеннји израз човекове молитве, кајања, слављења и хваљења, а такође и речима насликану истиниту икону Христа и Цркве, откривењс у Откривењу. За свете Оце, каже један тумач њихових дела, „сам Христос и Његова Црква се моле (плачу) и говоре у овој Књизи”. Псалми су, од самог почетка, сачињавали основ Црквене молитве и Њен „природни језик”. Употребљавали су се у богослужењу као „утврђени псалми”, тј. као постојани материјал свих дневних служби: „Вечерњи псалми” (Пс. 104) – на вечерњи; на јутрењи шест псалама (Пс. 3, 38, 63, 88,103, 143), и псалми хвала (Пс. 148, 149, 150); групе од три псалма на Часовима итд. Из Псалтира су изабрани Прокимени, стихови за алилуја за све празнике и славља током године. И најзад цео Псалтир, раздељен на двадесет делова или Катизама, пева се у потпуности
сваке недеље на вечерњама и јутрењима. Овај трећи вид употребе Псалтираудвостручава се за време Великог поста; Псалтир се у посту испева не једанпут, него двапут сваке педеље, а један део Псалтира укључен јс у Трећи и Шести час.

„Непрестано читање” Постања, Исаије и Прича води своје порекло од времена када је пост био Црквом одређено време пре примања свете тајне Причешћа, када су службе биле претежно катихетског карактера, и посвећене поуци катихумена. Свака од три књиге одговара једном од три основна вида Старог Завета: историји Божије делатности, стварању и моралним поукама. Књига Постања је „оквир” вери Цркве. Она садржи причу о стварању, паду и, најзад, о обећању и почетку спасења преко Божијег Савеза са Његовим изабраним народом. Он нам саопштава три основне димензије вере Цркве у Бога као Створитеља, Судију и Спаситеља. Она открива основе хришћанског поимања човека створеног „по слици и прилици Божијој”, отпалог од Бога и човека, који је остао објекат Божије љубави и старања и, најзад – спасења. Она разоткрива значење историје као историје Спасења, која води Христу и у Њему добија испуњење. Књига Постања објављује тајну Цркве кроз слику и реалност Народа Божијег, Савеза, Ковчега завета итд.

Исаија је највећи од свих пророка. Читање из његове књиге за време Поста означава да је страдањем и жртвом Христовом поново откривена велика тајна спасења.

Најзад, књига Прича је epitome моралних поука Старог Завeта, моралног закона и мудрости. Ако их нe прихвати, човeк нe може да разумe своје отуђење од Бога, чак не може ни да чује добру вeст праштања, преко љубави и благодати.

Одељци из наведене три књигe сe читају за времe поста свакодневно – од понедељка до пeтка: Постања и Прича на вечeрњима, а Исаија на Шестом часу. Иако јe пост већ одавно престао да буде катихуменско доба Цркве, основна сврха наведених читања задржала је свој првобитни значај. Нашој хришћанској вери јe потребно да се сваке годинe вратимо библијским изворима и основама. Библија нијe збирка догматских „предлога” које треба прихватити и за свагда запамтити.

Она јe живи глас Бога који нам, поново и поново, говори уводећи нас увек све дубље у неисцрпно богатство своје Мудрости и Љубави. Нема веће трагедије у нашој Цркви од скоро потпуног незнања Св. Писма од стране њених чланова, а што је још горе, од стварно потпуне равнодушности према њему. Оно што је за Оце Цркве и Светитеље представљало бесконачну радост, интересовање, духовни и интелектуални раст, данас је за многе православне застарели текст, без значаја за њихов живот. Стога, треба сс надати, да ће, са поновним откривањем духа и значаја Великог поста бити поново откривсно и Свето Писмо као истинита духовна храна и заједничарство са Богом.

Преузето из књиге Велики пост протојереја Алекдандра Шмемана

*************************************

Васкршњи пост

Васкршњи пост је вријеме када се „добрим подвигом подвизавамо“. Постећи, молећи се и кајући се за своја прегријешења. Ово је период у ком се сјећамо божанске мисије нашег Спаситеља Господа Исуса Христа, „Који се оваплотио од Духа Светога и Марије Дјеве и постао човјек, ради нас и нашега спасења“.  Сјећамо се у овом посту и спасоносног страдања нашег Спаса. Он је од људи посрамљен био, примио је најтежу жртву, јер је страдао Богочовјек за нас да би нас спасао. А страдао је од Свога рода људскога, „својима дође и своји га не примише“, него зли људи и слуге сатанине, не могући трпјети Доброту Христову одлучише да га уклоне као сметњу остваривања својих трулежних циљева. И наш Бог Исус Христос, примио је велика и страшна страдања. Људи су га и издали (Јуда Искариотски) за проклети новац, утамничили Га, судили, бичевали Га, исмејавали, шамарали и тукли… Све војске анђеоске дрхтале су, сва творевина се побунила јер је Онај Којим је Бог Отац створио свијет и човјека као Икону Његову, страдао од оних које је створио… ужаснуто је било све сем човјека.

И зато Христос Господ са Крста на ком су Га разапели вапије: „Опрости им Оче, јер не знају шта чине“.

Овим ријечима потврђује своју заповјест да је Љубав највећа од свих врлина и да је љубав према Богу и човјеку пут ка љубави и према онима који нас мрзе; који нас сматрају непријатељима својим, а ми њима нисмо непријатељи. Него они који мрзе у власти су сатанској који јесте мржња, само зло, као што је Бог Љубав и суштинска Доброта.

Зато Спас са крста, у самртним мукама не осуђује оне који му се ругају, него их жали као своју дјецу отпалу, као што добар родитељ жали дијете своје залутало на странутици живота.

Када постимо у Часном Васкршњем посту, сјећамо се Побједе Православља, учимо се да се у „слабостима нашим Сила Христова показује“, у ћутању златан говор, у трпљењу побједа на искушењима, у кротости побједа над гњевом, у голготи и састрадању Христовом Васкрс и побједа над смћу. Јер ми који се у Христа крстисмо у Христа се обукосмо, састрадавамо али и саваскрсавамо са Побједитељем смрти, гријеха и ђавола.

Васкршњи пост је зато увођење наше кроз Свету тајну исповјести и покајања у блажену радост Свете Евхаристије, причешћа  Пречистим и Пресветим Тајнама Господњим, Тијелом и Крвљу нашег Господа Исуса Христа и предукус Дана незалазног, Раја, овдје и сада.

Зато, драга браћо и сестре, са одушевљењем постимо, што строже можемо, строги према себи, благи према другима. Како пише Свети Апостол Павле; они који не једу нека не осуђују оне који једу и они који једу нека не осуђују оне који не једу. Не осуђујмо никога, само самога себе, и ако ми сами себе осудимо сада у посту за све своје гријехе и покајемо се, Бог нам онда неће судити него ће нам опростити.

Господ наш, нека нам свима подари да свима опростимо, са свима се измиримо, са Богом, прије свих и послије свих. Да нам Господ подари Духа Светога да радосни, покајани и омивени покајањем и љубављу дочекамо најсвијетлији празник Васкрсења нашег Спаситеља Исуса Христа. А М И Н.

ВАСКРШЊА ВОДИЦА

У Часном Васкршњем посту постимо строго и Богу се молимо, да задобијемо страх Божији који је „почетак мудрости“.

Лагано да ходимо ка Васкрсу.

Сваке сриједе и петка у нашем храму у Франкфурту свештеници служе Пређеосвећене Литургије, на којима метанишемо (метанија је ријеч грчког поријекла и значи покајање).  Метанисање-кајање.

Исповједамо се и причешћујемо.

Такође у току Васкршњег поста у свим крајевима наше Отаџбине и међу нашим Србима у расејању – дијаспори- освећује се Васкршња водица.

Народ на подручју гдје ми живимо -Њемачка- позива свештенике, договара вријеме њиховог доласка и у својим домовима у просторији гдје се налазе Иконе (Христова, Славска, Богородичина) и на столу спрема чинију питке воде, кадионицу, тамјан, угаљ, брашно и уље.

Сваки Православни Српски дом требао би имати Славску, Христову и Богородичину икону.

Јер ми вјерујемо у Господа Исуса Христа, Пресвету Богородицу највише од свих Светих поштујемо и Славску икону, као заштитника своје породице.

Уз иконе Православни Српски дом треба имати кадионицу, угаљ, тамјан и бар једну Књигу која јесте Књига над свим књигама, а то је Свето Писмо – БИБЛИЈА.

Свештеник шкропи освећеном водом брашно, уље и со, молећи се да тај дом увијек има„хљеб насушни“.

Свештеник призива Духа Светога Који освећује водицу у дому и пошкропи просторије у коме вјерник или вјерници живе.

Многи наши Срби кажу да нема потребе да освећују станове у којима живе јер „нису њихови“ а то је грешка! Иако није стан или кућа твој, живиш у њему, и имаш све бриге и борбу животну. А једина спасоносна помоћ је она коју нам даје наш Господ Бог – Духом Светим.

Помоћ у даним Часног поста јесте свакако и Васкршња водица, којом се освећују просторије нашег боравишта, и Водица Света остаје у дому и укућани је пију као Светињу која им помаже у превазилажењу искушења, побједу над болестима, као БЛАГОСЛОВ БОЖИЈИ, пиће освећено на освећење њих и дома.

Зато драга браћо и сестре, позовите свештеника да освети Водицу у вашем дому.

„Молитва Св. Јефрема Сирина

 Господе и Господару мога живота!
Не дај ми духа лености,
туге, пожуде и празнословља.
Даруј ми, слуги Твоме, дух чистоте,
смирености, трпљења и љубави.
Да, Господе Царе, дај ми да уочим своја прегрешења
и да не осуђујем свога брата,
јер си благословен у вековс векова. Амин.

************************************

Свети Григорије Палама (1296-1359)

Свети Григорије Палама се празнује у православној Цркви 14. новембра, али је овом великом светитељу Цркве Христове посвећена и друга недеља Васкршњег поста.

Био је Митрополит солунски и истакнути православни богослов и заступник исихазма. Рођен је у Цариграду у познатој породици пореклом из Анатолије у Малој Азији. Око 1318. године, са своја два брата Григорије је дошао на Свету Гору. За свештеника је рукоположен у Солуну 1326., а затим као отшелник живи у околини Верије у Тесалији, да би се поново вратио на Свету Гору 1331., а већ 1337. године долази у богословски сукоб са Варлаамом Калабријским, схоластичарем са Запада и номиналистом. Спор је настао око питања могућности виђења таворске светлости, што су Варлаам и Григорије Акиндин и њихове присталице оспоравали сматрајући да је Бог несазнатљив.

Они су још оштро оспоравали созерцатељну праксу исихаста (тиховатеља) и могућност виђена нестворених божанских енергија. Григорије Палама је између 1338. и 1341. године написао три Тријаде у одбрану светих исихаста. Светогорски монаси су имали свој свештени сабор 1340-1341. године и издали су Светогорски томос у коме су одлучно бранили своје православно-хришћанске ставове. Цариградски сабор у храму Свете Софије 1341. стао је на страну Григорија Паламе и светогорских исихаста, а Варлаама и његове присталице сабор је осудио као јеретике. Варлаам је после осуде отишао на Запад коме је духовно и припадао. Његову осуду су потврдили и потоњи сабори у Цариграду 1347, 1351, 1352 и 1368. године. Григорије Палама је изабран за солунског архиепископа 1347. године, али је ступио на дужност, због ондашњих политичких прилика, тек 1350. године. На путу од Солуна до Цариграда 1354. заробили су га Турци, али су га из ропства откупили и ослободили Срби. Умро је 1359. године, а за светитеља је проглашен 1368. од стране цариградског патријарха Филотеја, који му је написао житије.

Богословље Св. Григорија Паламе је библијски утемељено и говори о човеку као духовно-физичком бићу. Исихастичким (тиховатељским) духовним методом и опитом кроз усавршавање могуће је да човек својим физичким очима види нестворену, вечну божанску светлост и енергију. Григорије Палама и исихасти јасно разликују божанску суштину која је несазнатљива и божанску енергију која је људима приступачна. Свети Григорије Палама се празнује у православној Цркви 14. новембра, а посвећена му је и друга недеља Васкршњег поста.

Варлаам и схоластичари су се држали рационализма у философији и богословљу. Држали су да је познање Бога само мисаоно, док суштинско познање Бога није могуће спољашњим чулима. Насупрот овоме, Црква, позивајући се на ауторитет Предања и Свете Оце, одбацује такво схватање. Варлаам је, додуше, дуго времена боравио на Истоку, на Светој Гори ? средишту монаштва и аутентичне хришћанске духовности. Варлааму је сметао начин живота и подвиг монаха и хришћана уопште, који је тада био непознат на Западу, односно, већ у то време био изгубљен. Западни монаси су углавном живели у свету и за свет. Варлааму је посебно засметало духовно искуство монаха-исихаста који су показивали да је могуће опитно искуство божанске енергије и светлости. Варлаам их је због тога називао обмањивачима, масалијанима и пупкогледцима (омфалопсихити). Говорио је још да је таворска светлост створена и пропадљива. Атонски монаси су оваквим нападима били веома узнемирени и обратили су се Григорију Палами који је одмах почео да пише против Варлаама. Варлаам, опет, пише своје дело, Против масалијана . Григорије Палама је имао подршку цариградског патријарха Филотеја, царице Ане, затим царева Јована Палеолога и Јована Кантакузина. Исихасти са Григоријем Паламом на челу, у тим спорењима су тврдили да таворска светлост коју су апостоли видели приликом Христовог преображења, иако није сама суштина Божја, али је неразлучно савечна божанској суштини и она је природно својство и енергија Божанства. Та светлост није суштина Божја, већ енергија, благодат и слава која се даје светима из суштине Божје.

У Синодику који се чита у Недељу православља унета је анатема онима који божанску светлост сматрају за Божју суштину. Анатема је и онима који мисле да Бог нема физичку енергију, већ само суштину, и да нема разлике између суштине и енергије. Анатема је и онима који мисле да је енергија створена и да је Божанство сложено зато што се разликује суштина и енергија.

Текст преузет из књиге:
Протојереј др Радомир Поповић
ПОЈМОВНИК ЦРКВЕНЕ ИСТОРИЈЕ,
Хришћанска мисао,
Београд 2000.

**************************************

Молитва Светог Јефрема Сирина за време поста

Од свих химни и молитава за време поста, једна кратка молитва може да се означи као Молитва поста. Предање је приписује једном од великих учитеља духовног живота – Светом Јефрему Сирину. Ево њеног текста:

Господе и Господару мога живота!
Не дај ми духа лености,
туге, пожуде и празнословља.
Даруј ми, слуги Твоме, дух чистоте,
смирености, трпљења и љубави.
Да, Господе Царе, дај ми да уочим своја прегрешења
и да не осуђујем свога брата,
јер си благословен у вековс векова. Амин.

Ова се молитва чита два пута на крају сваке службе у посту од понедељка до петка (не суботом и недељом, јер, како ћемо доцније видети, службе у ове дане нису по обрасцу посних служби). Код првог читања, метанише се после сваке молбе. Тада се сви клањамо дванаест пута говорећи: „Боже, очисти ме грешног”. Цела молитва се понавља са једним метанијем на крају.

Зашто ова кратка и једноставна молитва заузима тако важан положај у целокупном богослужењу за време поста? Зато што на јединствен начин набраја све негативне ипозитивне елементе покајања, образује, да се тако изразимо, „подсетник” за наш индивидуални подвиг у посту. Подвиг је усмерен најпре у правцу ослобођења од неких основних духовних болести које формирају наш живот, и омогућавају нам да почнемо да се окрећемо према Богу.

Основна болест је „празност” (лењост). То је она чудна лењост и пасивност целокупног бића, која нас стално убеђује да је промена немогућа, па стога и непожељна. У ствари, то је дубоко укорењсна сумња, која на сваки духовни изазов одговара „чему, ради чега?” и чини од нашег живота ужасну духовну пустош. То је корен сваког греха, јер трује духовну енергију у самом њеном корену.

Резултат такве лењости – „празности” је „униније” – туга. То је стање очаја, малодушности, које су сви Оци духовности сматрали као највећу опасност за душу. Малодушност је немогућност да човек види било какво добро и било шта позитивно. То је свођење света на негативизам и песимизам. То је демонска сила у нама, јер је ђаво у својој основи лажа. Он човека лаже о Богу и о свету; он испуњава живот тамом и негацијом. „Униније” је самоубиство душе, јер ако обузме човека, он је апсолутно нсспособан да види светлост и да је жели.

„Љубоначалије” – пожуда! Ма колико изгледало чудновато, „празност” и „униније” испуњавају наш живот пожудом. Обезбеђивањем целокупног става према животу, чинећи живот бесмисленим и празним, „празност” и „униније” присиљавају да тражимо компензацију у коренито погрешном ставу у односу на друге особе. Ако мој живот није оријентисан према Богу, није усмерен на вечне вредности, он ће неизбежно, постати себичан и егоцентричан, а то значи да ће сва друга бића постати средство за задовољењс моје себичности. Ако Бог није Господ и Господар мога живота, тада ја постајем свој господар и господ- апсолутни центар свога сопственог света, и све почињем да вреднујем у терминима мојих потреба, мојих идеја, мојих жеља, и мојихпроцена. Пожуда је на тај начин најосновнија изопаченост у односу према другим бићима, тражење начина да им се она потчине.

Она није безусловно изражена у стварној побуди да се влада, да се доминира над „другима”. Она може да се испољи у индиферентности, омаловажавању, незаинтсрсеованости, безобзирности и непоштовању. То јс заиста „празност” и „униније” уперено овог пута против других; оно употпуњава духовно самоубиство са духовним убиством.

Најзад, „празнословије”. Једино човек, од свих створења, обдарен је даром говора. Сви Оци виде у томе „печат” слике Божијс у човеку, јср се сам Бог открио као Реч. Али, реч као врховни дар је истовремено и врховна опасност. Будући основним изразом човека, средством његовог осмишљења, говор је из истог разлога и средство његовог пада и саморазарања, преваре и греха. Реч спашава и реч убија. Реч надахњује и реч трује. Реч јс оруђе истине и демонскс лажи. Имајући крајње позитивну силу, она има и ужасно негативну снагу. Она заиста ствара позитивно или негативно. Када одступи од свог божанског порекла и сврхе, реч постаје „празна”. Она неминовно условљава лењост, пожуду, очајање, а живот преобраћа у пакао. Она постаје самом силом греха.

Ово су четири негативна услова покајања. Они су препреке које треба савладати. Али једино сам Бог може да их уклони. Према томе, први део молитве поста јссте крик из дубине људске беспомоћности. Затим се молитва креће у правцу позитивних циљева покајања, а има их опет четири.

Чистота, целомудрије! Ако се овај израз не сведе само на његово сексуално обележје, а то се погрешно веома често чини, чистота се разумева као позитивна супротност „празности”. Тачан и потпун превод грчког „софросини” и црквенословенског „целомудрије” требало би да буде „чистота умовања”. Лењост је, пре свега, расипање, траћсње, распусност – скрханост наше визије и енергије, неспособност да сагледамо целину. Тачно његова супротност је целовитост. Ако обично под чистотом замишљамо врлину супротну сексуалној распусности то је због тога што се слаби карактер нашег постојања нигде боље не пројављује него у сексуалној пожуди – отуђењу тела од живота и контроле духа. Христос је у нама обновио целовитост, у нама је успоставио истинито мерило вредности и поново нас вратио Богу.

Први и најдивнији плод ове целовитости или чистоте је понизност. О њој смо већ говорили. Она, изнад свега другог, представља победу истине у нама, одстрањивање сваке лажи, сагледавање и прихватање ствари онаквих какве су, а самим тим сагледавање Божије величанствености, доброте и љубави у свему. Стога је речено да је Бог милостив понизнима и да се противи гордима.

Природни пратиоци стрпљења су чистота и понизност. „Природни” или „пали” човек је нестрпљив. Слеп у односу на самог себе, он је брз да суди и осуђује другог. Пошто је његово знање о свему крње, непотпуно и искривљено, он све мери према властитом укусу и идејама. Индиферентан према сваком изузев самом себи, он жели да му живот буде успешан, овде на земљи и то одмах. А стрпљење је божанска врлина. Бог је стрпљив не стога што је „благ” већ зато што сагледава дубину свега што постоји, што је Њему отворена унутрашња реалност ствари, коју, у нашем слепилу, ми не можемо да видимо. Што ближе прилазимо Богу, постајемо све стрпљивији и тада се у нама све више одражава безгранично поштовање према свим бићима, а то је већ божанска особина.

Најзад круна и плод свих врлина, сваког раста и напора, јесте љубав – она љубав коју, како смо већ рекли, може једино Бог да подари. То је дар који је циљ и сврха свих духовних припрема и праксе.

Све је сабрано и обухваћено завршним делом молитве. Молимо „да уочимо своја прегрешења и да не осуђујсмо свога брата”. Али постоји једна опасност: гордост. Гордост је извор зла, а све зло је гордост. Па ипак није довољно само да уочимо своје грехове. Чак и ова очигледна врлина може да сс преобрати у гордост.

Духовни списи су пуни опомена упућених против суптилних облика псевдопобожности која, под плаштом смирености и самоосуђивања може да одведе у праву демонску гордост. Када „увидимо властите погрешке” и „не осуђујемо своју браћу”, када се, другим речима, чистота, понизност, стрпљење и љубав у нама сливају у једну целину, тада и само тада бива у нама уништен највећи непријатељ, наиме, гордост.

Метанишемо после сваке молбе. Метанисања нису ограничена само на молитву св. Јефрема Сирина. Она сачињавају једну од специфичних карактеристика целокупног посног богослужења. Али у молитви св. Јефрема је значење метанисања најбоље изражено. У дугом и тешком напору духовне обнове, Црква не прави разлику између душе и тела. Цео човек је отпао од Бога. Цео човек треба да буде обновљен, цео човек треба да се врати Богу. Катастрофа греха и лети до превласти телесности – животиње, нерационалног и пожуде у нама – над духовним и божанским. Међутим, само тело је узвишено, тело јс свето. Оно јс толико свето да је сам Бог „постао човек”. Према томе није тело презрено или занемарено у односу на покајање и спасење. Оно је обновљено и враћене су му његове основне функције: да се преко њега изрази живот духа и да буде храм непроцењиве људске душе. Хришћански аскетизам је борба, не противтела него за тело. Из овог разлога каје се цео човек – душа и тело. Тело учествује у молитви душе баш као што се и душа моли кроз тело и у телу. Метанисања су „психосоматски” знак покајања, понизности, обожења и покорности. Она су посни ритуал par excellence.

Преузето из књиге Велики пост протојереја Алекдандра Шмемана

*************************************

Радосна туга

За многе, а можда и за већину православних хришћана, Пост се састоји у једном ограниченом броју формалних, претежно негативних, правила и прописа: у уздржавању од извесне хране, игранки, и, можда, биоскопа. У таквом је степену наше отуђење од стварног духа Цркве да нам је готово немогуће да разумемо да постоји и „нешто друго” у посту – нешто без чега сви ови прописи веома много губе од свог смисла. Ово „нешто друго”, може да буде најбоље описано као „атмосфера”, „клима” у коју човек улази, а то је пре свега, стање ума, душе и духа који седам недеља прожима наш целокупан живот. Још једном да подвучемо да сврха поста није у томе да нас принуди на некакве формалне обавезе, већ да „омекша” наше срце тако да би се отворило за стварност духа, да бисмо доживели скривену „глад и жеђ” за заједничарством са Богом. До ове посне „атмосфере”, овог јединственог „стања духа” долази се првенствено преко богослужења, преко различитих литургичких промена које се за време поста уводе у литургички живот.

Одвојено посматране, ове промене би могле изгледати као формално накалемљене; али схваћене као целина, оне нам откривају и саопштавају дух Поста, оне чине да видимо, осетимо и доживимо ону радосну тугу која представља праву поруку и прави дар поста. Могло би се, без претеривања, рећи да су оци духовности и свети писци, који су састављали стихире Посног триода, који су мало по мало организовали општу структуру посних служби, који су украсили Литургију Пређеосвећених дарова са посебном лепотом која јој је својствена, имали јединствено разумевање људске душе. Они су, заиста, познавали вештину покајања, и сваке године за време Поста, њихова је заслуга да је ова вештина приступачна свакоме ко има уши да слуша и очи да гледа.

Рекао сам да је општи утисак она „радосна туга”, и сигуран сам да ће чак и онај који располаже ограниченим познавањем богослужења, а улази у цркву за време посне службе, скоро одмах препознати шта сс мислило са овим донекле противречним изразима. С једне стране, некаква тиха туга прожима службу: одежде су тамне, службе су дуже нсго обично и монотоније, у њима скоро да нема покрета. Читања и пјенија сс смењују и изгледа као да се ништа не дешава”. У одређеним интервалима свештеник излази из олтара и чита увек исту кратку молитву, а сви верници сваку прозбу молитве пропраћују метанисањем. Тако, дуго времена остајемо у монотонији – у овој тихој тузи.

Затим почињемо да схватамо да је ова дужина и монотонија потребна ако желимо да доживимо да се ова тајанствена и у почетку неприметна „радња” службе одрази и у нама. Мало по мало почињемо да разумевамо, или боље речено, да осећамо, да је ова туга заиста „радосна”, да ће у нама доћи до тајанственог преображаја. Чини нам се као да стижемо у неко место до кога не допире бука и галама живота улице, онога што нам свакодневно испуњава дане и ноћи, места на које све то не утиче. Све то што нам је изгледало безгранично важно јер је испуњавало наш ум, стање страха, које је постало нашом другом природом, нестаје, и ми почињемо да се осећамо слободни, радосни и срећни. Није то бучна и површна срсћа, која долази и одлази двадесст пута на дан, срећа крхка и пролазна. То је дубока срећа која не потиче од једног јединог и посебног спољашњег разлога, већ из дубине душе. По речима Достојевског то је срећа која додирује „други свет” – и онај кога је она додирнула осењен је светлошћу, миром и радошћу и неизрецивим поуздањем. Онда разумевамо зашто су службе биле тако дугачке и на изглед монотоне. Схватимо да је без претходног „умирања”, без успостављања у себи мере унутарње постојаности, готово немогуће да пређемо из стања духа, сазданог из буке, јурњаве и бриге, у ово ново стање. И баш због тога они који мисле о црквеним службама само у терминима „обавеза”, који се увек распитују о неопходном минимуму („колико пута треба да посећујемо цркву? колико често треба да се молимо?”), никада не могу да разумеју праву природу богослужења, које нас одводи у другачији свет – свет Божије присутности – води нас тамо куда нас наша огреховљена природа не може природно да доведе.

Тако, док доживљавамо ово тајанствсно ослобођење, док постајемо „мирни и радосни у срцу”, монотонија и туга службе добијају ново значење, бивају преображени. Некаква унутарња лепота их осветљава као рани зрак сунца, који, док је још увек тамно у долини, почиње да осветљава врхове планине. Ова светлост и тајна радост долази од дугих Алилуја* од потпуне „складности” посног богослужења. Што је у почетку изгледало као монотонија, сада се открива као мир; што је звучало као туга, сада се доживљава као почетни покрет душе, која поново досеже до изгубљених висина. Ево шта свако јутро објављује први стих носног Алилуја: „Моја душа Те тражи ноћу, о Боже, пре зоре, јер је Твој суд светлости на земљи!”

„Тужна радост”: туга мога изгнанства, пропуста и промашаја, које сам учинио у животу; радост Божије присутност и опраштања, вeсеље поново задобијене жеље за Богом, мир поново пронађеног дома – таква је „атмосфера” посног богослужења. Такав је први и општи утисак који осећа моја душа.

*У нашим литургичким књигама за Велики пост се чссто употребљава израз Алилуја. Док је на Западу, релативно врло рано Алијула било избачено из посних богослужења и резервисано за ускршње празновање. Овај несклад је интересантан зато што ова веома важна литургичка реч, наслеђена у Цркви из јеврејства, има радостан призвук, и увек изражава радост. Са чисто формалне тачке глсдишта, термин Алилуја је постао синоним за Велики пост зато што се на јутрењу, за време Велнког поста, пева Алилујауместо „Бог Господ нам се откри…” (Пс. 117). Међутим, овај последњи стих је некад представљао новину. Узет је из јутарњег „катедралног служења” (види мој Увод у литургичко богословље, стр 125) и мало по мало ушло у општу употребу (види Ј. Маткос, Some problems of Biyantyne orthros, прев. на eнгл. А. Лујс, II, 2). У почeтку ссдмога вeка непевање „Бог Господ…” била је одлика монашког служења, као што показује опис бденија на Синају (Ј.Б. Потра, Luris Ecclesiae greacorum historia et monumenta I,стр. 220). Ава Нил наводи да се ,,Бог Господ ..” пeва као свечани додатак, на почетку канона. Што сс тиче 117. псалма из кога је изабрано пет стихова за „Бог Господ…” представљају „халел” – алилуја псалма – у коме се алилуја употребљава као рефрен после сваке строфе (види: S. Mowinckel, The Paslma in Israel’s Workship eнгл. прeвод – Оксфорд 1962 – стр. 120). Најзад, познато је да је Теодор Студит ,,организатор Триола”, саставио специјалне „алилујарије” (Скабалнович, стр. 404) – можда од њих и воде порекло наши посни алилуја? О судбини алилуја на Занаду (види Ј. А. Јунгман, Missarum Solemnia, III. стр. 92).

Преузето из књиге Велики Пост, протојереј Александар Шмеман

******************************************

ПРАВИЛА ВЛАДАЊА /или хришћанска етика према Св. Василију Великом/

ПРАВИЛО 1.

О покајању. Који верују у Господа дужни су пре свега покајати се, сходно проповеди Јовановој и сходно проповеди самога Господа нашега Исуса Христа. Јер они хришћани који се сад не покају биће осуђени више од оних који пре Јеванђеља падоше под суд.

Од тада поче Исус учити и гoвoрumи: покајте се, јер се приближи царстоо небеско /Мат. 4, 17/.

Садашње време јесте време покајања и опроштења греха, а у будућем веку – суд по правди и делима /Јов. 5, 28. 29/.

По изласку из овог живота нема више времена за добра дела /Лк. 13,24,25/.

ПРАВИЛО 2.

О чистој жељи да се Богу угоди. Нису у стању служити Богу они који се мешају у послове противне богочешћу.

Нико неможе двa господара служити /Мат. 6, 24/.

ПРАВИЛО 3.

О љубави према Богу. По сведочанству Господа прва je и највећа заповест у закону – љубити Бога свим срцем, а друга љубити ближњега као себе самога… Признак љубави јесте извршење заповести Христових.

Ко има заповијести моје и држи их – тај има љубав к мени. Који нема љубави к мени, не држи мојијех ријечи /Јов.14, 21, 24/.

ПРАВИЛО 4.

О чествовању Бога. Поштује и прославља Бога онај ко испуњава вољу Божију, а бесчести Бога онај ко преступа закон Његов.

Тако да се засија cвjemлocт вaшa пред људима, да вuдe вaшa добра дјела, и проcлaвe оца вaшeгa који je на небесима /Мат. 5, 16/.

ПРАВИЛО 5.

О узајамној љубави. Знак распознавања Христових ученика јесте љубав по Христу.

По овоме ће cвu познати да сте моји ученици ако имаднете љубав међу собом  /Job. 13, 15/.

Хришћанин, према својој моћи, треба свим начинима да ублажи онога, ко je огорчен против њега /Мат. 5, 23, 24/.

ПРАВИЛО 6.

О храбром признању Бога и Христа. Без страха и стида мора човек признавати Господа нашега Исуса Христа и Његову науку.

Што вам гoвopuм у тами, казујте на вuдuкy… и не бојте се онијех који убијају тијело а душе немогу убити /Мат. 10, 27-28/.

ПРАВИЛО 7.

О држању заповести Божијих. Ако ко по изгледу признаје Господа и слуша науку Његову, али се Његовим заповестима не повинује, биће осуђен, па макар му по Промислу били дати и духовни дарови.

Неће сваки ко ми гoвoрu: Господе! Господе! ући у царствo небеско, но ко чини по вољu оца мојега који je на небесима /Мат. 7, 21-23/.

ПРАВИЛО 8.

О вери неколебљивој. Кад се размишља о речима Господњим. не сме се долазити у сумњу и колебање, него треба признати без сумњања да je свака реч Божија истинита и свесилна, макар природа и супротно показивала. Јер у том баш и јесте – подвиг вере.

Jeвpeju се препираху међу собом гoвopeћu: како може oвaj дати нама тијело cвojeда једемо /Јов. 6, 52/?

ПРАВИЛО 9.

О знању неопходнога. Не сме се подцењивати оно знање које се на нас односи, но треба с пажњом слушати науку Господњу, поимати и испуњавати вољу Његову. Није пак добро љубопитство о ономе што се нас не тиче.

А Петар Му рече: кажи нам причу oвy /Мат. 15, 15/. Због тога не будите несмислени, него paзyмeвajтe што je вoљa Божија /Ефес. 5, 17/.

ПРАВИЛО 10.

О последици греха. Крај греха јесте смрт. Крај заповести Божије – живот вечни.

Јер je плата за гријех смрт /Рим. 6, 23/. И знам, да je 3anobujecт њеroвa живот вjeчнu /Јов. 12, 50/.

ПРАВИЛО 11.

Остраху од Бога. Не треба се шалити са заповестима Божијим, но бојати се. -Кад неки падну под гнев Божији, нека се други устраше и уразуме.

Ето си здpaв, вuшe не гpujешu, да ти не буде горе /Јов. 5, 14/. Иде гнeв Божији наcuнoвe непокорности /Ефес. 5, 6-7/.

ПРАВИЛО 12.

О апсолутној покорности заповестима Божијим. Свако противљење отуђује од Господа. Не сме се своја воља истицати изнад воље Господње, него увек тражити, шга je воља Божија и извршавати je.

Залуду ме поштују а уче наукама, зanoвujecтимa људскијем /Мк. 7, 7/. Не тражим вољe cвoje но вољy оца који ме je послао /Јов. 5, 30/.

ПРАВИЛО 13.

О готовости. Знајући опасности од задоцњења, потребно je свагда трезвити се и готовити се за извршење воље Божије.

Нека буду ваша бедра опасана и сbujeћe запаљене  /Лк. 12, 35/.

ПРАВИЛО 14.

О свему у своје време. Не треба мешати оно што je међу собом несродно; но за свако дело или реч треба знати своје време.

Еда ли могу cвaтoвu плакати док je с њима женик? /Мат. 9, 15/.

ПРАВИЛО 15.

О нади на туђе заслуге. Не треба се надати на туђе заслуге па на своје не мислити.

Створите род достојан покајања. И не мислите и не говорите у себи.оца имамоAвpaамa /Мат. 3, 8-9/.

ПРАВИЛО 16.

О дружењу с добрим. Они што живе с људима богоугодним а своје мисли не исправљају неће имати никакве користи за себе, макар изгледали да живе слично /споља/ оним људима.

Тада ће цapcтвo небеско бити као десет дeвojaкa. Пет од њих бијаху мудре а пет луде /Мат. 25, 1/.

ПРАВИЛО 17.

О оцени времена. Према знацима, који су нам објављени у Светом Писму, треба ценити садашње време какво je оно, и сходно овоме уређивати своја дела.

Лицемјери, лице неба и земље умијете pacnoзнaвamи, а вpujeмe oвo како не познајете /Лк. 12, 56/?

ПРАВИЛО 18.

О начину извршења. Заповести Божије треба извршавати онако како je заповедио Господ. Заповест Божију испуњавати не ради угодности људима и не због каквог рачуна но само да се Богу угоди и Бог прослави.

Кад чиниш гозбу, зobu сиромахе, кљасте, хроме, слијепе; вpamићe ти се о васкресенију npaвeднujex/Лк. 14, 13/.

ПРАВИЛО 19.

О безобзирности. Не сме се сметати ономе ко извршује вољу Божију; а ко извршује заповест нека не слуша ометаче, макар му они били и сродници, него нека се држи предузете намере.

А Joвaн брањаше му гoвopeћu: ти треба мене да крстиш, а ти ли долазиш к мени? А Исус рече му: ocтaвu сад, јер тако нам треба испунити сваку npabдy /Мат. 3, 14-15/.

ПРАВИЛО 20.

О Крштењу. Који верују у Господа дужни су крстити се у име Оца и Сина и Светога Духа.

Идите и научите cвe народе крстећи их у име Оца и Сина и Cвeтогa Духа /Мат. 28, 19/.

Каква je сила крштења? Кроз њега крштени се мења умом и делом и постаје оним што je и Родитељ његов. Што je рођено од тијела тијело je; а што je рођено од Духа, дyx je /Јов. 3,6/.

ПРАВИЛО 21.

О причешћу. И за сам вечни живот неопходно je причешће Телом и Крвљу Христовом.

А Исус им рече: који једе моје тијело и пије моју кpв, има живот вjeчни /Јов. 6, 54/.

ПРАВИЛО 22.

О отуђењу и приближењу. Вршење греха отуђује од Господа и срођује с ђаволом. Близина с Господом познаје се не по телесном сродству него по марљивости у испуњењу воље Божије.

Заиста заиста ваm кажем, да сваки који чини гријех роб je гријеху.

ПРАВИЛО 23.

О сили греха. Безвољно вучен у један грех треба да зна о себи, да њиме влада један други претходни грех, коме он добровољно служи, и кроз који се увлачи он и у оне грехе, за које нема воље.

Јер не знам шта чиним, јер не чиним оно што хоћу, него на што мрзим оно чиним/Рим. 7, 15/.

ПРАВИЛО 24.

О истини. Не сме се лагати, него у сваком случају треба говорити истину.

Нека буде вaшa ријеч: да, да; не, не; а што je вuшe од oвoгa, ода зла je.

ПРАВИЛО 25.

О контроли језика. Не треба постављати бескорисна и спорна питања. Не треба говорити празне речи, од којих нема никакве користи.

А ja вам кажем, да ће за cвaкy празну ријеч коју реку људи дати oдгoвор у дан страшнога суда.

ПРАВИЛО 26.

О потврди. Свака реч или дело мора се потврђивати сведочанством богонадахнутога Писма, за оправдање добрих људи и за постиђење злих.

Писано je: не живи чoвjeк о самом хљебу но о свакој ријечи која излази из уста Божијих /Мат. 4, 4/.

ПРАВИЛО 27.

О подражавању. Не сме се ићи за онима који су туђи за науку Господњу, а треба подражавати, према даној моћи, Бога и Светитеље Његове.

Угледајте се на мене као и ja на Христа /I Кор. 11, 1/.

ПРАВИЛО 28.

0 различавању. Не сме се тек онако и без расуђивања ићи за људима, који носе на себи маску истине, но треба сваког упознати према знацима, који су дати у Светом Писму.

Чyвajтe се лажнијех пророка.

ПРАВИЛО 29.

О сведочанству. Сваки хришћанин дужан je својим делима сведочити о своме звању.

Oвa дјела која ja радим свједоче за мене да ме отац посла /Јов. 5.36/.

ПРАВИЛО 30.

О освећеним местима и стварима. Светиња се не сме омаловажавати тиме што се с њом меша нешто што je за обичну употребу.

И уђе Исус у цpквy Божију, и изгна cвe оне који npoдaвaxy и куnoвaxy по цркви… И рече им: у Писму стоји: дом мој дом молитве нека се зoвe, а вu начинисте од њета пећину хајдучку /Мат. 21, 12/.

ПРАВИЛО 31.

О употреби према намени. Оно што je одређено за људе посвећене служби Божијој не сме се употребљавати на друге, осим сувишка.

И жена та мољаше га да истера ђaвoлa из кћери њезине. А Исус јој рече: ocтaвuда се најпре дјеца нахране /Мк. 7, 26/.

ПРАВИЛО 32.

О дугу. С пажњом треба давати сваком што коме припада.

А он им рече: подајте дакле што je ћecapeвo ћесару а што je Божије Богу /Лк. 20, 25/.

ПРАВИЛО 33.

О саблазни. He сме се саблажњавати. Све што je противно вољи Господњој јесте саблазан. Да не би некога саблазнили треба да чинимо и оно што нисмо дужни.

А који саблазни једнога од oвujex малијех који вjepyjy мене, боље би му било да се објеси камен воденички о вpaтy њeгoвy и да потоне у дубину морску /Мат. 18, 6/.

ПРАВИЛО 34.

О обрасцу. Свако према мери својој дужан je служити другима као образац добродетељи.

Научите се од мене, јер сам ja кротак и смјеран у срцу, и наћи ћете покој душама вашим /Мат. 11, 29/.

ПРАВИЛО 35.

О признању Духа Светога. Ко види у неком човеку плод Духа Светога, и не приписује га Светоме Духу но противнику /демону/, тај хули на Светога Духа.

А фарисеји рекоше: oвaj другачије не изгони ђaвoлe до помоћу Велзeвyлa кнеза ђаволскога /Мат. 12, 24/.

ПРАВИЛО 36.

О чествовању светих. Оне који су сачували и извршили заповести Господње, треба примати у славу самога Господа са сваком пажњом и сваком чешћу. А ко њих не слуша и не прима, тај ће бити осуђен.

Који вac прима, мене прима, а који прима мене, прима онога који ме је послао /Мат.10, 40/.

ПРАВИЛО 37.

О усрдности у милостињи. Усрдност, кад се показује по мери моћи, макар се састојала и у маленкостима, пријатна je Богу, било да долази од мушких или од жена.

А вuдje и једну сиромашну yдoвицy која меташе ондје двuje лепте; и рече: заиста вам кажем: oвa сиромашна yдoвuu,a метну вuшe од cвuх /Лк.21, 1/.

ПРАВИЛО 38.

0 дочеку гостију. Хришћанин треба да гости браћу просто и без ларме.

А Исус рече: посадше људе… na yзebшu оне xлeбoвe u дaвшu xвaлу, дaдeученицима, a ученици онима који бејаху посађени, тако и од риба колико хтјеше. И кад се насишше, рече ученицима својим: скупите комаде што претекоше, да ништа не пропадне /Јов. 6, 10/.

ПРАВИЛО 39.

О постојанству у искушењима. Не сме се бити колебљив но тврдим у вери, и не просипати благо, сабрано у Господу.

Зато, браћо моја љубазна, будите тврди, не дајте се помакнути, и напредујте једнако у дјелу Господњему, знајући да труд вaш није узалуд пред Господом /I Кор. 15, 58/.

 ПРАВИЛО 40.

0 новим учитељима. Не треба слушати оне који предају нова учења, ма како се они претварали, само да би преластили непостојане.

Чyвajтe се да вac ко не npeвapu. Јер ће многи доћи у име моје гoвoрећи: ja сам Христос. И многе ће npeвapumи /Мат. 24, 4/.

ПРАВИЛО 41.

О одсецашу саблазнитеља. Треба одсецати све оно што саблажњава, макар то било по изгледу сасвим блиско нама и неопходно за нас.

Ако ли те рука твoja или нога твoja саблажњава, одсијеци je и баци од себе /Мат. 18, 7-9/.

ПРАВИЛО 42.

О законоиспунитељу. О Господу треба мислити, да je Он дошао не да разори Закон и Прорке него да испуни, и прибави још нешто савршеније.

Не мислите да сам ja дошао да разорим закон и пророке; нијесам дошао да разорим него да испуним.

ПРАВИЛО 43.

О разлици Закона и Јеванђеља. Закон забрањује рђава дела, а Јеванђеље забрањује и најскривеније страсне покрете у души. – Закон тражи за свако добро дело само делимично савршенство, а Јеванђеље тражи свецело савршенство.

Чули сте како je казано старима: не убиј! јер ко убије биће кpив суду. А ja вамкажем, да ће cbam који се гнeвu на брата cвojeгa ни за што бити кpuв суду /Мат. 5,21/.

ПРАВИЛО 44.

О томе, како je бреме Господње лако а грех тежак. Јарам Христов je благ и бреме Христово лако и успокојава оне који га приме на себе. Све пак што je туђе јеванђелској науци тешко je и претешко.

Јарам je мој благ и бреме je моје лако.

ПРАВИЛО 45.

О чести и смерности. Немогуће je удостојити се царства небеснога онима, који не подражавају децу у узајамном подједнаком чествовању.

Заиста вам кажем: ако се не noврaтuтe и не будете као дјеца, не ћете yћu у цapцтвo небеско /Мат. 18, 3/. Ништа не чините уз пркос или за празну cлaвy, него понизношћу чините један другога вeћeгa од себе /Филиб. 2,3/.

ПРАВИЛО 46.

О брижљивом успевању у великом као и у малом. Исти поредак, какав држимо у пословима малим, захтева се од нас и у пословима најважнијим.

Cвaки од вac у суботу не одрешује ли cвoгa вола или магарца од јасала, и не вoдuда напоји! А oвy кћер Aвpaамoвy коју свеза сотона eвo осамнаест година не требаше ли je одријешити из oвe cbeзe у дан суботни /Лк. 13, 15-16/? /Мат. 12-41/.

ПРАВИЛО 47.

О  богатству и нишчети. To јест о том, како треба себи сабирати благо не на земљи него на небу.

Продај cвe што имаш и раздај сиромасима, и имаћеш благо на небу.

ПРАВИЛО 48.

0 доброчинству. Треба бити милостив и податљив. Ко није такав биће осуђен.

Блажени милocтuвu јер ће noмилoвaнu бити /Мат. 5, 7/.

Ко има двuje хаљине нека да једну ономе који нема /Лк. 3, 11/.

Ко je моћан нека ради и дели са бедником. Достојан je делатељ cвoje хране /Мат. 10, 10/. Дакле, само хране!

ПРАВИЛО 49.

О тужбарању и суђењу. Не треба се тужакати чак ако би било и због хаљине, неопходне за покриће тела.

Који хоће да ти узме доламу, подајму и кошуљу /Лк. 6, 20/.

ПРАВИЛО 50.

О миру. Треба и друге приволети миру по Христу.

Блажени миротворци јер ће се синови Божији нарећи /Мат. 5,9/.

ПРАВИЛО 51.

0 исправљању себе. Прво треба исправљати самога себе од некога недуга, па тек онда изобличавати другога.

А зашто видиш трун у оку брата cвojeгa, а бpвнa y оку својему не осећаш ?

ПРАВИЛО 52.

О  жалости над грешником. Не треба равнодушно гледати на грешнике, него се жалостити за њих.

И кад се приближи, угледа град и заплака за њим /Лк. 19, 41/.

Ако ти сагријеши брат твoj, накарај га /Лк. 17, 3/. Дружити се с грешницима ради њихове исправке. Многи грешници сеђаху и јеђаху са Исусом /Мат. 9, 10/.

ПРАВИЛО 53.

О непамћењу зла. Хришћанин не сме памтити зло, него je обавезан праштати од срца онима који су њему сагрешили.

Ако ли не опраштате људима гријеха uиxobujex, ни отац вaш неће опростити вамаa гријеха вaшujex.

ПРАВИЛО 54.

О суђењу и осуђивању. Човек да не буде брз судити човека.

Не судите, да вам се не суди. Јер каквим судом судите онаквим ће вам се судити /Мат. 7, 1/.

ПРАВИЛО 55.

О даровима од Бога. Треба знати и признавати да се од Бога даје сваки добар дар – чак и трпљење у страдању за Христа.

Не може чoвjeк ништа примати ако му не буде дано с неба /Јов. 3,27/.

Не прећуткивати дарове Божије; за њих благодарити. Исус га отпусти гoвopeћu:вpaтu се кући cвojoj и казуј шта ти учини Бог /Лк. 8, 39/.

ПРАВИЛО 56.

О молитви. Непрестано треба бити у молитви и у бдењу.

Иштите и даће вам се, тражите и наћи ћете, куцајте и oтвopuћe вам се /Мат. 7,7/.

У молитви – благодарити Богу за најмање као и за највеће; не просити пролазно и недостојно; молити се за пријатеље, за свештенике, проповеднике истине, и за непријатеље /Мт. 14, 89; 6; II Сол. 3, 1/.

ПРАВИЛО 57.

Не треба о себи високо мислити због својих заслуга, а друге унижавати.

Фарисеј: Боже, xbалим те што ja нисам као остали људи!

Цариник: Боже, Munocmив буди мени гријешноме /Лк. 18, 10/.

ПРАВИЛО 58.

О руковању Божијим даровима. Не треба мислити да се дар Божији купује за новац или задобија другом неком вештином.

А Петар рече /Симону Врачару/: нoвци, твoји с тобом да буду у погибао, што си помислио да се дар Божији може добити за нoвu,e /Дела Ап. 8, 18/.

Свакоме, по мери вере, дају се од Бога даровања на корист /Рим. 12,6/.

ПРАВИЛО 59.

О слави човечијој. Хришћанин не сме бити пристрасан к слави човечијој, и привезан за почасти превише мере, но дужан je да исправља оне који му указују такву част, или мисле о њему нешто више него што јесте.

Учитељу благи! какво ћу добро да учиним да имам живот вјечни? А Он рече њему: што ме зооеш благијем? нико није благ осим једнога Бога /Мат. 19, 15/. Ja не примам cлaвe од људи /Јов. 5, 41/.

ПРАВИЛО 60.

О различности Божијих дарова. Свако треба, целомудрено и благодарно, да остане при датом му дару, а сви да буду сагласни међу собом у љубави Христовој, као чланови једнога тела.

Свако царство које се раздијели само по себи, опустјеће; и сваки град или дом који се раздијели сам по себи, пропашће /Мат. 12, 25/. А у народа који вjepoвa бјеше једно срце и једна душа /Дела Ап. 4, 32/.

ПРАВИЛО 61.

О неизгледним но благодатним. Не треба се ругати носитељима Божије благодати, гледајући на њихову малозначајност. Јер на њих je највише управљено благоволење Божије.

Oдгoвopu Исус u рече: xвaлим те, оче, Господе неба u земље, што cu oвo сакрио од премудријех и разумнијех а казао си простима /Мат. 11, 25/. Што je лудо пред cвujeтoм оно изабра Бог да посрами премудре.

ПРАВИЛО 62.

О искушењима. Који су поверовали у Бога и крстили се морају одмах бити готови да и од својих домаћих трпе искушења све до смрти. Јер ко није на то готов, лако може при изненадној напасти да се поколеба.

И cвu he мрзети на вac имена мојега ради; али који претрпи до краја благо њему /Мат. 10, 22/.

ПРАВИЛО 63.

О држању у напастима. Хришћанин се не сме страшити у напастима. колебајући се у надежди на Бога, но треба да буде смео, јер je Господ с њим, који управља дела његова и крепи гa у свима напастима, и с њим je Дух Свети. који га учи чак и томе шта треба да одговара противницима.

Не бојте се, – ваша je и коса на глaвu cвa избројена /Мат. 10, 28/.

ПРАВИЛО 64.

О радости у страдању за Христа. Свему се треба радовати. ма како се пострадало, па чак и до смрти, за име Господње и за заповести Господње.

Благо вaмa ако вac узасрамоте и успрогоне и реку на вac cвaкojaке pђaвe ријечи лажући мене ради. Радујте се и вeceлuтe се, јер je вeлuка плата вaшa на небесима.

ПРАВИЛО 65.

Како се молити на самрти? И при самом одласку из живота треба се молити онако како приличи.

И noвuкabшu Исус иза гласа рече: оче! у руке сboje предајем дух cвoj. и peкaвшu oвo издахну /Лк. 23, 46/.

ПРАВИЛО 66.

О солидарности са страдалцима. Не смеју се остављати они који се подвизавају за православље.

Eвo иде час, да се разбјегнете cвaкu на cвojy страну и мене сама ocтaвuтe, али нијесам сам, јер je отац самном /Јов. 16, 32/.

Треба се молити Богу за оне, који су у искушењима /Лк. 22, 31-

ПРАВИЛО 67.

О жалости за умрлим. Онима, који имају несумњиву веру у васкрсење из мртвих, није обичај туговати за усопшим.

Нећу вам затајити, браћо, за оне који су умрли, да не жалите као и остали који немају наде. Јер ако вјерујемо да Христос умре и вacкpce, тако ће Бог и оне који су умрли у Исусу npubecтu с њим /1Сољ 4, 13/.

ПРАВИЛО 68.

О разлици овога и онога века. Не треба и по васкрсењу очекивати ма шта што je својствено овоме веку, но живот ангелски – слободан од сваке нужде.

А који се удостоје добити онај cвujeт и вacкpceнuje из мpтвujex нити ће се женити ни yдaвamи; јер вuшe не могу умријети, јер су као анђели и cuнoвu су Божији кад су cuнoвu вacкpceнuja /Лк. 20, 34-36/.

ПРАВИЛО 69.

О пребројавању онога што се забрањује или одобрава у Св. Писму.

Забрањује се напр.Мат. 15, 19-20; 26, 41-43; Лк. 9, 24-26.

Одобрава се на пр. Мат. 5, 3-12; Рим. 12, 7-21.

ПРАВИЛО 70.

0 епископима. Они којима је поверена јеванђелска проповед дужни су молењем и молитвом постављати ђаконе и презвитере безпрекорне, који то заслужују.

И посла ш по двa u двa пред лицем cвojuм у сваки град и у мјеста куда шћаше сам доћи. А рече им: жетва je вeлuкa а посленика мало.

ПРАВИЛО 71.

О епископима, презвитерима и ђаконима. Набројавање онога што je речено у Писму о њима: I Тим. 3, 1-2; 5, 12; II Тим. 2,22-24; 10-11; Тит. 1, 5-6.

ПРАВИЛО 72.

О слушатељима. Слушатељи, научени Светом Писму, треба да испитују шта говоре учитељи и да примају што je с Писмом сагласно а одвраћају се јако од оних који држе погрешна учења.

Тешко оном чoвjeкy кроз кога долази саблазан /Мат. 18, 7/. Cвe кушајте, а добро држите /I Сол. 5, 20/.

ПРАВИЛО 73.

О браку. Муж од жене ни жена од мужа да се не одлучује, осим ако je ко од њих обличен у прељуби, или ако налази препреку вере.

А ja вaм кажем: ако ко пусти cвojy жену осим за прељубу и ожени се другом, чини прељубу; и који узме пуштеницу чини прељубу.

ПРАВИЛО 74.

О удовицама. Удова, ако још има телесну снагу, нека проводи живот у труду и ревности, сећајући се шта je од апостола речено и посведочено о Срни /Дела An. Р. 36; I Тим. 5, 9-10; Лк. 2, 36-37/.

ПРАВИЛО 75.

О слугама. Слуге су дужне повиновати се у славу Божију господарима својим по телу са сваком усрдношћу и у свему оном што не нарушава заповест Божију.

Слуге да слушају cвoje господаре, да буду угодне у свачему, да не oдгoвapajy, да не краду него у cвeмy да показују добру вjepy, да науку Спаситеља нашега Бога украшују у свачему /Тит. 2, 9-10/.

ПРАВИЛО 76.

О деци и родитељима. Деца су дужна поштовати родитеље, и бити им послушна у свему што не спречава извршење заповести Божијих.

И сиђе с њима и дође у Назарет, и бијаше им послушан /Лк. 2, 51/.

ПРАВИЛО 77.

О девојкама. Девојкама пристоји да буду слобод-не од сваке бриге овога века, да би моше без расејаности одавати бла-годарност Богу, у уму и у телу, а у надежди царства небеснога.

А ja хоћу да сте вu безбрижни. Која je неудата брине се за Господње, како ће угодити Господу, да буде cвeгa и тијелом и духом; а која je удата брине се за cвjeтcко, како ће угодити мужу /I Кор. 7, 32-34/.

ПРАВИЛО 78.

О војницима. Војницима je забрањено да вређају и клеветају.

Питаху пак и војници: а ми шта ћемо чинити? И рече им: никоме да не чините силе нити кога да опадате, и будите задовољни својом пла-том /Лк. 3, 14/.

ПРАВИЛО 79.

О владарима и поданицима. Владари су дужни штитити законе Божје. Вишим властима треба се повиновати у свему што не пречи извршењу Божије заповести.

Јер кнeзoвu нијесу страх добријем дјелима него злијем /Рим. 13, 3/. Већма се треба Богу noкopabamи неголи људима /Дела Ап. 5, 29/.

ПРАВИЛО 80.

О правим хришћанима. Прави су хришћани, који се као ученици Христови саображавају само са оним што виде на Христу, или што чују од Христа.

Кад дакле ja опрах ноге, Господ и учитељ, и bu сте дужни један другоме праги ноге. Јер вам ja дадох углед да и бu тако чините.

*************************************

Поштовање Светитеља – Флоровски

Протојереј др Георгије Флоровски

 

Христос је освојио свет. Ова победа је обелодањена и откривена чињеницом да је Он створио Своју Цркву. У Христу и кроз Христа успостављена је заједница, баш као и она прва, за све који верују да је Црква Tело Христово. Кроз заједницу са Христом верни се сједињују у искреној и сагласној љубави. У овој великој заједници све границе и баријере су отклоњене. Разлике при рођењу су избрисане унутар заједнице крштењем. Црква је нови народ, облагодаћен, коме не одговарају било какве физичке или расне границе – нису ни Грци, ни Јевреји. Борба вере, кроз тајну крштења, кроз заједницу у Христу, у Божијој је деци због које је све створено – и небо и земља. У светом хришћанству свако мора да буде просветљен и да напусти своју сујету. Ако ослободи себе и иступи из природног тока ствари, то јест из закона створеног, свако улази у ред милосрђа. Све наслеђене везе и све крвне везе су раскинуте. Ипак, човек није остављен сам. Према речима апостола: “Од једног Духа смо сви крштени”, значи да се народи неће уздићи због крвних веза, већ због слободе у Цркви. Цела философија хришћанства се састоји у чињеници мистичног примања у Цркву, у тело Божије, у царство благодати. Кроз хришћанство верници постају чланови Цркве. Улазећи у једну Цркву анђела и људи, постају “суграђани” светима и остају вечно са Господом. Према мистичним и узвишеним речима Апостола Павла: “…приступили сте Гори Сионској и Граду Бога живога, Јерусалиму небескоме, миријадама анђела, Свечаном сабору и Цркви првородних, записаних на небесима, и Богу Судији свију, и духовима савршених праведника” (Јевр. 12, 22–23). То огромно сабрање је заједница у Христу. “Unus Christianus – nullus Christianus.”

Суштина Цркве је у њеном јединству. Црква је дом Јединог Св. Духа. Она није спољашња и емпиријска заједница. Икуменски карактер Цркве није спољашњи, квантитативан, просторан, нити зависи од било каквих географских одређења и од верника расутих по свету. Видљива заједница у Цркви је резултат, али не и основ за саборност Цркве. Географска свудаприсутност је производ, али није суштинска нужност. Саборност Цркве није била умањена у првим вековима хришћанства, када је заједница верних била разбацана и прогањана, скоро изгубљена у огромном свету невере и отпора. Ни данас није умањена, иако већина људи није за хришћанство. Митрополит Филарет каже: “Ако град или парохија и отпадну од Цркве, и тада ће икуменска Црква остати потпуно и неуништиво тело”. Тако ће Црква опстати у “последње дане”, и када буде сабијена у мало стадо, и када узмицање од вере буде обелодањено и када буде врло мало праве вере на земљи. Црква је увек саборна, по својој природи.

Ако неко трага за спољашњом дефиницијом Цркве, онда се њена икуменска природа може најбоље описати појмом “све-времена” (која је свагда). За све вернике који су живи, који су живели и који ће се тек родити, Црква је иста и сви јој припадају. Сви чине једно тело, и кроз молитву се сједињују у слави Божијој. Искуство ове заједнице кроз све векове је показано и запечаћено у вери у Господа, у прослављању Његовог имена. У Цркви се мистично побеђује време. Милост зауставља време, зауставља ток и смену годишњих доба, превладава разједињеност ствари кроз векове. У заједници са Христом и Светим Духом, људи из различитих епоха и различитих генерација постају наши савременици. Христос у Цркви подједнако влада и умрлима и живима, јер Бог није Бог смрти, већ живота.

Црква није царство овога света, већ вечно Царство вечног Цара Христа. Црква је врста тајанственог облика вечности и предокус општег Васкрсења. Христос је, као Глава Тела, живот и васкрсење слугу и браће. Вредност рођења још није испуњена, а време тече. Црква је још у свом временском лутању, а ни данас нема у њој моћи и снаге. На то увек упозорава апокалиптични тренутак, када ће време стати и престати. Земаљска смрт, одвајање душе од тела, неће одвојити оне који верују, неће их одвојити од Христа, неће искључити преминулог из црквене заједнице. У молитви за преминуле и на сахрани молимо Господа, “нашег бесмртног Цара и Бога”, да пошаље душе преминулих у станишта светлости, у станишта праведних, да их пошаље код Авраама, тамо где су сви праведници, у миру. Са посебним тоном у молитвама се сећамо Светитеља, и Богородице, и Раја, и светих мученика и свих светих који су у небеској Цркви, а у исто време и са нама. У молитвама за упокојене, акценат је на свевремености и саборности у Цркви. Верни који постижу истинску заједницу са Христом, у својој борби не могу бити одвојени од Њега, чак ни смрћу. Благословени су и они који умиру у Господу, јер ће њихове душе вечно бити благословене. Молитве за преминуле у Цркви су сведок и мера саборности и свести о њој.

Црква смерно прати сваки знак милосрђа који је сведочанство и потврда земаљске борбе смртника. У свом Телу, Црква препознаје праведнике, и оне живе и оне упокојене. Доживљај Цркве је запечаћен и свештенством у њој. У том препознавању своје браће која су “постигла савршенство,” садржи се мистична суштина коју на Западу зову “канонизација светитеља,” а коју православни потврђују кроз слављење, величање и благосиљање. На првом месту је прослављање Бога – “чудесан је Господ у светима својим.” Како Св. Јован Дамаскин каже, “светитељи Господњи су превазишли страсти и овладали њима, сачували су неоштећеном слику Божију у себи, по којој су и створени.” Они су се по сопственој слободној вољи сјединили са Господом и задобили Га у свом срцу, прихватили су Га и у заједници кроз благодат постали део Њега. У њима Господ почива – постају блага у којима је Господ. У свему овоме је тајна. Као што су Свети Оци рекли: Син је постао човек, да би се људи могли обожити, тако ће синови човечији постати синови Божији. Светитељи који задобијају велику благодат, Христом су испуњени. “Свети су још у свом земаљском животу испуњени Светим Духом,” наставља Свети Јован Дамаскин, “а када се упокоје, благодат Светог Духа још увек остаје у њиховим душама и телима у гробу”. Свети Дух је такође и на њиховим светим иконама, не због њихове природе, већ због благодати и њене моћи. Светитељи су живи и стоје дерзновено пред Господом, јер нису мртви. Смрт светитеља је нешто налик на сан, јер су у рукама Божијим. Они су живи и обитавају у светлости због Оног који је живот и извор живота. Сматрамо да нису умрли они који преминуше са надом у васкрсење и са вером у Господа. То није само помагање и посредовање Светог Духа, јер Он учи сваког верника да се моли, прослављајући светитеље. Баш због тог призива њима, кроз јединство у молитви, продубљује се свест о саборности Цркве. У призиву светих је исказана огромна љубав, осећај једногласног живљења и моћ црквене заједнице. Обрнуто, сумња и немоћ да се осети посредовање благодати и светих у нашу корист, сведоче не само слабљење љубави у братској заједници, већ и умањује пуноћу вере и моћи Оваплоћења и Васкрсења.

Једно од највећих мистичних ишчекивања православних је размишљање о “заступништву Богородице”, о њеном сталном мољењу за свет и људе у близини светитеља, пред престолом Божијим. “Данас Дјева стоји у Цркви и са мноштвом светих невидљиво моли Господа за нас. Анђели прослављају, апостоли и пророци се грле, а Богородица се моли вечном Богу за нас”. Црква се сећа визије коју је једном имао Свети Андреј – у “лудој вери у Господа.” И то што је тада било и сада је и биће кроз све векове. Мисао о Богородичиној заштити је визија небеске Цркве, визија несаломиво и увек постојећег јединства небеске и земаљске Цркве. Такође, наслућујемо да сви постоје и ван гробова; праведници и светитељи су у неуморној молитви беспрекидног посредовања. То је савршена заједница љубави. Благослов праведних је у љубави. Велики источни светитељ Исак Сирин савршено смело сведочи о свеобоухватним моћима које крунишу хришћанску борбу. Према његовим речима, борба за Господа постиже пуноћу и свој циљ тек у чистоти, а чистота је “срце које је милосрдно према свим бићима.” “И какво је то срце које је толико милосрдно”, пита светитељ, и одмах одговара: “Усрдно срце је за све створено, за људе, птице, звери, демоне и сва створења. Сећајући се и мислећи о свему такав човек лије сузе због своје огромне саосећајности која му је у срцу, и због постојане вере. Човек је пун нежности и милосрђа, тако да не може да подноси што чује и види неправду и тугу, патњу свега створеног. Због тога се моли у сузама сатима за неме животиње, за непријатеље и неправедне да би били пажљиви и милосрдни. Такође се моли за гмизавце са великим саосећањем које се стално повећава у његовом срцу”. На земљи су и ватрене молитве светитеља. Ту су са више жара у загрљају Очевом и Његовој љубави. Блиске су Богу, Чије је име љубав и Који се брине о свету у љубави. Црквене победничке молитве у целој Цркви никада не престају. Свeти Кипријан каже: “Хришћанска молитва је за читав свет. Свако ко се моли, не моли се за себе, већ за све, зато наша молитва није индивидуална, већ је заједничка”. Молитве морају имати универзалну свест и једногласну љубав и тек ће их тада Господ потврдити. Није одлика хришћана да осећају себe као јединку која је независна од заједнице, зато што сам човек чува сабрање у Цркви. Врхунац свих молитава је “луда љубав” која је описана у Мојсијевој молитви: “Опрости им грехе и заклони их, молим Ти се, и ако згрешисмо.” Центар црквеног славословља је Евхаристија, у њој се читава Црква уједињује и приноси жртву за све створено. У литургијској тајни небеске силе невидљиво служе са нама, а представљене су у свештенику. Кроз светитеље је дата Божија благодат да мисле о створеном заједно са анђелима, скривени од погледа грешника. То је показано Серафиму Саровском који је видео тријумфални улазак Божије славе у окружењу мноштва анђела. Такав улазак је такође представљен на олтарским иконама, не као символ, већ као нешто реално и стварно. Све иконе у Цркви говоре о мистичкој заједници, о јединству светитеља и нас људи. Свети Јован Дамаскин говори: “Сликамо Христа, Господа и Цара, са армијом својих светитеља”. Свете иконе нису сећање на прошлост и на праведнике, и нису слике, већ су свете, стварне твари на којима је Господ и благодат Његова за заједницу. Овде постоји веза између слике и прототипа, а означена је посебно у чудотворним иконама, које приказују силу Божију. Поштовање светих икона јасно изражава идеју Цркве о прошлости: да то није само сећање на нешто прошло, већ визија благодати у вечности, визија нечег мистичног, присутност благодати и оних који су преминули, и радосна визија јединства свега створеног.

Сва твар је возглављена у Исусу, кроз Његово Оваплоћење, према одличној мисли Светог Иринеја Лионског “опет је створена заједница.” Црква је духовно потомство другог Адама, док је Христова љубав процвала и гори у Цркви. Она је испуњена Христом. Према смелим речима Светог Јована Златоустог, “само када је испуњена глава, може да буде остварено савршено тело.” Овај мистични покрет почео је на Педесетницу, када је изабран народ и када је цела творевина прихватила пламен Св. Духа, када је сва слава Новог Јерусалима показана на свадбеној свечаности Јагњета. Кроз векове се изабрани гости сакупљају. Људи вечног Царства се окупљају, а Царство се и чува ван граница времена. Испуњење ће бити потпуно у Васкрсењу – тада ће слава и саборност бити свима показане.

* Преведено са енглеског изворника: G Florovsky, “On the Veneration of the Saints”,Creation and Redemption, Collected works vol. III, Belmont, Massachusetts 1976, 201–208. Оригинално издато у: Journal of the Fellowship of St. Alban and St. Sergius (No. 2). Превели: Ивица С. Чаировић и Дејан Симић

************************************

ВЕЛИКИ ПЕТАК, НАЈТУЖНИЈИ ДАН У ХРИШЋАНСТВУ

Српска православна црква обиљежава сутра Велики петак – дан када је Исус Христос страдао на крсту – најтужнији дан у години

Христос, ухапшен претходне ноћи, изведен је пред јеврејске првосвештенике на суђење због оптужби да проповиједа учење за које су тврдили да је у супротности са вјерским принципима и законима јудаизма.

Већи број лажних свједока, које су првосвештеници довели, наводили су, између осталог, да Исусови говори о Царству небеском представљају његову намјеру да се прогласи за јеврејског цара који ће их ослободити од римског ропства.

То је искористио првосвештеник Кајафа и одлучио да Христа преда римском намјеснику Јудеје – Понтију Пилату, како би га он осудио због побуне против Рима, што се кажњавало смрћу.

Пилат је Христа предао у руке јеврејском краљу Ироду, који га је вратио назад римском намјеснику.

На Пилатова питања и тврдње Исус је ћутао или одговарао само са: ”Tи кажеш”, рекавши му у једном моменту да ”његово царство није од овог свијета”.

Видјевши да нема елемената за осуду, римски намјесник послужио се старим јеврејским обичајем да за вријеме Пасхе буде помилован један осуђеник, те је окупљени народ упитао да ли жели слободу за Христа или Вараву.

Окупљени народ, подстрекаван јеврејским првосвештеницима, затражио је слободу за Вараву, а осуду за Христа, ријечима: ”Крв његова на нас и нашу дјецу”.

Пилат је тако и одлучио, рекавши: ”Осудили сте невиног”. Након тога је приступио ритуалном прању руку. Отуда потиче израз ”прање руку” у значењу скидање одговорности са себе.

Осуђеног Христа војници су бичевали, ставили му на главу трнов вијенац и тјерали га да до брда Голгота носи крст, на којем је разапет.

Распетог Христа војници су проболи копљем између ребара, ставили му на уста сунђер натопљен сирћетом, а изнад главе плочу са натписома на хебрејском, грчком и латинском језику: ”Исус Назарећанин, цар јудејски”. За то вријеме Исус је молио Бога да им опрости, ријечима: ”Опрости им, Боже, јер не знају шта чине”.

Света јеванђеља наводе да је Христос у ”девети час дана”, односно у три часа послије подне испустио душу.

У моменту Христове смрти небо се потпуно помрачило, настала је невиђена олуја, гробови су се отворили, а стијена на коју је стављен крст пукла је по неприродној линији.

Мртвог Христа скинули су са крста, умотали у погребно платно, сахранили у гробницу, на чији улаз је постављена велика камена плоча, а пред гробом су стражарили легионари.

Христова жртва и његова смрт на крсту је ради спирања гријеха цијелог људског рода и претходила је највећем догађају – Васкрсу – којим је Богочовјек побиједио смрт и вјечну погибељ, као посљедице гријеха.

Како је Велики петак најтужнији дан у години, на тај дан звона не звоне, већ се служба означава клепеталима, ударцима дрвеним батовима у дрвену плочу. Тог дана се служи служба – која се зове Царски часи, а увече се чита статија са изношењем плаштанице, опходом око храма и полагањем плаштанице – платна које симболизује страдалог Христа.

******************************************

О Великом Посту (трећи дeо)

 

У трећем и последњем дијелу чланка о Великом посту, који је преузет са сајта www.patriarhia.ru, у основним цртама, се говори о празницима и успоменама светих које празнујему у ово вријеме. Свака недјеља Великог поста посвећена је великим подвижницима и светитељима Православља као и значајним догађајима из историје Цркве. Последњи и велики дани поста, су преживљавање и подсјећање на Спаситељеве последње дане пред искупитељну жртву, распеће, смрт, полагање у гроб и силазак у Ад.

Празници, седмице и особености богослужења уз Велики пост

Велики пост чине Света Четрдесетница (првих четрдесет дана) и Страсна недјеља (тачније 6 дана пред Пасхом). Између њих је Лазарева субота (Врбица) и Улазак Господњи у Јерусалим (Цвијети). Тако Велики пост траје седам недјеља (тачније 48 дана).

Последња недјеља пред Велики пост зове се „Опроштајна недјеља” или „Сиропусна” ( у овај дан престаје се јести сир, уље и јаја). На Литургији се чита јеванђеље (одјељак из Бесједе на гори) гдје се говори о опраштању увреда нашим ближњима, без чега не можемо добити опроштај гријехова од Оца Небескога, као и о посту и о сабирању небеских блага. У складу са овим јеванђелским читањем хришћани имају благочестив обичај да у овај дан једни другима опраштају гријехе, учињене у знању и незнању. Ово је један од најважнијих припремних корака ка Великом посту.

Прва и последња недјеља поста одликују се строгошћу, а богослужења су дужа (него у друге дане).

Света Четрдесетница која напомиње о четрдесет дана проведених Исусом Христом у пустињи, почиње од понедјељка који се назива чисти. Не рачунајући Цвијети у току свете Четрдесетнице остаје пет недјеља које су посвећене особеним успоменама. Свака од седам недјеља назива се по поретку како долазе: прва, друга итд. седмица Великог поста. Богослужбене особености су прије свега у томе што у току читаве свете Четрдесетнице, у понедјељак, уторак и четвртак нема Литургије (ако у тај дан није празник). Ујутро се врши Јутрење, Часови са неким додатцима и Вечерње. Навече умјесто Вечерњег врши се Велико повечерје. У сриједу и петак служи се Литургија Раније освећених дарова, у првих пет недјеља Великог поста- Литургија Св. Василија Великог, која се служи и на Велики четвртак и на Велику суботу Страсне седмице. У суботу током свете Четрдесетнице служи се обична Литургија Јована Златоустог.

У прва четири дана Великог поста (понедјељак-четвртак), навече, у Православним храмовима се чита Велики канон преподобног Андреја критског- богонадахнуто дјело, које се излило из дубине скрушеног срца светога човјека. Православни људи се старају увијек долазити на ове службе које благопријатно дејствују на душу човјека.

У први петак Великог поста (богослужбеним уставом) је одређено да се служи Литургија Раније освећених дарова која се не завршава као у друге дане поста. (Одмах послије литургије) чита се канон св. Теодору Тирону, а на средину цркве се износи кољиво (смјеса куване пшенице и меда) коју свештеник благосиља читајући особену молитву, а затим се кољиво раздаје вијерницима.

У прву недјељу Великог поста врши се такозвани чин „Торжества Православља” установљен при царици Теодори 842.год. као успомена на побједу Православних на Седмом Васељенском сабору. На овај дан постављају се на средини храма полукругом аналоји ( високи столови за иконе ) на које се стављају црквене иконе. На крају Литургије свештенослужитељи врше молебан на пред иконама Спаситеља и Божије Матере, молећи се Господу да утврди у вјери православне хришћане и обрати на пут истине све оне који су одступили од Цркве. Ђакон затим гласно чита Символ вјере, произноси анатему тј. објављује одијељеност од Цркве свих оних који су се осмјелили да изопаче истине Православне вјере. Узглашава се вјечна памјат (сјећање) свим заштитницима вјере који су се упокојили у Православној вјери, а и многаја љета-живима.

У другу недјељу Великога поста Руска Православна Цркве (као и остале Помјесне Цркве Ј.П.) спомиње једног од великих богослова- светитеља Григорија Паламу, архиепископа солунскога, који је живио у XIV вијеку. Сагласно са православном вјером он је учио да за подвиг поста и молитве Господ озарује вјерујуће благодатном Својом Свјетлошћу, каквом је сијао Господ на Тавору. Светитељ Григорије је раскрио учење о сили поста и молитве ради чега је и установљено вршити његову успомену у другу недјељу Великога поста.

У трећу недјељу Великога поста на бденију (на јутрењу Ј.П.) послије Великог славословља износи се на поклоњење вијерницима часни крст. При поклоњењу крсту Црква пјева: „Кресту твојему поклањајемсја Владико, и свјетоје воскресение Твоје поем и славим” (Крсту твоме клањамо се Владико и свето васкрсење Тв оје пјевамо и славимо). Ова пјесма пјева се и на Литургији умјесто Свјати Боже. Црква износи у средини Четрдесетнице вијерницима крст да би напомињући страдања и смрт Господњу одушевила и укрепила оне који посте на продужетак подвига поста. Крст остаје на поклоњењу (на аналоју у цркви Ј.П.) до петка, кад се послије часова, прије Литургије уноси у олтар. Зато се трећа недјеља и четврта седмица Великога поста називају Крстопоклоним.

Сриједа четврте Крстопоклоне недјеље се назива „преполовљенијем” свете Четрдесетнице (или просто речено „средокрстије”)

У четврту недјељу врши се успомене Св. Јована Љествичника, који је написао дјело у којем је показао љествицу или поредак добрих дјела, која нас приводе Престолу Божијем.

У четвртак пете седмице врши се такозвано „стојање свете Марије египатске” (или Маријино стајање-народни назив јутрења, које се врши у четвртак пете седмице Великога поста, на којој се чита Велики канон св. Андреја критског, исти који се чита и у прва четири дана Великога поста, и житије преподобне Марије египатске. Богослужење у овај дан траје 5-7 сати). Животопис св. Марије египатске, раније велике грешнице, дужан је да послужи, за све, примјером истинитог покајања и да убиједи све у неизречено милосрђе Божије.

У 2006. години Благовијести су пале у петак пете недјеље Великога поста. То је један од најзнаменитијих и дирљивих за душу хришћанина празник, посвећен вијести коју је донио арханђел Гаврил Дјеви Марији- о томе да ће постати Матер Спаситеља човјечанства. Овај празник увијек пада у вријеме Великога поста. У овај дан се ублажава пост- разрешава се јести рибу и уље. Дан Благовијести понекад се поклапа са празником Пасхе.

У суботу на петој седмици врши се „Похвала Пресветој Богородици”. У овај дан се чита торжествени акатист Пресветој Богородици. Ова служба је установљена у Грчкој као благодарност Богородици за не једнократно избављење Њоме Цариграда од непријатеља. Код нас се акатист „Похвала Богородици” врши ради утврђења вјерујућих у нади на Небеску Заштитницу.

У пету недјељу Великог поста врши се успомена преподобне Марије египатске. Црква даје у лицу преподобне Марије Египатске, образац истинитог покајања, ободрење онима који се духовно труде и показује на њој примјер неизреченог милосрђа Божијег према грешницима који се кају.

Шеста седмица је посвећена припреми оних који посте достојном сусрету Господа са гранчицама врлина и сјећању старадања Господњих.

Лазарева субота је на 6 недјељи Великога поста, између Четрдесетнице и Уласка Господњег у Јерусалим. Богослужење у Лазареву суботу издваја се необичном дирљивошћу и значајем, на њему се спомиње васкрсење Исусом Христом Лазара. На јутрењу (у овај дан) пјевају се васкрсни „тропари по Непорочни”: „ Благословен јеси Господи, научи мја оправданием Твојим”, а на Литургији умјесто „Свјати Боже” пјева се „Јелици во Христа креститстесја, во Христа облекостесја Алилуија”.

У шесту недјељу Великога поста обиљежава се један од Дванаест великих празника- Улазак Господњи у Јерусалим. Овај празник се другачије назива: Врбном недјељом, Недјељом Врбице или Цвјетоносном недјељом (код Срба обично Цвијети Ј.П.) На бденију (јутрењу Ј.П.) послије прочитаног јеванђеља не пјева се „Воскресение Христово” већ се одмах чита 50-ти псалам и освећују се, молитвом и кропљењем светом водом, раљсцвјетале гранчице врбе или другог растјења. Освештане гранчице раздају се вијерницима, које са упаљеним свијећама они држе до краја службе, изображавајући побједу живота над смрћу. Од вечерњег на Цвијети отпуст почиње ријечима:” Грјади Господ на волнуиу страст нашего ради спасенија, Христос истини Бог наш”.

Страстна седмица

Ова седмица посвећена је успомени страдања, смрти на крсту и погребењу Исуса Христа. Цијелу ову недјељу хришћани су дужни да проводе у посту и молитви. Овај период је жалостан и зато су црквене одежде црне боје. По величини догађаја које спомињемо сви дани Страсне недјеље се називају великим. Особито умилним сјећањима, молитвама и напјевима издвајају се последња три дана.

Понедјељак, уторак и сриједа ове седмице посвећени су сјећању на последње бесједе Господа Исуса Христа са народом и ученицима. Особеност богослужења прва три дана Страсне седмице састоји се у следећем: на јутрењу послије шестопсалмија и „Алилуија” пјева се тропар „Се жених грјадет в полуношчи”, а послије канона се пјева пјесма „Чертог Твој вижу Спасе мој”. Сва три дана врши се Пређеосвећена Литургија са читањем Јеванђеља. Јеванђеље се чита и на јутарењу.

У Велику сриједу Страсне недјеље врши се успомена издајства Јуде искариотског.

На Велики четвртак навече, на бденију (које је уствари јутрење Великог петка), чита се дванаест дијелова Јеванђеља о страдањима Исуса Христа.

На Велики петак у вријеме вечерњег (које се служи у 2 или 3 сата дана, по традицији која се код нас усталила обично се вечерње служи у 16h Ј.П.) износи се из олтара и полаже на средину храма плаштаница тј. свештено изображење Спаситеља, који лежи у гробу. Тако се врши и успомена скидања са крста тијела Христовог и Његовог погребења.

На Велику суботу, на јутрењи, при погребалном зовњењу звона и пјевању „Свјати Боже, Свјати Крјепки, Свјати Безсмертни помилуј нас” плаштаница се носи око храма, у спомен силаска Исуса Христа у ад, кад је тијелом био у гробу, и побједи Његовој над адом и смрти.

*** Приликом припреме овог чланка коришћене су публикације: „Како се припремити и провести Велики пост” митрополита Јована (Сничева), „ О томе како се проводи Велики пост” протојереја Максима Козлова, „Православни пост” Д. Дементијева и други материјали опубликовани на интернет ресурсима: „Велики пост и Пасха” православног проjекта „Епархија”, Завет.ру, Православие.ру, „Радонеж”.

http://www.crkva-kassel.de/

**********************************************