Страсна седмица. Велики Четврток

Велики четвъртък – Възпоминание на Тайната вечеря

На тоя ден Господ Иисус Христос извършил пасха в дома на един жител на Йерусалим (Мат. 26:17-35, Марк 14:12-31, Лук. 22:7-38, Иоан 13:1-17, 26). Преди вечерята Той умил краката на апостолите и казал: ”не дойдох да служа, а да послужа”. После Спасителят установил св. тайнство Евхаристия (Причастие), като Сам причастил светите апостоли. По великата си милост Господ и на нас дава възможност да приемаме Неговото истинско тяло и кръв по време на св. Литургия, та като приемам Христос вътре в нас, да се стремим да Го задържим чрез чистотата на сърцето си.

След като завещал новата заповед за любов към всички, Христос явил на учениците Си, че ще бъде предаден. В недоумение учениците питали, кой ще стори това. Запитал и Иуда, и Христос му отвърнал тъй кротко, че другите не разбрали. Иуда станал, излязъл и те помислили, че отива да прави покупки, понеже той бил ковчежник.

След вечерята Христос с апостолите отишъл в Гетсиманската градина (Мат. 26:36-46, Лук. 22:39-46, Иоан 18:1), дето се молил до идването на предателя.

Обикновено в четвъртък вечерта се служи утренята на Велики петък, когато се четат така наречените Дванадесет евангелия т.е. дванадесетте откъса от Евангелието, които разказват за Христовите страдания.

Чрез тях ставаме свидетели на подигравките, мъките и кръстната смърт на Христос, чрез която Той ни изкупи.”Ето Агнецът Божий, който прие върху Си нашите грехове.” И отново се замисляме дали и ние не разпъваме  Христос чрез нашите страсти и грехове.

На този ден свещенослужителите изнасят кръста от олтара, което символизира носенето му от Христос към Голгота. По време на маслосвета, всеки желаещ мирянин бива помазан с елей за здраве.

Велики четвъртък – Евангелските събития по четиримата евангелисти:

Тайната вечеря: Мат. 26:17-35, Марк 14:12-31, Лук. 22:7-38, Иоан 13:1-17, 26

Молитвата в Гетсимания: Мат. 26:36-46, Марк 14:32-42; Лук. 22:39-46, Иоан 18:1

Богослужението на Велики четвъртък

Обикновено в четвъртък вечерта се служи утренята на Велики петък, когато се четат така наречените Дванадесет евангелия, т.е. дванадесетте откъса от Евангелието, разказващи за Христовите страдания.

Евангелие 1. Иoaн. 13:31-18:1.
Евангелие 2. Иoaн. 18:1-28.
Евангелие 3. Мат. 26:57-75.
Евангелие 4. Иоан. 18:28-19:16.
Евангелие 5. Мат. 27:3-32.
Евангелие 6. Марк. 15:16-32.
Евангелие 7. Мат. 27:33-54.
Евангелие 8. Лук. 23:32-49.
Евангелие 9. Иоан. 19:25-37.
Евангелие 10. Марк. 15:43-47.
Евангелие 11. Иоан. 19:38-42.
Евангелие 12. Мат. 27:62-66.

Во четвртокот пред Пасха, односно Велики Четврток (грч: Μεγάλη Πέμπτη), Господ Исус Христос се враќа во Ерусалим каде ја востановува Новозаветната Пасхална жртва. Црквата на овој ден си споменува за светото миење на нозете, Тајната вечера, предавањето на страшните тајни, Првосвештеничката натприродна молитва, и самото предавство на Синот Божји, кое впрочем треба да се случи денес, за еврејската пасха (Јагнето Божје) следниот ден (Велики Петок) да може да биде жртвувана.

Повеќето куќи во еврејската земја во христово време изгледале како коцка, врз која е сместена една помала коцка. Според оваа архитектура, најчесто во горниот дел се поставувала гостинската соба. Во една таква соба, Христос, заедно со Своите ученици ја јадел последната пасхална вечера за празникот Бесквасници. Пред самата вечера Тој ја препашал Својата риза и им ги измл нозете на Своите ученици, поучувајќи ги на тој начин на понизност и љубов, давајќи им нова заповед на љубовта: „Оваа заповед ви ја давам: да се љубите еден со друг.“ (Јован 15,17)

Тоа од Него избрано проштално јадење била всушност, пасхалната вечера, која била спомен на ослободувањето од Египет, обред пропратен со молитви, раскажување на настанот, славословење на Бога, псалмопеење – односно оброк на благодарење. Но самата старозаветна жртва ја нема моќта за очистување од прародителскиот грев, и таа е само праслика, сенка која укажува на грешноста, како и копнежот за искупување, и навестување за тоа што треба да се случи во иднината, Великата Жртва на помирувањето – Господ Исус Христос. На Тајната вечера, Христос Се објавува Себе како Новозаветна Пасхална жртва, како Божјо Јагне кое Се жртвува за простување на гревовите, и така ја дава наредбата лебот да се јаде и виното да се пие во Негова чест. Оваа чиста жртва која и ден денешен се извршува преку Светата Литургија, a со тоа и Евхаристија, ги поврзува сите христијани во едно – Нов Завет во Негова крв. Потоа Христос ја изговара Својата молитва, наречена уште и првосвештеничка, преку која се обраќа кон Отецот да ги зачува сите оние кои веруваат во Него, и љубовта со која Отецот Го љуби Синот да биде и во нив.

По вечерата, Христос и Неговите ученици заминуваат во Маслиновата гора, на Гетсеманската градина, каде Тој се моли на Отецот, а учениците се надвасани од сонот. Во меѓувреме, Јуда Искариот (претходоно договорен со старешините), ги доведува војниците да Го фатат Исуса. Го предава со бакнеж, оти таков бил договорот за тие да Го препознаат меѓу другите. Тогаш Петар го вади својот нож и го пресекува увото на слугата на првосвештеникот, чие име било Малх. Исус му го исцелува увото на Малха, и го прекорува Петра велејќи му „сите кои се фаќаат за нож, од нож ќе изгинат.“

И сето тоа се случи за да се исполни Писмото.

Евангелското читање на светата Василеева Литургија на овој ден се состои од описите на Тајната вечера од четворицата Евангелисти. При Великиот Вход се чита молитвата пред Света Причест („На Твојата Тајна вечера“). Истата молитва се чита и при причестувањето на клирот во олтарот, и верните во храмот.

• Утрена: Лука: 22:1-39
• Василеева Литургија:
  • Апостол: 1 Коринтјани 11:23-32
  • Евангелие: Матеј 26:1-20; Јован 13-3:17; Матеј 26:21-39; Лука 22:43-45; Матеј 26:40-27:2

• Час први: Јеремија 11:18-12:5, 9-11, 14-15
• Вечерна: Исход 19:10-19; Јов 38:1-23, 42:1-5; Исаија 50:4-11

Тропар

Кога славните ученици на миењето пред вечерата се просветуваа,

тогаш Јуда злочестивиот од среброљубие боледувајќи – се помрачуваше,

и на беззаконни судии Тебе праведниот Судија те предава.

Види ги, љубителу на имотност, оние што заради тоа се самоубија!

Бегај од ненаситност, душо, против Учителот со тоа дрзнувајќи:

Ти кој за сите си Добар, Господи, слава Ти.

*************************

Велики Четврток

15/28 април 2016 лето Господово

Настаните што се случиле на Светиот и Велик Четврток: миењето на нозете на Апостолите од страна на Христа, Тајната Вечера, предавството на Јуда и Христовата молитва во Гетсиманија, се најсилен израз, заедно со Крстот на Голгота, на Божјото искупително дело за човекот. Преку овие четири Божествени настани допираме до смирената, пожртвувана, принесена и предадена љубов на нашиот Господ Исус Христос. Таа вечер во Ерусалим, кога светот спиел во своите домови, Спасителот, како човечка Личност и претставник на целото човештво, ја води последната битка со омразата, напуштеноста, осаменоста.

Користејќи го јудејскиот обичај за миење на нозете, Господ како Учител, со чест им ги мие нозете на Своите ученици, истовремено покажувајќи дека првиот во Црквата Негова ќе треба да биде „слуга на сите“. Дава една друга димензија на власта, која не ја бара својата волја, ниту ропско потчинување. Оттогаш, па засекогаш, миењето на нозете на учениците од страна на Христа ќе биде пример за секој Христијанин, пример што ќе го разликува од кнезот на овој свет.

Востановувањето на големото и страшно Таинство на Светата Евхаристија, за време на Тајната Вечера, ќе остане во веки знак за присуството на живот Бог. Самиот Тој станува „јастие и питие“ за светот да може да живее. Себеси се принесува како жртва „за живот и спасение на светот“.

Предавството на Јуда, избран ученик, ни покажува колку лесно можеме да се одречеме и да ги предадеме нашите ближни, доколку се потпираме само на нашиот разболен од гревот ум и на страстите во нас.

Со тоа „смртно е нажалена душата Моја“, што Господ го вели во Гетсиманската градина, ја искажува болката на душата која се приближува до границите на смртта. Болка од напуштеноста на љубените, од разочарувањето, од осаменоста. Совршениот Човек Исус Христос, имајќи душа и тело како нас, страда исто така како нас. Но, како совршен Бог може да сочувствува и сострадува со нас, победувајќи ја болката и смртта за нас.

Пред големината на овој ден, пред самите тие Божествени настани, Бигорското братство и притекнатите верници стојат во храмот со свештена почит и молитва, со восхит и смирение. Се извршува евхаристиското тајнодејство на денот кога тоа е востановено; Тајноводник е Самиот Христос, Кој преку рацете на нашиот Старец, Архимандрит Партениј, се принесува Себеси како храна за бесмртност. Напоен од силата и благодатта на оваа преголема Тајна, Старецот го споделува со нас своето созерцание:

Проповед на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, за Велики Четврток, изговорена на Светата Литургија во бигорскиот соборен храм (15/28 април 2016 л.Г.)

„Мили мои, единствена причина за создавањето на овој преубав свет е љубовта Божја. А круната, пак, на целото создавање, како што читаме во Светото Писмо, е човекот, највозљубената Божја  творба. Значи, љубовта на Бога беше таа којашто го приведе човекот од „небитие во битие“, и му го потчини сето останато создание, му го предаде во негова служба. Рамен според образот и подобието на Бога, во неговата господственост над созданието, првиот човек беше, всушност, и првиот свештенослужител на Бога. Светот му принесуваше храна на човекот, а човекот, пак, целиот Му се принесуваше на Бога, во едно постојано, благодарствено општење и заедница со Него. Затоа би можеле да кажеме дека животот на човекот во Рајот беше една непрестајна Литургија, една Божествена Евхаристија, едно свештено дело на благодарење кон Господа Создателот. И сè додека човекот се држеше до суштината на своето постоење, сè додека Божјите дарови со кои беше обдарен, повторно Му ги принесуваше со благодарност, со љубов на Бога, сè дотогаш во него имаше живот. Но, во оној миг кога човекот престана да Му благодари на Бога за сите Негови дарови, за животот што му го дал, за Неговата неискажлива љубов кон него, и кога се постави себеси наместо Бога за цел, и посака да го задржи созданието само за себе, тогаш престана и животот во него, тогаш човекот умре. Заборави дека не е созданието тоа што му дава храна за живот, туку Создателот; заборави дека треба да Му благодари на Бога, и го снајде смртта.

Умре човекот, но не и љубовта Божја. Ако човекот Го заборави Бога, Бог никогаш не го заборави човекот. Зашто Оној, „Кој не се одврати целосно од Својата творба, ниту ги заборави делата на рацете Свои, туку по Неговата милост и сомилост го посетувал на разни начини“, најпосле Самиот слезе на земјата, стана човек и, како вечен Првосвештеник, востанови нова Литургија, нова Евхаристија, и повторно му даде на човекот живот. Овој пат како принос се даде Самиот Себеси, односно како бесмртна и нетрулежна храна за светот го даде Самото Неговото пречисто Тело и Самата Негова животворна Крв. Сега, секој човек којшто ќе посака, кој ќе Го побара и тргне по Христа, ќе има живот вечен во себе, и нема да умре. Затоа, во Својата проштална беседа со учениците после воспоставувањето на најсвета Тајна на Новиот Завет – Тајната Вечера, која е Тајна на љубовта и единството, Господ Исус Христос им вели: Јас сум лозата, а вие прачките; и кој што е во Мене, и Јас во него, тој ќе даде многу плод; оти без Мене не можете да направите ништо (Јн.15:1-5). Доколку прачката е на лозата, тогаш таа ќе има сок во себе и ќе дава плод. Доколку, пак, не е на лозата, таа ќе се исуши и во оган ќе се фрли. Тоа се случува и со сите нас кога се оддалечуваме од Божествената Лоза и не го примаме нејзиниот живоносен сок, односно животворните Тело и Крв Христови. Зашто на Светата Литургија, преку благодатната сила на љубовта, преку тајната на Телото и Крвта Христови, ние таинствено се соединуваме со Бога: Кој јаде од Моето тело и пие од Мојата крв, ќе биде во Мене и Јас во него(Јн.6:56). А, соединувајќи се со Бога, ние се соединуваме и еден со друг, меѓу себе: бидејќи лебот е само еден, едно тело сме ние многуте, зашто сите се причестуваме од еден леб (1.Кор.10:17). Така, нашиот живот повторна ја добива својата првобитна евхаристиска цел; тој станува едно постојано благодарење и соединување со Бога. На секоја Литургија ние сме повикани на вечен живот, во заедница со Бога. Господ секојдневно нè кани да вечераме на Неговата трпеза, за да бидеме со Него и во вечноста. Нè повикува да се соединиме со Него егзистенцијално, суштински, совршено. Примете, јадете… Пијте од неа сите…, од Телото и Крвта на Богочовекот „за прошка на гревовите и за вечен живот“. Гледајте колкава е Божјата љубов! Неизмерна!

Но за да би можеле да стапиме во таа љубовна заедница со Него, неопходно е претходно да се научиме на смирено служење на ближните. Самиот Спасител нè поучи на смирение и на љубов едни кон други, кога пред почетокот на Тајната Вечера им ги изми нозете на Своите ученици. А, исто така и по Тајната Вечера, кога им заповеда на учениците да се љубат еден со друг, како што Он ги возљуби нив (Јн.15:12). Значи, предуслов за нашето соединување со Бога е љубовта и смиреното служење еден на друг. Но љубов и служење не само во телесна смисла, но уште повеќе – во духовна. Да си послужиме еден на друг со духовно служење, во љубов и смирение, понесувајќи ги душевните раните на нашите ближни, рани што постојано ги нанесува злото од овој свет.

Пред големата Тајна на Божествената Евхаристија, ние повторно стоиме со  слобода и имаме право да избереме дали ќе учествуваме во неа, или не; ќе бидеме ли со Господа, ќе Го признаваме ли за наша бесмртна храна што води кон живот вечен, или, пак, ќе кажеме како Петар: Не Го познавам Човекот. А таа наша слобода се состои главно во тоа дали ќе се решиме да се бориме против гревот и страстите во нас. Зашто токму гревот е тој што го збунува човекот, што го прави немоќен и слаб, што го умртвува и му го прекратува неговото општење со Бога. Затоа и Адам во Рајот, од пријател Божји, од човек кој постојано заедничареше со Бога, одеднаш, поради гревот, стана некој што сакаше да се сокрие од Бога, некој што се плаши од Бога. И го чуја гласот на Господа Бога, кога Он одеше низ рајот во приквечерината; и се сокрија Адам и жена му (1.Мојс.3:8). Па мораше Бог да го прашува: Адаме, каде си?, за да го поттикне да се врати при себе и да разбере што изгубил. Гледате, секогаш кога ќе паднеме во грев, се збунуваме, се губиме себеси, и Бог за нас станува, за жал, непознат, така што почнуваме да се плашиме од Него, го тргаме погледот свој од Него и накрај одрекуваме дека Го познаваме. Но, покајанието е онаа сила што може да нè врати во заедница со Бога. Сетете се на Апостолот Петар: кога неговиот поглед се сретна со благиот поглед на Господа, поглед преполн со милост и простување, Петар се сети на Христовите зборови дека уште пред петел да пропее тој три пати ќе се одрече од Него, па се покаја и заплака горко. А после Воскресението, Господ посебно го поздрави Петра и со Неговата сеопростувачка љубов повторно го врати во заедница со Него.

Божјата љубов е навистина сеопфатна. Таа нè прати насекаде во животот, во секој миг. А ние, за жал, многупати Го изневеруваме Бога, многупати Го предаваме, многупати се одрекуваме од Него, иако ние ја имаме благодатта на Светиот Дух, којашто Петар и другите апостоли ја добиле дури по Вознесението на Господа. Затоа, да се каеме како Петар и да не бидеме предавници како Јуда, да се потрудиме со ревност во смиреното служење еден на друг, имајќи Го секогаш како пример Бога. Тогаш нашиот живот ќе биде една непрестајна Литургија, едно постојано општење со Бога, заедница во благодарење и љубов, и тогаш во нас ќе има живот, кој никогаш нема да престане. Амин!“

Бигорски

**************************

ВЕЛИКИ ЧЕТВРТОК

Проф. д-р Ратомир Грозданоски
Со вечерната богослужба на Велика Среда завршуваат великоипосните богослуженија, а продолжуваат посебни богослужби, со друг состав и со особено значење. До Велика Среда во богослужбените текстови има поттик за плач на луѓето заради својата грешност, а од Велики Четврток започнува поинаков плач на верниците – плач од глетката на ужасните страдања, мачења и распнување на Христа Спасителот. Тогаш се испомешани чувствата на плач и радост – плач за маките на Христа, а радост поради нашето спасение и благодарност кон Бога. Таа неопислива промена на чувствата ги возбудува срцата на верниците и ја исполнува душата. Тоа е време со наплив од горки и радосни чувства, умилителни и животворни молитви, богољубивост и црквољувие.

Богослужбите нè пренесуваат кај настаните во Ерусалим, на Елеонската Гора, на Сион, во Гетсиманија, по Патот на страданијата, на Голгота и во градината на Јосифа од Ариматеја – во неговата гробница. Таа непроценлива можност ни ја даваат овие дни, кога можеме постојано да се молиме и да созерцаваме за тоа. Ние тогаш сме со Господа и учествуваме во сите собитија, со мислите, со срцето и со душата.

На Велики Четврток се одбележуваат настаните што се случиле пред да тргне Спасителот на доброволните страданија. Во овој ден си спомнуваме за: Тајната вечера и сè што се случувало тогаш: подготовката, миењето нозе на апостолите, поуката за смирението и братољубието, посочување на предавникот и излегувањето на Јуда од вечерата, востановување на Светата евхаристија, најава за Петровото одрекување, Прошталната беседа на Христа со 11 апостоли, завршувањето на Тајната вечера и излегувањето од Ерусалим кон Елеонската Гора – во Гетсиманската Градина. 

*****

Велики Четврток е денот на Тајната вечера. На овој ден се повикуваат верниците на Причест, затоа што на Велики Четврток е востановена Светата причест, на Тајната вечера. Тоа е Празникот на Причеста. Тогаш, од рацете на Господа Исуса Христа, директно ја примиле Причеста светите апостоли и во тој спомен е овој ден на Причеста. И во пофалната песна за Богородица, која се пее на Литургијата (место Достојно…) се повикуваат верниците на Христовата вечера на бесмртната трпеза. А, место Херувимската песна, денес се пее за Тајната вечера, се изобличува Јуда, а се воспева благоразумниот разбојник.

Евангелските текстови ги опишуваат сите тие настани, а светите отци и учителите на Црквата ги разјаснуваат и толкуваат, низ своите поуки и текстови. Четивата од овие случувања се поразителни, трогателни и многу чувствени, а мислите се насочуваат кон Бога и Неговата преголема жртва за нас. Тоа е изразено и во богослужбените песни и во молитвите.

Ние сме внесени во тоа и созерцателно ги предаваме нашите мисли, чувства и волја на Бога. Да бидеме со Него во последните мигови на страданијата, да бидеме Христови сострадалници, во сета ск’рб, мака и страдание. Такво треба да биде нашето христијанско срце – сочувствено и сострадално.

А Кој е тој Страдалник? За кого страда? Зошто трпи? Што згреши за да биде мачен и  распнат?

Христос Безгрешниот Спасител на светот, страда заради нас грешните, доброволно – од љубов кон нас. Ние, пак, треба да покажеме побожност и благодарност. Да не бидеме предавници како Јуда и отстапници од Господа, ниту богопротивници како оние што Му судеа на Бога, туку да се поклониме пред долготрпеливиот Господ и Спасител Исус Христос.

*****

На Велики Четврток, на крајот од Литургијата (по замвонската молитва), се извршува чинот: Архиерејското миење на нозете на 12 свештеници, кои ги претставуваа 12 апостоли на Тајната вечера. За тоа време се читаат текстовите од евангелијата, кои говорат за тоа како Христос им ги измил нозете на апостолите, почнувајќи од Јуда, за да не рече дека го запоставил, па затоа го предал и завршувајќи со Петар, којшто се пофалил дека и сите да се одречат од Него, тој нема тоа да го направи, а уште ноќта трипати се одрекол од Христа.

*****

Осветувањето миро се извршува на Литургијата на Велики Четврток. Со осветеното миро се извршува светата тајна миропомазание по кршевањето, се осветуваат цркви и антиминси.

*****

На Велики Четврток се прави и општо маслоосветување, кое е различно од светата тајна елеосвештение. Ова маслоосветување се употребува за помазување на здрави, а елеосвештението се извршува над болни луѓе, за да оздравеат. Освен присутните во храмот за време на општото маслоосветување, со него се помачкуваат верниците през целата година, а по манастирите, на Велики Четврток ги помачкуваат со него и ѕидовите од монашките ќелии. Тоа се прави за зачувување на здравјето: духовно и телесно и во знак на покајанието. Елејот е симбол на Божјото милосрдие – елеј на радоста и покајанието. Симбол на проштевањето. Маслоосветувањето се прави на Велики Четврток затоа што во овие свети денови сите христијани треба да се каеме и да се помачкаме со маслото на покајанието, а Бог ќе ни ги прости гревовите, како што и простил на жената грешница која го помазала Господа. Со овој осветен елеј, порано, на Велики Четврток ги помазувале огласените, кои биле подготвени да се крстат на Велигден.

******

На трпезата е разрешено масло и вино. Постот на Велики Четврток се ублажува и, според Правилото, се допушта да се јаде зготвено со масло (зејтин) и се пие вино, до три чаши во денот. Традиционалниот пост, пак, во народот задржал постење строг пост и во овој ден, што не е забрането, но не е задолжително, бидејќи може да се јаде со зејтин.

*****

Црковното предание и нашата стара традиција уредиле на Велики Четврток, рано наутро, пред изгрејсонце, да се вапцуваат првите Велигденски јајца.

******

Во Четвртокот попладне се читаат Дванаесетте евангелија на светите Христови страданија. Во нив се опишуваат страданијата на Господа до Неговото распнување. Евангелските читања се проследени со црковни песни од антифоните, кои со поетски израз го кажуваат евангелскиот збор. На оваа богослужба што се служи во вечерните часови, се изнесува Распетието – Крстот, со двете икони: на Богородица и свети Јован под крстот, и се поставува на сред црква.

*****

Подготовка за Пасхалната вечера

Во Евангелието е запишано сè што станало на Велики Четврток. Започнува со Подготовката за Пасхалната вечера, позната како Тајна вечера на Господа Исуса Христа со апсотолите  (Матеј 26,17-19; Марко 14,12-16; Лука 22,7-13). Се вели: „Во  првиот ден на Бесквасници, кога го колеа Пасхалното јагне, учениците Негови Му рекоа: ,Каде сакаш да отидеме и да приготвиме, за да ја јадеш пасхата?‘ “ (Марко 14,12).

Првиот ден на Бесквасници бил, всушност, четвртокот, кој претходел на празникот кога се колело пасхалното јагне. Првиот ден е денот пред главниот настан. Тој ден бил четврток, затоа што јудејците во петок почнувале да ја јадат пасхата, а денот пред тоа го подготвувале пасхалното јагне. По Божја наредба Евреите секоја година колеле пасхално јагне во спомен и сеќавање на преминот (пасха=премин), излегувањето од еврејското ропство.

Во тој ден, учениците отишле да Го прашаат Христа каде сака да ја подготват и да ја јадат Пасхата. Според ова, видно е дека Господ Исус Христос немал сопствено живеалиште, а ни апостолите немале свои домови за да Го повикаат и да Го одведат на пасхалната вечера, но исто така, видно е и тоа дека Он и Неговите апостоли сакале да го испочитуваат Старозаветниот закон за Пасха, а веројатно тоа го правеле и претходните три години.

Христос ги испратил апостолите Петар и Јован (Лука 22,8), да ја подготват Пасхалната вечера. Преданието вели дека станува збор за куќата на евангелистот Јован Марко во Ерусалим. Можеби, токму заради одржувањето на Тајната вечер во тој дом, кога е востановена светата Евхаристија, подоцна токму „куќата на Марија, мајката на Јована, наречен Марко“ постанува првиот храм во Ерусалим каде што се собирале мнозина и се молеле (Дела 12,12), односно ја продолжувале светата тајна Евхаристија.

Подготвката на Пасхалното јагне, односно, Пасхалната вечера била како што предвидува обредниот закон: со горчливи билки, со вино и се што било потребно за обредот. Господ Исус Христос на оваа Пасхална вечера или Тајна вечера, зел најобични работи: леб, вино, чаша и чинија, и на сето му дал вечно значење како на човечкото тело што го зел врз себе.

Сличноста меѓу Пасхалната и Тајната вечера се покажува во тоа што и едната и другата е премин од ропство во слобода: првата, од египетското ропство, а втората, од ропството на гревот; и едната и другата имаат жртви: првата, Пасхалното јагне, а втората, Господа Исуса Христа; и двете поставуваат заедница со Бога: учениците, во Пасхалната вечера претставувале знак за единството со Бога, а во Евхаристиската вечера сите учесници – сите приматели, претставуваат единство со Христа, избавување од гревот и премин од материјалниот во вечниот живот.

Миење нозе на апостолите

Во некои православни цркви се практикува и обредното миење нозе на апостолите за коешто пишува светиот апостол и евангелист Јован во Евангелието (Јован 13,1-17). Христос им ги измил нозете и им покажал пример на смирение и понизност, како и пример на љубов и жртва преку служење еден на друг. Да се натпреваруваат кој кому да му служи, а не кој да биде поголем и кој да владее со другите. Не го издвоил ни Јуда – и нему му ги измил нозете и тоа најпрво нерму.

Во тропарот – основната песна на празникот, се вели: „Кога славните ученици, при миењето на нозете на Вечерата, се просветлуваа, тогаш злочестивиот Јуда, болен од среброљубие, се помрачуваше и на беззаконите судии, Тебе – праведниот Судија – Те предава. Душо среброљубива, гледај каде оди да се обеси таквата душа; одврати се од среброљубието на Јуда, кој се осмели да Му направи такви работи на Својот Учител; Господи, Кој си добар за сите, Слава ти.“

Поука за смирението и братољубието

Христос ги поучувал апостолите до последен момемт. Ги советувал и им велел да се сакаат помеѓу себе (Јован 13,12-16). Он им дал пример како треба да прават и тие. Бил како слуга меѓу нив (Лука 22,27). И завршил со зборовите: „Кога го знаете ова, блажени сте, ако го извршувате“ (Јован 13,17).

Поуките за љубовта меѓу апостолите претставувале уште една опомена на Јуда да се откаже од предавството, но тие не допирале до срцето негово, кое било обземено со злобност и среброљубивост.

Посочување на предавникот и излегувањето на Јуда од вечерата

Господ Исус Христос го знаел предавникот и на Вечерата го навестил: „И кога седеа и јадеа, Исус им рече: ,Вистина, ви велам: еден од вас, што јаде со Мене, ќе Ме предаде.‘

Тие се разжалостија и почнаа еден по друг да велат: ,Да не сум јас?‘
А Он им одговори и рече: ,Еден од дванаесетте е, што мака со Мене во чинијата‘ “ (Матеј 26,20-25; Марко 14,17-21; Лука 22,14-23; Јован 13,21-26).

Во Евангелието според Јован најопширно се опишани поединостите во врска со тоа, како Господ Исус Христос пред апостолите укажувал дека Јуда ќе биде Неговиот предавник. Ова може да го објасниме со фактот што светиот апостол и евангелист Јован бил најблиску до Господа Исуса Христа на Тајната вечера, та дури и главата си ја навалил на Него и затоа тој можел да ги чуе сите Христови зборови. Тој, како што забележал во Своето евангелие, откако се навалил на градите Исусови и му рекол: „Кој е Господи“, Исус одговорил: „ Оној е, на кого Јас ќе му натопам залак и подадам”. И кога натопи залак му го подаде на Јуда Симонов Искариот. (Јован 13,25-26)

На Јуда и во тие последни моменти му се дала можност да се откаже од својата предавничка намера и да се покае, но тој тоа не го направил.

Зошто, пак, Господ Исус Христос, воопшто, го избрал Јуда за Свој апостол, кога, како Бог, знаел дека тој ќе го предаде? Во Светото писмо јасно стои дека Господ Исус Христос знаел дека ќе биде предаден од еден од 12-те и во разговорот со нив им рекол: „ Не дванаесетмина ли ве избрав Јас? Но еден од вас е ѓавол.‘ А зборуваше за Јуда Симонов Искариот, оти тој, како еден од дванаесетте, сакаше да Го предаде“ (Јован 6,70-71).

Изборот на Јуда за апостол претставува возвишено покажување на љубовта Божја кон човекот и кон гршникот, како што и натопувањето на залакот и давањето од рацете Христови во устата на Јуда претставува најсовршено искажување на љубовта и грижата Божја за спасување на грешникот до последниот момент. Така се пее и во псалмите: „Штедар и милостив е Господ долготрпелив и многумилостив“. (Псал.  102,8; 77,38; 110,4; Јерем. 3.12).

Синот Божји заминува од овој свет предаден од Својот пријател и апостол, тоа било пророкувано уште во Стариот завет и запишано во Светото писмо, но преку тоа не може да се оправда лажниот Христов апостол и да ја олесни неговата виновност, односно личната одговорност за она што го направил. Јуда е виновен за тоа што останал при својата одлука, а предавството е лично негово определување, според својата слободна волја. Тој не морал да го изврши предавството и никој не смее да мисли дека тоа го направил за да се исполни кажаното, бидејќи Божјата промисла не ја укинува слободната волја на човекот.

Бог однапред знаел дека Јуда ќе Го предаде, но исто така, знаел и дека тој сосема слободно ќе го изврши своето дело. Јуда не Го предал Христа затоа што Бог со Своето провидение тоа го видел однапред, туку причината за Јудиното предавство е во неговата лична слободна волја, со која можел да ја прифати љубовта и спасението или да се определи за гревот и смртта. Размислувајќи за Јуда и неговото предавство, ние не сме повикани да го осудуваме, туку сериозно да се себеиспитуваме и да прашуваме како што Го прашувале апостолите Христа: „Да не сум јас – да не сме и ние“ предавници на Христа!

По каснувањето на залакот добиен од раката Господова, Јуда не ја примил последната опомена и не ја прифатил љубовта од Господа, туку го прифатил ѓаволот и тогаш влегол сатаната во него, па станал од Вечерата и излегол, заминувајќи кај првосвештениците. Договорени биле да ги одведе кај Господа и лично да им го предаде, во текот на ноќта – во времето на темнината и злото.
„Откако предавникот зеде леб во рацете, скришно ги пружа и ја прими цената на Оној што со Свои раце го создаде човекот, и Јуда остана непоправен слуга и измамник.“ (кондак).

„Тајна вечера“ – востановување на Светата евхаристија

Оваа е најзначајната вечера Господова – Последната вечера со апостолате – Тајната вечера (Матеј 26,26-30; Марко 14,22-25; Лука 22,15-20; 1. Кор. 11,23-25).

Пасхалната вечера, го поврзувале јадењето на Пасхалното јагне со јадењето на телото Христово. Се поистоветува Христовото тело со закланото Пасхално јагне.

Ова е слика како Господ Исус Христос Го зема врз себе обичното човечко тело, Го благословува и го издигнува до спасението, и допушта тоа Негово тело да биде прекршено и дадено на сето човештво за спасение, преку Светата евхаристија.

Виното на Тајната вечера ја претставува Христовата пролиена крв, која е „крв на Новиот завет“, односно, преку која се создава Новиот завет, новиот договор (тестамент) меѓу Бога и човекот. Со Голготската жртва на Господа Исуса Христа престанува крвната жртва во новозаветната Црква и се создава нов, многу посовршен завет од Стариот завет. Во Христовата смрт симболично се гледа смртта на Пасхалното јагне. Таа претставува почеток на Новиот завет и нова жртва за гревот на човекот, односно „за простување на гревовите“. (Матеј 26,28) и за спасение.

Пасха за Евреите претставува најголем, но и најрадосен, спасителен празник. На тој ден тие Му благодарат на Бога за излегувањето од египетското ропство и за спасувањето од него. Тогаш со пасхалното печено јагне тие пијат вино.

Господ Исус Христос на Тајната вечера, востановувајќи ја светата Евхаристија, создава нова радосна заедница во која секој може да учествува, откако ќе постане член на Црквата. Светата Евхаристија претставува најголем празник за христијанските души, извор на спасение, сокровиште на духовни и морални сили и добродетелен живот.

Светата Евхаристија во Црквата е основа за Евхаристијата во царството Божјо и во идниот живот.

Причеста им дава на христијаните многу повеќе, отколку Пасха на Евреите. Избавувањето од гревот преку Причесната, која се прима за простување на гревовите и за вечен живот, е многу позначајно од избавувањето на Евреите од египетското ропство.

Најава за Петровото одрекување 

Апостол Петар горделиво се поставил над другите апостоли и рекол дека тој нема да се одрече од Христа, дури и сите кога би се одрекле. Но, токму тој ќе го стори тоа, му рекол Христос и тоа уште ноќта (Матеј 26,31-35; Марко 14,27-31; Лука 22,31-34; Јован 13,36-38). Така и се случило. Петар се одрекол од Господа трипати и го обзела силна тага, срам и страв, па горко плачел. И најсилниот апостол ја покажал слабоста на човечката природа и се видело дека смртта е страшна за сите. Петар, пак, научил дека треба да им се простува на луѓето заради нивните слабости и немоќи, и да биде милостив кон грешниците, како што бил милостив Бог кон него.

Апостолот Петар бил со експлозивен карактер и многу брз. Тој горделиво се пофалил и Го разжалостил Господа. Ноќното пеење на петелот бил знакот што него, а и останатите апостоли, ќе ги потсети на неговото ветување, кога ќе го чујат второто пеење на петлите во Ерусалим. Тоа се случува во раните мугри, пред зората да зазори, зашто првото пеење на петлите е нешто по полноќ. Тогаш ќе се сетат на Христовите зборови.

Во времето меѓу првото и второто кукурикање на петлите, Петар навистина трипати се откажал од Христа и кога го чул второто пеење на петелот, се сетил на Христовите зборови и горко заплакал (Марко 14,72). Потоа, цел живот, штом ќе слушнел пеење на петел, апостол Петар веднаш плачел.

Прошталната беседа на Христа со 11 апостоли

По причестувањето на апостолите, Христос ги искажал пророчките зборови за сè што ќе се случи: и страдање и слава (Јован 13,31-14,31). Им рекол: „Чеда, уште малку сум со вас.“ Им претскажал дека ќе се исплашат и ќе се разбегаат како овци без пастир. Но, за да не бидат обесхрабрени, ги утешува со најавата дека ќе воскресне и ќе отиде во Галилеја пред нив, и таму ќе се сретне со нив. Соблазнувањето на апостолите во моментите на Христовото страдање и нивното разбегување од Христа било нивна лична определба, а не од некакви надворешни прогони и притисоци.

Иако Господ Исус Христос ги предупредил апостолите, кажувајќи им што ќе се случи со Него во Ерусалим, сепак, Гетсиманските и Голготските настани ја разнишале нивната вера во Него.

Тие не разбрале сè што сакал да им каже Христос во Неговите поуки, но Он им говорел дека Он живее и дека и тие ќе живеат, и дека ќе има воскресение на мртвите.

Завршување на Тајната вечера

По завршувањето на Вечерата, Господ Исус Христос и апостолите заблагодариле на Бога молитвено, пеејќи „благодарствена песна“ (Hallel), која содржи делови од псалмите. Тие се помолиле и Му заблагодариле на Бога, и пред и по јадењето, за да не научат и нас дека треба да се кажува молитва и пред и по јадење.

Потоа, ја напуштиле куќата во Ерусалим, каде што ја јаделе Пасхата, и овојпат не се упатиле кон Витанија, туку, бидејќи било доцна во ноќта и затоа што сакале за празникот да останат во Ерусалим, тие излегле од градот и тргнале кон Елеонската Гора. Господ Исус Христос и апостолите решиле ноќта да ја минат под отворено небо на Маслиновата Гора.

Христос отишол во Елеонската Гора каде што, уште ноќта, еврејските старешини и првосвештеници организирале да биде фатен. Тоа, по Божја промисла, се случило на оваа Гора, во Маслиновата Градина, за да не се направи бунт и врева меѓу народот во градот. Ако Христос беше нападнат и фатен во градот, можеби мноштво народ ќе се побунеше и тогаш Неговите непријатели ќе го исползуваа тоа да Го обвинат дека навистина Он е бунтовник и дека создава немири околу Себе, па се бунтува против еврејските старешини, против првосвештениците и против римската власт. Вакво обвинение не можеле да Му припишат на Христа, ниту, пак, тоа можело да се случи во Елеонската Гора, каде што бил само Он со Своите единаесет ученици и бил фатен без присуство на народ, во часовите на длабоката ноќ.

**********************

ВЕЛИКИ ЧЕТВРТОК

„И кога јадеа, Исус зеде леб, го благослови и рече: Земете, јадете, ова е Моето Тело. И како ја зеде чашата, заблагодари, им даде и рече: Пијте од неа сите; зашто ова е Мојата Крв на Новиот завет, која се пролива за мнозина, за опростување на гревовите”

(Матеј 26: 26-28)

ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!

Велики Четврток е ден кога се сеќаваме на Тајната Вечера на Спасителот Господ Исус Христос со Неговите свети ученици. И денес сите ние сме собрани на Христовата Тајна Вечера, за да можеме заедно со апостолите да се причестиме со пречистото Тело и пречесната Крв на Спасителот; собрани сме за да постанеме заедничари со Бога, па Телото на воплотениот Бог да постане и наше тело, а и Неговата Крв да постане и наша крв.

Во една прекрасна црковна песна од канонот за денешниот ден, која се пее на Утринската богослужба, ние слушнавме: „Господ, Кој е Создател и Бог на сите, иако нестрадален, откако осиромаши, создаденото со Себе го соедини, и Самиот Он, како наша Пасха, се принесе на жртва за оние што сакаше со Својата смрт да ги спаси, велејќи: Јадете го телото Мое и со вера утврдете се“ (Ирмос од 3-та песна). Смислата на овие зборови и нивната порака е јасна: Нашиот Господ и Создател се принесе Самиот Себе на жртва за нас како нова Пасха. Нашиот Спасител ни порачува да се утврдиме во верата, односно, во фактот дека нашето спасение се извршува единствено преку Христа и во фактот дека причестувањето со Неговото Тело и Крв значи реално соединување со Него, како телесно, така и духовно.

Прва која се причестила, однсоно, соединила со Бога, била Пресвета Богородица. Кога Господ се воплотил, Он влегол во утробата на Пресвата Дева и таа Го примила во себе Телото на воплотениот Бог. И за тоа се говори во канонот од Великиот Четврток: „Неизмерната Премудрост Божја, која е причина на сè… си создаде храм од чистата неискусомажна Мајка…“. Премудроста, Која го создала светот, Која е причина за сè и Која дава живот на сè, за Себе создала храм во Пречистата Девојка, која не познала маж. И не случајно, кога ние се подготвуваме за светата Причест, во своите молитви не се обраќаме само кон Господа, туку се обраќаме и кон Неговата Пречиста Мајка, зашто таа постанала прв храм во кој се всели Божеството. Следејќи ја неа, и ние Го примаме внатре во себе воплотениот Бог, па на таков начин постануваме учесници во вечниот живот, во небесниот леб, во новото питие и новата Пасха, која е Самиот воплотен Господ Исус Христос.

Според учењето на светите отци на Црквата, преку причестувањето со светите Христови Тајни ние постануваме „сродници“ со Бога, Негови „сотелесници“, истокрвни со Него, постануваме браќа и ближни на Бога. Причестувајќи се, ние постануваме „богоносци“ и „христоносци“, како што се изразувал и свети Игнатиј Антиохиски. Причестувањето нè води кон спасение и обожување, за што повторно наоѓаме потврда во денешниот канон, каде што во една црковна песна пееме: „Христе, си им рекол на Своите пријатели: Ново вино ќе пијам со вас во Царството небесно, каде што ќе бидете учесници во Моето Божество, како богови по благодат…“. Господ постанал реален човек и преку примањето врз Себе на реалното човечко тело Он ја обожил и нашата човечка природа. Токму затоа, причестувајќи се со светите Тајни, ние по благодат постануваме она, кое Он го поседува по природа, односно, постануваме „богови според благодатта“.

Преподобниот Симеон Нов Богослов, враќајќи се еднаш во својата монашка ќелија по причестувањето, здогледал дека неговите раце постанале Божји раце, и целото негово тело постанало Божјо тело, и секое делче и секоја клетка од неговото земно, човечко и распадливо тело се соединила со Божеството и се исполнила со божествената светлина. Токму затоа, во една од молитвите која се чита пред светата Причест, а чиј автор е токму преподобниот Симеон, ги изговараме прекрасните зборови: „Прими го, Христе мој, молењето од нечистата уста, од осквернетото срце, од нечистиот јазик, од грешната душа…“. Со неговите зборови ние се молиме за нашите тело, душа и срце да постанат храм на живиот Бог, зашто соединување со Бога и обожување им се дава само на оние, кои достојно се причестуваат, а за оние, кои недостојно пристапуваат пред светата Чаша, светата Причест им е „за суд и осудување“.

Многупати сме се запрашале: кои се тие што се причестуваат недостојно? Тоа се оние луѓе кои свесно ги погазуваат Божјите заповеди, кои се противат на поредокот и устројството на Црквата, кои влегуваат во Божјиот храм и ги примаат светите Тајни, но во своето срце носат злоба против ближните. Токму таков недостоен причастник бил Јуда предавникот. Тој бил присутен на Тајната Вечера, но „кога славните ученици, при миењето на нозете на Вечерата, се просветлуваа, тогаш злочестивиот Јуда, болен од среброљубие, се помрачуваше…“ (Тропар на Велики Четврток). Пристапувајќи кон светата Чаша должни сме секогаш да се сеќаваме на зборовите на светиот апостол Павле: „Кој јаде и пие недостојно, тој го јаде и пие своето осудување, бидејќи не го разликува Телото Господово“ (1. Кор. 11: 29). Секогаш да знаеме дека примајќи Го во себе Бога, врз себе преземаме голема одговорност за сопствената иднина, зашто, ако преку нас не се „свети“ името Божјо, ако Телото и Крвта Христови, кои ние ги примаме како оган, во нас постанат оган кој ги изгорува недостојните, тогаш, тешко нам, зашто и ние веќе сме се уподобиле на Јуда предавникот.

За таквиот недостоен причастник, самото присуство на Бога за него постанува неподнослива тежина и мака. Зарем не чувствувал таква тешка мака и самиот Јуда кога присуствувал на Тајната Вечера? Неговата душа била разделена: иако со еден дел од својата душа тој бил во присуство на Христа Господа, со другиот дел тој веќе бил предаден на ѓаволот. Седејќи на иста трпеза со Учителот, тој во своето срце веќе кроел планови како да Го предаде.

Оваа страшна животна лекција не треба никогаш да ја заборавиме. Колку често и да се причестуваме, колку внимателно и да се подготвуваме за причестување, секогаш да знаеме дека поделеноста во Божјото дело е недозволена. Пристапувајќи кон светата Чаша, должни сме со сето срце, со сиот ум, со сета своја природа силно да посакуваме да се содиниме со Господа. Секогаш треба да посакуваме целиот свој живот да го предадеме на Бога; секоја наша воздишка, чувство, секоја мисла и активност да Му бидат посветени Нему. Само на таков начин ќе бидеме достојни причестници и ќе бидеме достојни за обожување, кон што секој од нас е повикан.

Блаженството и рајот се состојат во тоа што луѓето пребиваат во Бога и Бог во нив и тоа соединување со Бога за нив претставува извор на бескрајна радост, неисцрпливо ликување и неискажливо блаженство. Што се однесува, пак, за оние, кои не се удостоиле за тоа блаженство, треба да знаат дека Бог и во нив пребива, но самите тие се надвор и далеку од Него, па токму заради тоа таквата состојба за нив претставува извор на постојани мачења.

Како православни христијани, потребно е да го знеме сето ова, па причестувајќи се што почесто со светите Христови Тајни, да „расудуваме“ за Телото и Крвта Христови. Да се подготвуваме за светата Причест не само со запазувањето на постот и читањето на молитвите, туку пред сè, да се подготвуваме со сите наши дела и со целиот наш живот. Откако ќе ги примиме во себе светите Тајни, да ги носиме достојно, со крајна внимателност, со благоговение, подобно на Пресвета Богородица како што Го носела во својата утроба младенецот Христос. Секогаш да просиме од Бога, до последниот миг од нашите земни дни, да нè удостојува со причестувањето со светите Тајни, та и на нашиот смртен час да не бидеме лишени од светата Причест, а и во вечниот живот да се удостоиме да се соединиме со Бога „во невечерниот ден од Неговото Царство“. Амин!

Благовести

*****************************

Синаксарско чтење на Велики четвртак

У свети и Велики четвртак, божанствени Оци који све добро уредише, примопредајно од божанствених Апостола и свештених и божанствених Еванђеља, предадоше нам четворо да празнујемо: свето прање; тајну вечеру; јасно предање ових наших страшних тајни; натприродну (изванредну) молитву, и само оно издајство, јер се наиме јеврејска пасха[1] (јагње) петком имала жртвовати.

Пошто беше прикладно да (пред)изображењу последује и стварност, а у њему јасно и овој нашој пасхи – Христу, да се жртвује, предухитривши (јеврејску пасхалну вечеру) Господ наш Исус Христос, како божанствени Оци кажу, извршава је са ученицима у вече четвртка. Јер то се вече и сав петак (дању) код Јевреја као један дан рачуна; јер овако они броје, “ноћоданство” то називајући. Изврши Он дакле ову (пасхалну вечеру) и тада – како неки рекоше, а од којих је један и божанствени Златоуст – са ученицима по Закону сврши. Првоусправно стојећи и опојасани, у обућу обувени, палицама се подупирући, и друго што Закон заповеда, да се не би помислило да је законопреступник.[2] А ово све је припремио Зеведеј[3], јер он беше онај “који носи крчаг воде”, како каже Велики Атанасије, ако други и другачије о томе говоре. А потом оно још савршеније показујући ученицима, и тајну ове наше Пасхе предаје у горњици, када већ наступи ноћ.

Када, вели, би вечера, седе са Дванаесторицом за трпезу. Но гледај да ово не беше Пасха по Закону, јер беше вечера и седење за трпезом, и хлеб, и вода, а тамо је све печено на огњу и бесквасно. А пре но што поче да се једе (ово каже божанствени Златоуст), устаје од вечере и полаже доле хаљине, и воду у умиваоник улива, сам све самоизвршавајући, те уједно и Јуду постиђује, а уједно и другим ученицима напомиње да не траже старешинства. Тако и после прања поучава: Који хоће да буде први, нека буде од свих последњи, самог Себе поставивши за пример. А открива се да је пре свих Христос опрао Јуду, који је бестидно председавао, а на послетку и до Петра долази. А овај, будући горљивији од других, Учитељу то забрањује, па онда још наглије одустаје.

Умивши им, дакле, ноге, и узвишеност преславну смерношћу показавши, опет узев хаљине и седавши за трпезу, поучава их да љубе један другог и да старешинство не траже. А док су јели и о издајству започиње. Док се ученици од ових речи узнемиравају, каже Исус Јовану насамо и тајно: Коме ја умочивши хлеб подам, тај је издајник мој. (Јер ако би Петар знао ову реч, убио би Јуду.) И опет: Који умочи са мном у зделу руку; а ово се обадвоје збило. Затим мало шта оставивши, узев хлеб, каже: Примите, једите; па слично томе чашу: Пијте из ње сви, још рекавши: Ово је крв моја Новога завета, ово чините у мој спомен. Но ово чинећи, и сам јеђаше и пијаше са њима. А види како хлебом назива тело своје, а не преснацем; нека се стиде дакле они који на жртву преснац приносе. А преко хлеба уђе у Јуду сатана, пошто га већ пре тога беше искушавао. Сада се свеконачно у њега усели.[4] И изашавши, вели, нагодбу предложи првосвештеницима да им га изда за тридесет сребреника.

А ученици после вечере изађоше на гору Маслинску, на једно поље звано Гетсимани. И после много другог, каже им Исус: Ви сви ћете се саблазнити о мене у ноћи овој. А Петар рече: Ако се и сви, ја се нећу одрећи Тебе. А беше касно, односно дубока ноћ. И Он рече: Пре него се огласи петао двапут, одрећи ћеш ме се трипут, што и би. Што бојазан неизмерна ухвати Петра, то Бог показиваше немоћ природе, и уједно зато што му васељену уручи, да би (Петар) од своје природе оно благопримерно разумео, те милостив био према онима који греше. Но трикратно Петрово одрицање изображаваше грех свих људи према Богу. Прво – заповест коју преступи Адам; друго – преступ писаног Закона; и треће – у вези самог оваплоћења Слова. Ово све опет напослетку Спаситељ исцели троструким покајањем, ради којег: Петре, љубиш ли ме?, трипут изрече. И после тога, човечански показујући како је страшна свима смрт, каже ученицима: Жалосна је душа моја до смрти. И прешавши колико камена добачај, помоли се трипут, рекавши: Оче мој, не може ли чаша ова проћи ме, да је не пијем? И опет: Оче, да ли је могуће да мимоиђе ме чаша ова, да је не пијем? Уједно, дакле, и као човек ово говори, а уједно и ђавола вешто прелази, да овај, мислећи и за Њега да је човек зато што се изгледа боји крсне смрти, не би пресекао тајну. И вративши се и нашавши ученике у сан утопљене, Петру се обраћа, овако говорећи: Зар ни један час не могосте пробдети са мном? Односно: Ти који кажеш да ћеш се и до смрти подвизавати, тако сневаш са другима.

И дошавши на другу страну потока Кедарског, где беше врт, отпочину тамо са ученицима својим. А имаше обичај често тамо да долази. Тако и Јуда знаше место: он неке од војника узевши, са народом који му је следио дође на Исуса, давши им знак пољупца. А за ово им рече зато што је (Христос) много пута био задржан, па непримећен из средине њихове пролазио. Тако и овде прво сам Христос њима прилази, говорећи: Кога тражите? А они Га још не препознаваху но не стога што им је ноћ у сметњу била, јер светиљке и свеће беху, вели, упаљене, и са страхом павши, одвојише се, и кад опет дођоше сам им одговараше. А Јуди, који учини нагодбу, Христос каже: Друже, на то си дошао, односно: На то што си дошао, Јудо, благовремено је. И опет каже: Као на разбојника ли изиђосте са ножевима и кољем да ме ухватите? А у ноћ дођоше да не би какав немир у народу био. Тада најгорљивији Петар, пошто од вечере беху на такво шта спремни, ударивши првосвештениковог слугу по имену Малхо, десно му ухо одсече. А Исус знаше да ће првосвештеници рећи: Није добро Закон слушао и учио. Христос је дакле ово забранио Петру, пошто није добро ономе који је послушник духовног мужа да мач употребљава, а Малхово ухо је исцелио.

И ухвативши дакле Исуса, свезана га доводе на двор првосвештеника Ане, који беше таст Кајафин, јер тамо беху окупљени сви који против Христа причаху, фарисеји и књижевници. Овде оно Петрово одрицање због слушкиње бива, и пошто ноћ уто прође, петао се огласи трећи пут, а он сетивши се заплака горко. И кад време већ до јутра дође, Христа од Ане до првосвештеника Кајафе доводе, где и пљување прими, и лажесведоци позвани бише. А кад се озари дан, Кајафа Га шаље Пилату. А они који Га доведоше, вели, не уђоше у претор да се не оскврну, но да могу јести пасху. Окупљају се, дакле, првосвештеници и архијереји, јер изгледа безаконито учинише и одложише Пасху, како каже божанствени Златоуст; јер те ноћи је требало да је једу, али ради Христовог убиства је одложише. А да им је тада било обавезно да је једу, то је показао Христос, који је прво ноћу (пасхалну) вечеру јео, а затим тајнонаучио савршеном; или (је појео) зато што је у образу Закона, како је речено, требало да буде и сама стварност; јер Јован каже: пре празника Пасхе (Јн 13:1). Ради свега овога што би у четвртак и ту ноћ, и ми празнујемо спомен страшних и неизречених оних дела и делања, са страхом то чинећи.

Неизреченом Твојом благоутробношћу, Христе Боже наш, помилуј нас.

******************************

Всяка година през Страстната седмица слушаме откъси от Евангелието за последните дни от земния живот на Христос. Библеистът Анна Шмаина-Великанова ни превежда през новозаветните събития, откривайки и обяснявайки някои места от евангелския текст, за чиято трудност не сме и подозирали.

Подготовката за Тайната вечеря

Четвъртък започва с разговор, който изглежда леко странен, при положение че не мислим за някаква конспирация. Учениците питат: Де искаш да Ти приготвим да ядеш пасхата (Мат. 26:17), тоест пасхалната трапеза, извършвана по особен ритуал. И Господ отговаря: Идете в града; и ще ви срещне човек, който носи стомна с вода; идете след него (Марк. 14:13). Тоест, когато го видите, не трябва да се спускате към него с викове: „Здравей!”, а тихо да тръгнете след него, и той ще ви заведе в постлана, вече готова горница. Що за персонаж е това – човек, който носи стомна на главата си? Много вероятно е това да е есей. Защо? В традиционното древно юдейско общество джендерните роли са били ясно и строго установени. Да си представиш мъж, който пече питки, в древна Юдея било напълно невъзможно. Единственото изключение били есеите. В устава на тяхната община имало значително по-малко джендерни различия. Мъж, който носи стомна на главата си, било много рядко явление. Господ бил убеден, че друг такъв няма да срещнат, и този знак бил достатъчен за тях. А с есеите всичко било предварително договорено. Това говори за факта, че есеите в Йерусалим били приятелски настроени към Христос и дори Му разрешили да устрои празнична трапеза на тяхна територия. Между другото, разликата в датите потвърждава тази версия – Пасхата на есеите е възможно да е била един ден по-рано, тъй като те отхвърляли храмовия календар и храмовите празници, с което може да се обясни разминаването с един ден.

Тайната вечеря

Вечерта в четвъртък се извършва пасхалната трапеза – седeр. Единственият обред, който се извършва у дома. В този смисъл и тогава, и сега тази трапеза в най-голяма степен помагала на евреите да се чувстват Божи народ. Семейството, събрало се около пасхалния агнец, извършвало свещенодействието. И това, разбира се, бил най-големият празник за семейството и приятелите: преобличане, маскиране, инсцениране на Изхода – във всичко това вземали участие дори и децата, а за да не заспят, им обещавали подаръци. Това било едно особено, завладяващо действие. Господ води седера според обичайните правила, но внасяйки елементи на новото, което било разрешено. Той произнася установителните думи, защото по време на такава трапеза било необходимо всичко да се тълкува – защо пием това вино, защо ядем този хляб. И Той тълкува. Оставайки в рамките на традицията, Христос изцяло я променя отвътре. Когато Той казва: „Агнецът – това съм Аз” („Това е Моето Тяло”), символът става действителност, изкуплението се извършва на дело.
В детството страшно ме измъчваше мисълта как така те не са познали Юда, след като Господ директно отговаря на въпроса на Йоан: Онзи е, комуто Аз натопя залък и подам (Йоан. 13:26). Сега мога да отговоря: Господ натопил и подал късче от пасхалния хляб маца на всеки. Той разчупва мацата, топи я в горчиви треви и раздава на участниците в трапезата – така прави по традиция водещият седера. Затова отговорът означава не „този и този”, а означава „един от вас”, „един от участниците в седера”. Това символично показва, че Господ не отблъсква предателя: Той причастява и него, но той избира да постъпи така, както е намислил. Юда си тръгва през нощта.

Но защо никой не обръща внимание на това? Йоан обяснява защо. Да, да си тръгнеш от пасхалния седер, е нещо нечувано. Това е като Нова година при баба. След като си дошъл, нищо не те извинява преждевременно да станеш от масата и да си тръгнеш. С едно-единствено изключение: ако, след като си седнал на масата, си си спомнил, че не си дал нищо на бедните, то, дори ако вече се е появила звездата на небето, все едно – стани, отиди и дай. Това е по-важно от всичко останало. Юда държал ковчежето с парите. Господ му казва: Каквото ще вършиш, върши по-скоро (Йоан. 13:27). И всички разбират това така: „По-скоро дай нещо на бедните! Тичай, докато не сме завършили празника!”.

Гетсиманската градина

Около полунощ в четвъртък пасхалната трапеза завършва по правилата и всички отиват да пируват. Именно тук евангелист Йоан разгръща своето основно повествование. Именно в този момент Господ разкрива на учениците основното съдържание на Своето учение. Той се прощава с тях и им дава нова заповед: да се обичат едни други, говори им за Светия Дух, благославя ги, основава Църквата, обещава им скърби в света, но и победа над света (Йоан. 14:17). Те отиват в Гетсиманската градина. Мястото било удобно за беседи и Господ обичал да ходи там. По-нататък беседата протича по пътя към Гетсимания.

Има разлика в това как евангелистите-синоптици виждат събитията и как ги вижда Йоан. У синоптиците всичко става на общата Пасха, а у Йоан – в навечерието на Пасха, един ден по-рано. Но те и в двата случая са съгласни помежду си, че в деня след петък била Велика събота, съботата, на която се падала Пасха. Представете си празничната атмосфера в Йерусалим, когато стотици и хиляди поклонници се стичат към Храма. Храмовата стража планира операцията по залавянето да се изпълни така, че никой да не види това. Но всичко започва с входа на Господ в Йерусалим, започва с тълпата народ, която приветства Христос. И у нас възниква закономерният въпрос: къде са били всички тези хора, когато арестуват Христос? Но залавянето неслучайно става в пасхалната нощ. Всички хора са си у дома или пируват в градината или, ако това са поклонници, са се обединили с други семейства и празнуват заедно. Това е онази нощ от годината, когато има най-малка вероятност да срещнеш някого на обществено място.

По-нататъшните събития: молитвата, сънят на учениците, предателството на Юда, арестуването – всичко това се случва достатъчно бързо.

Капките кървава пот

В Евангелие от Лука се говори за това, че по време на молитвата Неговата пот била като кървави капки (Лук. 22:44). Това явление е известно в медицината, но не са известни случаи, когато то става през нощта, тъй като е свързано с крайно обезводняване на организма. Но то е възможно, например, в затворническия товарен вагон, когато не дават вода на затворниците няколко денонощия. Човек отначало плаче, после сълзите свършват и вместо тях избива пот, примесена с кръв. Но в прохладата на Гетсиманската градина, след четири чаши вино (задължителни на седера) обезводняване не би могло да има в обичайния смисъл на думата. Но можем да си представим душевното напрежение, надхвърлящо човешките разбирания. За такава вътрешна пот, имаща същия ефект както обезводняването, говори евангелист Лука, който, според църковното предание, e бил лекар.

Предателството на Юда

Господ отново се връща при учениците, и тук веднага се появява Юда. Той дава знак на стражите и това предизвиква недоумение, което изразил и Сам Христос, като казал: Всеки ден бивах с вас в храма и поучавах, и Ме не хванахте (Марк. 14:49). По мое мнение, това показва, че това не са хората, слушали Неговите беседи. Това са храмовата стража и римляните. Личността на Христос била достатъчно ярка, много трудно било да не Го познаят. През нощта, при светлината на факлите и ярката луна (първото пролетно пълнолуние) не е възможно да не познаеш този, с когото през деня си водил разгорещен спор.

Юда Го приветства с целувка (Марк. 14:44). Такъв бил обичайният поздрав на Пасха. Но „целованието” е и словесно приветствие. Затова е възможно той просто да Му е казал „здравей”, или да е целунал Христос по конспиративни съображения. Тази конспирация говори за това, че народът никак не одобрявал такава постъпка. Ние четем, че арестът се извършва при строги мерки за сигурност,  така че и най-близките съседи не били в течение на събитията, а само чували стъпки.

Отричането на Петър

Когато в Гетсиманската градина започнало сбиването, виждаме скупчените в едно ученици, които, всички като един, били готови на смърт. Те дори взели два меча, но изведнъж се разбягали (Марк. 14:50). При това не виждаме никакви римски легиони. Виждаме храмовата стража, която било възможно да прогониш или, отбранявайки се от нея, да избягаш. Но учениците са готови да се бият, особено Петър; той дори отсякъл ухото на слугата на първосвещеника. Но Господ изцелява това ухо. И те не разбират как трябва да действат в тази ситуация. Той казва да вземат Него, а тях да оставят на мира. Значи, Той иска те да избягат и да Го оставят? Можем да си представим тази обърканост, недоумение, ужас, когато те виждат, че Той отказва да бъде защитен. Но в същото време Той се обръща и гледа към Петър (Лук. 22:61). Значи, не иска те да се отричат. А какво иска Той?

Можем да предположим, че Петър през цялото време чака знак. „Любимият ученик” го въвежда в двора. Традицията свидетелства, че това е Йоан Зеведеев. Но Йоан е галилеец, а този човек е познат на първосвещеника. Тоест, принадлежи към йерусалимския елит или към свещениците, или към учените книжници. Как иначе той може да бъде познат на първосвещеника? А Петър безусловно е галилеец – говорът му го издава. А любимия ученик не го издава говорът. Когато влиза, той дори моли за Петър да пуснат и него (Йоан 18:16). Може би той е местен човек. Той безмълвно присъства и не се отрича. А Петър, както си спомняме, след като три пъти се отрекъл, излиза навън и горчиво плаче. Жив, невредим, дезориентиран. | http://www.pravmir.ru

Превод: Татяна Филева

********************************

През Страстната седмица искаме да съвместим дългата молитва в храма с многото предпразнични приготовления. Във връзка с това понякога в ума ни идва мисълта да пропуснем да се причастим на Велики четвъртък – нали ще се причастим на Пасха. Как да постъпим в този случай? По тези въпроси говорим с Обуховския епископ Йона (Черепанов), предстоятел на Киевския Свято-Троицки Йонински манастир…

Защо да не пропускаме да пристъпим към св. Причастие на Велики четвъртък?

Ще разкажа една история, която се случи в нашия манастир. Веднъж по време на литургията на Велики четвъртък проповед изнесе един от нашите братя – много талантлив и пламенен проповедник. В този ден Господ така го вдъхнови и настави, че проповедта наистина беше изключителна и проникновена. Самият аз слушах с трепет и вълнение.

След проповедта излязох от олтара в храма, точно трябваше да започнат да дават Свето Причастие. В този момент към мен със сълзи на очи се приближи една жена от енорията и каза: „Отче, аз нямах намерение да се причастявам, но разбрах, че на днешния ден не мога да не се причастя. Благословете ме, въпреки че не съм се подготвила …”

Разбира се, аз я благослових – този ден е изключителен, пък и беше очевидно, че тя наистина се е почувствала на Тайната вечеря Господня и е усетила, че ако не участва в нея, ще се уподоби на Юда. Мисля че в онзи ден Господ прие тази жена сред причастниците …

Трябва да разбираме крайната цел на всички тези наши великденски приготовления. Защото ние се готвимда отпразнуваме не нечий рожден ден или имен ден, или някакво официално събитие, което няма отношение към Църквата. Идва „денят Господен”, Възкресението Христово. Напълно нелепо е заради подготовката за Господния ден да се лишим от Божието тайнство.

По-добре да не се подготвим за Пасха в нашето земно разбиране за това: да не сготвим някое ястие – тъй или иначе ще се наядем в следпасхалните дни. Но сега е Страстната седмица. И най-важно в тези дни е да вървим с Господа, с Неговите ученици по този скръбен, мъчителен път. Тогава и Пасха ще бъде за нас тържество, истински Празник на празниците.

Главен мотив в литургията на Велики четвъртък е песнопението „На Твоята Тайна вечеря за участник ме приеми днес, Сине Божи”. В това песнопение чуваме и думите: „Защото няма да издам на враговете Ти тайната, нито целувка ще Ти дам като Юда”. Ако отнесем това към съвременните християни – кои се враговете на Господа и коя е тайната, която можем да им издадем?

Не само на Велики четвъртък, припомняме си тези думи на всяка литургия, когато се готвим за Свето Причастие.Светите отци казват, че с греховете си ние „разпъваме” Господа. Наистина, когато грешим, ние се отвръщаме от нашия Господ и се обръщаме към греха. Всеки грях всъщност е предателство на Бога. Всеки път, когато се изповядваме, ние си спомняме, че отново и отново сме се уподобили на Юда, уподобили сме се на онези апостоли, които изоставят Христа, разбягват се и Го оставят сам.

Пред нас стоят два пътя: пътят на Юда и пътят на апостол Петър. Редно е винаги да помним, че ние сме с Петър, че сме ученици на онзи, когото Господ постави основа на Своята Църква. Добре е да постъпваме така, както постъпи апостол Петър. Макар да прояви малодушие, макар да се отрече от Христа, но все пак той намери в себе си сили, за да се покае и – което е най-важно – да се промени.

Впоследствие точно той – малодушният рибар, който три пъти каза, че „не познава Човека”, ще се превърне в един от най-мъжествените проповедници на Евангелието. Винаги трябва да помним това и да имаме пред себе си неговия добър пример.

Хората, които не са вярващи, упрекват християните, че те използват изповедта за успокояване на съвестта; т.е. че християните си позволяват да грешат както и колкото си искат, а после се изповядват и си живеят все едно нищо не се е случило. Те смятат, че изповедта и причастието са лекият път. Така ли е?

Изповедта не допринася за разслабване на душата, дори напротив, тя прави човека по-отговорен. Това е един вид изпит, преди, по време и след който ние съвсем не изпитваме чувство на лекота и свобода, а напротив – ние сме съсредоточени, внимателни и отговорни.

Защо е необходимо колкото се може по-често да се изповядваме, редовно да пристъпваме към това тайнство? Ние знаем думите на Господа: „В каквото те заваря, за това и ще те съдя”*. Наистина, никой не знае, кога ще дойде Страшният съд Господен.

Освен това, съществува понятие като навик, привикване към греха. Ако се изповядваме веднъж в седмицата, едни ще са прегрешенията, които ще споменем: тогава човек много по-ярко помни малките си грешки, провинения и това го подбужда да се отнася по-внимателно към себе си.

Ако се изповядваме веднъж месечно или още по-рядко, върху сърцето сякаш се образува слой, под който остават видими само най-големите грехове. Това ще е съвсем различен списък от прегрешения, защото на практика ще спрем да обръщаме внимание на тези грехове, които по-малко се забелязват, но които са не по-малко опасни.

Ако не се изповядаме навреме, веднага след като сме съгрешили, раната в душата – а всеки грях всъщност е рана – започва да се уголемява, да се разраства. Така малката драскотина върху сърцето на човека е незабележима, но тя невидимо се разширява и може да достигне критични размери, така че дори и хирургичната намеса да не е в състояние да спре този процес.

И в духовния живот е така. Докато драскотината е малка, докато грехът е „пресен” и ние го виждаме пред себе си, трябва колкото се може по-скоро да го изповядаме. За да не ни обременява нищо, за да не ни притиска нищо към земята. За да можем с цялото си сърце да се въздигнем към нашия Бог.

*Вж. Иез. 33:13-20. Текстът е цитат от „Лествица на божественото изкачване”, стъпало 7:50. Това не е пряк цитат от Иезекиил, макар св. Йоан да го споменава като източник. | http://www.pravmir.ru

Превод: Евгения Николчева

******************************

Източник: http://www.antiochian.org
Превод: Павел Стефанов

Великият пост и Страстната седмица са два отделни постни периода, както и две отделни чествания. Великият пост завършва в петък на шестата седмица (в деня преди Лазаровден). Страстната седмица започва веднага след това. Нека да разгледаме значението на всеки един от специалните дни на Страстната седмица.

Лазаровден: Лазаровден е денят, с който започва Страстната седмица. Тя е посветена на възкресението на Лазар – приятел на нашия Господ, който е бил в гроба четири дни. Това действие потвърждава всеобщото възкресение на мъртвите, което всички ние ще изпитаме при Второ пришествие на Господ Иисус Христос. Това чудо довело много хора до вярата, но също така е довело до решението на първосвещениците и фарисеите да убият Иисус Христос (Йоан 11:47-57).

Вход Господен в Ерусалим: Нашият Господ влиза в Йерусалим и е обявен за цар – но в земен смисъл, тъй като много хора по Негово време търсели политически Месия. Нашият Господ е Цар, разбира се, но от различен тип – вечният Цар пророкуван чрез пророк Захарий. Ние използваме палмови клонки през този ден, за да покажем, че ние също приемаме Иисус Христос като истинският Цар и Месия на евреите, Когото сме готови да следваме – дори до Кръста.

Велики понеделник, вторник и сряда: Първото нещо, което трябва да се каже за тези служби и за повечето от другите служби през Страстната седмица е, че те са „пригодени“ в очакване. Всяка служба върви дванадесет часа напред. Вечерната служба, следователно, е всъщност утринната служба на следващия ден, докато утренните служби на Велики четвъртък и Велика събота са всъщност службите на идващата вечер.

Разбирайки това, нека да обърнем внимание към службите на Велики понеделник, Велики вторник и Велика сряда (отслужвани съответно вечерта в неделя, понеделник и вторник). Службите през тези дни са известни като Младоженеца или Последование на Жениха. В първата служба в неделя вечерта свещеникът носи иконата на Христос Младоженеца с шествие и ние пеем „Химна на Младоженеца“. Ние виждаме Христос като Младоженеца на Църквата, носещ белезите на Своите страдания, и така подготвящ сватбено тържество за нас Божието царство.

Всяка една от тези служби на Последованието на Жениха има определена тема. На Велики Понеделник се почита паметта на благословения Йосиф, син на патриарх Иаков. Йосиф често се разглежда като предобраз на Христос. Йосиф бил предаден от братята си, хвърлени в яма и продаден в робство от тях. По същия начин, нашият Господ беше отхвърлен, предаден от Своите и продаден на смърт. Евангелското четене за деня е относно безплодната смокиня, която Христос проклел и изсушил, защото тя не родила плод. Безплодната смоковница е притча за тези, които са чули Божието слово, но не принасят плодове на покаяние и не се покоряват на Словото. Първоначално изсъхването на смокинята е свидетелство против тези евреи, които отхвърлят Божието слово и Спасителя. Обаче то е и предупреждение към всички хора, във всички времена, че е важно не само да се слуша Божието Слово, но и да се изпълнява на действие.

Притчата за десетте девици се чете на Велики вторник. Тя разказва историята на петте девици, които напълнили светилниците си в подготовка за посрещане на младоженеца, докато останалите пет допуснали светилниците им да угаснат, а оттам и не били допуснати до сватбеното тържество. Тази притча е предупреждение, че ние винаги трябва да сме готови да посрещнем нашия Господ, когато Той дойде отново. Темата на деня се подсилва от химна, който пеем: „Виждам Твоя чертог украсен, мой Спасителю, но нямам брачна одежда, за да мога да вляза. O Подателю на Светлината, освети одеждата на моята душа и спаси мен„. Темата на Велика сряда е покаяние и прошка. Ние помним грешницата, която помаза нашия Господ в очакване на смъртта Му. Нейното покаяние и любовта й към Христос е темата на прекрасното песнопение, който се пее през тази нощ, напомняйки ни още един път, преди „да е станало твърде късно“, че ние също можем да бъдем простени, ако се покаем.

Св. Тайнство Елеосвещение: Тайнството Свето Елеосвещение се чества на Велика сряда вечерта. Всъщност тази служба може да се прави по всяко време на годината, особено когато човек е болен. Обаче поради нашата нужда от прошка и духовно изцеление, ние отслужваме тази служба по време на Страстната седмица за опрощение на греховете ни. Ние трябва да се подготвим за тази служба с молитва, както се готвим и за Светото Причастие.

Велики четвъртък: На Велики четвъртък ние се обръщаме към последните събития за нашия Господ и на Неговите страдания. Четвъртък сутринта започва с вечерна Света литургия в памет на Тайната вечеря. Както вече споменахме, това е всъщност вечерната служба на Велики четвъртък, отпразнува сутринта в очакване. Всеки трябва да се постарае и да положи усилия да се причасти на тази служба, както е било на Тайната вечеря, когато нашият Господ е установил светата Евхаристия. На тази Литургия Господ отново ни дава Своите пречисти Тяло и Кръв.

Четвъртък вечерта започва всъщност със службите на Разпети петък. Четенето на дванадесетте Евангелията, описващи страданията на Христос, припомнят тъжното време на Христовото Разпятие. След прочитането на петото Евангелие светият Кръст се изнася и се прави с него шествие около църквата, а тялото на Христос е приковано на кръста в центъра на църквата.

Разпети петък: Това е ден на строг пост. Не се яде и не се пие нищо на този ден. Това е единственият ден в цялата година, в който не се служи Света Литургия, от какъвто и да е вид. На сутринта ние служим Царските часове. Тези тъжни часове, както четем в различните песнопения и химни, наблягат на Разпятието. Следобед се извършва вечерната служба на снемането на тялото на Христос от кръста. По време на четенето на Евангелието тялото на нашия Господ е свалено от кръста и увито в нова, бяла ленена плащаница. Това действие означава снемането на тялото Христово от кръста от Йосиф Ариматейски (Йоан 19:38-42). По-късно в службата се прави шествие с плащаницата с тялото Христово върху нея и се поставя в наскоро украсена гробница. Вечерта се отслужва Опело Христово. Тази служба започва по тъжен начин, но до края на службата ние вече сме в очакване на Възкресението на нашия Господ. Запомнете отново, че на Разпети петък вечерта Опелото Христово е всъщност първата служба на Велика събота, денят, в който тялото на нашия Господ почива в гроба, докато Неговата пречиста душа слиза в ада, за да освободи верните от Стария Завет.

Велика събота: Този ден е ден на надежда и очакване. На сутринта ние отслужваме вечерна света Литургия, която е посветена на Христовата победа над смъртта. Носят се светли одежди, тъй като ние очакваме Христовото възкресение. Лаврови листа се хвърлят в цялата църква по време на служба, защото в древните времена лавровите листа били знак на победа. След като листата са разпръснати хорът пее „Възкресни, Боже, и съди земята, защото на Тебе принадлежат всички народи„. Старозаветната история на Йона в корема на кита се чете на тази служба, защото Йона се вижда в Църквата като предобраз на Христос. Както Йона беше три дни в корема на кита и след това беше върнат обратно върху земята, така и нашият Господ е бил три дни в гроба преди Неговото славно Възкресение. С Вечерната Божествената Литургия на Велика събота завършват служенията на Страстната седмица и ни води до навечерието на Великото и Свето Възкресение.

Страстната седмица

*****************************

Тайната вечеря: Марк 14:12-31

Молитвата в Гетсимания: Марк 14:32-42; Иоан 18:1

12. Во првиот ден на Бесквасници, кога го колеа Пасхалното јагне, учениците Негови Му рекоа: „Каде сакаш да отидеме и да приготвиме, за да ја јадеш пасхата?”
13. И прати двајца од учениците Свои, па им рече: „Отидете в град; и ќе ве сретне еден човек, што ќе носи вода во стомна; одете по него.
14. И каде што ќе влезе тој, кажете му на домаќинот: »Учителот вели: каде е собата, во која ќе ја јадам пасхата со учениците Свои?«
15. И тој ќе ви покаже голема соба, послана, приготвена; таму згответе ни.”
16. И излегоа учениците Негови и дојдоа во градот, и најдоа како што им беше рекол, па ја приготвија пасхата.
17. А кога се стемни, Он дојде со дванаесетте.
18. И кога седеа и јадеа, Исус им рече: „Вистина ви велам: еден од вас, што јаде со Мене, ќе Ме предаде.”
19. Тие се разжалостија и почнаа еден по друг да велат: „Да не сум јас?”
20. А Он им одговори и рече: „Еден од дванаесетте е, што мака со Мене во чинијата.
21. Но Синот Човечки иде, како што е напишано за Него. Само тешко му на оној човек, преку кого Синот Човечки ќе биде предаден; подобро ќе беше за тој човек, да не беше се родил!”
22. И кога јадеа, зеде Исус леб, го благослови, го прекрши, па им даде и рече: „Примете,
јадете; тоа е Моето тело.”
23. Потоа ја зеде чашата, заблагодари и им ја даде; и се напија од неа сите.
24. И им рече: „Тоа е Мојата крв на Новиот завет, која се пролива за мнозина.
25. Вистина ви велам: Јас нема да пијам веќе од лозовиот плод сè до оној ден, кога ќе пијам нов во царството Божјо.”
26. Па, откако испеаја благодарствена песна, отидоа во Елеонската Гора.
27. И им рече Исус: „Сите ќе се соблазните заради Мене во оваа ноќ; зашто е напишано: »Ќе го поразам пастирот и ќе се разбегаат овците«.
28. Но после, кога ќе воскреснам, ќе отидам во Галилеја пред вас.”
29. А Петар Му рече: „Дури и сите да се соблазнат, јас не!”
30. Му рече Исус: „Вистина, ти велам: дека уште денес, во оваа ноќ, пред да запее петел двапати, ти трипати ќе се откажеш од Мене.”
31. Но тој уште повеќе тврдеше: „Ако треба дури и да умрам со Тебе, нема да се одречам од Тебе.” И сите така рекоа.

********

32. Пристигнаа во пределот, по име Гетсиманија; и им рече на учениците Свои: „Седете овде, додека отидам да се помолам!”
33. И ги зеде со Себе Петра, Јакова и Јована; се замисли и почна да тагува,
34. па им рече: „Душата Ми е смртно нажалена; останете тука и бидете будни!”
35. И штом се оддалечи малку, падна на земја и се молеше, за да Го одмине оној час, ако е можно;
36. и велеше: „Ава, Оче! Сè е можно за Тебе; отклони ја од Мене оваа чаша; но не како Јас што сакам, туку како – Ти.”
37. Па дојде и ги затече да спијат, и му рече на Петра: „Симоне, спиеш ли? Не можеш ли еден час да бидеш буден?
38. Бидете будни и молете се за да не паднете во искушение: духот е бодар, но телото е слабо.”
39. И пак отиде и се помоли, изговарајќи ги истите зборови.
40. А кога се врати, ги најде пак како спијат, оти очите им беа натежнале; и не знаеја што да Му одговорат.
41. И по третпат дојде и им рече: „Спиете само и почивате! Свршено е, дојде часот; еве, се предава Синот Човечки во рацете на грешници.
42. Станете да одиме! Еве, наближи оној што Ме предава!”

*********

1. И штом го рече ова, Исус отиде со учениците Свои преку +потокот Кедрон, каде што имаше градина, и во неа влезе Он и учениците Негови.

************************

• Утрена: Лука: 22:1-39
• Василеева Литургија:
  • Апостол: 1 Коринтјани 11:23-32
  • Евангелие: Матеј 26:1-20; Јован 13-1:17, 26; Матеј 26:21-39; Лука 22:43-45; Матеј 26:40-27:2
• Час први: Јеремија 11:18-12:5, 9-11, 14-15
• Вечерна: Исход 19:10-19; Јов 38:1-23, 42:1-5; Исаија 50:4-11

1. Се приближуваше празникот Бесквасници, наречен Пасха;
2. а првосвештениците и книжниците гледаа како да Го погубат, оти се плашеа од народот.
3. И влезе сатаната во Јуда, наречен Искариот, еден од бројот на дванаесетте.
4. И кога отиде, се договори со првосвештениците и началниците, како да им Го предаде.
5. Тие се зарадуваа и се согласија да му дадат сребреници.
6. И тој вети, и бараше погодно време, да им Го предаде тајно од народот.
7. И дојде денот Бесквасници, кога требаше да се заколе пасхалното јагне;
8. па ги испрати Исус Петра и Јована и им рече: „Отидете и пригответе ни пасха, за да јадеме!”
9. А тие Му рекоа: „Каде сакаш да приготвивме?”
10. Он им рече: „Ете, влегувајќи в град, ќе ве сретне човек со стомна вода; одете по него во куќата, каде што ќе влезе,
11. и кажете му на домаќинот од куќата: »Учителот ти вели: каде е собата, во која треба да јадам пасха со учениците Свои?«
12. И тој ќе ви покаже голема одаја, послана; таму пригответе.”
13. Кога отидоа, најдоа како што им беше рекол и ја приготвија пасхата.
14. А кога дојде времето, Он седна на трпезата и дванаесетте апостоли со Него.
15. И им рече: „Од сè срце сакав да ја јадам оваа пасха со вас, пред да пострадам;
16. оти, ви велам: нема веќе да јадам од неа, дури таа не се доврши во царството Божјо.”
17. Па како ја зеде чашата, заблагодари и рече: „Земете и разделете ја помеѓу себе,
18. зашто нема да пијам од лозовиот плод, додека не дојде царството Божјо.”
19. Потоа зеде леб и заблагодари, го прекрши и им даде, велејќи: „Ова е Моето тело, што се дава за вас; правете го ова за Мој спомен!”
20. Исто така и со чашата, по вечерата, велејќи: „Оваа чаша е Новиот завет со Мојата крв, која се пролива за вас.
21. Но, ете, раката на оној што Ме предава е со Мене на трпезава.
22. Синот Човечки, пак, оди, според она како што е определено, но тешко му на оној човек, што ќе Го предаде.”
23. И почнаа да се прашуваат помеѓу себе, кој ли ќе е од нив што ќе го направи тоа?
24. А се појави помеѓу нив и препирка, кој од нив да се смета за поголем.
25. Но Он им рече: „Царевите владеат над народите, а оние што управуваат над нив се викаат добротвори.
26. Вие, пак, немојте така; но поголемиот меѓу вас да биде како најмалиот, и тој, што е старешина, да биде како слуга.
27. Зашто кој е поголем: тој што седи на трпеза, или оној што слугува? Зар не е оној што седи? А Јас сум меѓу вас како слуга.
28. Но вие сте, кои издржавте со Мене во Моите напасти,
29. и Јас ви ветувам, како што Ми вети Мојот Отец, царство,
30. за да јадете и да пиете на трпезата Моја во царството Мое, и да седнете на престоли и да им судите на дванаесетте Израилеви колена.”
31. И рече Господ: „Симоне, Симоне, ете, сатаната посака да ве сее како пченица;
32. но Јас се молев за тебе, за да не намали твојата вера; а ти некогаш, кога ќе се обратиш, укрепи ги браќата свои!”
33. А тој Му одговори: „Господи, готов сум да одам со Тебе и в затвор, и на смрт.”
34. Но Он му рече: „Ти велам, Петре, нема денес да пропее петел, дури трипати не откажеш оти Ме познаваш.”
35. Па им рече: „Кога ве пратив без ќесе, и без торба, и без обувки, останавте ли лишени од нешто?” Тие одговорија: „Од ништо.”
36. И им рече: „Но сега, кој има ќесе, нека си го земе, исто така и торба; а кој нема, нека си го продаде облеклото и да купи нож;
37. зашто, ви велам, на Мене треба да се изврши и ова од Писмото: »И меѓу злочинци Го кладоа.« Оти она што се однесува на Мене, се исполнува.”
38. А тие рекоа: „Господи, еве овде има два ножа.” Он им одговори: „Доволни се.”
39. И кога излезе, тргна, како обично кон Елеонската Гора; по Него одеа и учениците Негови.

********

23. А јас го примив од Господа она, што ви го предадов; а тоа е дека Господ Исус онаа ноќ, кога Го предадоа, зеде леб,
24. и, откако заблагодари, го прекрши и рече: „Земете, јадете, ова е телото Мое, кое се крши за вас; правете го ова за спомен Мој!”
25. По вечера, исто така, зеде и чаша, па рече:”Оваа чаша е Новиот завет во Мојата крв; ова правете го, кога ќе пиете за Мој спомен!”
26. Оти, кога ќе го јадете овој леб и кога ќе ја пиете оваа чаша, вие ќе ја објавувате смртта на Господа, додека Он не дојде.
27. Затоа, оној што недостојно јаде од овој леб и пие од чашата Господова, виновен ќе биде спрема телото и крвта на Господа.
28. Но, човекот да се испита самиот себе и потоа да јаде од овој леб и да пие од оваа чаша.
29. Зашто, кој јаде и пие недостојно, тој го јаде и пие своето осудување, бидејќи не го
разликува телото Господово.
30. Па затоа меѓу вас има многу немоќни и болни, а мнозина и умираат.
31. Оти, ако бевме се испитувале сами себе, тогаш немаше да бидеме осудени.
32. Но судејќи нè, Господ нè накажа, за да не бидеме осудени заедно со светот.

********

1. И кога ги заврши Исус овие зборови, им рече на учениците Свои:
2. Знаете дека по два дни ќе биде Пасха и Синот Човечки ќе биде предаден на распјатие.
3. Тогаш првосвештениците и книжниците, и старешините народни се собраа во дворот на првосвештеникот, по име Кајафа,
4. и се советуваа како да Го фатат Исуса со измама и да Го убијат;
5. но рекоа: „Само не на празникот, за да не стане бунт во народот.”
6. А кога беше Исус во Витанија, во куќата на Симона Прокажениот,
7. се приближи до Него една жена, која носеше шише со скапоцено миро, и го изли врз главата Негова, кога Он седеше на трпезата.
8. И штом го видоа тоа учениците Негови, се расрдија и рекоа: „Какво е тоа растурање?
9. Оти тоа миро можеше да се продаде многу скапо и парите да се разделат на сиромаси.”
10. Но Исус, разбирајќи го тоа, им рече: „Зошто ја буните жената? Таа направи добро дело за Мене;
11. оти сиромасите ги имате секогаш покрај себе, а Мене Ме немате секогаш;
12. таа, изливајќи го тоа миро врз телото Мое, Ме приготви за погребение.
13. Вистина, ви велам: каде и да биде проповедано ова Евангелие по цел свет ќе се прикажува за нејзин спомен и тоа што го направи таа.”
14. Тогаш еден од дванаесетте, по име Јуда Искариот, отиде при првосвештениците
15. и рече: „Што ќе ми дадете, па да ви Го предадам?” А тие му предложија триесет сребреници.
16. И оттогаш тој бараше погодно време да Го предаде.
17. А во првиот ден на празникот Бесквасници пристапија кон Исуса учениците и Му рекоа: „Каде сакаш да ти приготвиме да јадеш пасха?”
18. Он им рече: „Одете в град при тој и тој човек и кажете му: »Учителот вели: времето Ми наближи, при тебе ќе ја прославам Пасхата со учениците Свои.«“
19. Учениците направија како што им заповеда Исус и ја приготвија пасхата.
20. Штом се стемни, Он седна на трпезата со дванаесетте.

*******

1. А пред празникот Пасха, знаејќи Исус дека Му дојде часот Негов за да премине од овој свет кон Отецот, и бидејќи ги засака Своите во светот, до крај ги засака.
2. И на вечерата, кога ѓаволот беше вдахнал во срцето на Јуда Симонов Искариот за да Го предаде,
3. Исус, знаејќи дека Отецот сè Му предал во рацете и +дека од Бога излегол и дека при Бога оди,
4. стана од вечерата, ја соблече својата горна облека и кога зеде крпа, се препаша;
5. потоа истури вода во сад за миење и почна да ги мие нозете на учениците и да ги брише со крпата, со која што беше препашан.
6. Дојде и при Симона Петра, а тој Му рече: „Господи, Ти ли ќе ми ги миеш нозете?”
7. Исус одговори и му рече: „Јас што правам сега, ти не знаеш, но подоцна ќе разбереш.”
8. Петар Му рече: „Никогаш Ти нема да ми ги измиеш нозете мои!” Исус му одговори: „Ако не те измијам, нема да имаш дел со Мене.”
9. Симон Петар Му рече: „Господи, тогаш не само нозете мои, туку и рацете и главата.”
10. Исус му одговори: „На измиениот треба само нозете да му се измијат, оти е целиот чист; и вие сте чисти, но не сите.”
11. Бидејќи Он знаеше кој ќе Го предаде, па затоа и рече: „Не сите сте чисти.”
12. А кога им ги изми нозете, ја облече облеката и седна пак на трпезата, па им рече: „Знаете ли, што ви направив?
13. Вие Ме наречувате Учител и Господ; и право велите, бидејќи Јас сум таков.
14. Ако, пак, Јас, Господ и Учител, ви ги измив нозете, тогаш и вие сте должни еден на друг да ги миете нозете.
15. Затоа ви дадов пример да правите и вие така, како што ви направив Јас.
16. Вистина, вистина ви велам: нема слуга поголем од својот господар, ниту пратеник поголем од оној што го пратил.
17. Кога го знаете ова, блажени сте, ако го извршувате.

26. Одговори Исус: „Оној е, на кого Јас ќе му натопам залак и подадам.” И кога натопи залак, му го подаде на Јуда Симонов Искариот.

******

21. И кога јадеа, им рече: „Вистина, ви велам: еден од вас ќе Ме предаде.”
22. Тие многу се нажалија и секој од нив почна да Го прашува: „Да не сум јас, Господи?”
23. А Он им одговори и рече: „Оној што ќе макне со Мене во чинијата, тој ќе Ме предаде.
24. Синот, пак, Човечки, вистина си оди, како што е напишано за Него; но тешко му на оној човек, преку кого Синот Човечки ќе се предаде; добро ќе беше за тој човек ако не беше се родил.”
25. А Јуда, што Го предаде, одговори и рече: „Да не сум јас, Рави?” Му одговори: „Ти рече.”
26. И кога јадеа, Исус зеде леб, го благослови и рече: „Земете, јадете, ова е Моето тело.”
27. И како ја зеде чашата, заблагодари, им даде и рече: „Пијте од неа сите;
28. зашто ова е Мојата крв на Новиот завет, која се пролива за мнозина, за опростување на гревовите.
29. И вам ви велам, оти отсега нема да пијам од овој лозов плод сè до оној ден, кога ќе пијам нов со вас, во царството на Мојот Отец.”
30. И откако испеаја благодарствена песна, се искачија во Елеонската Гора.
31. Тогаш им рече Исус: „Сите вие ќе се соблазните заради Мене уште во оваа ноќ; зашто е напишано: »Ќе Го поразам пастирот и овците од стадото ќе се разбегаат.«
32. А по воскресението Мое ќе отидам порано од вас во Галилеја.”
33. Тогаш Петар Му одговори и рече: „Дури и сите да се соблазнат заради Тебе, јас никогаш нема да се соблазнам.”
34. Исус му рече: „Вистина, ти велам: дека оваа ноќ, уште пред да пропее петел, трипати ќе се одречеш од Мене.”
35. Петар Му кажа: „Ако затреба дури и да умрам со Тебе, нема да се откажам од Тебе.” Истото го рекоа и сите ученици.
36. Потоа отиде Исус со нив на едно место, наречено Гетсиманија, и им рече на учениците: „Поседете тука, додека отидам онаму да се помолам.”
37. И кога ги поведе со Себе Петра и двајцата Зеведееви синови, се натажи и почна да тагува.
38. Тогаш им рече Исус: „Смртно е нажалена Мојата душа; останете тука и видете будни со Мене!”
39. И како се пооддалечи малку, падна ничкум; се молеше и говореше: „Оче Мој, ако е можно, нека Ме одмине оваа чаша; но не како Јас што сакам, туку како Ти.”

********

43. И Му се јави ангел од небото и Го поткрепуваше.
44. Па, бидејќи се наоѓаше во внатрешна борба, поусрдно се молеше, а потта Му беше како капки крв, што паѓаа на земјата.
45. Штом стана од молитвата, дојде при учениците Свои и ги најде заспани од тага.

*******

40. Па дојде при учениците и ги затече како спијат, и му рече на Петра: „Толку ли не можевте еден час да останете со Мене будни?

2. и откако Го врзаа, Го одведоа, и Го предадоа на управникот Понтиј Пилат.

********

18. Господ ми откри, и јас знам; ти ми ги покажа нивните дела.

5. Кога трчаше со пешаците и тие те изморија, како можеш тогаш да се натпреваруваш со коњи? И ако беше спокоен во мирна земја, што ли ќе правиш, кога ќе се крене Јордан?

9. Наследството Мое стасна како птица шарена, врз која од сите страни се нафрлуваат други грабливи птици. Одете, собирајте се сите полски ѕверови, одете да го изедете.
10. Многу пастири го растурија Моето лозје, го изгазија со нозе делот Мој: Мојот драг дел го направија гола пустелија, –
11. го направија пустиња, и тој запусте, плаче пред Мене; целата земја ја опустошија, оти никој не го зема тоа при срце.

14. Така вели Господ за сите мои лоши соседи, кои ги напаѓаа делата, што ги извршив за наследството на Мојот народ, Израилот. Еве, Јас ќе ги откорнам од земјата и домот Јудин ќе го истргнам од неговата средина.
15. Но, откако ќе ги истргнам, пак ќе ги вратам и ќе ги помилувам, и секого ќе го доведам во неговиот дел и секого – во земјата негова.

********

10. И му рече Господ на Мојсеја: “Слези од гората при народот и објасни им и очисти го денес и утре, и нека ги исперат облеките свои;
11. и нека се приготват за третиот ден, зашто во третиот ден ќе слезе Господ на гората Синајска пред сиот народ,
12. а ќе поставиш граници за сиот народ од сите страни и ќе им кажеш: ‘Пазете да не се качувате на планината и да не се допирате до подножјето нејзино; секој, кој ќе се допре до гората, ќе биде предаден на смрт.
13. Никаква рака да не се допре до неа, туку со камења да биде убиен или со стрела да биде застрелан; добиток ќе е или човек, жив да не остане. А кога трубата ќе затруби отегнато, кога облакот ќе се крене од планината, тогаш ќе можат да се качат на гората.’“
14. И Мојсеј слезе од гората кај народот; и го очисти народот, и тие ги испраа облеките свои.
15. И му рече на народот: “Бидете готови и за три дни не приближувајте се до жените!”
16. А третиот ден, пред осамнувањето, загрме и молњи засветкаа, и настана густ облак над гората Синајска, и затруби труба со многу силен глас, така што затрепери сиот народ, кој беше утаборен.
17. Тогаш Мојсеј го изведе народот од таборот, за да Го пресретне Бога, и застана во подножјето на гората.
18. А гората Синајска целата беше во дим, зашто Господ беше слегол над неа во оган; и дим се креваше од неа, како дим од печка, и се уплаши сиот народ;
19. и гласот на трубата стануваше се посилен. Мојсеј зборуваше, а Господ му одговараше гласно.

********

1. Кога Елијуј престана да говори, Господ му одговори на Јова од бурата и рече:
2. „Кој е тој, што замрачува Провидението со зборови без смисла?
3. Препаши ја сега половината своја како маж: Јас ќе те прашувам, а ти објаснувај Ми:
4. каде беше ти кога ги поставував основите на земјата? – кажи, ако знаеш.
5. Кој ѝ ги определи мерките? Знаеш ли: кој го оптегнува јажето околу неа?
6. Врз што се зацврстени основите нејзини? Кој ѝ го положи аголниот камен,
7. кога ликуваа утринските ѕвезди, и кога сите Божји синови извикуваа од радост?
8. Кој го затвори морето со врата, кога тоа се истргна, та излезе како од утроба;
9. кога облаците ги направив негова облека и маглата – негова повивка;
10. кога му ја дадов мојата наредба и му наместив клучалки и врата;
11. кога му реков: »до тука ќе дојдеш и нема да преминуваш, и тука е границата на твоите горди бранови?
12. Си му давал ли ти некогаш во животот свој заповед на утрото и си го посочувал ли на зората местото нејзино,
13. за да ги опфати краиштата на земјата и да ги истресе од неа безбожниците,
14. за да се измени земјата како глина под преса и да стане како разнобојна облека,
15. да се одземе од беззакониците светлината нивна и да се скрши издигнатата рака нивна?
16. Си слегувал ли во длабочината морска и си влегувал ли да ја испитуваш бездната?
17. Се отворале ли пред тебе вратите на смртта; си ја видел ли ти вратата на смртната сенка?
18. Си ја разгледал ли ширината на земјата? Кажи го, ако го знаеш сето тоа.
19. Каде е патот кон живеалиштето на светлината и каде е местото на темнината,
20. за да стигнеш до границите нејзини и да ги знаеш патеките до домот нејзин?
21. Ти го знаеш тоа, зошто тогаш беше веќе роден; но бројот на дните твои е мошен голем.
22. Си влегувал ли ти во местата на снегот и си ги видел ли сокровиштата на градот,
23. што Јас ги чувам за смутно време, за денот на битка и војна?

*******

1. Му одговори Јов на Господа и рече:
2. „Знам, дека Ти сè можеш, и дека намерата Твоја не може да биде неизвршена.
3. Кој е тој, што го помрачува Провидението – со зборови што не ги разбира? Ете, јас го говорев она што не го разбирав, за чудни дела, што не можев да ги знам.
4. Послушај ме, викав јас, и ќе говорам, и што ќе Те прашам, објасни ми го.
5. Бев слушал за Тебе со слухот на увото; сега, пак, очите мои Те гледаат;

*******

4. Господ Бог ми даде вешт јазик, за да можам со зборови да го поткрепувам изнемоштениот: секое утро Он го разбудува името Мое, за да слушам како оние што се учат.
5. Господ Бог ми го отвори увото, и јас не се спротивставив, не отстапив назад.
6. Грбот Свој го подметнав на оние што Ме биеја, и образите свои – на оние што Ме удираа; лицето Свое не го скрив од подбив и плукање.
7. И Господ Бог ми помага: затоа не се срамувам, затоа го држам лицето Свое како кремен, и знам дека нема да останам посрамен.
8. Близу е Оној, Кој Ме оправдува: кој сака да се натпреварува со Мене? Да застанеме заедно. Кој сака да се суди со Мене? Нека пристапи кон Мене.
9. Ете, Господ Бог Ми помага: Кој ќе ме осуди? Ете, сите тие како облека ќе изветвеат; молец ќе ги изгризе.
10. Кој од вас се плаши од Господа, го слуша гласот на Неговиот Син? Кој оди во мрак, без светлина, да се надева на името Господово и да се потпира врз својот Бог.
11. Ете, сите вие што палите оган, кои сте вооружени со запалени стрели – одите во пламенот на вашиот оган и на стрелите, што сте ги вжештиле! Тоа ќе ви биде од Мојата рака: во маки ќе умрете.”

************

Дванадесет евангелия

Евангелие 1. Иoaн. 13:31-18:1.
Евангелие 2. Иoaн. 18:1-28.
Евангелие 3. Мат. 26:57-75.
Евангелие 4. Иоан. 18:28-19:16.
Евангелие 5. Мат. 27:3-32.
Евангелие 6. Марк. 15:16-32.
Евангелие 7. Мат. 27:33-54.
Евангелие 8. Лук. 23:32-49.
Евангелие 9. Иоан. 19:25-37.
Евангелие 10. Марк. 15:43-47.
Евангелие 11. Иоан. 19:38-42.
Евангелие 12. Мат. 27:62-66.

31. Кога тој излезе, Исус рече: „Сега се прослави Синот Човечки и Бог се прослави во Него.

1. И штом го рече ова, Исус отиде со учениците Свои преку +потокот Кедрон, каде што имаше градина, и во неа влезе Он и учениците Негови.

********

1. И штом го рече ова, Исус отиде со учениците Свои преку +потокот Кедрон, каде што имаше градина, и во неа влезе Он и учениците Негови.
2. А тоа место го знаеше и Јуда, кој сакаше да Го предаде, зашто Исус често се собираше со учениците Свои таму.
3. Тогаш Јуда, откако зеде една чета војници и слуги од првосвештениците и фарисеите, дојде таму со фенери, со светила и со оружје.
4. А Исус, знаејќи сè што ќе стане со Него, излезе и им рече: „Кого го барате?”
5. Му одговорија: „Исуса од Назарет.” Исус им рече: „Јас сум.” Со нив стоеше и Јуда, што Го предаваше.
6. А кога им рече: „Јас сум” – тие се повлекоа назад и паднаа на земјата.
7. Тогаш пак ги праша: „Кого го барате?” А тие рекоа: „Исуса од Назарет.”
8. Исус одговори: „Ви реков дека сум Јас; па, ако Ме барате Мене, оставете ги овие да си одат;
9. за да се изврши словото кажано од Него: »Од оние, што си Ми ги дал, никого не погубив.«“
10. А Симон Петар, кој имаше нож, го извади, го удри слугата на првосвештеникот и му го отсече десното уво. Името на слугата му беше Малх.
11. Но Исус му рече на Петра: „Стави го ножот во ножницата. Зар да не ја испијам чашата што Ми ја даде Отецот?”
12. Тогаш четата и војводата, и слугите јудејски, Го фатија Исуса и Го врзаа,
13. И Го одведоа најнапред кај Ана, зашто тој беше дедо на Кајафа, кој во таа година беше првосвештеник.
14. А Кајафа беше оној, што ги посоветува Јудејците, дека подобро е да умре еден човек за народот.
15. По Исуса одеше Симон Петар и еден друг ученик; а тој ученик му беше познат на првосвештеникот, и влезе со Исуса во дворот на првосвештеникот.
16. А Петар стоеше надвор, покрај
портата. Другиот, пак, ученик, што му беше познат на првосвештеникот, излезе, ѝ рече на вратарката и го воведе Петра.
17. Тогаш слугинката вратарка му рече на Петра: „Да не си и ти од учениците на Овој Човек?” Тој рече: „Не сум.”
18. А слугите и робовите беа запалиле оган и стоеја, па се грееја, оти беше студено. Со нив стоеше и Петар, и се грееше.
19. Првосвештеникот, пак, Го праша Исуса за учениците Негови и за Неговото учење.
20. Исус му одговори: „Јас му зборував на светот јавно; Јас секогаш поучував по зборниците и во храмот, каде што секојпат се собираат Јудејците, и тајно ништо не сум зборувал.
21. Зошто Ме прашуваш Мене? Прашај ги оние, кои слушале, што сум зборувал; тие знаат што сум говорел.”
22. Кога Он го рече тоа, еден од слугите, кој стоеше близу, Го удри Исуса по образ и рече: „Така ли му одговараш на првосвештеникот?”
23. Исус му одговори: „Ако реков лошо, докажи го лошото; ако ли, пак, добро – зошто Ме биеш?”
24. Тогаш Ана Го прати врзан при првосвештеникот Кајафа.
25. А Симон Петар стоеше и се грееше. И му рекоа: „Да не си и ти од учениците Негови?” Тој откажа и рече: „Не сум.”
26. Еден од слугите на првосвештеникот, што му беше роднина на оној, кому Петар му го беше отсекол увото, рече: „Не те ли видов и тебе во градината со Него?”
27. А Петар пак одрече; и веднаш петел запеа.
28. И Го поведоа Исуса од Кајафа во преторијата. Но беше утро, и тие не влегоа во неа, за да не се осквернат, како би можеле да ја јадат пасхата.

********

57. А оние, што го фатија Исуса, Го одведоа при првосвештеникот Кајафа, каде што беа собрани книжниците и старешините.
58. Петар, пак, одеше по Него оддалеку, до дворот на првосвештеникот; и како влезе внатре, седна со слугите, за да го види крајот.
59. А првосвештениците и старешините, и целиот Синедрион бараа лажно сведоштво против Исуса, за да Го убијат
60. и не наоѓаа; и, макар што пристапија многу лажни сведоци, не најдоа. Но најпосле дојдоа двајца лажни сведоци,
61. и рекоа: „Овој кажа: »Можам да го урнам Божјиот храм и за три дни да го соѕидам.«“
62. И како стана првосвештеникот, Му рече: „Ништо ли не одговараш? Што сведочат овие против Тебе?”
63. Но Исус молчеше. А првосвештеникот Му рече: „Те заколнувам во Живиот Бог да ни кажеш: Ти ли си Христос, Син Божји?”
64. Исус му одговори: „Ти рече! Ви велам пак: отсега ќе Го гледате Синот Човечки како седи оддесно на силата и како доаѓа по небеските облаци.”
65. Тогаш првосвештеникот ја раскина облеката своја и рече: „Овој хули на Бога! Каква потреба имаме повеќе од сведоци? Ете, сега го чувте Неговото хулење.
66. Како ви се чини?” А тие одговорија и рекоа: „Заслужува смрт!”
67. Тогаш Го плукаа в лице и Го удираа по образите, а други Го биеја
68. и говореа: „Проречи ни, Христе, кој Те удри?”
69. А Петар седеше надвор во дворот. И се приближи до него една слугинка и му рече: „И ти беше со Исуса Галилеецот.”
70. Но тој се одрече пред сите, велејќи: „Не знам што зборуваш.”
71. А кога одеше кон вратата, го виде друга и им рече на оние што беа таму: „И овој беше со Исуса Назареецот.”
72. И пак се одрече тој со клетва: „Не Го познавам Човекот.”
73. Малку потоа се приближија оние, што стоеја таму и му рекоа на Петра: „Навистина, и ти си од нив, зашто и говорот твој те издава.”
74. Тогаш тој почна да се колне, и се заколна: „Не Го познавам Човекот.” И веднаш запеа петел.
75. И се сети Петар на Исусовите зборови, што му ги рече: „Уште петел пред да пропее, трипати ќе се одречеш од Мене.” Па излезе надвор и плачеше горко.

*******

28. И Го поведоа Исуса од Кајафа во преторијата. Но беше утро, и тие не влегоа во неа, за да не се осквернат, како би можеле да ја јадат пасхата.

16. И тогаш им Го предаде, за да биде распнат. И Го зедоа Исуса, и Го поведоа.

********

3. Тогаш Јуда, што го предаде, кога виде дека е Он осуден, се покаја и ги врати триесетте сребреници на првосвештениците и старешините,
4. велејќи им: „Згрешив, оти предадов невина крв.” А тие му одговорија: „Што ни е грижа нам за тоа? Мисли му ти.”
5. И како ги фрли сребрениците во храмот, излезе и отиде, та се обеси.
6. Првосвештениците ги прибраа сребрениците и рекоа: „Не чини да се оставаат во црковната каса, оти се цена за крв.”
7. И како се советуваа, ја купија со нив грнчаревата нива, за да погребуваат во неа луѓе од други места.
8. Затоа и до денес таа нива се вика Крвна нива.
9. Тогаш се исполни реченото преку пророкот Јеремија: „И ги зедоа триесетте сребреници, цената на Непроценливиот, Кого Го оценија синовите Израилеви,
10. и ги дадоа за грнчаревата нива, како што ми кажа Господ”.
11. И Исус застана пред управникот. И тој Го праша, велејќи: „Ти ли си Царот Јудејски?” Исус му одговори: „Ти велиш”
12. И кога Го обвинуваа првосвештениците и старешините, Он ништо не одговараше.
13. Тогаш Му рече Пилат: „Не слушаш ли колку сведочат против Тебе?”
14. И не му одговори ниту на еден збор, така што управникот се чудеше многу.
15. А на секој празник Пасха управникот имаше обичај да му отпушта на народот по еден затвореник, кого што би го побарале.
16. Тогаш тие имаа еден прочуен затвореник, по име Варава.
17. И кога се собраа, Пилат им рече: „Кого сакате да ви го пуштам: Варава ли, или Исуса, наречен Христос?”
18. Оти знаеше дека Го беа предале од завист.
19. Во тоа време, кога тој седеше во судот, жена му порача да му кажат: „Не прави Му ништо на Тој Праведник, оти денеска многу пострадав насон,
заради Него.”
20. Но првосвештениците и старешините го наговорија народот да го измоли Варава, а Исуса да Го погуби.
21. Тогаш управникот ги праша: „Кого од двајцата сакате да ви го пуштам?” Тие одговорија: „Варава!”
22. Пилат им рече: „А што да направам со Исуса, наречен Христос?” Му одговорија сите: „Да биде распнат!”
23. Управникот рече: „Па какво зло направил?” Но тие уште посилно извикаа и рекоа: „Да биде распнат!”
24. Пилат, штом виде дека ништо не помага, а буната се зголемува, зеде вода, ги изми рацете пред народот и рече: „Невин сум за крвта на Овој Праведник; мислете му вие!”
25. И одговарајќи целиот народ, рече: „Крвта Негова нека падне на нас и на нашите деца!”
26. Тогаш им го пушти Варава, а Исуса, откако Го бичуваа, Го предаде да биде распнат.
27. Потоа управниковите војници Го зедоа Исуса во судницата и ја собраа целата чета околу Него,
28. па, откако Го соблекоа, Му облекоа багреница;
29. исплетоа трнов венец, Му Го кладоа на главата и Му дадоа во десната рака трска; и паѓајќи на колена, Му се потсмеваа и велеа: „Радувај се, Царе Јудејски!”
30. И плукаа на Него и, како ја зедоа трската, Го удираа по главата.
31. А кога Го исмеаја, Му ја соблекоа багреницата, Му ги облекоа Неговите алишта и Го поведоа на распнување.
32. На излегување сретнаа еден Киринеец, по име Симон; него го натераа да Му го носи крстот.

*********

16. Војниците, пак, Го одведоа внатре во дворот, односно во преторијата, и повикаа цела чета,
17. па Му облекоа багреница, и откако сплетоа трнов венец, Му го кладоа на главата;
18. и почнаа да Го поздравуваат: „Радуј се, Царе Јудејски!”
19. И Го биеја по главата со трска и плукаа на Него; паѓајќи на колена, и Му се клањаа.
20. А кога Го исмеаја, Му ја соблекоа багреницата, Му го облекоа Неговото облекло и Го поведоа на Го распнат.
21. И го натераа некој си Симон Киринеец, таткото на Александар и на Руф, кој се враќаше од поле, да му го носи крстот.
22. Па Го одведоа на местото Голгота, што значи: место на черепи.
23. И Му дадоа да пие вино со смирна, но Он не зеде.
24. Тие што Го распнаа, ги разделија алиштата Негови, фрлајќи ждреб, кој што да земе.
25. Беше третиот час, и Го распнаа.
26. И имаше натпис за вината Негова: „Цар Јудејски.”
27. А со Него распнаа и два разбојника, едниот од десната Негова страна, а другиот од левата.
28. И се исполни Писмото, кое вели: „И меѓу грешници Го ставија.”
29. А минувачите, вртејќи со глава, Го хулеа и велеа: „Аха! Ти, што го уриваш храмот и за три дни го соѕидуваш,
30. спаси Себеси и слези од крстот!”
31. Исто така и првосвештениците заедно со книжниците му се смееја и велеа: „Другите ги спасуваше, а Себе не може да спаси.
32. Христос, Царот Израилев, нека слегне сега од крстот, па да видиме и да поверуваме!” Го хулеа и распнатите со Него.

*******

33. И кога дојдоа на местото, наречено Голгота, што значи: место на черепи,
34. Му дадоа да пие оцет, измешан со жолчка. Но Он вкуси и не сакаше да пие,
35. А штом Го распнаа, ги разделија алиштата Негови, фрлајќи ждреб;
36. па седеа таму и Го чуваа;
37. и Му кладоа над главата натпис, со вината Негова: „Овој е Исус, Царот Јудејски.”
38. Тогаш распнаа со Него и двајца разбојници: едниот од десната страна, а другиот од левата.
39. А минувачите, вртејќи ги главите свои, Го хулеа
40. и велеа: „Ти, што го уриваш храмот и за три дни го соѕидуваш, спаси се Себеси! Ако си Син Божји слегни од крстот!”
41. Исто така и архијереите, заедно со книжниците и старешините, и фарисеите, потсмевајќи се говореа:
42. Другите ги спаси, а Сам Себе не може да спаси. Ако е Он Цар Јудејски, нека слезе сега од крстот, па ќе поверуваме во Него.
43. Се надеваше на Бога, нека Го избави сега, ако е по волјата Негова, оти беше рекол: »Син Божји Сум!«“
44. И разбојниците, распнати со Него, Го хулеа исто така.
45. А од шестиот час настана темнина по целата земја, до деветтиот час;
46. а околу деветтиот час извика Исус со висок глас и рече: „Или! Или! Лама савахтани?” А тоа значи: „Боже Мој, Боже Мој, зошто Си Ме оставил?”
47. А некои од оние што стоеја таму, кога го чуја тоа, рекоа: „Овој го вика Илија.”
48. И веднаш еден од нив отрча, зеде сунѓер, го натопи во оцет и го надена на трска, па Му даваше да пие.
49. Другите, пак, велеа: „Чекајте, да видиме, дали ќе дојде Илија да Го спаси.”
50. А Исус, откако повторно извика со висок глас, го испушти духот.
51. И наеднаш се расцепи црковната завеса на два дела, од горниот крај до долниот; и земјата се затресе; и карпи паднаа;
52. и гробови се отворија; и многу тела на упокоени светии воскреснаа;
53. па како излегоа од гробовите, по воскресението Негово, влегоа во светиот град и се јавија на мнозина.
54. А стотникот и оние, што со него заедно Го чуваа Исуса, откако го видоа земјотресот и сè друго што стана, се уплашија многу и говореа: „Навистина Овој бил Син Божји!”

********

32. Водеа и двајца злочинци, за да ги погубат со Него.
33. И кога дојдоа на местото, наречено Черепница, Го распнаа таму Него и злочинците, едниот оддесно, а другиот одлево.
34. А Исус рече: „Оче, прости им, оти не знаат што прават!” И кога го делеа облеклото Негово, фрлија ждреб.
35. А народот стоеше и гледаше; се потсмеваа заедно со народот и првосвештениците, велејќи: „Други спаси, нека Се спаси и Сам, ако е Он Христос, избраникот Божји!”
36. Исто така и војниците се подигруваа со Него: приближувајќи се, тие Му поднесуваа оцет,
37. и велеа: „Ако си Ти Царот Јудејски, спаси се Сам!”
38. А над Него имаше натпис, напишан на грчки, латински и еврејски: „Овој е Царот Јудејски.”
39. Еден од распнатите злочинци хулеше на Него, велејќи: „Ако си Ти Христос, спаси Себеси и нас!”
40. А другиот, кога одговори, го искара и рече „Зар и од Бога не се боиш, кога си веќе и сам осуден?
41. Ние сме праведно осудени, зашто примивме заслужена казна според нашите дела; но Он ништо лошо не направил.”
42. И Му рече на Исуса: „Сети се на мене, Господи, кога ќе дојдеш во царството Свое!”
43. А Исус му рече: „Вистина ти велам: денес ќе бидеш со Мене во рајот!”
44. А беше веќе околу шестиот час и настана мрак по целата земја, до деветтиот час;
45. и сонцето потемне, и црковната завеса се расцепи преку средината.
46. А Исус извика гласно и рече: „Оче, во Твои раце Го предавам Својот дух!” И штом го рече тоа, издивна.
47. Стотникот, пак, кога виде што стана, Го прослави Бога и рече: „Навистина Овој Човек бил праведник!”
48. И сиот народ, што беше се собрал да гледа, кога виде што стана, се враќаше со удирање в гради.
49. А сите Негови познати, и жените, што Го следеа од Галилеја, стоеја подалеку и го гледаа тоа.

********

25. При крстот Исусов стоеја мајка Му Негова и сестрата на мајка Му, Марија Клеопова, и Марија Магдалина.
26. А Исус, штом ја виде мајка Си, и ученикот, кого го љубеше, како стои, ѝ рече на мајка Си: „Жено, ете ти син!”
27. Потоа му рече на ученикот: „Ете ти мајка!” И од тој час ученикот ја зеде при себе.
28. По ова, знаејќи Исус дека е сè свршено, за да се исполни Писмото, рече: „Жеден сум.”
29. Таму стоеше сад, полн со оцет. Тие наквасија сунѓер во оцетот, го закачија на трска и Му принесоа до устата Негова.
30. А кога вкуси Исус оцет, рече: „Се сврши!” И кога ја наведна главата, го предаде духот.
31. Бидејќи беше петок, Јудејците, за да не останат телата на крст во сабота, оти во таа сабота беше голем ден, го замолија Пилата да им ги прекршат колената и да ги симнат.
32. Тогаш дојдоа војниците и им ги прекршија колената на првиот, како и на вториот, што беа распнати со Него.
33. А кога дојдоа до Исуса и Го видоа дека беше веќе умрен, не Му ги прекршија колената;
34. но еден од војниците со копје Му ги прободе ребрата, и наеднаш истече крв и вода.
35. И кој виде – посведочи, и сведоштвото му е вистинско; и знае дека кажува вистина, за да поверувате вие.
36. Оти ова стана, за да се исполни Писмото: »Коска Негова нема да се прекрши.«
37. И друго Писмо пак вели: »Ќе погледнат на Оној, Кого Го прободоа.«

*******

43. дојде Јосиф од Ариматеја, прочуен член на советот, кој и сам го очекуваше царството
Божјо, се осмели и влезе при Пилата и го помоли за телото Исусово.
44. Пилат се зачуди дека Он веќе умрел: и кога го извика стотникот, го праша дали одамна умрел.
45. Па штом узна од стотникот, му го даде телото на Јосифа.
46. А Јосиф купи плаштаница, Го симна и Го обви во плаштаницата и Го положи во гроб, што беше издлабен во карпа; и навали камен на гробната врата.
47. А Марија Магдалина и Марија Јосиева гледаа, каде Го полагаат.

*******

38. Потоа Јосиф од Ариматеја, таен Исусов ученик, поради страв од Јудејците, го замоли Пилата да го симне телото Исусово и Пилат му дозволи. Тој дојде и го симна телото Исусово.
39. А дојде и Никодим, кој порано беше отишол ноќе при Исуса, и донесе околу сто литри смес од смирна и алој.
40. Го зедоа телото Исусово и го завиткаа во платно со мирисите, како што е обичај кај Јудејците да погребуваат.
41. На она место, каде што беше распнат, имаше градина и во градината – нов гроб, во кој уште никој не беше полаган.
42. Таму Го положија Исуса, поради петокот јудејски, зашто гробот беше близу.

********

62. На другиот ден, по петокот, се собраа првосвештениците и фарисеите при Пилата,
63. и му рекоа: „Господаре, се сетивме дека Оној измамник, уште дури беше жив, рече: »По три дни ќе воскреснам.«
64. Затоа нареди да се причува гробот до третиот ден, за да не отидат учениците Негови ноќе и да Го украдат, па да му речат на народот: »Воскресна од мртвите!« Та последната измама ќе биде полоша од првата.”
65. Пилат им рече: „Имате стража; одете и направете како што знаете.”
66. Тие отидоа и со стража го осигураа гробот, и каменот го запечатија.

 

Страсна седмица. Велики Понеделник, Вторник и Среда

Великопостните служби през делничните дни на Великия пост са характерни със своето покайно пеене. Царските двери остават затворени, като символ за отделянето на човека от Царството Божие. Църковното облачение е тъмно, обикновено в лилаво ­ цвета на покаянието.

През делничните дни не се извършва Божествена литургия, но за да могат вярващите да се подкрепят в своето подвижническо усилие на поста, чрез приемане на Св. Причастие, се извършва Литургия на преждеосвещените Дарове. Тази служба е много древна, споменава са в каноните от VII в., но е създадена по-рано. По традиция за неин създател се счита св. Григорий Двоеслов, папа Римски (VI в.).

Преждеосвещената литургия се състои от тържествена великопостна вечерня, към която е добавено пренасяне на св. Дарове в олтара и причастяване, но самото освещаване на Даровете не се извършва. Това става по време на Литургията предишната неделя. Затова и службата се казва Преждеосвещена литургия, т.е. на предварително осветените Дарове. Тази служба се извършва в сряда и петък или поне в един от тези дни.

Лазаровата събота е единственият ден в годината, когато се извършва неделно богослужение не в неделя. Това е началото на Пасхалното тържество. По време на Литургията на Лазаровден Църквата прославя Христос като “Възкресение и Живот”, Който още преди Своите страдания и смърт, с възкресяването на Лазар утвърдил предобраза на всеобщото възкресение на човечеството. Именно заради възкресяването на Лазар Христос бил прославен от народа като дългоочакван Месия, Цар Израилев, като изпълнение на старозаветните пророчества.

Самият празник на триумфалния Вход Господен в Иерусалим (Цветница или Връбница) принадлежи към дванадесетте Господски празника. Неговото богослужение е свързано с това на Лазаровден.

На вечернята преди празника се четат пророчествата за Царя-Месия от Стария Завет заедно с евангелските разкази за влизането на Христос в Иерусалим.

На утренята се благославят върбовите клонки, които държим в ръце през време на цялата Литургия, показвайки по този начин, че посрещаме Иисус Христос като Цар и Спасител.

*********************

Велики понеделник, Велики вторник и Велика сряда

През първите три дни на Страстната седмица Църквата припомня последното пребиваване на Господа в Йерусалим. В тези дни богослужението е твърде наситено: извършват се полунощница, утреня, часове с четене на Евангелието и Литургия на преждеосвещените Дарове. По време на часовете се изчитат четирите Евангелия до Евангелието по Йоана гл. 13, 30 стих. На места четенето им започва още от петата или шестата седмица на Великия пост.

Велики понеделник

На Велики понеделник евангелистите ни разказват как Божият син влязъл в Йерусалимския храм и го намерил пълен пълен с търговци. Обхванат от свещен гняв, Той прекатурил масите им, а тях самите изгонил, защото храмът е дом за молитва, а не тържище. (Мат. 21:12-13, Марк 11:15-19; Лук.19:45-46).

Във Велики понеделник Църквата прославя св. патриарх Йосиф – син на св. патриарх Яков и предобраз на Иисус Христос. Йосиф бил продаден от своите братя на пътуващи за Египет търговци. Там, в чуждата нему страна, той преминал през множество страдания, но фараонът го направил втори по власт и положение в цялото царство (Бит 41:38-46). Подобно на Йосиф Господ Иисус Христос бил предаден от евреите на езичниците, бил измъчван и страдал заради човешките грехове.

Църквата ни предлага да размислим също над образа на безплодната смокиня (смоковница), която изсъхнала след като била прокълната от Господ (Марк 11:12-14, 20-26, Мат. 21:18-22). ”Всяко дърво, което не дава добър плод, бива отсичано и хвърлено в огън” (Мат. 3:10).

Така и ние ще бъдем осъдени, ако не живеем в молитвено общение с Бога, не се стремим да се усъвършенствуваме във вярата, не се изпълваме с добродетели,  и не принасяме духовни плодове.

Велики Понеделник (грч: Μεγάλη Δευτέρα) е првиот ден на Страстната седмица. Во него, Црквата се потсетува на последните денови на Христос во Ерусалим, неговото влегување во Храмот и растерувањето на трговците од него, оти тоа е место за молитва, а не пазар. Христос на Своите ученици во повеќе наврати им зборува за Своето страдење кое Му претстои, како и крајот на времињата и Страшниот Суд. На Велики Понеделник Црквата говори и за Неговата беседа во Храмот, за злобните лозари, како и проколнувањето на бесплодната смоква, која го претставува јудејскиот собор, (во кој Исус Христос не нашол вистински плод, туку само лицемерна сенка на законот), но и човечката душа која не ја познава молитвата, покајанието, и која не носи духовни плодови.

На овој ден, Црквата го споменува и старозаветниот патријарх, целомудрениот Јосиф Прекрасен, кој поради зависта на своите браќа бива продаден во Египет; на тој начин, овој старозаветен патријарх е праобраз на безгрешното страдание на нашиот Спасител. Христос, како и Јосиф, станува жртва на зависта на Неговите браќа по крв и вера, и на ист начин е предаден и продаден. На крај, Јосиф завладејува со Египет, и ги храни своите браќа со леб, исто како што и Христос седнува на Својот Престол на мирот и нѐ храни сите нас со небесниот Леб – со Своето Тело и Својата Крв.

Тропар, глас 8:

Еве Младоженецот доаѓа на полноќ,

и блажен е слугата што ќе го најде буден:

недостоен пак, е оној што ќе го најде заспан.

Внимавај значи, душо моја, не отежнувај со сонот,

да не бидеш на смрт предадена и надвор од Цaрството да се затвориш,

туку сепни се викајќи: Свет, Свет, Свет си, Боже,

заради Богородица помилуј нè.

Кондак, глас 8:

Јаков ридаше заради лишувањето од Јосиф

и добриот седеше на кола, како цар почитуван:

затоа што пред сластите на египќанката тогаш не се пороби,

повторно беше прославен од Познавачот на човечките срца

и Давателот на негнилежен венец.

Ексапостилар:

Твојот дворец го гледам, Спасу мој,

украсна облека немам, за да влезам внатре.

Осветли ја облеката на мојата душа,

Просветителу, и спаси ме.

*************************

Велики вторник

“И тъй, бдете; защото не знаете ни деня, ни часа, в който Човешкият Син ще дойде” (Мат. 25:13)

(Евангелско чтение: на утрената Мат. 22:15 – 23:39; на литургията Мат. 24:36 – 26:2).

Велики вторник е ден за поучения и последни нравствени наставления: Господ Иисус Христос ни дава пример как да благотворим – не да даваме от излишъка си за тази цел, а като бедната вдовица да отделим от последните си материални средства.

Когато говори за приближаването на дните на борба и изпитание, Христос разказва за десетте мъдри девици, които били винаги готови да посрещнат Спасителя (Мат.25:1-13). Напомня ни, че трябва “да бодърстваме и да не униваме”, и да държим светилниците си запалени в очакване на Божествения Жених. Затова на Велики вторник Църквата пее:

Ето младоженецът иде в полунощ,
и блажен е тоя раб, когото намери буден,
а недостоен е оня, когото намери безгрижен.

Прочее, внимавай, душо моя, да не те налегне сън,
та да бъдеш предадена на смърт и да останеш вън пред затворените врати на Царството,
но опомни се и възкликни: свят, свят, свят си, Боже,
заради Богородица помилуй нас!

”Светило за тялото е окото” (Мат. 6:22), казва Господ, т.е. непомраченото човешко сърце и душа, а ‘”маслото е милостинята или всичките ни добри дела” (св. Йоан Златоуст). Живеейки добродетелно, със страх Божи и упование в Господа, ще бъдем готови да посрещнем Спасителя и да влезем в брачния чертог – Небесното царство.

Църквата ни припомня също притчата за талантите (Мат. 25:14-30) и ни приканя да се трудим и да усъвършенстваме способностите, с които Бог ни е дарувал.

После следват пророчества за съдбата на град Йерусалим и за последните дни при Второто пришествие Господне (Мат. 25:31-46, Марк 13:1-31, Лук. 21:5-38).

На Велики Вторник (грч: Μεγάλη Τρίτη) се споменува Господовото изобличување на книжниците и фарисеите, Неговите беседи и параболи изречени во Ерусалимскиот Храм, за данокот на кесарот, воскресението на мртвите, за Страшниот Суд, десетте девојки и талантите, Божественото достоинство на Месијата како и за најголемата заповед на Законот.

На Утрената на овој ден се чита дел од Евангелието според Матеј, каде Господ не еднаш, ами седум пати ги разобличува книжниците и фарисеите, велејќи им „Тешко вам, книжници и фарисеи, лицемери“. Истовремено, Тој ги разобличува и садукеите (кои не верувале во воскресeнието) и закониците. Ова разобличување го завршува со страшните зборови на осуда „Змии и породи аспидини, како ќе побегнете од пресудата за во пеколот?“(Матеј 23,33)

На Велики Вторник Господ Христос ја изговорил и беседата на Маслиновата гора за Неговото Второ доаѓање и крајот на светот и векот. По пат, Тој на своите ученици им говорел за разурнувањето на Храмот, што всушност и се исполнило во 70-та година, кога Римјаните го завзеле Ерусалим и го разурнале. Нешто подоцна, (за време на владеењето на императорот Трајан) биле уништени сите негови траги. Иако војсководецот Тит се заложил храмот, како уметничко чудо да биде зачуван, Божјата волја се исполнила така што од жарче случајно оставено од некој римски војник, целиот Храм се запалил и изгорел.

Второто Христово Доаѓање е прикажано преку параболата за десетте девојки, и доаѓањето на Женикот во невестинскиот дом, при што мудрите (далекувидни) пет девојки се вистинските христијани, кои Го чекаат Христос, и имаат вера и љубов, но и добри дела, додека „лудите“ се оние христијани по име (номинални), кои немаат добри дела, и кои нема да учествуваат на свадбената гозба на Агнецот.

На Вечерната на овој ден за последен пат се извршува великопостното Големо повечерие.

Кондак

глас втори

На последниот час, душo,

откако се сети и од посекувањето на смоквата се уплаши,

со талантот што ти е даден трудољубиво работи, бедна,

бдеејќи и велејќи: да не останеме надвор од Христовиот дворец.

****************************

Велика сряда

В деня на Светата и Велика сряда се припомня едно от последните събития преди спасителните за нас страдания на Господ: за многоценното миро, което в искреното си разкаяние една грешница изляла върху главата на Спасителя (Мат.26:6-13, Марк 14:3-9). Успяла да влезе в дома, дето бил Христос, жената, носеща алабастърен съд с драгоценно миро, искала да засвидетелствува почитта си към Него. В бързината, да не й се пречи на доброто намерение, тя счупила съда, по-лесно да се разлее мирото.

Скъпоценното миро струвало триста динария (Марк 14:5), затова някои възнегодували против нея: “защо е това прахосване?”, “мирото можеше да се продаде и парите да се раздадат на сиромаси”. А Христос им отговорил“сиромасите всякога имате при себе си, а Мене не всякога имате”, “тя извърши добро дело за Мене [като] превари да помаже тялото Ми за погребение”. За това й усърдие ще се разгласи по цял свят. Подобно на блудния син грешницата  осъзнала греховете си и ”дошла в себе си”. Да се  опомним и ние за нашето духовно състояние и да се разкаем за греховете си, та с нашите покайни сълзи да “помажем” Господа като оная разкаяла се жена.

В същия ден си припомняме и решението на Синедриона да осъди Иисус Христос. Тогава Иуда Искариот отишъл при иудейските първенци и уговорил да Го предаде за тридесет сребърника (Мат. 26:14-16, Марк 14:10-11, Лук. 22:1-6). И ние се замисляме: дали и ние, които носим Христовото име, не предаваме Христа чрез нашите небогоугодни дела? От тоя ден коленопреклоненията на молитвата не престават.

Евангелско чтение на Велика сряда

На утренята Евангелие от Иоана 12:17-50 (Мат.26:6-13, Марк 14:3-9).
На литургията Евангелие от Матея 26:6-16 (Мат. 26:3-5, 14-16, Марк 14:1-2, 10-11, Лук. 22:1-6).

На Велика Среда (грч: Μεγάλη Τετάρτη) Црквата ги спомнува настаните околу предавството на Христа од страна на еден од дванаесетте апостоли, Јуда Искариот за триесет сребреници, како и помазувањето од страна на покајаната грешница. Имено, по Христовите беседи пред народот, како и јасното пророкување на тоа што треба да се случи, следи помазувањето на Христа од страна на една жена – грешница во Витанија, во домот на Симон прокажаниот, кого Христос претходно го излекувал. Тука треба да се направи разлика помеѓу помазувањето кое шест дена пред Пасха го извршила Марија, сестра му на воскреснатиот Лазар, како благодарност кон Господа.

Покајаната грешница го донела мирото во сад од алавастер; мирото преставува миризлива течност направено од најдобро маслиново масло и смолести материи (како смирна или разни цветови). Гледајќи го помазувањето, Неговите ученици негодувале, сметајќи дека вредноста на мирото би можела да се употреби на поинаков начин – да се продаде и со тие пари да им се помогне на сиромашните. На тоа, Христос им одговорил дека Тој не е тука постојано, додека сиромашните ги имаат секогаш околу нив; уште повеќе, им ја открил вистинската причина поради која жената Го помазала – тоа било сторено за Неговиот погреб, пророкувајќи дека христијаните секогаш ќе се сеќаваат на таа жена, што се потврдува и до ден денешен.

Тогаш Јуда, воден од страста на сребрoљубието, увидувајќи дека нема никаква материјална полза од неговото следење и гневен на својот Учител, оди кај првосвештениците и преговара за предавството. Тројца од Евангелистите зборуваат за советувањето на првосвештениците со старешините јудејски околу погубувањето Христово. Плашејќи се од народни немири, се договориле да Го фатат со лукавство, во тајност и скришност, по завршувањето на пасхалните прослави. Но бидејќи нашле предавник кој би можел тајно да го предаде, и обземени од бесот, решиле тоа да го сторат дури и порано, за време на Пасхата. Овој собир се одржал во дворот на првосвештеникот Кајафа, чие вистинско име било Јосиф, зет на претходниот првосвештеник Анан. Самата цена која била понудена, и за која Јуда не преговарал, е само исполнување на пророштвото Захариино (Захариј 11,12-13).

Во утрото на Велика Среда, по завршената Литургија на Претходоноосветени Дарови, за последен пат се чита великопостната молитва на Св. Ефрем Сирин, и се прават три големи поклони. Потоа веќе не се прават поклони, освен пред плаштеницата на Спасителот во центарот на храмот.

Кондак

глас четврти

Повеќе од блудницата, Добар, беззаконствував,

изобилни солзи никако Тебе не ти принесов:

но со молчење молејќи се, Ти припаѓам,

со љубов целивајќи ги Твоите пречисти нозе:

за да ми дадеш, како Владетел, простување на долговите,

велејќи Ти, Спасe: од моите скверни дела избави ме.

********************************

Што празнуваме во Великата Седмица

**********************************

БИГОРСКИ МАНАСТИР:

Велики Понеделник

12/25 април 2016 лето Господово

„Одејќи на страдање, Спасителот им велеше на Своите ученици: Сите луѓе ќе знаат дека сте Мои ученици, ако ги запазите Моите заповеди; мир имајте меѓу себе и смирени мисли кога мудрувате, и ќе се возвисите; знаејќи Го својот Господ, пејте Му и превозносете Го во сите векови.“

Стихира од Трипеснецот на Велики Понеделник

Полека, со смирени мисли и сострадални срца, како што ги учеше Господ своите апостоли, чекор по чекор навлегуваме во таинственото пространство на црковните богослуженија кои ги откриваат пред нашите очи сите величествено трогателни собитија од последните дни на Спасителот наш овде на земјата. Оставаме сè земно и суетно и чекориме, патуваме заедно со апостолите, одиме за да се сораспнеме со Него, да умреме за плотските наслади, за вечно да живееме со Него. Оти тоа што ќе се случува во храмот во овие следни денови не е само мртов спомен за нешто одамна минато, туку реалност која извира од срцето на вечноста и на која почива светот и нашиот живот. Заборавајќи на себе и своите грижи, се препуштаме на вдахновените богослужбени стихови, кои ни го пронижуваат срцето и кршат душата со својата потресна едноставност, слевајќи ги во едно Стариот и Новиот Завет за да ни ги претстави идните безгрешни страдања на нашиот Христос преку старозаветниот праобраз на целомудрениот Јосиф, неправедно пострадан поради зависта на своите браќа.

И додека така молитвено чекориме, Црквата ни прикажува уште еден библиски образ, неплодната смоква, на која Спасителот, приближувајќи се, нашол само лисја, и ја казнил со исушување. Како да сака да ни напомне преку неа дека на Бога на Му се потребни само лисјата на надворешното лицемерно благочестие, туку вистински плодови на покајанието, слушање на словото Божјо и негово исполнување и дека ние, христијаните како негов избран народ и „нов Израил“ треба да го принесеме тој плод. Бидејќи тие кои лицемерно ја исповедаат верата ќе бидат исушени како неплодната смоква.

Напојувани од овие безвремени библиски прикази во молитвената тишина на Бигорскиот храм, додека со свештена почит се изнесуваше од олтарот иконата на Небесниот Младоженец, монасите и присутните верни со покајание и трепет се прашуваа: „Душо моја, ете Женихот твој доаѓа и „блажен е оној раб што ќе го најде буден“, имаш ли во себе елеј на добри дела, или немарно спиеш? Да не се случи да бидеш посрамена и наместо плодови Он да најде во тебе само лисја и дрво суво, неплодно, недостојно за Царството Негово? Поклонувајќи се пред образот на возљубениот Избраник на нивните души, тие со сета усрдност и надеж во молитвите на Пречистата Богомајка, и во неовоземната милост на нејзиниот Син, побараа од Бога барем во овие последни денови пред сеславното Христово Воскресение да го разбуди со нова ревност нивното срце, да ги утврди со подготвеност до крај да го изодат патот до Голгота, да не се поколебаат од страдањата, да ја понесат со сострадални солзи болката на Христовото Распетие и совоскреснувајќи со Него, да се облечат во нова свадбена облека:

„Твојата свадбена одаја ја гледам украсена, Спасителе мој, и немам облека да влезам во неа. Просветли ја облеката на душата моја, Дарителу на светлина, и спаси ме“.

*****

Велики Вторник

26 април 2016 лето Господово

„Младоженецу, по доброта покрасен од сите луѓе, Кој си нѐ повикал на духовна трпеза во Твојата брачна одаја, ослободиме од грубата облека на моите гревови, со учество во Твоите страдања и, откако ќе ме украсиш со облеката на Твојата убавина, покажи ме како светол гостин на трпезата од Твоето царство, како милостив“

Стихира на стиховни од Утрената Богослужба

Во овие трогателни мигови, кога тивка благодат го обвиткува храмот на Бигорскиот манастир, кога покајните химни плачливо одѕвонуваат во нас, кога срцата силно ги чувствуваат и трепетно ги преживуваат овие свештени мигови на страдањата Христови – Црквата, така чудесно и благоговејно нѐ повикува и ни влева храброст да тргнеме заедно со нашиот Спасител; да бидеме будни и трезвени, да ги измиеме нашите души со покајание, да ги соблечеме нашите стари и изветвени од гревови одежди, и налевајќи ги светилниците наши со елејот на милосрдието да Го пресретнеме Небесниот Младоженец итајќи во радоста на Неговата брачна одаја. Ако вчерашниот ден беше пронижан со споменот за воздржанието Јосифово, еве денес, Црквата ни покажува уште една добродетел – милосрдието, кое е мајка на љубовта, клуч кој ги отвора вратите на духовно радосниот пир, одлика на сите Христијани што ги надминува сите останати знаменија, знак по кој се познаваат учениците Христови. Ете, параболата за десетте девојки, како силен потсетник за будноста, нѐ поттикнува, ако сѐ уште не сме го направиле тоа, барем сега, во овие последни мигови да ја прегрнеме не само чистотата, туку и неодложното извршување на добри дела – елеј кој ќе го запали светилникот на нашиот живот, светлина која ќе засветли во срцата на мнозина. „Бидете будни“, им вели Господ на десетте девојки, секогаш бидете будни и спремни да дадете одговор пред Мене.

Се однесува ли ова и на нас? Допира ли гласот Божји до нашето највнатрешно битие, размислуваме ли за силата на Неговите секогаш актуелни зборови? Колкумина од нас, кои со нетрпение го очекувавме ова свештено време, ги издржаа испитанијата што ги проверуваат сите сили на нашето битие, особено силите на верата, надежта и љубовта? Колкумина од нас можат искрено да признаат дека од немарност духовно изнемоштиле и дека не го направиле она што требало да го направат? Да се налее елеј и светилниците да се запалат, тоа значи да го умножиме дарот на љубовта, да принесеме пред Бога плодови на љубовта и простувањето, да го утешиме и прегрнеме ближниот – нашиот скапоцен сад во кој го излеваме милосрдието. Тоа е одговорност пред Бога и луѓето за доверените ни добрини. А Он, Најмилостивиот, штедро ќе ја испрати Својата благодат, доколку и само малку сме се потрудиле да го направиме тоа во Негово име. Времето минува, нашата иднина зависи од тоа што ни се случува сега, во овој миг, кој е веќе изгубен ако не сме го искористиле за да се дадеме себеси во полза на другите.

А Бигорскиот свештен храм, овој Велики Вторник – чудесно – како елеј го излеваше своето бескрајно благодарење пред Бога за пристигнатите верни од сите краишта на земјата, кои трпеливо ги чекаа овие свештени мигови за заедно со Старецот и Архимандрит Партениј и неговото братство и сестринство, да станат учесници во спасоносните настани. Своето срдечно молитвено благодарење низ отпеаните стихири на грчки јазик, го излеа и псалтот и конзерватор Николаос Манѕурис од Грција, кој заедно со хорот на Бигорското братство особено длабоко ги доживуваше овие свети и значајни мигови.

Еве сега, сите ние стоиме пред иконата на Младоженецот на Црквата, и со растреперени души и солзи во очите, во своите срца ја носиме болката поради сето она што нашиот Спасител го поднесе од неблагодарниот човечки род. Зашто и сега, дваесет века подоцна, ние луѓето го правиме истото: повторно Го плукаме, Му се потсмеваме, Го понижуваме; а го правиме тоа со својата крајна несовесност, со тоа што наместо да се дадеме за ближниот, ние живееме за своите потреби, себично и егоистички, наместо да спроведуваме мир насекаде каде што сме, ние продолжуваме со изливите на гнев, и валкајќи го пред сѐ сопствениот образ, ја презираме Христовата жртва со која Он нѐ ослободил од вечното проклетство.

Премилостив Господи, барем сега на крајот вразуми нѐ, за да се вброиме меѓу оние коишто со елејот на милосрдието ги помазале Твоите рани и се удостоиле да влезат заедно со Тебе во Твојата брачна одаја на радоста. Амин.

*****

Велика Среда

27 април 2016 лето Господово

„Колку е беден Јуда! Гледајќи ја блудницата  како нозете ги целива, тој размислуваше како со измама и со целив да Го предаде (Господа). Таа косата си ја одврзува, а тој со јарост се врзува, наместо миро, носејќи ја одвратната злоба, зашто зависта не знае да го претпочита полезното. О бедо Јудина! Од неа избави ги, Боже, душите наши.“

Како некогаш пред древните Израилци кои четириесет години талкаа во пустината, пред нас е сега духовниот Ханаан – страдањата, смртта и воскресението на нашиот возљубен Господ. Што сè не направи светата Црква за да нè приготви за достојно влегување во таа ветена земја! И сега после толку долгото и внимателно подготвување на почвата и сеењето со надеж, еве богата жетва. Оние што добро се подвизуваа со подвигот на постот и се на крајот на четириесетдневното тугинување, нека влезат слободно во горната одаја на Сион, каде за нив е приготвена бесмртна трпеза. Таму нозете ќе им бидат измиени и од најситната прашина на земни помисли и ќе ги слушнат последните завештанија на Христа Кој поаѓа на страдање, ќе го примат мирот и ветувањето за Духот. Но претходно ќе треба да се сепнат пред една страшна опомена и да слушнат и зборови на трогателно вразумување, да станат сведоци на најужасното и најбезобзирно предавство, оти во тие пресудни мигови наспроти најголемото човекољубие и смирение Христово,  се покажа и најголемата човечка неблагодарност прикажана во лицето на Јуда. О, безумство Јудино! Ни миењето на нозете, ни примањето на Телото и Крвта не можеа да те трогнат, страста на среброљубието задуши сè во тебе. А да беше само разбрал каква неисцрпна бездна е милоста на нашиот долготрпелив Господ, наместо кон погибелното дрво ќе поиташе со вера и покајание кон дрвото на Крстот Христов и ќе примеше прошка заедно со Петар и со покајаниот разбојник!

Затоа Црквата опоменувајќи нè со уделот на Јуда уште еднаш повикува да ги оставиме сите наши мрачни дела, да побрзаме во покајание кон својот Спасител, и да ја положиме во подножјето на Голгота сета тежина на нашите гревови, да ги натопиме со солзи стапалата Негови принесувајќи исповед за своите беззаконија и просејќи од Него исправување на својот живот и победа над своите лоши навики. Пример за тоа нека ни биде жената блудница, која Му пристапи на Исуса, барајќи не телесно туку духовно исцеление и заради ревноста со која Го возљуби, доби прошка на сите свои гревови.

Одекнува со нова сила во срцата на Бигорските монаси и големо мноштво верни тој апостолски повик за покајание макар и во овој последен единаесетти час. Се во храмот ја носи таа покајна боја на душата, која стои пред судот на сопствената совест, свесна дека ќе дојде миг кога ќе застане и на суд пред Бога. А кога дојде, пак, мигот за простување, одреден од Божествените отци наши, нашиот старец, Архимандрит Партениј, целосно предаден и соживеан со прекрасни богослужби, нѐ повика уште еднаш со своето смирение да си простиме еден на друг, но и на сите луѓе: „Отци свети и браќа, еве Светата Црква, пред самиот почеток на најсветите и спасителни Страдања на нашиот Спасител, уште еднаш нѐ повикува на искрено простување. Затоа да си простиме еден со друг, но да им простиме и на оние наши браќа и сестри кои сега не се со нас, како и мислено да им простиме на сите луѓе, зашто Синот Божји токму тоа и го направи – му прости на целото човештво. Најпрво ве молам да ми простите мене, грешниот и недостојниот, сѐ што згрешив во мојот живот со збор, дело или помисла.“

Избави ги Боже, душите наши од бедата Јудина! И таинствено се раѓа во срцето спасоносна решителност никогаш повеќе да не живееме така како Христовиот живот и Неговата смрт да се нешто потполно неважно за нас. Го примаме како печат на ова завештание осветувањето преку Христовото свето Тело и чесна Крв за прошка и исцеление на душите и телата, обновување на силите и подготовка за голема борба против секакво зло, како вистински воини Христови.

Нека Господ Благиот, откако ќе не вразуми со примерот на беззакониот Јуда и просветли со зраците на спасителното покајание, ги очисти нашите души и тела за да се удостоиме во следните денови да  ги споделиме со Христа Неговите спасителни страдања, не како удел на смртта туку како средство за наше единство со Него во вечноста.

**************************

Източник: http://www.goarch.org

Адаптация: Людмила Грибнева

„Εлате и приемете светлина от незалязващата Светлина и прославете Христа, Който възкръсна от мъртвите.”*

Драги родители,

Вечерта на Велика събота ние стоим в църквата обградени от тъмнина и почтително чакаме един единствен пламък да донесе светлина на всички ни. Свещеникът излиза от царските двери носейки тази светлина. На фона на пеенето на цитирания тропар, топло сияние бавно пропълзява от свещ на свещ и преди това затъмнената църква изведнъж заблестява ярко и става красиво озарена. Предизвикателството на Възкресението е да отнесем светлината със себе си в домовете си на всяка Пасха – не само със свещите си, но и със сърцата си, позволявайки на тази светлина да се разпространява във всичко, което правим като личности и семейства. Трябва да помним, че много, след като нашата великденска свещ се е разтопила, светлината на Христос все още силно свети в нас; трябва да се превърнем в човешки свещи, които предават Христовата светлина на всеки човек, с когото се срещнем!

Пътуване през страстната седмица беше създадено за млади хора от 6ти до 9ти клас. Това ръководство се предлага в допълнение към изданието, за да помогне на вас и вашите семейства да вървите през тази най-свята от всички седмици. Напредвайки към Възкресението се молим това средство да помогне  на семейството ви да се приближите към нашия Господ и Спасител. Дано всички изпитаме радостта от Възкресението, така че да разгласиме победоносно: Христос воскресе! Воистину воскресе!

С любов в Христа,

Център за семейна грижа

Гръцка православна епархия на Америка

Подготовка за Страстната седмица

На Велики вторник (по време на службата, която е понеделник вечерта), ние отбелязваме притчата за десетте девици. Според нея всички жени взели лампи със себе си, за да посрещнат Жениха, но само пет си взели и допълнително масло, за да не изгаснат лампите им. Тези жени отделили време, за да се подготвят подобаващо да влязат в Празника. Нека разгледаме примера на мъдрите девици, за да се подготвим правилно за празника Възкресение, като проверим дали имаме достатъчно „масло”, за да издържим през Страстната седмица. Ето някои предложения за това как да подготвите семейството си.

Преценете седмицата си

• Снабдете се с копие от службите и другите дейности, които ще се провеждат във вашата църква през Страстната седмица.
• Решете по какъв начин семейството ви ще участвува в различните служби и други дейности, след което ги запишете върху семейния календар, така че да се виждат от всички.

Оставете настрана всичко, което можете

• Помислете за обичайните си домашни задължения и обичайното ви седмично натоварване. Наистина ли са необходими? Ако можете, отложете ги и ги преместете за друго време.
• Обмислете дали можете да отмените всички уроци по пиано, балет, спорт и други извънучилищни занимания за тази седмица – пропускането на една седмица няма да бъде от значение в голямата програма на живота.
• Има и други неща, които трябва също да премахнете – завистта, гнева, клюките и прочие, няма време за такива неща тази седмица. Всъщност, старанието да се освободите от тези за постоянно би било още по-добре, но засега започнете с тази седмица.

Подгответе се! Подгответе се! Подгответе се!

• Направете всичко, което можете да направите преди Страстната седмица.
• Определете един семеен работен ден, за да се подготвите за Страстната седмица, вероятно между сутрешната служба на Лазаровден и вечернята. Почистете къщата, изперете и изгладете дрехите и сгответе за седмица напред.
• Направете списък на нещата, които въпреки този работен ден ще изискват внимание през седмицата. Разделете дейностите и определете подходящото време да ги изпълните. Помнете, че трябва да опростявате нещата.
• Сгответе голяма тенджера варива и ориз (да, можете да ги ядете няколко последователни вечери), подгответе фъстъчено масло и сандвичи и подредете дрехите на всеки за седмицата напред.

Бъдете мирни и тихи

• Изключете телевизора. Изключете радиото и компютъра (или включете църковна музика).
• Ако можете, изключете напълно мобилния си телефон и електронната поща. Ако не можете да направите това поради необходимост, определете конкретно време на деня, когато и двете не са разрешени (може би от времето, когато се прибирате вкъщи, докато излезете отново на следващата сутрин).
• Определете време за тишина, когато семейството ви се въздържа от говорене, освен в спешни случаи. Относно децата, уверете се да имат нещо, което да им помогне да съсредоточат вниманието си върху Господ през това тихо време чрез молитва, четене, писане или дори рисуване на картини.

Откъснете се от този свят само за една седмица, той отново ще ви чака, когато се върнете. Страстната седмица е само седем дни; отделете ги и се заангажирайте като семейство да живеете коренно различно през този период. Отдайте живота си изцяло на Бог – в края на краищата Той даде живота Си изцяло за нас!

Адаптирано от „Подготовка за Празника” от Мелиса К. Цонгранис (Orthodox Observer, March 2008)

Ден след ден през Страстната седмица

У дома и в църквата със семейството ни

Има няколко неща, които можем да направим като родители минавайки през Страстната седмица, за да помогнем на децата си да станат активни участници във всичко, което тази седмица може да предложи. Като начало, научете повече за отделните дни и какво се чествува на всеки от тях (добри източници за това са сайтовете: http://www.bg-patriarshia.bg/ илиhttp://www.pravoslavieto.com/). Предварително проверете и кога са службите през Страстната седмица в енорийския ви храм. Запознаването на децата ви със службите ще им помогне да знаят какво да очакват, за какво да внимават и какво да търсят. Ако децата ви са малки и няма да могат да издържат всички служби, обединете четенето на Библията, молитвите и темите от службите с подготовката им за сън. Отново търсете простотата; вдъхновете сърцата им, но не ги обсипвайте с подробен анализ на всяка служба. Ето няколко допълнителни дейности, които можете да направите, за да изживеете Страстната седмица всеки ден, вкъщи и в църквата.

Лазаровден

Учете чрез иконите. През Страстната седмица се показва истинско съкровище от красиви икони, които разказват историята. Преди да отидете на църква, запознайте децата с различните икони, които ще видят през тази седмица. Можете да ги откриете в православни сайтове като посочените по-горе. Можете да принтирате икони за оцветяване и да ги дадете на децата. Богат избор за Господските и Богородичните празници, праведниците и светците има на сайта: http://hristianche.ucoz.com/index/0-31.

В църквата днес: Днес много от църквите включват децата в подготовката на клонките за Цветница. Ако това е практиката и във вашата енория, позволете на децата си да се включат.

Вход Господен в Йерусалим – Цветница

Научете повече за Страстната седмица чрез красивите песнопения. Планирайте предварително и започнете да учите децата си на някои от тях. Правейки това ще помогнете на децата си да се свържат по-силно със службата, на която присъстват. Текстовете на някои православни песнопения на църковнославянски език можете да видите на:http://www.pravoslavieto.com/2/orthopraxis/church_music.htm

В църквата днес: Първата от службите Последование на Жениха започва тази вечер. Ако можете, присъствувайте цялото семейство. Кажете на децата си, че свещеникът ще излезе напред с иконата на Жениха. Помолете децата си да направят разлика между тази икона на Иисус и другите негови икони в църквата.

Велики понеделник

За две важни теми ще чуем на тазвечершната служба – готовността и лицемерието. Днес отделете време да прочетете притчата за петте мъдри и петте неразумни девици (Матей 25:1-13) и обсъдете как можем да се подготвим да посрещнем нашия възкръснал Господ. Също така обсъдете и лицемерието. Как се стремим да живеем искрен живот като християни и да не сме лицемери в света?

В църквата днес: Миналата вечер децата ви за пръв път чуха красивата песен „Ето, Женихът идва!” („Се Жених грядет” на църковнославянски), окуражете ги да опитат да пеят заедно с певеца/ хора.

Велики вторник

Днес темата за покаянието звучи силно, докато научаваме историята на грешницата. Прочетете Лука 7:35-50, евангелският урок, който разказва историята й. Накарайте децата да помислят какво биха могли да предложат, за да засвидетелствуват уважение на Христос точно така, както направила тя. Може да бъде простичко нещо, като рисунка или молитва, или нещо по-сложно, като доброволно отдаване на свободното ви време за помощ на по-неудачните от вас хора.

В църквата днес: По време на днешната вечерня Последование на Жениха имаме красивата стихира на преподобна Касиана. Накарайте по-големите деца да слушат внимателно или да я прочетат. Кажете им да забележат по какъв начин песента разказва историята, която сте прочели по-рано днес. Важно е за децата ви да осъзнаят, че нашата църковна химнология е основана върху традицията и Светото писание на нашата вяра.

Велика сряда

Днес в много православни енорийски храмове се извършва светото тайнство Маслосвет (в България е на Велики четвъртък, бел. прев.). Научете повече за него от:http://www.pravoslavieto.com/docs/Tainstva/sv_maslosvet.htm

В църквата днес: Службата за великия Маслосвет се състои от четене на по 7 откъса от Апостола и от Евангелието. Продължителността може да бъде предизвикателство за децата. Елате снабдени с моливи и хартия и им дайте да разберат, че искате да внимават в четенията на Евангелието и след това да нарисуват картина за всяко от тях. Когато се приберете у дома, позволете на децата да споделят творенията си и да разкажат различните библейски уроци.

Велики четвъртък

Днес планирайте боядисването на великденските яйца. Можете да научите за символизма на яйцата от http://dveri.bg/adcq. Оцветете няколко в традиционното червено и позволете на децата повече творчество с останалите яйца. Нека използват религиозни символи и разнообразие от специални материали за декорация на яйца. По-големите деца поощрете да опитат да изпишат яйцата по стара восъчна технология от Самоковско, Ихтиманско и Велинградско (комплекти с писалка и восък също се продават в големите магазини за хранителни стоки, особено веригите). Тези богато украсени яйца ще бъдат красив спомен от великденското празненство.

В църквата днес: Днес се служи Божествената литургия на св. Василий Велики. Опитайте се да я посетите като семейство, преди да отидете на работа и училище. Денят ще завърши с вечерната служба, която включва четене на дванадесет Евангелия на светите страсти на Господа Бога и Спасителя наш Иисус Христос. Това е красива, но много дълга служба и може да се окаже предизвикателство за децата и времето им за лягане. Ако това е проблем, опитайте да присъствате на част от службата. Уверете се, че добре сте подготвили децата за това какво да очакват и на какво да обърнат внимание по време на службата. След петото четене на Евангелието, Христос е прикован на кръста.

Разпети петък

Днес опитайте да направите дома си възможно най-тих. Помислете дали да не задържите вкъщи децата си, така че да могат да прекарат деня подготвайки се за Великден. След като ще искате да донесете светлината на Възкресението вкъщи след среднощната служба, помогнете на децата да се подготвят като украсят с религиозни символи малък или голям буркан, в който да сложат свещ. Могат да използват различни перманентни маркери или да залепят отвън хартиени икони.

В църквата днес: Днес има три служби: Царски часове, вечерня с изнасяне на св. Плащеница и вечерта – Опело Христово. В допълнение, някои енории предлагат и специални активности за младежите, напр. дискусии на библейски теми. Ако няма подобни към вашия храм, попитайте свещеника с какво може вашето семейство да помогне за подготовката на Възкресение, например с почистване, украсяване или друга дейност, която трябва да се свърши.

Велика събота

Днес планирайте да омесите козунаците и да направите специални великденски сладки с децата. Всяка стъпка от подготовката на тези сладки разказва историята на Великден. Рецептата и инструкции можете да откриете тук. Започнете да ги правите сутринта и ще бъдат готови, когато се върнете от среднощната служба за Възкресение Христово – във фурната ще ви очаква приятна изненада.

В църквата днес: Светата Василиева литургия днес е първото обявление на Възкресението. Помолете децата внимателно да слушат откъса от Стария завет за историята на тримата момци (Пророчеството на Даниил). Окуражете ги да пеят отговора тропара на тримата момци „Хвалите Господа…”. След литургията на някои места свещеникът раздава цветя на вярващите, пеейки „Възкресни, Господи!”

Свето Възкресение на нашия Господ и Спасител Иисус Христос

„Христос воскресе! Воистину воскресе!” Православните християни по целия свят победоносно обявяват тази новина в продължение на цели 40 дни след Великден. Със семейството си научете как да поздравявате за Възкресение Христово на различни езици. Започнете с езиците на ваши познати. Отличен помощник ще ви бъде сайтът Pascha Polyglottahttp://srbigham.com/en/, където  можете да разберете великденския поздрав на 250 езика.

В църквата днес: Не забравяйте, че литургическото чествуване не свършва със службата за Великден; то продължава с прекрасната вечерня в първия ден на Пасха. Тази служба предвижда Евангелието да се чете на различни езици в знак на това, че много народи са повярвали в проповедта на Възкресението. Ако вие или децата ви знаете чужд език, кажете това на свещеника, може и да ви позволи да му помогнете.

Предизвикателство: Да живееш Вазкресението

Когато мироносците пристигнали на гроба на Иисус на третия ден, ангелът им казал: „Той не е тук, но възкръсна!” и те бързо отнесли добрата новина на апостолите. По подобен начин, по пътя към Емаус, Христос се присъединил към двама от учениците Му и им Се разкрил, след като преломил хляб с тях. Те също се върнали в Йерусалим и възвестили, че „Господ наистина е възкръснал!”

В православната Църква сме благословени да имаме прекрасната традиция на Пасхалното богослужение. След като получим Христовата светлина от свещеника и кажем „Христос воскресе! Воистину воскресе!”, някои от нас ще останат до края на Пасхалната служба, за да вземат Свето Причастие и да изживеят „славата” и „великолепието” на „новата и свята Пасха”. За съжаление, обаче, много от нас вместо това ще се върнат вкъщи рано, носейки запалените си свещи и ще приключат „Празника на празниците” чисто и просто спазвайки традицията да прекръстим вратата и да се насладим на вкусната Великденска храна.

Кои са начините, с които като семейства можем да запазим пламъка на светлината на Възкръсналия Христос да горят в сърцата ни след като приключат Великденските тържества? Как можем да продължим да подражаваме на радостта на мироносците и учениците, които били посетени от Възкръсналия Бог? Ето няколко предизвикателства:

• Съсредоточете се върху факта, че Възкресението не приключва на Пасха – Църквата ни дава 40 дни, за да го празнуваме. Ние пеем „Христос воскресе!” в ежедневните си молитви и палим великденската си свещ като физически спомен от Христовото излизане от тъмнината. Продължаваме и да обявяваме „Христос воскресе! Воистину воскресе!” всеки път, когато срещнем някого.
• Повече от просто думи, Христос говорел с действията Си. Направете Великден време за вашите и тези на семейството ви „Великденски решения”. Като семейство направете списък на прости неща, които искате да промените и подобрите. Направете го забавно като изработите таблица за награди и за родителите. Дръжте се отговорни един-друг, но не забравяйте и да се забавлявате!
• Донасянето на Светлината на Христос вкъщи означава не само продължаване на всички добри навици, които сме се стремили да установим през Великия пост, но също и споделяне на „светлината” с  другите. Продължавайки да се молим, да служим на нуждаещите се, и да свидетелстваме в ежедневните си дейности, ние поддържаме Христовата светлина ярка. Като семейство започнете някакъв благотворителен проект, или продължете този, който сте започнали през поста.
• Ако намирането на време за изучаване на Библията не е било лесно, сега е прекрасно време да започнете. За ежедневно четене от Великден до Петдесетница, следвайте четците на откъси от Библията на Църквата, която в Своята мъдрост, се съсредоточава върху Евангелието от Йоан и Деянията на апостолите. За по-малките деца, четете от детската Библия или се опитвайте да направите оригинала разбираем за нивото им.

*цитатът е взет от http://vseh-svjatih.blogspot.bg/2015/04/blog-post_11.html

******************************

Синаксарско чтење на Велику среду

У свету и Велику среду да чинимо спомен жене блуднице која помаза Господа миром, најбожанственији Оци нам заповедише, зато што ово би мало пре спаситељског страдања. Након што Исус уђе у Јерусалим, и затим беше у дому Губавог Симона, жена к Њему приступи и изли на Његову главу оно скупоцено миро. То беше овде учињено због тога да се, по Спасовој речи, посвуда и међу свима њено најгорљивије дело проповеда. А одакле се она подиже и дође, пошто гледаше Христову саосећајност и заједништво са свима, и још кад сада виде да Га уведоше у дом губавца, за кога закон заповедаше да му се као нечистом одрекне заједница? Помисли, дакле, жена да ће како је ономе губу тако и њену душевну болест исцелити. И тако док Он сеђаше за вечером, на врх Му главе излева миро, чија је цена била тристо динара, тојест шездесет асарија, десет новчића, три сребреника. Ученици јој запретише, а највише Јуда Искариотски, но Христос је заштити, да не би пресекли њену добру намеру. Затим Он и погребење своје напомиње, одвраћајући Јуду од издаје, и жену удостојавајући почасти да ће се посвуда по васељени проповедати о њеном добром делу.

Нека се зна, да се ова жена некима чини да је једна код свих еванђелиста. А није, него је код тројице, како каже божанствени Златоуст, једна те иста, која се и блудницом назива, а код Јована није та, него нека савим друга, која имаде частан живот – Марија, сестра Лазарева, која није била блудница, и Христос је вољаше. Од њих Му је, дакле, ова Марија у своме дому у Витанији, шест дана пре Пасхе, док је седео за вечером, учинила помазање миром, изливајући га на Његове красне ноге, и косом их отирући, изобиље иметка на њега трошећи, као Богу миро да Му приноси. Јер знаше поуздано да се и у жртвама Богу приноси јелеј, и да се свештеници миром помазују, и да је Јаков у давнини стуб помазао Богу (Исх 30:30-31; Пост 28:18; 35:14). И јасно га принесе на дар Учитељу као Богу, опет због оживења братовог. Зато јој се ни не обећава плата, док само Јуда, као грамзивац, ропће. А друга је очигледно блудница која два дана пре Пасхе, док је Христос још био у тој истој Витанији, и то у дому Симона Губавог, где је и тада седео за вечером, излива оно скупоцено миро на главу, како свети Матеј и Марко приповедају. Због ове блуднице и ученици негодују, журно предвиђајући за милостињу оно што је тачно за Христа спремљено. Овој се, дакле, и плата даде, да се свуда по васељени прослави њено добро дело. Неки, дакле, кажу да је једна, а онај са златним језиком да су две жене.

Има и неких који кажу да их је било и три: две гореспоменуте, које су биле када се страдање Христово дверима приближавало, а трећа да је била пре ових, штавише прва, која ово учини тамо близу, усред проповедања Еванђеља, која беше и блудница и грешница, а која не у дому Губавог, него Симона Фарисеја изли миро одједном и на ноге самог Христа; када се и један фарисеј саблажњаваше, а њој као плату Спас дарује опроштај грехова. А о овој самој једино божанствени Лука у свом еванђељу приповеда, близу средине, како рекосмо (Лк 7:36-50). И после повести о овој блудници, одмах наводи ово, говорећи: И би после овога, и Он пролажаше кроз градове и села, благовестећи и проповедајући Царство Божије. По томе се пројављује да ово не беше у време страдања. Чини се, дакле, и по времену, и по онима који Га примише, и по месту, и лицима, и домовима, па још и од нарави миропомазања, да су ово три жене: две су дакле блуднице, а трећа је Лазарева сестра Марија, која животом сијаше часним. И да је други, дакле, дом фарисеја Симона, други Губавог Симона у Витанији, а други опет дом Марије и Марте, сестара Лазаревих, у тој истој Витанији, како се по овоме подразумева. Тако Христу и две вечере беху, и обадве у Витанији: једна дакле шест дана пре Пасхе у дому Лазаровом, када јеђаше са Њим и Лазар, као што приповеда Син грома, овако говорећи: Шест дана пре Пасхе дође Исус у Витанију, где беше умро Лазар, којег подиже из мртвих. Направише Му, дакле, вечеру тамо, и Марта служаше, а Лазар беше један од оних који су седели за столом са Њим. Марија, дакле, узевши литру мира нардовог чистог скупоценог, помаза ноге Исусове и отра власима својим ноге Његове. (Јн 12:1-3) А друга Му вечера би два дана пре Пасхе, док још беше у Витанији Христос, у дому Симона Губавог, када и блудница дође к Њему, изливајући скупоцено миро, како свети Матеј приповеда да Христос ученицима каже: Знате да ће за два дана бити Пасха. И ускоро опет изјављује: А Исусу кад беше у Витанији, у дому Симона Губавог, приступи к Њему жена, алавастар мира држећи драгоценог, и изливаше на главу Његову док је седео за трпезом. (Мт 26:1, 6-7) Са њим се саглашава и Марко, говорећи: А беше Пасха и Преснаци за два дана, и док је Он у Витанији у дому Симона Губавог седео за трпезом, дође жена… и тако даље (Мк 14:1-3).

А они који уверавају и говоре да је код четворице еванђелиста једна те иста жена која помаза Господа миром; који мисле да је један те исти Симон, и фарисеј и Губави, кога неки представише и као Оца Лазара и сестара његових Марије и Марте; и да је једна те иста вечера и један те исти тај дом у Витанији у коме се и застрта горњица припреми, и у коме тајна вечера беше – ти не мисле добро. Јер ово две вечере беху Христу изван Јерусалима у Витанији, два дана и шест дана пре законске Пасхе, како рекосмо, када и жене мира различито Христу принесоше. А тајна вечера и застрта горњица се унутар града Јерусалима благоугодише један дан пре законске Пасхе и страдања Христова. Неки кажу у дому непознатог човека, а неки у дому напрсника (љубимца) и ученика Јована, у светом Сиону, где и ученици ради страха од Јудеја беху скривени, те где беше и Томино дотицање, и долазак Светога Духа на Педесетницу, и још се штошта неизречено и тајанствено сврши.

Зато ми се и истинито чини да је оно од Златоречивог најтачније – да се две жене ово сматрају: једна дакле, како рекосмо, код тројице еванђелиста, блудница и грешница, која је на главу Христову излила миро; а друга код Јована, Марија, сестра Лазарова, која га донесе до самих божанских ногу Христових и изли. Јер друго је вечера у Витанији, а друго она Тајна. И јасно је код оних да после повести о овој блудници Спас шаље ученике у град да припреме Пасху. Идите, вели, у град томе и томе, и кажите му: Учитељ каже: код тебе ћу учинити Пасху са ученицима својим. И опет: и срешће вас човек који носи крчаг воде и он ће вам показати велику горњицу, застрту: тамо нам зготовите. А они отишавши, вели, нађоше као што им каза и уготовише Пасху, очигледно ону законску која је бивала код врата, коју дође и учини са ученицима, како каже божанствени Златоуст. Када затим би Вечера, она Тајна, и кад усред ње изврши божанско прање, опет седа за јело и предаје нашу Пасху на самој трпези, како то приповеда и Јован златног језика, и то дакле беше тако. А божанствени Јован, уз њега и Марко, божанствени еванђелисти, додадоше нешто и о каквоћи мира, које назваше право и скупоцено. А намислише да га назову пистикон, дакле право, нелажно и нерастворено и очувано у чистоти, а изгледа да ово би и неки назив најособитијег и првог мира. А Марко додаје да жена из горљивости разби и посуду, пошто беше уског грла, коју зове и алабастар. А ова посуда је стаклена, како каже свештени Епифаније, направљена без иједне дршке, за коју се каже и викион. А оно миро беше састављено и од многих других твари, али понајвише од ових: смирне, миомирисног цвета цимета, то јест миришљавог штапића, и уља.

Но ти који се помаза умним мирисом, Христе Боже, ослободи нас долазећих страдања и помилуј нас, као једини свет и Човекољубац. Амин.

*******************************

Свето писмо – Велики Понеделник –

12. И влезе Исус во храмот Божји и ги истера сите, што продаваа и купуваа во храмот, ги растури масите на менувачите и столовите на оние, што продаваа гулаби,
13. и им рече: „Напишано е: »Домот Мој, дом за молитва ќе се нарече«, а вие го направивте како разбојничка пештера.”

******

15. И пак дојдоа во Ерусалим. Кога влезе Исус во храмот, почна да ги пади оние, што продаваа и купуваа во храмот, и им ги преврти масите на менувачите и столовите на оние, што продаваа гулаби;
16. и не позволуваше никој преку храмот да пренесе каков и да било сад.
17. И ги поучуваше, велејќи: „Не е ли напишано: »Домот Мој, дом за молитва на сите народи ќе се нарече«; +а вие го направивте како разбојничко гнездо.”
18. И кога го чуја тоа книжниците и првосвештениците, гледаа како да Го погубат, зашто се боеја од Него, оти сиот народ се восхитуваше на Неговото учење.
19. А кога се стемни, Он излезе надвор од градот.

*******

45. И кога влезе во храмот, почна да ги пади оние, што продаваа и купуваа во него,
46. велејќи им: „Напишано е: »Домот Мој е дом за молитва, а +вие го направивте разбојничка пештера«.”

*******

38. Па им рече Фараонот на слугите свои: „Зар можеме да најдеме чевек, како што е овој, во кого има дух Божји?”
39. И му рече Фараонот на Јосифа: „Бидејќи Бог тебе ти го откри сево ова, тоа нема човек толку мудар и поразумен како што си ти.
40. Ти ќе бидеш над домот мој, и целиот народ мој ќе го слуша зборот твој; само со престолот ќе бидам поголем од тебе.”
41. И уште му рече Фараонот на Јосифа: „Еве, те поставувам денес тебе над целата земја Египетска.”
42. И го извади Фараонот прстенот од раката своја и му го стави на Јосифа на рака, и го облече во облека, од најфина ткаенина, и му +стави златна веришка околу вратот.
43. И заповеда да го возат во неговата втора кола, а гласник пред него да извикува; „Абрек! (Поклонувајте се!)” И го постави над целата земја Египетска.
44. И уште му рече Фараонот на Јосифа: „Јас сум Фараон, но без тебе никој нема да крене рака, ни нога во целата земја Египетска.
45. И го нарече Фараонот Јосифа Пеонтомфаних; и го ожени со Асенета, ќерката на Петефри, илиополски жрец.
46. А Јосиф имаше триесет години, кога се претстави пред Фараонот, царот египетски. И, откако отиде од Фараонот, тој ја обиколи целата земја Египетска.

*******

12. А утредента, кога излегоа од Витанија, Он огладне;
13. и кога оддалеку виде една смоква, покриена со лисја, се приближи, не би ли нашол нешто на неа; но, кога се доближи до неа, не најде ништо освен лисја, оти уште не беше времето за смокви.
14. И кога одговори Исус, ѝ рече: „Отсега никој довека да не вкуси плод од тебе!” И го чуја тоа учениците Негови.

********

20. Утредента, минувајќи, ја видоа смоквата исушена откорен.
21. И кога се сети, Петар Му рече: „Рави, погледај! Смоквата, што ја проколна, се исушила.”
22. А Исус им одговори и рече:
23. Имајте вера во Бога. Оти, вистина, ви велам, ако некој ѝ рече на оваа планина: »Дигни се и фрли се в море!« и не се посомни во срцето свое, а поверува дека ќе биде како што рекол, ќе му се исполни, што и да каже.
24. Затоа ви велам: сè што ќе побарате во молитва, верувајте дека ќе го добиете: и ќе ви биде.
25. И кога стоите на молитва, проштавајте, ако имате нешто против некого, па и вашиот небесен Отец да ви ги прости вашите гревови.
26. Ако ли, пак, вие не проштавате, и вашиот небесен Отец нема да ви ги прости гревовите ваши.”

*******

18. А утредента, враќајќи се во градот огладне;
19. и виде покрај патот смоква, отиде до неа; па како не најде на неа ништо освен лисја, рече: „Отсега да нема плод на тебе довека!” И смоквата веднаш се исуши.
20. Штом го видоа тоа, учениците се зачудија и рекоа: „Како веднаш се исуши смоквата!”
21. А Исус им одговори и рече: „Вистина, ви велам: ако имате вера и не се посомните, не само тоа што стана со смоквата ќе извршите, туку, ако и на оваа планина ѝ речете: »Дигни се и фрли се в море!« ќе биде.
22. И сè, што и да побарате во молитва со вера, ќе добиете”.

*******

10. Секирата веќе лежи при коренот на дрвото: зашто секое дрво, што не дава добар плод, се сече и се фрла во оган.

***************************

Свето Писмо – Велики Вторник –

1. Тогаш царството небесно ќе заприлега на десет девојки, кои ги зедоа своите светилници и излегоа да го пречекаат младоженецот.
2. Петте од нив беа мудри, а петте – неразумни.
3. Неразумните, како ги зедоа светилниците свои, не понесоа со себе елеј;
4. а мудрите, заедно со светилниците, зедоа во садовите свои и елеј;
5. и бидејќи младоженецот се забави, сите задремаа и заспаа.
6. А на полноќ се чу викање: »Ете, младоженецот иде, излезете да го пречекате!«
7. Тогаш сите тие девојки станаа и ги приготвија своите светилници.
8. Неразумните, пак, им рекоа на мудрите: »Дајте ни од елејот ваш, зашто нашите светилници гаснат.«
9. Мудрите им одговорија и рекоа: »Да не би да не ни стигне и нам, и вам: подобро отидете кај продавачите и купете си!«
10. А кога отидоа тие да купат, пристигна младоженецот и спремните влегоа со него на свадбата, и вратите се затворија.
11. Потоа дојдоа и другите девојки и викаа: »Господаре, господаре, отвори ни!«
12. А тој им одговори и рече: »Вистина, ви велам: не ве познавам!«
13. И така, бидете будни, оти не го знаете ни денот, ни часот, кога ќе дојде Синот Човечки.

*******

14. Зашто, Он ќе постапи како човек, кој тргнувајќи на пат, ги повика слугите свои и им го предаде својот имот;
15. и на едниот му даде пет таланти, на другиот два, на третиот еден; секому според силата негова; и веднаш замина.
16. Оној, што зеде пет таланти, отиде, ги употреби во работа и спечали други пет таланти;
17. исто така и оној што зеде два таланта, спечали други два;
18. а оној, што доби еден талант, отиде и го закопа в земја и така го сокри среброто на својот господар.
19. По долго време дојде господарот на тие слуги и им побара сметка.
20. И кога пристапи оној, што беше примил пет таланти, донесе уште други пет и рече: »Господаре, ти ми предаде пет таланти; ете, сум спечалил и други пет.«
21. Господарот му рече: »Убаво, добри и верни слуго! Во малку си бил верен, над многу ќе те поставам; влези во радоста на својот господар!«
22. Дојде, исто така, и оној што беше примил два таланта и рече: »Господаре, ти ми предаде два таланта; ете, со нив спечалив други два.«
23. Господарот му рече: »Убаво, добри и верни слуго! Во малку си бил верен, над многу ќе те поставам; влези во радоста на својот господар!«
24. Пристигна и оној што беше зел еден талант, и рече: »Господаре, те знаев дека си жесток човек: жнееш, каде што не си сеел, и собираш, каде што не си веел;
25. па се уплашив и отидов, та го сокрив твојот талант в земја; ете ти го твоето.«
26. А господарот му одговори и рече: »Лукав и мрзлив слуго! Ти знаеш дека жнеам, каде што не сум сеел, и собирам, каде што не сум веел;
27. затоа требаше моето сребро да го дадеш на трговците, па јас, кога дојдам, ќе си го приберам своето, со добивка;
28. земете го од него талантот и дајте му го на оној, што има десет таланти;
29. зашто секому, што има, ќе му се даде и преумножи, а од оној, што нема, ќе му се одземе и она што го има;
30. а лошиот слуга фрлете го во крајна темнина: Таму ќе биде плач и крцкање со заби.« Откако го рече тоа, извика: »Кој има уши да слуша, нека чуе!«

********

31. А кога ќе дојде Синот Човечки во Својата слава и сите свети ангели со Него, тогаш ќе седне на престолот на славата Своја,
32. и ќе се соберат пред Него сите народи; па ќе ги оддели едни од други, како што овчарот ги одделува овците од козите;
33. и ќе ги постави овците од Својата десна страна, а козите од левата.
34. Тогаш Царот ќе им каже на оние што Му се од десната страна: »Елате, благословени од Мојот Отец; наследете го царството, приготвено за вас од почетокот на светот;
35. оти, гладен бев и Ми дадовте да јадам; жеден бев и Ме напоивте, странец бев и Ме примивте;
36. необлечен бев и Ме облековте; болен бев и Ме посетивте; во затвор бев и дојдовте при Мене.«
37. Тогаш праведниците ќе Му одговорат и речат: »Господи, кога Те видовме гладен и Те нахранивме, или жеден и Те напоивме?
38. Кога Те видовме странец и Те прибравме, или необлечен и Те облековме?
39. Кога Те видовме болен, или во затвор, и Те посетивме?«
40. А Царот ќе им одговори и рече: »Вистина, ви велам: доколку сте го направиле тоа на еден од овие Мои најмали браќа, Мене сте Ми го направиле.«
41. Тогаш ќе им каже и на оние што се од левата страна: »Одете од Мене, проклети, во вечен оган, приготвен за ѓаволот и неговите ангели.
42. Зашто, гладен бев и не Ми дадовте да јадам; жеден бев и не Ме напоивте;
43. странец бев и не Ме прибравте; необлечен бев и не Ме облековте; болен и во затвор бев и не Ме посетивте.«
44. Тогаш и тие ќе Му одговорат и речат: »Господи, кога Те видовме гладен, или жеден, или странец, или необлечен, или болен, или во затвор, и не Ти послуживме?«
45. Тогаш ќе им одговори и рече: »Доколку не сте го направиле тоа на еден од овие најмали браќа и Мене не сте Ми го направиле.«
46. И тие ќе отидат во вечна мака, а праведниците – во живот вечен.”

*******

1. А кога излегуваше од храмот, еден од учениците Негови Му рече: „Учителе, гледај какви
камења и какви згради!”
2. Исус, пак, му одговори и рече: „Ги гледаш ли овие големи згради? Ни камен на камен нема да остане овде, што не ќе биде урнат.”
3. А кога седеше на Елеонската Гора, спроти храмот, Го прашаа насамо Петар, Јаков, Јован и Андреја:
4. Кажи ни, кога ќе биде тоа и кој е знакот, кога ќе се изврши сето тоа?
5. Исус, одговарајќи им, почна да зборува: „Чувајте се да не ве прелаже некој.
6. Оти мнозина ќе дојдат во Мое име, говорејќи дека сум Јас; и ќе прелажат мнозина.
7. А кога ќе чуете за боеви и гласови за војни, не плашете се; зашто сето тоа треба да стане; но тоа уште не е крајот.
8. Ќе се дигне народ против народ, и царство против царство; а на некои места ќе има потреси, и глад, и маки. Тоа е почетокот на болките.
9. Но вие чувајте се сами, зашто ќе ве предадат на судови; а по синагогите ќе ве бијат, и пред управници и пред цареви ќе бидете изведени заради Мене, за сведоштво пред нив.
10. И кај сите народи најнапред треба да се проповеда Евангелието.
11. Кога, пак, ќе ве поведат, за да ве предадат, не грижете се однапред што ќе говорите, ниту размислувајте; а она, што ќе ви се даде во тој час, тоа кажете го; не сте вие што ќе зборувате, туку Светиот Дух.
12. И брат брата ќе предаде на смрт, и татко чедо, и ќе ги убијат.
13. Ќе бидете намразени од сите заради Моето име; кој претрпи до крај, тој ќе биде спасен.
14. А кога ќе видите, »мерзоста на запустението«, како што рекол пророкот Даниил, да стои каде што не треба – кој чита, нека разбере – тогаш, оние што се во Јудеја, нека бегаат по планините;
15. и кој е на покривот, да не слегува во куќата, ниту да влегува да земе нешто од куќата своја;
16. и кој е на нива, да не се враќа за да го земе облеклото свое!
17. Но тешко на бремените и на оние што дојат во тие дни!
18. Туку молете се, бегањето ваше да не биде зиме!
19. Зашто во тие дни ќе биде мака, каква не била досега од почетокот на светов, што го
создаде Бог, а и нема да биде.
20. И ако Бог не ги скратеше тие дни, тогаш не би се спасил ниеден човек; но заради избраните, кои ги избра Он, ќе ги скрати дните.
21. Тогаш, ако ви каже некој: »Еве, овде е Христос«, или, Ене, таму е«, не верувајте!
22. Зашто, ќе се појават лажни христоси и лажни пророци, и ќе покажат знаци и чуда, за да ги прелажат, ако е можно, избраните.
23. Но вие – чувајте се: ете, сè однапред ви кажав!
24. Во тие дни, по жалоста, сонцето ќе потемни и месечината нема да ја дава својата светлина,
25. и ѕвездите небески ќе попаѓаат, и силите, што се на небото, ќе попуштат.
26. И тогаш ќе Го видат Синот Човечки, како иде на облаци со голема слава и сила.
27. И Он тогаш ќе ги испрати ангелите Свои и ќе ги собере Своите избрани од четирите ветра, од крајот на земјата до крајот на небото.
28. Со смоквата направете споредба: кога нејзините гранки се подмладат и пуштат лисја, знаете дека е близу летото.
29. Па така и вие, кога ќе го видите сето тоа да станува, знајте дека е близу, пред врата!
30. Вистина ви велам: нема да помине овој род, дури сето тоа не се збидне.
31. Небото и земјата ќе преминат, но зборовите Мои нема да преминат.

*******

5. И кога некои зборуваа за храмот, дека е украсен со убави камења и ветени дарови, Он им рече:
6. Ќе дојдат дни и од сето ова што го гледате нема да остане ни камен, што не ќе биде урнат.
7. И Го прашаа, говорејќи: „Учителе, а кога ќе биде тоа и каков е знакот, дека ќе стане тоа?”
8. Он рече: „Чувајте се, да не ве прелажат; зашто мнозина ќе дојдат во Мое име и ќе зборуваат оти сум Јас, и дека времето се приближи. Но, не одете по нив!
9. А кога ќе чуете за војни и бунтови, не плашете се; сето тоа треба да стане, но сè уште не е крајот.”
10. Тогаш им рече: „Ќе се крене народ против народ, и царство против царство;
11. а на некои места ќе има и големи потреси, и глад и помор; ќе има стравотии и големи знаци на небото.
12. А пред сето тоа ќе стават раце на вас и ќе ве изгонат, предавајќи ве на синагогите и затворите, и ќе ве водат пред цареви и управници, заради Моето име.
13. И тоа ќе ви биде вам за сведоштво.
14. И така, ставете си при срце да не размислувате однапред што ќе одговарате,
15. зашто Јас ќе ви дадам уста и мудрост, на која не ќе можат да ѝ противречат ниту да ѝ се противстават сите ваши противници.
16. Ќе бидете предадени исто така и од родители, и од браќа и од роднини, и од пријатели, а некои од вас ќе бидат убиени;
17. и ќе бидете намразени од сите, заради Моето име.
18. Но, ни влакно од главата ваша нема да загине;
19. со трпение спасувајте си ги душите.
20. А кога ќе го видите Ерусалим опколен од војски, знајте – дека се приближило неговото запустување.
21. Тогаш, оние што се наоѓаат во Јудеја, нека бегаат во планините; и кои се во градот, да излезат од него; а кои се по околните места, нека не влегуваат во него,
22. зашто тоа се дните на одмазда, за да се изврши сè што е напишано.
23. Но тешко на бремените и доилките во тие дни: зашто голема мака ќе биде на земјата, и гнев врз овој народ;
24. и ќе паднат од сечилото на мечот, и ќе бидат одведени во плен по сите народи; а Ерусалим ќе го газат незнабошци, сè додека не се свршат времињата на незнабошците.
25. И ќе има знаци на сонцето, и на месечината, и на ѕвездите; а на земјата – тага кај народите од неизвесноста и од бучењето на морето, и од брановите;
26. луѓето, пак, ќе умираат од страв и од исчекување на она што ќе го снајде светот, зашто и силите небески ќе попуштат.
27. И тогаш ќе Го видат Синот Човечки како доаѓа на облаци, со сила и слава голема.
28. А кога ќе почне тоа да станува, исправете се и подигнете ги главите свои, зашто се приближува вашето спасение.”
29. Им кажа парабола: „Погледајте ја смоквата и сите дрвја;
30. кога ќе видите дека потеруваат, сами знаете оти летото е веќе близу.
31. Па така, кога ќе видите дека станува ова, знајте оти се приближи царството Божјо.
32. Вистина ви велам, нема да премине овој род, дури сето тоа не се исполни.
33. Небото и земјата ќе преминат, но зборовите Мои нема да преминат.
34. Само пазете се: вашите срца да не бидат оптоварени со прејадување и пијанство, и грижа за овој свет, за да не ве затече оној ден ненадејно;
35. оти тој ќе дојде како примка за сите што живеат по целата земја;
36. бидете будни во секое време и молете се, за да го избегнете сето она, што ќе настане, и да се исправите пред Синот Човечки!”
37. Дење проповедаше Он во храмот, а ноќе излегуваше и ноќеваше во гората, наречена Елеонска.
38. И сиот народ доаѓаше наутро при Него во храмот, за да Го слуша.

*******

15. Тогаш фарисеите отидоа и се договорија како да Го фатат во некој збор.

39. Оти, ви велам: нема да Ме видите отсега дури не кажете: »Благословен е Оној, Кој иде во името Господово!«“

36. А за тој ден и час никој не знае, ниту ангелите небесни, а само Мојот Отец;

2. Знаете дека по два дни ќе биде Пасха и Синот Човечки ќе биде предаден на распјатие.

*******************************

Свето Писмо – Велика Среда –

6. А кога беше Исус во Витанија, во куќата на Симона Прокажениот,
7. се приближи до Него една жена, која носеше шише со скапоцено миро, и го изли врз главата Негова, кога Он седеше на трпезата.
8. И штом го видоа тоа учениците Негови, се расрдија и рекоа: „Какво е тоа растурање?
9. Оти тоа миро можеше да се продаде многу скапо и парите да се разделат на сиромаси.”
10. Но Исус, разбирајќи го тоа, им рече: „Зошто ја буните жената? Таа направи добро дело за Мене;
11. оти сиромасите ги имате секогаш покрај себе, а Мене Ме немате секогаш;
12. таа, изливајќи го тоа миро врз телото Мое, Ме приготви за погребение.
13. Вистина, ви велам: каде и да биде проповедано ова Евангелие по цел свет ќе се прикажува за нејзин спомен и тоа што го направи таа.”

14. Тогаш еден од дванаесетте, по име Јуда Искариот, отиде при првосвештениците
15. и рече: „Што ќе ми дадете, па да ви Го предадам?” А тие му предложија триесет сребреници.
16. И оттогаш тој бараше погодно време да Го предаде.

******

3. А кога беше Он во Витанија, во куќата на Симона Лепрозниот, и седеше на трпеза, дојде една жена со шишенце скапоцено и чисто нардово миро и, кога го искрши шишенцето, го изли мирото врз главата Негова.
4. А некои негодуваа во себе и говореа: „Зошто мирото да се растура така?
5. Тоа можеше да се продаде за повеќе од триста динарии, и да се раздадат на сиромасите.” И негодуваа против неа.
6. Но Исус рече: „Оставете ја неа; зошто се буните? Таа направи добро дело за Мене.
7. Сиромасите секогаш ги имате со вас, и кога сакате, можете да им направите добро; но Мене Ме немате секогаш.
8. Тоа што можеше, таа го направи: испревари да го помаже телото Мое за погребение.
9. Вистина ви велам: каде и да се проповеда ова Евангелие, по целиот свет ќе се прикажува за нејзин спомен и тоа, што го направи таа.”

********

17. Народот, што беше со Него кога го извика Он Лазара од гробот и го воскресна од мртвите, сведочеше.
18. Затоа и Го пречека народот, оти беше чул дека тоа чудо Он го направи.
19. А фарисеите се велеа помеѓу себе: „Гледате ли, дека ништо не помага? Ете, светот тргна по Него.”
20. Меѓу дојдените за празникот, на поклонение, имаше и некои Елини.
21. Тие пристапија кон Филипа, кој што беше од Витсаида Галилејска, и го молеа, велејќи: „Господине, сакаме да Го видиме Исуса.”
22. Дојде Филип и му рече на Андреја; а Андреј и Филип Му кажаа на Исуса.
23. Исус, пак, им одговори велејќи: „Дојде часот да се прослави Синот Човечки.
24. Вистина, вистина ви велам: ако зрното пченично, што паднало на земја, не умре, останува само; а ако умре – ќе донесе голем плод.
25. Кој ја сака душата своја, ќе ја загуби; а кој ја мрази душата своја на овој свет, ќе ја запази за живот вечен.
26. Кој Ми служи Мене, нека врви по Мене, и каде што сум Јас, таму ќе биде и мојот слуга. И кој Ми служи Мене, него ќе го уважува и Мојот Отец.
27. Душата сега Ми се нажали, и што да кажам? Оче, избави Ме од овој час! Но, заради тоа и дојдов на овој час.
28. Оче, прослави го името Свое!” Тогаш дојде глас од небото: „И Го прославив, и пак ќе Го прославам.”
29. А народот што стоеше, кога го чу тоа, велеше: „Загрми”, други, пак, рекоа: „Ангел Му прозбори.”
30. Исус одговори и рече: „Не заради Мене беше овој глас, но заради вас.
31. Сега е судот на овој свет; сега кнезот на овој свет ќе биде истеран надвор.
32. И кога Јас ќе бидам издигнат од земјата, сите ќе ги привлечам кон Себе.”
33. А ова го зборуваше за да покаже со каква смрт ќе умре.
34. Народот Му одговори: „Сме слушале од Законот, дека Христос вечно ќе постои, а како Ти велиш оти Синот Човечки треба да биде издигнат? Кој е Тој Син Човечки?”
35. Тогаш Исус им рече: „Уште малку време Светлината е со вас; одете дури има светлина, за да не ве опфати мракот; а кој оди по мрак, не знае каде оди.
36. Додека ја имате Светлината, верувајте во Светлината, за да бидете синови на Светлината!” Штом го рече тоа, Исус се отстрани и се сокри од нив.
37. Иако толку чудеса беше направил Он пред нив, тие пак не веруваа во Него,
38. за да се исполни словото од пророкот Исаија, кој рече: »Господи, кој поверува во она, што чул од нас? И раката Господова кому се откри?«
39. Тие затоа не можеа да поверуваат, оти Исаија уште вели:
40. »Ги ослепи очите нивни, ги скамени срцата нивни, за да не гледаат со очите и со срцето да не разбираат, и да не се обрнат, за да ги излекувам«
41. Ова го рекол Исаија, кога ја беше видел славата Негова и зборувал за Него.
42. Но од началниците мнозина поверуваа; само заради фарисеите не признаваа, за да не бидат исфрлени од синагогата;
43. зашто им беше помила човечката слава, отколку славата Божја.
44. А Исус подигна глас и рече: „Кој верува во Мене, не во Мене верува, а во Оној, Кој што Ме пратил,
45. и кој Ме гледа Мене, Го гледа Оној, што Ме пратил.
46. Јас како светлина дојдов во светот, така што никој, кој верува во Мене, да не остане во темнина.
47. И ако некој ги чуе зборовите Мои, и не поверува, Јас нема да го судам, оти не дојдов да му судам на светот, туку светот да го спасам.
48. Кој што се откажува од Мене и не ги прима зборовите Мои, има Кој да го суди: Словото
што го кажав, тоа ќе го осуди во последниот ден.
49. Зашто Јас Сам од Себе не зборувам; но Отецот, Кој Ме прати, Он Ми даде заповед што да кажам и што да зборувам.
50. И знам дека заповедта Негова е живот вечен. А она што зборувам Јас, го зборувам така, како што Ми рече Отецот.”

*********

3. Тогаш првосвештениците и книжниците, и старешините народни се собраа во дворот на првосвештеникот, по име Кајафа,
4. и се советуваа како да Го фатат Исуса со измама и да Го убијат;
5. но рекоа: „Само не на празникот, за да не стане бунт во народот.”

********

1. По два дни беше Пасха и празникот Бесквасници; а првосвештениците и книжниците сакаа да Го фатат на измама и да Го убијат;
2. но велеа: „На празникот не, за да не стане бунт, меѓу луѓето.”

*******

10. Тогаш Јуда Искариотски, еден од дванаесетте, отиде кај првосвештениците, за да им Го предаде.
11. А тие, штом чуја, се зарадуваа и ветија да му дадат сребреници. И бараше погодно време, за да Го предаде.

*******

1. Се приближуваше празникот Бесквасници, наречен Пасха;
2. а првосвештениците и книжниците гледаа како да Го погубат, оти се плашеа од народот.
3. И влезе сатаната во Јуда, наречен Искариот, еден од бројот на дванаесетте.
4. И кога отиде, се договори со првосвештениците и началниците, како да им Го предаде.
5. Тие се зарадуваа и се согласија да му дадат сребреници.
6. И тој вети, и бараше погодно време, да им Го предаде тајно од народот.

*****************************

 

 

 

 

Шеста недела од Чесниот Пост. Лазарева сабота. Влегување на Господ Исус Христос во Ерусалим (Цветници)

Великият пост завършва с два лъчезарни празнични дни, или по-добре да се каже с двуединен, двудневен празник. Това е Лазарова събота – когато си припомняме възкресяването от Иисус Христос на Неговия приятел Лазар, и Връбница, когато празнуваме тържествения вход в Йерусалим, извършен от Христос шест дни до предаването Му на страдания и кръстна смърт. Сякаш преди да навлезем в мъката и тъмнината на Страстните дни, преди още веднъж да станем свидетели на Христовите страдания, Църквата ни разкрива истинския смисъл на доброволната Христова жертва, на спасителната Му смърт.

Възкресяване на Лазаря

Иоан 11:1-46

Апостол (Евр. 12:26-13:8)

Лазарова събота, Лазаровден

Вход Господен в Иерусалим (Цветница, Връбница)

Евангелски синопсис:
Лук.19:29-44
Мат. 21:1-11
Марк 11:1-11
Иоан 12:12-19

Църковни песнопения (Тропар на Лазарово възкресение, глас 1; Тропар на Неделя Връбница, глас 4; Кондак, глас 6; Акатист в Неделя Ваиа)

******************************

Тропар – О́бщее воскресе́ние пре́жде Твоея́ стра́сти уверя́я, из ме́ртвых воздви́гл еси́ Ла́заря, Христе́ Бо́же. Тем же́ и мы, я́ко о́троцы побе́ды зна́мения нося́ще, Тебе́ победи́телю сме́рти вопие́м: оса́нна в вы́шних, благослове́н Гряды́й во и́мя Госпо́дне.

Кондак – Всех ра́дость Христо́с, И́стина, Свет, Живо́т и ми́ра Воскресе́ние, су́щим на земли́ яви́ся Свое́ю бла́гостию, и бысть о́браз Воскресе́ния, всем подая́ Боже́ственное оставле́ние.

Цветници. Тропар – глас 1:

О́бщее воскресе́ние пре́жде Твоея́ стра́сти уверя́я, из ме́ртвых воздви́гл еси́ Ла́заря, Христе́ Бо́же. Тем же́ и мы, яко о́троцы побе́ды зна́мения нося́ще, Тебе́ победи́телю сме́рти вопие́м: оса́нна в вы́шних, благослове́н Гряды́й во и́мя Госпо́дне.

глас 4:

Спогре́бшеся Тебе́ креще́нием, Христе́ Бо́же наш, безсме́ртныя жи́зни сподо́бихомся Воскресе́нием Твои́м, и воспева́юще зове́м: оса́нна в вы́шних, благослове́н Гряды́й во и́мя Госпо́дне.

Кондак – глас 6:

На престо́ле на Небеси́, на жребя́ти на земли́ носи́мый, Христе́ Бо́же, А́нгелов хвале́ние и дете́й воспева́ние прия́л еси́, зову́щих Ти: благослове́н еси́, Гряды́й Ада́ма воззва́ти.

***************************

1. Беше, пак, болен некој си Лазар, од Витанија, од местото на Марија и нејзината сестра Марта.
2. А Марија, чиј брат Лазар се разболе, беше онаа, која Го помаза Господа со миро и ги избриша нозете Негови со својата коса.
3. Тогаш сестрите нарачаа по Него, велејќи: „Господи, ете, оној што го милуваш, болен е.”
4. Штом чу Исус, рече: „Таа болест не е за умирање, туку за слава Божја, за да се прослави Синот Божји преку неа.”
5. А Исус ја сакаше Марта, и сестрата нејзина, и Лазара.
6. А кога чу дека е болен, тогаш остана два дена во местото, каде што се наоѓаше.
7. Потоа им рече на учениците: „Да отидеме пак во Јудеја!”
8. Учениците Му рекоа: „Рави, сега сакаа да Те убијат со камења, и пак ли таму ќе одиш?”
9. Исус одговори: „Нели дванаесет часови има во денот? Кој оди дење, не се сопиња, зашто ја гледа светлината на овој свет;
10. а кој оди ноќе, се сопиња, оти нема светлина во него.”
11. Ова им го кажа, а потоа им рече: „Лазар, пријателот наш, заспал; но ќе отидам да го разбудам.”
12. Тогаш учениците Негови рекоа: „Господи, ако заспал, ќе стане.”
13. Исус го рече тоа за смртта негова, а тие мислеа дека говори за заспивање со сон.
14. Тогаш рече Исус отворено: „Лазар умре.
15. Но се радувам заради вас, зашто не бев таму, та да поверувате – туку, да отидеме при него.”
16. Тогаш Тома, наречен Близнак, им рече на учениците: „Да отидеме и ние да умреме со него.”
17. Кога дојде Исус, најде, дека тој веќе четири дена е во гроб.
18. А Витанија беше близу до Ерусалим, околу петнаесет стадии;
19. и мнозина Јудејци беа дошле при Марта и Марија да ги утешат за брата им.
20. Кога чу Марта дека иде Исус, излезе пред Него; а Марија седеше дома.
21. Тогаш Марта Му рече на Исуса: „Господи, ако беше Ти овде, немаше да умре брат ми.
22. Но и сега знам што и да посакаш од Бога, Бог ќе ти даде.”
23. Исус ѝ рече: „Твојот брат ќе воскресне.”
24. Марта Му рече: „Знам дека ќе воскресне при воскресението, во последниот ден.”
25. А Исус ѝ рече: „Јас сум воскресението и животот; кој верува во Мене, и да умре, ќе живее.
26. И секој, што живее и верува во Мене, нема да умре довека. Го веруваш ли тоа?”
27. Таа Му одговори: „Да, Господи, јас поверував дека си Ти Христос, Синот Божји, што треба да дојде во светов.”
28. Штом го рече тоа, отиде и ја повика сестра си Марија тајно, велејќи: „Учителот е овде и те вика.”
29. Таа кога чу, стана бргу и отиде при Него;
30. оти Исус уште не беше дошол во селото, а стоеше, каде што Го беше дочекала Марта.
31. Јудејците, што беа со неа дома и ја утешуваа, кога видоа дека Марија стана бргу и излезе, отидоа и тие по неа, мислејќи оти ќе оди на гробот да плаче.
32. А Марија, штом пристигна таму, каде што беше Исус и кога Го виде, падна пред нозете Негови и рече: „Господи, да беше Ти овде, немаше да умре брат ми.”
33. Исус, пак, кога ја виде како плаче, и Јудејците што беа дошле со неа како плачат, се натажи и се возмути,
34. па рече: „Каде сте го положиле?” Му рекоа: „Господи, дојди и види!”
35. Исус просолзи.
36. Тогаш Јудејците рекоа: „Гледај, колку го милувал.”
37. Некои од нив, пак, велеа: „Не можеше ли Овој, што ги отвори очите на слепиот, да направи и овој да не умре?”
38. А Исус, пак, се нажали во Себе и дојде до гробот; тоа беше пештера и камен навален на неа.
39. И рече Исус: „Кренете го каменот!” Марта, сестрата на умрениот, Му рече: „Господи, мириса веќе; оти четири дена има откако е умрен.”
40. Исус ѝ рече: „Не ли ти реков, дека, ако поверуваш, ќе ја видиш славата Божја?”
41. Тогаш го дигнаа каменот, каде што лежеше умрениот. А Исус ги подигна очите угоре и рече: „Оче, Ти благодарам, оти Ме послуша.
42. А Јас знаев дека Ти секогаш Ме слушаш; но ова го реков заради народов што стои наоколу, за да поверуваат дека Ти си Ме пратил.”
43. Кога го рече ова, извика со висок глас: „Лазаре, излези надвор!”
44. И излезе умрениот, завиткан во платно по рацете и возете, а лицето забрадено со крпа. Им рече Исус: „Одвиткајте го и оставете го да оди!”
45. Тогаш мнозина од Јудејците, што беа дошле со Марија и видоа што направи Исус, поверуваа во Него.
46. А некои од нив отидоа при фарисеите и им рекоа што направи Исус.

************

26. Чиј глас тогаш ја потресе земјата, и Кој сега ветува, зборувајќи: „Уште еднаш Јас ќе ја потресам не само земјата, туку и небото

8. Исус Христос е ист вчера, и денес, и во веки.

******************

29. И кога се приближи до Витфагија и Витанија, до гората наречена Елеонска, испрати два ученика,
30. велејќи: „Отидете во спротивноно село! Штом ќе влезете во него, ќе најдете едно врзано осле, кое ниеден човек не го јавал. Одврзете го и доведете го!
31. И ако ве праша некој: »Зошто го одврзувате?« Кажете му вака: »Тоа Му е потребно на Господа«.”
32. Кога отидоа испратените, најдоа како што им беше рекол.
33. И кога го одврзуваа ослето, стопаните им рекоа: „Зошто го одврзувате ослето?”
34. Тие одговорија: „Потребно му е на Господа.”
35. И го доведоа при Исуса; па штом ги нафрлија облеките свои на ослето, Му помогнаа на Исуса да се качи.
36. И кога минуваше Он, ги постилаа своите облеки па патот.
37. А кога наближи до местото од каде што се слегува од Елеонската Гора, сето мноштво ученици почнаа радосно да Го прославуваат Бога со висок глас, за сите чудеса што ги видоа,
38. велејќи: „Благословен е Царот, Кој доаѓа во името Господово! Мир на небото и слава на висините!”
39. А некои фарисеи од народот Му рекоа: „Учителе, забрани им на учениците Твои!”
40. Но Он им одговори и рече: „Ви велам, ако тие замолкнат, камењата ќе повикаат.”
41. А кога се приближи и го виде градот, заплака за него
42. и рече: „Да беше и ти узнал барем во овој твој ден, што служи за твојот мир? Но тоа е сега сокриено од твоите очи,
43. зашто ќе дојдат денови за тебе и непријателите твои ќе те опкружат со окопи и ќе те опколат, и ќе те притеснат од сите страни;
44. и ќе те разрушат тебе и ќе ги избијат децата твои во тебе и нема да остават камен на камен од тебе, оти не си го позна времето, кога беше посетен.”

***************

1. А кога наближија до Ерусалим и дојдоа во Витфагија, при Елеонската Гора, Исус испрати двајца ученици
2. и им рече: „Отидете во селоно, што е наспроти вас, и веднаш ќе најдете врзана ослица и осле со неа; одврзете ги и доведете Ми ги!
3. А, ако ви рече некој нешто, ќе му кажете дека Му се потребни на Господа, и веднаш ќе ги прати.”
4. А сето тоа стана за да се искаже кажаното преку пророкот, кој вели:
5. Кажете ѝ на ќерката Сионова: ете, твојот Цар иде при тебе кроток, качен на ослица и осле, син на подјаремница.
6. Учениците отидоа и направија така, како што им беше заповедал Исус:
7. ги дотераа ослицата и ослето и ги кладоа одозгора алиштата свои, и Он седна на нив.
8. А мнозина од народот ги постилаа по патот облеките свои; други, пак, сечеа гранки од дрвјата и ги постилаа по патот;
9. а народот, што врвеше пред Него и по Него, викаше велејќи: „Осана на Синот Давидов! Благословен е Кој иде во името Господово! Осана на висините!”
10. И кога влезе во Ерусалим, целиот град се збуни, прашувајќи: „Кој е Овој?”
11. А народот одговараше: „Овој е Исус, пророкот од Назарет Галилејски.”

**************

1. И кога се приближија до Ерусалим, во Витфагија и Витанија, при Елеонската Гора, испрати Исус двајца од учениците,
2. и им рече: „Одете во селоно, што е наспроти вас, па штом влезете во него, ќе најдете врзано осле, што ниеден човек не го јавал; одврзете го и доведете го!
3. И, ако ви рече некој: »Зошто го правите тоа?« Кажете дека Му е потребно на Господа; и тој веднаш ќе го прати тука.”
4. Тие отидоа и го најдоа ослето, врзано за портата од надвор, на раскрсницата, и го одврзаа.
5. И некои од оние, што стоеја таму, им рекоа: „Што правите? Зошто го одврзувате?”
6. А овие им одговорија, како што им беше заповедал Исус, и тие ги оставија.
7. И го одведоа ослето при Исуса, ги кладоа врз него алиштата свои, и Он седна на него.
8. И мнозина ги постилаа своите облеки по патот.
9. А оние, што одеа пред Него и по Него, викаа и велеа: „Осана! Благословен е, Кој иде во името Господово!
10. Благословено е царството на нашиот татко Давида, кое иде во името Господово! Осана во
висините!”
11. И влезе Исус во Ерусалим, и во храмот; разгледа сè; па, како веќе беше доцна, излезе и отиде со дванаесетте во Витанија.

***************

12. На другиот ден, мноштво народ, кој беше дошол на празникот, кога чуја деда Исус доаѓа во Ерусалим,
13. зедоа палмови гранчиња и излегоа да Го пречекаат; и викаа, велејќи: „Осана! Благословен е Кој доаѓа во името Господово, Царот Израилев!”
14. А Исус, кога најде едно осле, седна на него, како што е напишано:
15. »Не бој се, ќерко Сионова! Еве, Царот твој иде, седејќи на осле.«
16. Но ова учениците Негови не го разбраа. А кога се прослави Исус, тогаш се сетија дека тоа беше напишано за Него, е дека тоа Му го направија.
17. Народот, што беше со Него кога го извика Он Лазара од гробот и го воскресна од мртвите, сведочеше.
18. Затоа и Го пречека народот, оти беше чул дека тоа чудо Он го направи.
19. А фарисеите се велеа помеѓу себе: „Гледате ли, дека ништо не помага? Ете, светот тргна по Него.”

*************************

Стихови: Исусе, Ти плачеш како смртен човек, Но, како Бог, Ти го воскреснуваш својот пријател.

Во тој ден го празнуваме воскреснувањето на светиот и праведен пријател Христов четвородневниот Лазар. Тој беше Евреин по потекло и припаѓаше на сектата фарисеи и син, како што некаде стои, на некој фарисеј по име Симон, од селото Витанија. Додека нашиот Господ Исус Христос одеше по земјата заради спасение на нашиот род, Он се спријатели со Симона. Бидејќи Христос често разговараше со Симона, зашто овој, последниов, високо го ценеше учењето за воскресението на мртвите, и Он често влегуваше во неговиот дом, Лазар стана негов близок пријател; и не само тој, туку и неговите две сестри Марта и Марија.

Бидејќи веќе наближуваше спасителното страдање, требаше да се даде посигурно уверување во тајната на воскресението. Исус престојуваше од другата страна на Јордан, каде што најнапред ги воскресна Јаировата ќерка и синот на вдовицата. Погоден од тешка болест, умре и Неговиот пријател Лазар. Исус беше далеку, но им рече на своите ученици: „Лазар, нашиот пријател заспа” и, по малку време, додаде: „Лазар умре”. Откако го остави Јордан, дојде во Витанија, замолен од неговите сестри. Витанија се наоѓа на пет стадии од Ерусалим. Сестрите Лазареви Го пресретнаа, велејќи: „Господи, да беше Ти овде, нашиот брат немаше да умре, но и сега, ако сакаш, ќе го воскреснеш, бидејќи можеш”. Исус го праша народот: „Каде го положивте?” И веднаш го одведоа кај гробот. И, кога го тргнаа каменот, Марта рече: „Господи, веќе мириса (смрди), бидејќи веќе има четири дена.” Тогаш Исус, откако се помоли и пролеа солзи над него, викна со силен глас: „Лазаре, излези надвор!” И веднаш мртвиот излезе, го одврзаа и си отиде во својот дом.

Ова необично чудо предизвика завист кај оние Евреи кои негодуваа против Исуса. Исус пак се склони оттаму. Првосвештениците помислуваа да го убијат дури и Лазара, бидејќи мнозина, гледајќи го, приоѓаа кон Христа. Но тој, кога ги разбра нивните планови, побегна на островот Кипар, каде што престојуваше. Подоцна апостолите го поставија за епископ на градот Китеј. Откако таму поживеа добро и богоугодно, триесет години по неговото воскреснување, пак умре и беше погребан таму, правејќи бројни чудеса. Се вели дека по неговото оживување (воскресение) тој не јадеше ништо друго освен благо, и дека Пречистата Мајка Божја му го подарила својот омофор што го направила со своите сопствени раце.

Неговите чесни и свети мошти, пронајдени таму благодарејќи на едно божествено видение, премудриот цар Лав ги пренесе во Константинопол, во црквата што тој ја изградил во негова чест, и чесно и свечено ги положил во десната страна од црквата на влезот од храмот крај ѕидот спроти олтарот. Неговите свети мошти и сега се наогаат таму, испуштајќи некаква неискажливо пријатна миризба. Овој ден е определен да се празнува неговото воскресение, бидејќи светите и богоносни отци, како и светите апостоли, сметајќи дека светите страдања на Господ наш Исус Христос треба да се поместат по четириеседневниот пост за наше очистување, и затоа што сметаа дека ова чудо беше почетокот и причината на јудејскиот бес против Христа, затоа и ова натприродно чудо е поместено овде.

Евангелистот Јован е единствениот кој пишува за овој настан; другите евангелисти се воздржуваат од тоа, најверојатно затоа што Лазар бил сè уште жив и видлив. Се вели дека ова последно евангелие е напишано заради него и дека другите евангелисти не рекле ништо за беспочетното раѓање на Христа. Бидејќи се бараше да се има уверување во тоа дека Христос е Син Божји и Бог, и дека воскресна, и дека ќе има воскресение на мртвите; а со воскресението на Лазара е многу полесно во тоа да се верува. Меѓутоа ништо не е кажано за престојот на Лазара во адот, или затоа што не му било дадено да види точно што има таму или, откако ги видел, добил заповед да молчи за тоа. Оттогаш и секој човек што умира е наречен „Лазар”, а гробната облека се именува „лазарома”, за спомен на првиот Лазар. Бидејќи, ако тој воскресна по зборот Христов и пак оживеа, така и оној што ќе умре сега, откако ќе воскресне при звукот на последната труба, ќе живее вечно.

По молитвите на Твојот пријател Лазар, Христе Боже, помилуј нè и нас. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-na-lazareva-sabota/

**************

На широко запоставен од повеќето христијани, Православните го слават денот пред Цветната недела како „Лазарева сабота“, како еден вид подготовка за престојното празнување на Пасха. И навистина, се работи за една микро-Пасха во предвечерието на Великата Пасха. А ова, секако, било промислено од самиот Христос, Кој го кренал својот пријател Лазар од мртвите, како последен чин пред влегувањето во Ерусалим и почетокот на Неговото бавно искачување на Голгота во деновите на Страстната Седмица.

Една од песните на бдението на Лазарова сабота вели дека Христос „го украде [Лазара] од мртвите“. Навистина ми се допаѓа таа фраза. Следната недела ќе нема крадење, туку рушење на самите адски порти. Она што Христос го прави за Лазара ќе го направи за сите нас.

Секако, Лазар се разликува од луѓето претходно воскреснати од Христа (како на пример, од Јаировата ќерка). Лазар бил мртов цели четири дни, и неговото тело започнало да се распаѓа. „Господи, мириса веќе!“, Му рекла една од неговите сестри на Христовото барање каменот да биде кренат.

Го посетив лазаровиот гроб во септември 2008 година. Денес тој не е познат како светилиште, и е во приватна сопственост на едно муслиманско семејство. За да се влезе во него, треба да се плати. Дел од моите сопоклоници одбија да платат, и не влегоа во него. Но јас не можев да одолеам и да не влезам внатре.

Лазар е важна личност и за руската литература од 19 век. Раскољников, во „Злосторство и казна“, темелот на своето покајание за извршеното убиство го положува токму при слушањето на приказната за Лазара. Навистина, овој настан со право за многумина претставува потсетник за општото воскресение. Она што Христос го прави за Лазара ќе го направи за сите нас.

За мене, тој е исто така и знак за сеопштото вогробување: дека, дури и пред да умреме, често започнуваме да ги населуваме нашите гробови. Ги живееме нашите животи со затворени врати [и смрдиме]. Нашите срца често стануваат трулежни места, наместо пребивалишта на добриот Бог. Или, во најдобар случај, Го повикуваме да нè посети, како што некогаш го посетил Лазара. А таа посета донела солзи во очите Христови. Нашата трулежност Го тера Христа да заплаче. Како таква, таа е противречна на Божјата волја. Не бевме ние создадени за гробот.

Она што исто така го забележувам во настанот со Лазар е дека – иако воскреснат од мртвите – тој воскреснал во слабост. Превиткан во мртовечки повои, некој мора да го „отповие“. Самите ние, потопени во крштелните води и облечени во Христовата праведност, пречесто ги заменуваме овие одежди на славата со мртовечки повои. Христос нè оживе, но ние остануваме мртовци.

Стоев во лазаровиот гроб, затоа што ми делуваше многу познато. Но, има глас кој нè повикува сите нас: „Лазаре, излези надвор!“

Отец Стефан Фримен
Извор: http://agapi.mk/lazareva-sabota/

*************

Ете, ни доаѓа напред светлозарното торжество, предвесник на Христовото воскресение. Ете, ни засветли светлозарниот празник на Лазар, кој ги отсликува Христовите чудеса. Ете, четиридневното воскресение Лазарево ги носи плодовите на тридневното воскресение Христово. Ете, вториот Претеча – Лазар, им се јави на оние што седат во мрак и во смртна сенка, навестувајќи Го Христа Избавителот, Дарителот на светлина. Денес се откри првата причина за уништувањето на адот. Денес Христос го исполнува светот со прекрасни чудеса. Денес Он, откако ја врза силата на смртта, воскреснува мртовец кој лежел во гробот четири дена. Денес Он го преднапишува образот на Своето пресветло воскресение, откривајќи им го на Своите ученици и на целиот свет преку овој четиридневен мртовец. Денес Јудеите, дојдени на гробот на Лазар, се собраа како за сведоштво, та, гледајќи ја Божествената власт и сила на Христа, што Он ја има над живите и мртвите, да не почнат да говорат: „Со каков знак ќе ни докажеш дека можеш да го правиш тоа?“ Но тие требаше да ја видат Неговата сила и Божествената власт, и да бидат готови да поверуваат во Христовото воскресение. Со тоа чудо Он повеќе сакаше да го убеди народот и да ги увери Своите ученици во Своето воскресение.

*** А древниот непријател, ѓаволот, им ги ожесточи срцата на противниците. Тие говореа: „Ако овој не умре, тогаш целиот свет ќе поверува во него“. И веднаш се собраа првосвештениците и книжниците и направија совет против Него, да Го убијат не само Исуса, туку и Лазара, заради тоа што поради него мнозина поверуваа во Исуса Христа.

Заради тоа ли, о беззаконици, вие станавте законоучитeли, за да се кренете против Законодавецот? Поради тоа ли се бунтувате против Бога, затоа што ве ослободи од Египетското ропство, откако го казни фараонот со многу неволји?8 Затоа ли, о беззаконици, ковете завера против Него, зашто ве преведе преку Црвеното Море и во пустината ве хранеше со небесна храна четириесет години? А вие, о престапници, сега го нарековте и измамник, затоа што и мртовец ни воскреснува и извршува секакви исцеленија. Затоа ли велите: „Измамник е“. А кога ви испраќаше храна од небото, тогаш Го благословувавте! Не се ли срамите, законопрестапници Јудеи? Наместо пофалба, ковете завера против својот Создател. А требаше да Му оддадете пофалба и чест, гледајќи дека Он воскреснува мртви, на слепите им дарува светлина, изгонува бесови, исцелува секакви болести – Оној Којшто дојде да го спаси човечкиот род!

Но да го оставиме настрана јудејското беззаконие и безумие, и да го пофалиме Лазаревото благородство, зашто Лазар стана свето живеалиште на Пресветиот Дух.

Лазар – красна фиданка на Божјата градина. Лазар – медоносна капка на Божјата мудрост. Лазар – извор на духовната благодат. Лазар – неовенлив цвет на рајската градина. Лазар – високолетечки орел на вишната Премудрост. Лазар – сокровиште на Божјото гостопримство, исполнето со љубов кон бедните. Лазар – втор Претеча за оние што седат во темнина и во смртна сенка. Лазар – лут посрамител на силата адова. Лазар – мил љубимец на Христа. Лазар – прв предобразител на тридневното воскресение Христово. Лазар – светлозарен сожител на ангелите. Лазар – строг изобличител на Јудеите.

Кога мноштвото народ го виде Лазара, воскреснат од мртвите на четвртиот ден по неговата смрт, поверуваа во Господа и Му ја оддадоа должната почит како на свој Создател. Едни ја постилаа својата облека по патот, а други кршеа гранки од дрвјата и викаа заедно со децата: „Осана! Благословен е Оној што иде во името на Господа, Царот Израилев. Мир на земјата и слава во висините. Благословен е Оној што дојде да ја обнови човечката природа, и да го спаси загубеното“. Осана во висините на Бога, славен во три лица заедно со Отецот и со Светиот Дух, сега и секогаш и во вековите.

СВЕТИ КЛИМЕНТ ОХРИДСКИ СОБРАНИ ДЕЛА: СЛОВА, ПОУКИ, ЖИТИЈА во редакција на протопрезвитер Јован Таковски во издание на САС на МПЦ-ОА, 2012
Извор: http://agapi.mk/kliment-ohridski-pohvala-za-lazar/

********************

„Да дозволиме во нашето срце да продре животворниот гласот на Создателот“

09/22 април 2016 лето Господово,
Навечерие на Лазарева Сабота

Нашиот Спасител Господ Исус Христос, Кој ја изврши Својата Божествена мисија на земјата и го исцели човештвото од гревовните рани, за шест дена ќе биде предаден на Неговите свети и спасителни за светот Страдања. Затоа, како една силна потврда за Неговото и за сеопштото Воскресение, го воскресна Својот пријател Лазар од Витанија, кој веќе четврти ден беше во гробот. Го воскресна и за да покаже дека се наближува уништувањето на смртта и обновувањето на човечката природа и на целата твар.

А суштествената сила на Лазаревото воскресение ја почувствуваа на повечерието сите присутни во нашата Бигорска обител, кога нашиот Старец, Архимандрит Партениј, низ солзи и душевен трепет го испеа канонот на овој празник и го искажа своето полно со дух слово:

Слово на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, изговорено после канонот од повечерието за Лазаревото воскресение (9/22 април 2016 л. Г.)

„Доколку внимававме, мили мои, на зборовите од овој чудесен канон за Лазаревото Воскресение, зборови натопени со огромната милост Божја, секако забележавме што може да направи зборот Божји со човекот, каква животворна сила има тој. Бог некогаш со Својот збор го создал и човекот, според Неговото наличие: рече Бог: „Да создадеме човек според Нашиот образ и подобие како што сме Ние“ (Битие,1:26).

Вечерва и утре си спомнуваме повторно за едно создавачко, или поточно кажано, за пресоздавачко чудо што Словото Божјо го направи во селото Витанија, со Неговиот пријател Лазар. Имено, слушнавме како Спасителот Христос го повика од гробот четиридневниот мртовец, за кого Евангелистот објаснува дека беше веќе и смирисан: мириса веќе; оти четири дена има откако е умрен (Јн.11:39). Неговиот семоќен, Божествен глас, глас сетворечки и оживувачки, го повика Лазара од смртта и го воскресна. Го воскресна, затоа што Му беше пријател, затоа што Лазар Го љубеше Бога. Но, зарем Бог го љубеше само Лазара? Зар само за Него и за уште неколкумина други се принесе Себеси на жртва, искачувајќи се доброволно на Крстот? Се разбира, Бог го направи тоа за сите, за целото човештво, од неизмерна љубов кон него. Затоа, секој од нас е еден мртов Лазар и пријател Христов, и нашиот предобар Господ, нашиот семилостив Татко небесен, пред Црквата небесна, пред сите ангелски чинови, светии и праведници, честопати за нас со тага воздивнува: Лазар, пријателот наш, заспал… И веднаш, за да покаже дека за Него навистина е сè може, вклучително и мртов да оживее, но што е уште повозвишено – за да покаже дека безмерно го љуби човекот, додава:но ќе отидам да го разбудам  (Јн.11:11). Кој би можел да остане рамнодушен пред величието на ова несфатливо човекољубие Божјо! Да се восхитуваме и да Му благодариме постојано на Бога за тоа, да Му благодариме, но и да размислуваме и да се запрашуваме зашто човекот, тоа највозљубено создание Божјо, подлегна на смртта? Зошто човечкиот род го снајде смрт, која е краен израз на најголемата повреда од човекот за Бога? Заради непослушанието, заради неискреноста на човекот кон неговиот небесен Татко. Отецот небесен откако го создаде човекот еднаков на Него по благодат, го опкружи со секакви благодети и, за да ја испита неговата верност и љубов, му даде една мала заповест: „Не прави го тоа. Од секое дрво во градината можеш да јадеш, освен од дрвото за познавање на доброто и на злото; од него не јади; зашто во оној ден кога ќе вкусиш од него, ќе умреш (Битие,2:16-17). Меѓутоа, човекот не Го послуша Бога и падна. Од живот во светлина и радост падна во мракот и очајот на смртта. Значи, гревот е тој што нè умртвува, не само телесно, но и уште пострашно – духовно, така што уште додека сме живи, мили мои, ние реално можеме да станеме мртовци. И гробови камени и ладни, полни со смрдеа, гробови кои не сакаат да го слушнат гласот што оживува. Зашто, за да бидеме оживеани, треба да дозволиме во нашето срце да продре животворниот гласот на Создателот, Кој дојде на земјата за да го спаси човекот; Кој, иако бесмртен по природа, се облече во смртно тело за да сочувствува со човекот. Слушнавме вечерва, како во целиот канон, кој самиот по себе е едно чудесно и длабоко толкување на евангелскиот расказ за воскресението на Лазара, колку пати црковниот химнограф нагласил дека Христос просолзи: „Си просолзил, Господи, над Лазара…“, „Си просолзил над пријателот, Спасителе мој…“. Погледнете, најмили мои, погледнете: плаче Бог за човекот, плаче Бог за нас, плаче за секој од нас! Плаче поради бедата во која сме западнале, плаче над гробот од нашето духовно мртвило… Сака да нè оживее! Затоа да не Го повредуваме Бога, да не ѝ дозволиме на смртта уште во овој живот да нè завладее, тако што да станеме нечувствителни гробови; така што да не се разликуваме по ништо од оние кои веќе се вселиле во гробовите, како што и Божествениот Давид се изразил: Се изедначив со оние, што слегуваат во гроб; станав како човек без помош – слободен меѓу мртвите; како фрлени и ранети што лежат во гроб, за кои Ти веќе не се сеќаваш (Пс.87:4-5). Да не бидеме безнадежни и мртви за воскресението и животот во Христа. Зашто, верувајте, доколку го слушнеме, доколку му дозволиме на Неговиот глас да продре во нашето битие, ние бездруго ќе воскреснеме во духовна смисла. Таков е Неговиот умилителен, „божествен, љубезен, најсладок“ глас, кој, татковски, секого од нас го повикува: „Излези надвор! Излези надвор од твојата гревовна зачауреност! Излези од твоите страсти, од твојот егоизам, од мртвилото твое! Поправи се! Нека падне слепилото од твојот духовен поглед, та да Го познаеш својот Создател! Отвори го срцето за Мене, Кој единствено вистински те љубам, и не залажувај се со безумствата од овој свет!“

Еден тропар од канонот додека го пеев ми остави силен впечаток: „До кога, туѓинци, до кога, лажливци, ќе гледате како умрениот на глас воскреснува и на Христа не Му верувате? Навистина, сите вие сте синови на темнината“ (од 3-та песна на канонот). Ова прашање е упатено до светот кој во Божествениот Учител Христос не Го препозна Второто Лице од Троичниот Бог, Кое слезе и заради истиот тој свет се воплоти. Навистина, доколку човек не го слуша тој воскреснувачки глас, станува туѓинец, лажливец, син на темнината. Таквиот со ништо друго во овој свет не ќе може да се утеши. И од едниот до другиот крај на земјата да оди, па макар и на некоја друга планета за која толку копнее да се качи, тој нема никаде мир да најде без Оној, Кој ја создаде и таа планета, а и целата вселена што за науката сè уште претставува необјаснива енигма, како што е и со сè друго создадено од Него, прекрасниот Творец. А, еве, гледаме, како едно тело, еден човечки организам, толку совршено создаден, кој веќе почнал да се распаѓа, Он само со еден збор го исцелува, го пресоздава, го воскреснува.

И една друга песна, исто така длабоко ме потресе: „О, зошто доцниш, Лазаре? – вели (адот); излези надвор! – вика твојот Пријател кој стои; затоа излези, та и јас да добијам олеснување од твоето тешко присуство“ (од 7-та песна на канонот). Што значи тоа „од твоето тешко присуство?“ Тоа е присуството на гласот Христов во Лазара. Едноставно смртта се плаши и се срами од тој победоносен глас и гледа што побрзо да го пушти својот заложник. И каков чудо сакаме уште? Секојдневно ли да воскреснуваат мртовци? Не е ли доволно воскресението на Лазар како доказ за општото воскресение? Но, за оние што не сакаат духовно да прогледаат, и да воскресне некој од мртвите, тие нема да му поверуваат(Лк.16:31). Сепак, ние знаме дека и тоа се случило: многу мртви воскреснале, само кој има духовни очи да види. Душите на нашите предци не се ли живи? Не го чувствуваме ли некогаш нивното присуство? А душите на Светиите кои ги гледаме на иконостасот – не се ли тие сите живи? Колку пати само ни зборуваат во нашите срца! Кога ќе се доближиме со вера и молитва до нив, ни го галат срцето, чувствуваме спокојство и радост. Тоа е така затоа што нивните души се воскреснати во Бога. Но, и уште нешто. Мене Бог ме удостоил да бидам сведок на многу луѓе што буквално воскреснале, што се спасиле од канџите на духовната, но и телесната смрт. Кога посакале да се покаат, Господ го направил со нив истото чудо како со Лазара: ги воскреснал. Затоа што го слушнале гласот Негов… А доколку не сакаш, тогаш Господ не може да те спаси. Колку и да вика пред гробот, мртовецот си останува внатре… Колку е бедна таквата човечка состојба! А, еве, за жал, гледаме како светот денес се наоѓа во токму таква состојба; тој не се срами од „тешкото присуство“ на гласот Божји, бидејќи сите сме станале гробови скаменети, гробови ладни. Замислете само колку е страшен гробот за некој што би бил внатре жив закопан! Ете токму тоа е човек кој Го заборава Христа. Со нашата нечувствителност, со нашата рамнодушност кон Бога, го претворивме светот во една масовна гробница. „Помрачени за светлината, Јудеи, зошто не верувате во Лазаревото воскресение, во Христовото начинание?“ (од 8-та песна на канонот) Овој повик на црковниот поет не се однесува само на Јудеите, туку и на нас, денешните Христијани, кои постојано се давиме во потопот на сомнежите и така потполно се умртвуваме за духовни созерцанија, стануваме слепи за Божествената светлина. Поради тоа што не веруваме во Христовото начинание, во Христовото дело; поради тоа што не сакаме да Го слушнеме гласот на Оној Кој може да нè оживее, гласот кој го создал овој прекрасен свет, гласот кој секогаш нè повикува: Излезете надвор од вашето мртвило, оставете го вашето слепило, идојдете при Мене… и Јас ќе ве успокојам; земете го Мојот јарем на себе и поучете се од Мене, бидејќи сум кроток и смирен по срце, и ќе најдете мир за душите ваши; зашто јаремот Мој е благ и бремето Мое е лесно (Мт.11:28-30). Да се каже кроток и смирен по срце е многу возвишено нешто, тоа може да го каже единствено Бог, а од луѓето, само оние што се уподобиле на Него, што се охристовиле, станале кротки и смирени по срце. И таквите луѓе на сите нам ни се утеха, пристаниште наше во овој живот, оти тие се наши посредници и застапници пред Христа.

Бидејќи сме веќе пред самиот праг на Страсната Седмица, и ни доаѓа големиот празник Пасха, кој може многу да нè издигне и да нè приближи до Бога, да размислуваме за претстојните Божествени настани; да се молиме и да се трудиме да не останеме и понатаму ладни гробови со нечувствителни мртовци, туку да Му дозволиме на преблагиот Христос, на Неговиот оживотворувачки Божествен глас да нè разбуди, и да нè повика во овие свети денови, со Него да се сораспнеме и со Него да совоскреснеме“.

***********************

„Лазар, пријателот наш, заспал; целото човештво заспало

но ќе отидам да го разбудам“

10/23 април 2016 лето Господово,
Сабота пред Цветници. На Светиот и праведен Лазар

Блесокот од Лазаревото воскресение денес со силна благодатна топлина ги згреа нашите души и ги зајакна нашите духовни сили за претстојниот пат кон Голгота. Благодатта од Литургијата со која началствуваше нашиот возљубен игумен, Архимандрит Партениј, се пренесе и во манастирската трпезарија, и го вдахнови повторно да сподели со нас дел од своите доживеани созерцанија за силата на гласот Христов:

Слово на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, за Лазаревото воскресение, изговорено во манастирската трпезарија (10/23 април 2016 л. Г.)

„Отци и браќа монаси, најмили мои верници!

Си спомнуваме денес за едно од најголемите чуда што ги направил нашиот Спасител Господ Исус Христос за време на Својот земен живот. Си спомнуваме, имено, за воскресението на Неговиот пријател Лазар, кој, како што слушнавме од Евангелието, веќе четири дена бил во гробот и, според природните закони, неговото тело се беше предало на распадливоста.

Евангелскиот расказ за ова големо Христово чудо започнува трогателно, започнува со нешто што сите нас нè плаши, започнува токму со болеста: Беше, пак, болен некој си Лазар, од Витанија… (Јн.11:1) Евангелистот зборува за болеста на една конкретна личност, Лазар од Витанија. Но, покрај овој историски контекст, ние можеме да ги разбереме овие зборови и во преносна смисла, за секој човек, за целиот род човечки од Адама па до денес: „Беше, пак, болен целиот род човечки…  и заспа“. Заспа со сон смртен. Интересно е тоа што Спасителот смртта ја нарекува сон, заспивање. Сака со тоа да ни покаже дека смртта за Него навистина е тоа – еден обичен сон, и дека за Него да воскресне некој мртовец е исто како да го разбуди од спиење. Исто така, остава силен впечаток тоа што е болен не некој друг, туку токму Лазар, пријателот Христов. Болен е некој што е возљубен од Бога. Затоа и пратениците на двете сестри Марта и Марија, кога Му јавиле на Христа за болеста Лазарева, Му нагласиле: Господи, ете, оној што го милуваш, болен е (Јн.11:3).  А Синот Божји, пак, поради таа цел и дојде, да го оздрави смртно разболениот Адам и сите негови потомци, да му понуди здравје и живот на целиот род човечки. Велиме „да му понуди“, бидејќи Он не сака ништо да направи против волјата човечка. Неговата љубов кон човекот е толку голема, што во никој случај не сака со сила никому ништо да наметне. Он дојде, се воплоти заради нас, стана човек, се нарече Син Човечки, и му понуди пријателство и посиновение на целото човештво. Сите нас нè повика да бидеме пријатели Негови, да бидеме собраќа Негови и синови по благодат на Бога Отецот. Како што другаруваше со Лазар, Он сака да другарува и со целото човештво. Затоа и дојде, да го разбуди човештвото од гревовниот сон, кој го разделува од Него. Лазар, пријателот наш, заспал; целото човештво заспало, но ќе отидам да го разбудам (Јн.11:11). Зашто човекот, после непослушанието што го направи кон Бога, ја успа својата душа во гревот, и оддалечувајќи се самиот на тој начин од Изворот на животот, на крајот умре. Се разболе од гревовите и умре. Тоа се повторува и со секого од нас, кога, поспани од своите гревови и страсти, забораваме на Бога и смртно се разболуваме. Гревовите навлегуваат полека, полека во нас и го контаминираат нашето духовно битие. Како што при намножување на штетните бактерии во едно тело, имунитетот на тоа тело опаѓа и накрај настапува телесна смрт, така станува и со духовното здравје на човекот. Доколку човекот постојано греши и го одложува покајанието, неговата совест со тек на време слабее и тој човек уште овде, за време на овој живот, тешко ќе се разболи, ќе заспие во гревовен сон и на крајот ќе умре, губејќи го и вечниот живот.

Затоа, да ги послушаме Христовите зборови кои имаат огромна, животворна сила:Лазаре, излези надвор! Застанал Спасителот пред мртвиот гроб, како што пред сите нас постојано стои и вика: „Излези надвор од твојата темнина, разбуди се од твојата гревовна заспаност, бидејќи Јас, твојот Создател, станав човек заради тебе, и сакам да живееш вечно, сакам да другаруваш со Мене и Јас со тебе во вечноста“. Бог не може да ја поднесе бедата во која човекот западнал поради гревот. Затоа денес Он плаче. Иако Он, како Бог, знае дека ќе го воскресне Лазара, зошто тогаш да плаче, кога повторно ќе го види Својот пријател жив? Но, плаче затоа што гледа како Неговото највозвишено создание, царот на целото творение, се дави во калта на смртта. Дури веќе почнува и да смрди, и таа смрдеа, предизвикана од гревот, стигнува до Бога. Тоа љубовта Божја не можеше да го поднесе. Затоа Бог стана човек, затоа и солзи над човекот пролеа. Има ли поголема љубов од таа? Постојано и над секого од нас се сожалува, и со Неговиот умилителен глас нè повикува: „Излези надвор од твојата гревовна затвореност. Излези и појди по Мене“.

Неговите животворни зборови се храна за нашата душа. Како што телото, доколку не го храниме ќе умре, така и нашата душа, доколку не ја храниме со Неговите Божествени зборови кои оживуваат, ќе ја изгуби својата виталност, ќе заспие со сонот на смртта и ќе го изгуби вечниот живот. Затоа да се потрудиме да излеземе од гробот на нашиот егоизмот и нечувствителноста, да излеземе од нашата гробна ладнотија, и да го послушаме Неговиот глас, да го послушаме гласот на нашиот најголем Пријател, Господ Исус Христос, Кој сака да бидеме живи, сега, и секогаш, и во веки веков. Амин!“

Бигорски

*********************

В името на Отца и Сина, и Светия Дух.

В Свещеното Писание са отбелязани няколко случая на възкресяване на мъртви. В Стария Завет това са възкресяването на сина на вдовицата в Сарепта Сидонска, което измолил от Бога пророк Илия (3 Цар. 17:17-23) и възкресяването на сина на Сонамката по молитвата на пророк Елисей (4 Цар. 4:18-36). В Новия Завет Христос възкресява дъщерята на Иаир (Марк. 5:38-42) и сина на Наинската вдовица (Лук. 7:12-15). Въпреки това Христовото възкресяване на Лазар заема особено положение в църковното съзнание в сравнение с посочените събития. Защо е така?

Това, което отделя това събитие от горепосочените, е фактът, че Лазар от четири дни лежал в гроба. Тялото му вече било в процес на разпадане, и именно това прави неговото възкресение преславно. То е предобраз на всеобщото възкресение, което ни чака в края на света и вековете, когато телата на всички мъртви ще възкръснат с Божията сила, независимо откога и как са умрели. Тук трябва да си припомним също, че нашата душа по Божията благодат е безсмъртна и че не умира заедно с тялото – когато се каже „смърт на душата”, се мисли именно за нейното помрачение, за отделянето й от Бога поради греха. Следователно, душата след смъртта на тялото се отделя от него чак до Онзи Ден, когато отново ще се съедини с него, но тогава нашият възкръснал телесен състав ще бъде преобразен. За разлика от тялото на Лазар, което преди две хиляди години било възстановено в своя материален, земен състав и, като такова, пак вкусило смърт, нашето тяло след всеобщото възкресение ще бъде преобразено, одухотворено, нетленно, безсмъртно, по примера на Христовото тяло след Неговото преславно Възкресение. Така в Съдния ден ще застанем пред Бога цялостни – в цялостен, нетленен и преобразен вид, за да получим вечния си дял според делата си. Това значи, че не само душата е сътворена за вечността, както мислят мнозина, но и тялото.

Днешното евангелско четиво ни открива и това, че Христос е и Бог, и човек: или, както ние, православните, казваме с една дума: Богочовек. Кой друг, освен Бог, би могъл с една дума да заповяда и да каже: Лазаре, излез вън! – и с това да възкреси човек, чието тяло вече било в процес на тление (Йоан. 11:43-44)? Кой би могъл да каже за себе си, че е Възкресението и Животът, освен Господ Бог (вж. Йоан. 11: 25)? А това е направил именно Христос в днешното Евангелие. От друга страна, в същото евангелско четиво забелязваме, че Христос заплакал на гроба на своя приятел Лазар (Йоан. 11:35). Той пита хората къде са го положили и иска да отместят камъка от гробницата (Йоан. 11:34, 39). Нима Той, Който знае всички тайни на човешките сърца, е можел да не знае къде са положили Лазар? Нима Той, на Когото се покоряват всички земни и небесни стихии, не е можел да отмести камъка със силата на Своята мисъл? Естествено, че е можел, но постъпвайки като човек, Той ясно ни показва, че е не само истинен Бог, а и истинен Човек. Показва ни двете природи, ипостасно съединени в едната личност на Въплътеното Слово.

Днес мнозина махват с ръка, когато им говорим за събитието на Лазаровото възкресение. Казват, че могат да приемат безсмъртието на душата, но възкресението на тялото – трудно. И все пак, колкото и да ни изглежда чудно, съвременният човек би трябвало по-лесно да повярва във възкресението, отколкото нашите предци. Причината за това е проста: живеем в цивилизация, в която е възможно на електронни носители, заемащи само няколко квадратни сантиметра, да поберем и пренесем цели библиотеки. И въпреки че на малки носители на памет, направени от човешкия разум, е възможно да пренесем толкова много информация, и след това при необходимост отново да я материализираме (няма нищо по-лесно от това да отпечатаме книга, която е в електронен вид), то колко такава „информация” за нас има непознаваемият и неограничен Божествен Ум и колко по-лесно е за Него от нищо да възстанови нещо, след като е сътворил всичко предходно от нищото (еx nihilo)?
Затова, скъпи братя и сестри, да бъдем колкото е възможно по-съвършени и боголики хора в този живот, за да възкръснем в славния ден ва Второто Христово пришествие за вечна слава, а не за вечен срам. Нека по молитвите на Лазар от Витания, Христовия приятел, да бъдем удостоени във вечността и сами да бъдем причислени към верните Божии раби и приятели (вж. Мат. 25:33-34). Амин. | http://www.pravoslavie.ru/srpska

Превод: Татяна Филева

**********************

„Е, какво толкова е специалното на Лазарова събота?“ попитаха децата ми, имайки предвид: „И защо трябва да ходим на литургия два пъти този уикенд? “ Основателен въпрос. Православният християнин би трябвало да знае отговора.

Ще живея и оцелея
от Ирина Ратушинская

Ще живея и ще оцелея и ще бъда питана:
Как блъскаха главата ми в стената,
Как трябваше да мръзна нощем,
Как косата ми започна да побелява…
Но въпреки това ще се усмихвам. И ще се шегувам
И ще отпъдя нахлуващата сянка.
И ще отдам почит на сухия септември,

Който стана мое второ рождение..

И ще бъда попитана: ‘Не те ли наранява споменът?’
Незаблудена от привидното ми лекомислие.
Но миналите имена ще взривят паметта ми –
Великолепни като стара артилерия.

И ще разказвам за най-добрите хора на света,
Най-нежните, но също и най-непобедимите,
Как те се сбогуваха, как се предадоха на мъчения,
Как чакаха писма от обичните си хора.

И ще бъда попитана: какво ни помогна да живеем
Когато нямаше нито писма, нито някакви новини – единствено стени,
И студа на килията, и дрънкането на официалните лъжи,
И отвратителните обещания, давани в замяна на предателството.
И ще разкажа за първото красиво нещо,
Което видях в плен.

Покрит със скреж прозорец! Без шпионски дупки, без стени,
Без решетки, нито дълготърпяна болка –
Само синьото сияние върху тънко стъкло на прозорец,
Хвърлена шарка – по-красива не може и да се сънува!
Колкото по-ясно гледаш, толкова по-мощно разцъфват

Онези бандитски гори, лагерни огньове и птици!
И колко много пъти времето беше жестоко студено
И колко много прозорци искряха след онзи –
Но никога не беше повторено,
Онова изригване от многоцветен лед!

И как да е, с какво би ми било полезно сега,
И какъв би бил претекстът за празненството?
Подобен подарък би могъл да бъде приет единствено веднъж,
А вероятно е и необходим веднъж..

(Ирина Ратушинская, украинска поетеса и дисидент, е осъдена на 7 години затвор в Молдова през 1983 за “анти-съветска агитация и пропаганда”. В затвора пише поезия с миниатюрен шрифт върху хартия за цигари или калъпи сапун, които по-късно разтваря във вода, след като е запаметила стиховете.)

„Е, какво толкова е специалното на Лазарова събота?“ попитаха децата ми, имайки предвид: „И защо трябва да ходим на литургия два пъти този уикенд? “ Основателен въпрос. Православният християнин би трябвало да знае отговора.  И съм сигурна, че го бях приключила преди десет години, когато старанието ми да се приспособявам към тази древна вяра се беше превърнало в нещо като занимание на пълен работен ден. Междувременно, обаче, се почувствах изцяло в ритъма на живота на Църквата и тези хипер-бдителни въпроси, естествено, затихнаха. Аз просто се заех с това да се появявам на служби, независимо кога се провеждат, защото това е, което правя сега: явявам се, както се казва, независимо дали това ми се прави или не.

Като натрапливо анализиращ чувствата човек, вероятно е здравословно това, че моята склонност към въпроси и отговори е малко притъпена. Въпреки това, факта, че сметнах, че Лазарова събота се припокрива с нещо друго, освен последващото събитие за разкрасяването на енорията, би трябвало да е аларма. Ако децата не ме бяха попитали специално защо възкресението на Лазар от мъртвите е толкова важно за нас като християни, особено точно сега, само две седмици преди Пасха, най-вероятно нямаше да отделя време да се замисля за всичко по този въпрос. Всичко се свежда до това или да изисквам духовните съкровища, които Църквата в продължение на две хилядолетия милостиво е предлагала на разорените ни души, или да ги подминавам. Бог знае дали бих могла да използвам малко поощрение; ужасно съм изморена. Така, изборът ми този  следобед е да се върна обратно към гроба, в който лежи четиридневният мъртъв брат на Мария. Какво означава за мен сега, че Христос предизвика естествения ред на нещата чрез вдъхване на живот на един труп? „Ела и виж!“ казва Църквата. Господи, помогни ми да виждам по-ясно.

Вероятно е най-добре да започна с това официално обяснение, мъдро, което откраднах от уебсайта на Православната Църква на Америка:

Лазарова събота е пасхално тържество. Това е единственото време в цялата църковна година, когато неделната възкресенска служба се служи в друг ден. На литургията на Лазарова събота, Църквата възхвалява Христос като „Възкресението и Животът”, Който, чрез съживяването на Лазар, е потвърдил всеобщото възкресение на човечеството дори преди собственото Си страдание и смърт.

„Уверявайки ни в общото възкресение на мъртвите, преди Твоите страдания Ти въздигна от мъртвите Лазар, Христе Боже. Затова и ние като деца, носещи знаците на победата, на Теб – Победителя на смъртта, пеем: „Осанна във висините, благословен идещия в името Господне!” (Тропар*).

Така че, първо и главно, изглежда, е следното послание:

Смъртта е била сразена.

Смъртта, с всичката й окончателност, е била потъпкана, преодоляна от Христос, Който е целият Любов, Милост, Всемогъщ. Очевидно това е необикновената новина. Но освен този величествен, жизнеутвърждаващ край, има още нещо в историята на Лазар. Това, което особено силно ме привлича в момента, са събитията, предхождащи възкресението на Лазар. Пленена съм от самата емоционална реакция на Иисус към страданието на Мария и Марта, толкова убедени на този етап, че всичко е загубено – толкова сърцераздирателно неспасяемо. Иисус знаел, че накрая животът ще поведи, радостта ще надмине скръбта, и въпреки това Той скърбил, преди да извърши най-великото от всички чудеса. Той скърбял за любимия си приятел, гниещ в гроба. Иска ми се да мисля, че Той скърбял за нас, цялото човечество, което трябва да устои на големи изпитания, загуби, злоупотреби, несправедливост, като резултат от нашата свободна воля и падение – за нас, които, докато сме още на тази земя, трябва усърдно да се борим и непрестанно да вярваме в това, което не може да бъде видяно, според божествената милост, която не можем да проумеем.

Първа ще призная, че понякога изглежда неустоимо лесно просто да се предадеш на отчаянието или на мигновено задоволяващите удоволствия на материализма и одобрението, съпровождащо прегръщането на светските приоритети и идеали. Когато си изтощен от ежедневно борещи те съмнения, бориш се срещу течението, устоявайки на подтика да легнеш и да позволиш на страха, възмущението, егоизма и омразата (всички пороци, на които като християни сме призвани да се противопоставим) да те заровят жив, способността да сграбчиш опората, да приемеш помощта, става критична. Ако мога, със смирение, да приема нуждата си да бъда носена за кратко от Тайнствата на Църквата и молитвите на другите, за мен все още има надежда. Тогава Лазар се превръща в блестящ пример за мен за това как някога да не предположа, че съм прекалено отдалечена от възкресението, възраждане – за това как да изляза, когато бъда извикана, дори все още обвита с връзките, които ме стягат, и да приема с благодарност Неговата незаслужена милост.

И ще разкажа за първото красиво нещо, което видях в плен, написа поетесата Ирина. Това е боен вик срещу смъртта, отчаянието и безнадеждността, ако въобще някога съм чувала такъв! Благословени са скърбящите. Благословени са кротките. Благословен е Този, Който идва в името Господне.

* текстът на тропара е взет от vseh-svjatih.blogspot.bg

***************************

Називи за празникот: Недела на палмите, Цветна пасха, Цветна недела, Цветно воскресение, Вход на Господ во Ерусалим, Цветници.

На Лазарева сабота, денот пред Цветници, се вршело крштение и затоа останало да се пее: „Вие кои во Христа се крстивте, во Христа се облековте“, наместо Трисветата песна.

Се прави литија со носење на гранчиња и осветување на гранчињата. Зелените гранчиња се израз на победата над смртта и воскресението Христово. Во антиката палмата била сфаќана како победен знак, а исто така и во христијанството. Во Ерусалим стојат со гранчиња и на литургија.

Кога Христос влегувал во Ерусалим, народите извикувале осана на Синот Давидов! Зборот„осана“ означува: „дај, спаси!“, „спаси“ (молење за помош), „спасение“ (увереност во помошта), „слава“ (израз за радост во спасението“. Во 117 псалм „осана“ е преведен со: „О, Господи, спаси!“ (25 стих). „Осана“ го има и во песната „Свет, Свет, Свет, Господ, полни се небесата и земјата со славата Твоја: oсана во висините благословен е оној кој доаѓа во името Господово, осана во висините“. Изразот „во висините“ значи дека осана е упатено кн Бог кој живее во височините, односно Бог чиј статус нема географска одредница, ниту конкретна местоположба, бидејќи е нестворен, несоздаден.

На овој ден се јаде риба
Извор: http://agapi.mk/nekolku-detali-za-cvetnici/

**************

Христовото Царство е блиску до сите што ќе го посакаат

11/24 април 2016 лето Господов,
Влегување на Господ Исус Христос во Ерусалим. Цветници.

Денес Царот Небесен во Ерусалим влегува, денес Црквата Божја неискажливо се радува, зашто нејзиниот Женик, смирен, на осле доаѓа. Денес Богочовекот кон Крстот се упатува; Царот на Сион, надежта на народите, во светиот Град влегува за на родот човечки слобода да му дарува. Светлината се јавува, мракот се распрснува; Вистината доаѓа, лагата се разбегува. Царот над царевите и Господ над господарите, со неискажливо смирение кон Своите доброволни Страдања пристапува.

Цветници е празник што ја подготвува душата за неискажливите настани од земниот живот на нашиот Спасител, Господ Исус Христос, што ќе се случат во текот на следнава, Страдална недела. Стотиците верници што присуствуваа во нашата Бигорска обител на вчерашното бдение и денешната Литургија, можат да потврдат дека Господовото влегување во Ерусалим навистина е подготовка и почеток на Неговите спасителни Страдања. Длабоките, пак, размислувања на нашиот Старец, Архимандрит Партениј, што ги сподели со сите нас за време на празничната трпеза, уште повеќе ги подготвија и доближија нашите души до Оној, Кој е единствена радост за нив:

Слово за Цветници на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, изговорено во манастирската трпезарија (11/24 април 2016 л.Г.)

„Отци и браќа монаси, најмили мои верници!

Празнуваме денес еден славен настан од земниот живот на смирениот наш Спасител, Господ Исус Христос. Денес, во оваа Цветна недела, Синот Божји, Кој зеде облик на слуга за да го ослободи родот човечки од ропството на гревот, ѓаволот и смртта, влегува во светиот град Ерусалим, и од многубројниот насобран народ со голема слава е пречекан; пречекан е така како што во тоа време се пречекувале царевите и војсководците кои се враќале од победа. Влегува во Ерусалим како светилна и живот, зашто претходно го воскресна четиридневниот мртовец Лазар, и гласот за тоа дотогаш невидено чудо се имаше пренесено меѓу сите жители и дојденци во Ерусалим и околината. А во тоа време Ерусалим бил преплавен со илјадници луѓе, Јудејци по род, но и туѓинци – прозелити што ја прифатиле јудејската вера, и поверувале во единиот вистински Бог. Сите тие биле собрани во Ерусалим поради најголемиот празник Пасха, кој бил, всушност, спомен за некогашното преминување на богоизбраниот Израил преку Црвеното Море, спомен за неговото преминување од ропство во слобода, под водство на најголемиот меѓу старозаветните пророците – боговидецот Мојсеј. Ерусалим бил, всушност, средиште на целата свештена историја на Израилот, средиште на историјата за спасението и избавувањето, и за секој Израелец тој бил свет град во кој требало да се јави Бог. Затоа сите Јудејци што имале можност, тргнале тие денови во светиот Ерусалимски храм да принесат благодарствени жртви. А, видовме од евангелскиот расказ, денес и Господ тргна од селото Витанија да ја прослави својата последна Пасха на земјата. И влегува во Ерусалим не како некој овоземен цар или војсководец, јавајќи на раскошно украсен коњ, во луксузна триумфална поворка, со бројни слуги и војници, туку влегува со Своето крајно смирение, качен на мало осле. А, сепак, мноштвото народ Го дочекува како вистински Цар: со палмови гранчиња и радосни извици, со постилање на облека и цвеќиња по патот по кој врви. Многумина од насобраните Јудејци, во своите поздравни екскламации наведуваат, можеби и несвесно, делови од псалмите и пророштвата: Осана! Благословен е Кој доаѓа во името Господово, Царот Израилев! (Јн.12:13) Чувствуваат дека при нив најпосле доаѓа Царот, се јавува долго очекуваниот Месија. Но, во нивните месијански сфаќања веќе се имала изгубено свеста дека Месијата, Кој ќе произлезе од нивниот род, ќе биде Спасител не само за нив, туку и за сите народи и сите луѓе, ќе биде „Светлина за просвета на незнабожците“. Јудејците, пак, сметале дека Месијата ќе биде само нивен Избавител од ропството, Кој ќе оформи земно Израилско царство, помоќно од сите други царства на земјата. Ете зошто со таква радост Христа Го пречекуваат – како нивен Ослободител, Кој ќе поведе војна против Римјаните, ќе ги ослободи и ќе се прогласи за Цар. А не треба да заборавиме ни дека Господ Исус Христос, навистина, и по тело потекнува од царски род, од славната Давидова лоза. Затоа и го поздравуваат со поздравот: Осана на Давидовиот Син! (Мт.29:15).

Размислувајќи за овој необичен настан, се восхитував во себеси за тоа како денес смирениот Богочовек, Кој се роди на земјата како најголем бедник, во пештера со јасли, бидејќи за Него немаше место во убавите палати и домови во Витлеем, немаше место дури ни во гостилницата (сп. Лк.2:7) – како денес Он е пречекан како Цар. Се присетив и на разговорот помеѓу Христа и Пилат во судиската преторија, односно на тоа кога Пилат Го запраша Исуса: Ти Цар ли си? –  а кроткиот Господ му одговори: Моето царство не е од овој свет; ако беше царството Мое од овој свет, тогаш Моите слуги би се бореле, за да не им бидам предаден на Јудејците; но царството Мое сега не е овде (Јн.18:36). Трогнат од ова, после завршувањето на Светата Литургија, го споделив моето размислување со еден од браќата монаси: „Што мислиш ти, отче, како тоа Неговото Царство да не е од овој свет? Нели Он е Творец и на овој свет и на сè што постои, видливо и невидливо? Он нè создал и сите нас; од ништо го произведе овој преубав свет, а сега вели:Моето Царство не е од овој свет! Како е можно тоа? Чиј е тогаш светот?“ А монахот ми одговори:„Се разбира, отец, светот е Божји, ама ние луѓето веројатно сме навикнале да не го гледаме како таков, зашто го расипавме со нашите гревови“. И навистина, ние, луѓето, со нашите гревови, со нашата заборавеност за Бога – вистинскиот Господар на вселената, го претворивме светот во место на поделби, на раздори, на војни, во место на ужас, тага и несреќа“. Затоа и Господ денес не дозволува да биде понесен од човечката слава и радост, туку тажен влегува во Ерусалим. Иако Он е единствениот вистински, самовластен Цар и на овој свет, Неговото осле не е украсено со злато, Он не носи раскошна облека со скапоцени камења, ниту, пак, на Неговата глава има царска круна или златен венец, како што е обичај кај земните цареви и војсководци; не, Неговата глава е наведната, а очите со тага преполнети. Тагува Бог за народот Свој, за градот Ерусалим, бидејќи знае дека неговите жители и придојдените не го почувствуваа и не го сфатија часот во кој беа посетени од Божествениот Посетител, од Царот Небесен, од Царот чие Царство не е привилегија само на одредени поединци, племе или народ. Зашто Царството на овој Цар е блиску до срцата на сите што ќе го посакаат. Он е таков необичен Цар со Кого сите можеме постојано да разговараме, да сме блиску до Него, да вечераме заедно со Него, да се причестуваме со Него, да бидеме во постојана заедница со Него. Ете, токму таков Цар е Христос. И затоа Неговото Царство не е Царство од овој свет, царство како што го разбираат луѓето, помрачени од своите гревови и страсти, растргнати за власт и материјални богатства, разделени помеѓу себе, поради тоа што единствено кое ги исполнува е да ги задоволат своите ниски страсти и својот егоизам. Оттука и светот е толку поделен, и заприлега на една постојана војна, на еден силен антагонизам во кој едната страна е секогаш против другата. Истото го видовме и денес во домот во Витанија, каде што Исус седеше на трпеза заедно со воскреснатиот Лазар. Имено, кога Лазаревата сестра Марија го излеа мирото врз главата и нозете Господови, некои негодуваа во себе и говореа: „Зошто мирото да се растура така? (Мк.14:4) Најмногу, пак, се вознемири Јуда, кој беше вљубен во парите, и постојано крадеше од ковчежето во кое Апостолите собирале пари за да им помагаат на сиромасите. Се возмути поради тоа што, ете, небаре биле потрошени толку пари бесцелно, а тој, всушност, си ги посакувал тие пари само за себе. Така, светот секогаш се поделува: едните се со Царот Небесен, Царот на срцата, и тие се спасуваат и остануваат во вечна заедница со Него, а другите се со кнезот на овој свет, како што вели Самиот Христос (Јн.12:31); тоа се оние што се заплеткуваат само во световните работи, трчаат само по привремените богатства, слава и власт, и со тоа го расипуваат светот и прават да припаѓа не на Христос, на Бог Создателот, туку на кнезот на смртта, кнезот на злото. Но, зошто, ќе се запраша можеби некој, овој свет стана принадлежност на кнезот на мракот? Зошто Христос го допушти тоа? Затоа што Бог нè создаде нас со слободна волја; ние избираме: ќе тргнеме ли по Христа и ќе станеме Негови поданици, поданици на најубавиот и најкроткиот Цар, Чие Царство никогаш нема да пропадне и ни вратите на пеколот нема да го надвладеат (сп.Мт.16:18), или, пак, ќе ги задоволуваме само нашите ниски страсти и ќе останеме со кнезот на овој свет, со кнезот на пропадливоста. Имаме од Бога подарена слобода самите да избереме на кој цар ќе служиме. Ако Го избереме за свој Цар Христос, Царот Небесен, Царот Вистински, Царот вечен, Царот на мирот, Царот на љубовта, и станеме Негови верни и предани поданици, тогаш ние навистина ќе бидеме носители на светлина, на мир и љубов, и со тоа ќе придонесеме овој свет да стане поубав, да стане повторно владение на смирениот Господ, на нашиот најголем Пријател, Кој ја победи смртта. Впрочем, Он е единствениот наш вистински Пријател и Ослободител од тоа најголемо зло. Видовме вчера како Он го направи своето најголемо чудо на земјата, воскреснувајќи четиридневен мртовец, но и ги слушнавме Неговите преубави зборови, со кои не се посрами да се нарече пријател на човекот: Лазар, рече, пријателот наш, заспал; но ќе отидам да го разбудам (Јн.11:11). Се нарече пријател на Лазар, а со тоа и пријател на целото човештво. Евангелистот Јован Богослов ни сведочи: А Исус ја сакаше Марта, и сестрата нејзина, и Лазара(Јн.11:5). Гледате ли, Он го сакаше домот Лазарев и другаруваше со неговите домашни, покажувајќи ни со тоа дека Он, всушност, го љуби целото човештво и сака да другарува со секој од нас, како наш пријател, како наш брат; сака да нè посини, и веќе го направи тоа со Својата жртва на Крстот – нè помири со Бога Отецот, така што преку Него примивме посиновение (сп. Гал.4:4-5).

Пред нас, мили мои, е најдлабоката и најубавата богослужбена седмица во годината, светата Страдална Седмица, во која си спомнуваме за светите спасителни Страдања на нашиот Господ Исус Христос, а на крај ќе Го прославиме и Неговото славно Воскресение. Светата наша Црква го има тој благослов не само симболично да си спомнува за тие единствени настани, туку и преку благодатта Божја одново реално да ги доживува; литургиското „сега“ во Црквата, го содржи и историското минато. Затоа да се потрудиме овие денови подлабоко да созерцаваме за Христовата Божествена Личност, за тоа дека Он навистина е тука, блиску до нас, и дека заради нас денес тргнува на Своите доброволни страдања. Да влеземе заедно со Него во духовниот Ерусалим, со покајание и скрушеност во срцата. Да Му ги предадеме целосно своите срца на Христа во оваа Седмица што претстои, за да го слушнеме и Неговиот глас на Пасха, кој ќе ни каже: радувајте се! Амин!“

Бигорски

**********************

Словото Божјо, Кое ги покрива небесата, Седнат на бесловесно осле, доаѓа да ги ослободи луѓето од бесловесноста.

Во овој ден го празнуваме славниот и пресветол празник Цветници (Врбица) од следнава причина: По воскресението на Лазара од мртвите, мнозина од оние што го видоа овој настан поверуваа во Христа, поради што Јудејскиот суд реши да го убие Христа, како и Лазара. Исус се повлече, оставајќи му место на злото. Евреите пак планираа да Го убијат на празникот Пасха. Тоа Му даде доста време да се задржи подалеку. Шест дена пред Пасха, како што е напишано, дојде Исус во Витанија, каде што беше умрениот Лазар (кого што го воскресна). Кога беа на трпеза, со него седеше и Лазар. За тоа време неговата сестра Марија излеваше миро на нозете Христови. Утредента, Исус ги испрати Своите ученици да приведат ослица со мало осле. И Оној што за престол го има небото, седнат на осле, влегува во Ерусалим. Децата, пак, еврејски, пред Него ги постилаа своите облеки и палмови гранки, а некои носеа и во рацете и Го поздравуваа, викајќи: Осана на Синот Давидов; благословен е Кој иде во името Господово, Царот Израилев. Всушност, тие (децата), научени од Светиот Дух, тоа го правеа во слава и чест на Христа, зашто на тој начин тие ја најавуваа Христовата победа над смртта со маслиновите гранчиња. Имено, кај Евреите имаше обичај победителите да бидат пречекувани и прославувани со палмови (врбови) гранчиња. Овде ослето нè претставува нас луѓето од незнабоштвото, на кое Христос седнува и отпочинува како победител, Кој се нарече Цар на сета земја. За овој празник зборуваше и пророк Захарија: „Ликувај од радост, ќерко Сионова! Ете, Царот твој доаѓа при тебе, кроток, седнат на осле, рожба на ослица” (9,9). А и (пророк) Давид вели за децата: „Од устите на младенците и на доенчињата си си направил похвала.” Но, кога Христос влегуваше, сиот Ерусалим се потресе, како што е речено, и првосвештениците, поттикнувајќи го народот на револт, планираа да Го убијат. А Тој, криејќи се, се таеше; а кога ќе се покажеше, им зборуваше во параболи.

Со Твоето неискажливо милосрдие, Христе Боже наш, направи нè и нас победители на бесловесните страсти и на Твојата светла победа на смртта! Удостој нè да го видиме и Твоето живоносно воскресение, и помилувај нè, сега и секогаш и во сите векови. Амин. (Види: Јован 12,1-18)

Радувај се и весели се граде Сион, ликувај од радост Цркво Божја, зашто, ете, Твојот Цар дојде во правда, седнат на осле, воспеан од децата: „Осана во висините, благословен си Ти, Кој имаш мноштво добрини, помилуј нè.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-na-cvetna-nedela/

****************************

Радувај се и веселеи се граду Сионе, ликувај и радувај се Цркво божја: ете, Царот твој доаѓа во правда, седнат на осле, од младенците воспеван: Осана на висините, благословен си, Кој имаш безмерна милост, смилувај се на нас! (Јн. 12, 1-18)

Празникот на Влегувањето на нашиот Господ и Спасител во Ерусалим е настан кој изобилува со символи. Тоа ни зборува за исклучителната важност што тој ја има во евангелската историја. Настан предвесник на една надисториска драма. Во него се мешаат, радоста и тагата, свеченоста и едноставноста, небесното и земното, вечното и минливото, љубовта и суетата, верата и суеверието. Тагата заради страдањето и крстот, а радоста заради воскресението и победата над смртта. Искрената вера во чистите срца на повторно родените во Христа и суеверието на остарената од грев човечка природа која мигновено е восхитена од знаците и чудата на Спасителот. Полнота од образи и парадокси.

Најпрвин самото влегување во градот на мирот (ир-шалом), Ерусалим. Совршен во љубовта и во трпението, Богочовекот Христос, влегува во земниот Ерусалим и тоа е праобраз на Неговото чудесно и спасително влегување во мирот на обновениот Завет со човекот, во вечната заедница на Новиот, Небесниот Ерусалим. Тоа е градот на неговото страдание, градот на срамната смрт, градот кој го посака со ѕверски глас Неговото распнување. Но тој е и местото каде Господ ја објави својата слава, најавувајќи го своето повторно пришествие, изобразено преку повиците на младенците и радоста на луѓето, преку цвеќињата и палмовите лисја, преку наметките што децата и простиот народ ги постилаа по патеките по кои врвеше нивниот Цар и нивниот Месија, Оној што поучуваше дека сите се еднакви пред Судот божји.

Потоа, символот на зеленото гранче, на раззеленетата ветка, палмова или врбова, во рацете на верните, кој е символ на цврстата вера во вечниот живот, символ на Христовото воскресение кое се предвестува. Народот го дочека Господа Кој влегуваше во Ерусалим, седнат на осле, со торжествени повици, што му доликуваат на цар: Осана на висините, Слава на висините, благословен е Оној што доаѓа во името Господово, Царот Израилев! Оваа земна икона на Христовото второ доаѓање, икона на Светата Парусија, толку неслична и чудна и истовремено толку вистинита го колебаше тој ден древниот град. Веста дека Царот Израилев влегува во престолнината, беше подеднакво вознемирувачка за неговите жители, како што беше веста за неговото раѓање во ушите на Ирод. Едни поитаа од љубопитност, а други бидејќи разбраа за чудити во Витанија, за Лазаревото воскресение. Трети едноставно беа привлечени од вознемиреноста. Истите реакции кои и денес ги среќаваме во светот при споменот на Христовата мисија или на Христовите поуки. За верните, пак, и тогаш и сега, гласот за влегувањето на Месијата во Ерусалим е знак-почеток на исполнувањето на спасението. Почеток на крајот, т.е. совршување на Неговата искупителна мисија, и крај на почетокот, т.е. остварување на Неговата литургиска саможртвена мисија. Влегувањето на Месијата во Ерусалим е време на цветното воскресенско славословие на Црквата.

Во своето прво доаѓање, осветлено со тивката светлина на витлеемската ѕвезда, Тој дојде смирен и кроток и тоа смирение и кротост, тоа трпение и потполно истоштение, Тој го покажа и во оваа пригода: Царот Израилев, Царот над Царевите, Оној кој ги држи небото и земјата во својата десница, влегува во Ерусалим седејќи на смирено осле. Оној Кој ја има власта над семирните бездни и Кој им заповеда на ангелите и на природните стихии влегува во сионскиот атар јавајќи на чедо од бесловесна подјарменица. Ослето, пак, е символ на потполно трпение, на потполна послушност што Синот Божји ја покажа бивајќи Му во сé послушен на Отецот Небесен. Тоа е символ и на несфатливото истоштение (кенозис) што Спасителот го поднесе пролевајќи ја својата живототворна крв за искупување на расчовеченото од грев човештво. Токму затоа Царот на спасението влегува во Ерусалим во образот на потполна покорност за која пророкуваше богомудриот Захариј: Ликувај од радост, ќерко Сионова, извикувај, ќерко ерусалимска; ете, Царот твој доаѓа при тебе, праведен е и со спасувачка сила, кроток, седнат на осле, рожба на ослица. Тој не влегува со голема војска, не влегува со блесокот на оклопите и со украсени штитови, со навезани барјаци и бојни повици. Тој влегува седнат на осле. Ако се обидеме да си ја претставиме мислено таа глетка, првиот впечаток секако ќе ни биде нејзината необичност. Нејзината парадоксална надреалност. Како некаков нестварен театар. Како сон. Господ ја објавува својата слава имено со нејзината спротивност. Седнат на осле. А насобраниот народ и децата простосрдечно го поздравуваат со палмови гранчиња и штотуку расцутени цвеќиња, прославувајќи ја победата која е неопфатна со умот и невидлива за очите, а скриена за суетниот свет. За ова наоѓаме спомени и на едно друго место од Евангелието: Во тој час се возрадува Исус во Духот и рече: Те прославувам, Оче, Господи на небото и на земјата, оти си го сокрил ова од мудрите и разумните, а си го открил на простите. Така е, оти таква беше волјата Твоја. И уште подиректно кај псалмопевецот и пророкот Давид, зборови кои се однесуваат токму за празникот на палмовите гранчиња: Од устата на младенците и од оние што цицаат Ти си приготвил пофалба!

Во времето кога се раззеленува целата природа, во пролет, немиот глас на растенијата ја пејат победоносната химна на Христовото воскрсение. Ние, пак, словесните празникољубци ја прифаќаме празничната песна на сето создание, песната на небесните сфери и на ангелските сили, и земајќи зелени гранчиња во своите раце повторно и повторно го прославуваме Царот на Израилот, Царот над царевите, Царот на новиот Израил – Црквата божја, со истите зборови со коишто Го поздравуваа и луѓето во Ерусалим, тогаш, со зборовите: Осана на висините, благословен е Оној што доаѓа во името Господово, Царот Израилев!!! Митрополит Методиј Златанов
Извор: http://agapi.mk/vo-gradot-na-mirot/

***********************

Покрај акламациите на народот за воскреснувањето на Лазара и покрај неговите очекувања, сепак, „царското влегување“ (свети Кирил Александриски), т.е. влегувањето на Царот Христос во Ерусалим, се случува со најдлабоко смирение.

Настаните што се случија при Христовото влегување во градот, каде што по неколку дена ќе претрпи многу измачувања и ќе биде распнат и ќе воскресне, ги опишуваат евангелистите (Мт. 21, 1 – 11; Мк. 11, 1 – 10; Лк. 19, 28 – 41; Јн. 12, 12 – 16.).

Влегувањето на Христа во Ерусалим, впрочем како и сите Господови собитија, беа пророкувани во Стариот завет од пророците. Пророкот Захарија прорече „Ликувај од радост, ќерко Сионова, извикувај, ќерко ерусалимска; ете, Царот твој доаѓа при тебе, праведен и со спасувачка сила, кроток, седнат на осле, рожба на ослицата. Тогаш ќе ги истребам колите на Ефрема и коњите на Ерусалим, и ќе се скрши убојниот лак; и Он ќе објави мир на народите, и царството Негово ќе се протега од море до море и од реката до краиштата на земјата“ (Зах. 9, 9 – 10).

Присуството на Христа е присуство на човекољубие, а не на правосудие, на снисходење, а не на казна. Христос се вочовечи и дојде во Ерусалим во вид на слуга, како младоженец и како јагне непорочно што се принесува за жртва, многу смирено, како капка што паѓа врз волнено руно, и на тој смирен начин ги симна силните од престолите, а ги издигна смирените (свети Кирил Александриски). Како што младоженецот не стапува во брак со власт и сила, туку со љубов и смирение, така и Христос дојде при луѓето. Впрочем љубовта не може да се поврзува со господството и со тиранијата.

Христос е Царот на новиот Израил на Божјата благодат. Но Он не го прави Своето Царство со световна слава и со световен начин на мислење. Тоа е царство на љубов и на смирение. Христос не доаѓа во Ерусалим и во историјата како другите цареви и господари, не е некој злосторник и угнетувач кој е придружуван од бранители, ниту влече со себе мноштво војници. Не е како царевите и господарите кои бараат од луѓето даноци, робувања и груби служења. Знаме дека Христови се смирението, сиромаштвото и понизноста (свети Григориј Палама).

Светите отци, кога го коментираат Христовото влегување во Ерусалим, ја имаат предвид вообичаената слика од својата епоха, кога разни цареви и војсководци влегувале во градовите со власт и со многу сила. Меѓутоа, Христос нема таква власт, ниту сака да им се наметнува на луѓето на таков начин. Затоа, свети Епифаниј Кипарски ќе рече дека Христос немаше жезли и труби, туку се појави со крајно сиромаштво. Не беше носен со придружба од мечеви, оружја и копја, како што тогаш правеле земните господари, туку беше придружен од крајно смирение. Немаше вооружни луѓе, штитови и шлемови, туку крајна кротост, бескрајна незлобивост и надмерна умереност.

Христовото смирение не е една лицемерна надворешна добродетел, туку е израз на Неговата љубов и на Неговата едноставност. Оној кој е едноставен (прост) во однос на природата, но и љуби, истовремено е и смирен. Според тоа, поврзувањето на Христовото смирение со Неговата едноставност и љубов, всушност, е Неговата несоздадена енергија, која произлегува од простата природа на Божеството. Затоа, кога светителите се удостојуваат да Го видат Христа во Неговата слава, биваат поробени од Неговата љубов и смирение. Христос е кроток и смирен по срце, како што впрочем тоа Самиот го објави. Митрополит Јеротеј Влахос
Извор: http://agapi.mk/hristovoto-vleguvanje-vo-erusalim/

**********************

От литургическа гледна точка Лазарова събота е предпразненство на Цветница – влизането на Нашия Господ в Йерусалим. Двата празника споделят обща тема – тържествуване и победа. Съботата разкрива Врага, който е Смъртта. Цветница известява значението на победата като тържество на Царството Божие. Цветница показва как света приема своя единствен Цар, Иисус Христос.

Официалното влизане в Светия град било единственото видимо тържество в живота на Иисус. До този ден, Той последователно отхвърлял всички опити да бъде възхваляван. Шест дни преди Пасха Той не само приел да бъде възхвален, Той Сам провокирал и уредил това прославяне като направил това, което пророк Захария обявил: „…ето, твоят Цар иде при тебе, … кротък, възседнал на ослица и на младо осле, син на подяремница” (Зах. 9:9). Той дал ясно да се разбере, че Той иска да бъде приветствуван и признат за Месия, Цар и Спасител на Израел. Библейските описания наблягат на всички тези месиански отличителни белези: палмите, виковете „Осанна” от тълпата, бурното одобрение на Иисус като Син Давидов и Цар на Израел. Значението на това събитие е, че историята на Израел вече идва към края си, защото целта на тази история била да провъзгласи и да подготви Царството Божие, идването на Месия. И това вече е изпълнено. Защото Царят влиза в Своя Свети град и в Него намират изпълнение всички пророчества и всички очаквания. Той официално слага началото на Неговото Царство. Литургията на Цветница отбелязва това събитие. С палмови клонки в ръце (върбови в България, бел. прев.), ние се отъждествяваме с хората от Йерусалим, заедно с тях посрещаме скромния Цар, пеейки Му „Осанна”.

Но какво е значението на всичко това за нас днес? Първо, това е нашето изповядване на Христос като наш Цар и Господ. Ние много често забравяме, че Царството Божие вече е било въведено и че в деня на нашето кръщение ние сме станали негови граждани и сме обещали да поставим верността си към него над всичко останало. Трябва да помним, че за няколко часа Христос наистина бил Цар на земята, в този наш свят, само за няколко часа и в един град. Но, както в Лазар ние разпознаваме образа на всеки човек, в този един град ние приемаме мистичния център на света и всъщност на цялото творение. Защото това е библейското значение на Йерусалим, фокусът на цялата история на спасението и изкуплението, светият град на Божието идване. Следователно, обявеното в Йерусалим Царство е всеобщо Царство, обхващащо в перспективата си всички хора и цялото творение. Входът на Иисус в Йерусалим идва на края на целия процес на подготовката, разкрит в Библията: това бил краят на всичко, което Бог направил за хората. И по този начин, този кратък час на Христовия земен триумф придобива вечно значение. Той представя реалността на Царството в нашето време, във всеки час, превръща това Царство в смисъл на времето и негова най-крайна цел. Царството е разкрито на този свят – от този час, неговото наличие оценява и преобразява човешката история. И в най-тържествения момент на нашата литургическа възхвала, когато получим клонка от свещеника, ние обновяваме нашата клетва към нашия Цар и изповядваме Неговото Царство като най-краен смисъл и съдържание на нашия живот. Ние изповядваме, че всичко в живота ни и в света принадлежи на Христос, нищо не може да бъде отнето от неговия единствен истински Собственик, защото няма сфера от живота, в която Той да не властвува, да откупва и спасява. Ние обявяваме всеобщата и пълна отговорност на Църквата за човешката история и поддържаме всеобщата й мисия.

*************************

Днес ще поговорим за целта на Великия пост. За всеки християнин духовните упражнения, като пост, молитва, четене на светите отци, изповед, участие в тайнствата, на практика са ежедневна необходимост. В какво се състои смисълът на поста в този период? С каква цел трябва да спазваме този пост?

Великият пост хронологично предшества Светата Пасха. Той започва от Прощална неделя, когато на вечерното богослужение си спомняме за изгонването на Адам от рая: „Седна Адам срещу рая и ридаейки, оплакваше своята голота” – това песнопение се повтаря няколко пъти по време на Всенощното бдение, пеят се покайните тропари „Край реките вавилонски”, „Отвори ми вратите на покаянието”. Така ние осъзнаваме, че се намираме в началото на поста, „при вратите на рая” в качеството на изгнаници. Всички помнят особеностите на богослужението в Пасхалните дни: през цялата Светла седмица, като се започне от Пасхалната полунощница, по всяко време на денонощието са отворени Царските двери и всички олтарни врати, и този символ не е случаен. Ние сякаш „излизаме от рая”, неговите врати се затварят пред нас, а после, изминавайки пътя на Великия пост, се оказваме пред отворените райски врати. Пасхалното кръстно шествие също има тази символична особеност: по устав всички верни излизат от храма при пасхален камбанен звън, носейки хоругви и пеейки особени, пасхални песнопения, и след като обиколят храма, се оказват пред затворените му врати. И вече след възгласа на свещеника „Слава на Единосъщната и Животворяща Троица!” се пеят пасхалните тропари и църковните врати се отварят.

Символиката на вратите е много важна за осъзнаването на смисъла на поста, на неговото истинско значение. Великият пост не е просто традиция, изнуряване на тялото, аскетически експеримент над нашите тяло и душа, а упражнение за подготовка на духа, душата и тялото преди влизането в дните на Свещената Пасха. Към какво трябва да се ориентираме? Защо в нито един от дните на Великия пост не бива да изгубваме от погледа си тази крайна цел – образа на отворените царски двери на Свещената Пасха? Ако забравим това, постът ще изгуби смисъл. Състоянието, за което ни подготвя 40-дневният пост – това е опитът на съзерцанието на Христовите Страсти и Христовата Пасха. Богослуженията през Страстната седмица – това е онзи духовен фар, по който трябва да се ориентираме през цялото време. Тези богослужения се отличават от великопостните с това, че молитвите и песнопенията, които се пеят през Страстната седмица, са абсолютно „безкористни”, тоест ние не просим нищо за себе си, те са отражение на съзерцанието на Господните Страсти.

Ето, Господ влиза в Йерусалим, и ние слушаме как народът вика: „Осана Сину Давидову!”; слушаме Неговите притчи в храма, слушаме историята на Йосиф; виждаме предателството на Юда, дори чувстваме студенината на сребърните монети в дланите му; виждаме как предават Христос, виждаме съда на Пилат; чуваме звуците от бичуването… Ние съзерцаваме всичко това, и Великият пост ни подготвя за момента на това съзерцание, когато забравяме за себе си. Това е и задачата на поста. Ако не сме забравили за себе си, ако все още търсим нещо користно, това значи, че не сме постили правилно.

Като спомен за тези събития, в църквата се служат пасии[1]: чете се акатист на Страстите Господни, кръстът се поставя в центъра на храма. Това е „фарът”, който ни напомня, че целта на нашите духовни упражнения е да си създадем особено настроение за това, което ни предстои да видим. И едва тогава тези упражнения ще имат смисъл. Когато наближи времето на Страстната седмица, времето на Светлото Христово Възкресение, ние ще бъдем способни да съзерцаваме удивително събитие, непостижимо за нашия ум. Само с езика на поезията, с езика на сълзите ще можем да участваме в това чудо, при това забравяйки за самите себе си.

---

[1] Думата „пасия” произлиза от латинското „passio”, което значи „страдание” („страст” на църковнославянски). Така се наричат особени служби, които се извършват през Великия пост. Те са наречени пасии, тъй като техният чин е съставен от песнопения от Страстната седмица, четене на евангелските повествования за Христовите Страдания, и понякога акатист на Страстите Господни или на Кръста и поучения за спасителното значение на изкупителните страдания на Спасителя. – Бел. прев.

Извор

*****************************

Господ влиза в Йерусалим. Той не за първи път влиза в този град, но този път влизането Му е изключително. Съвсем неотдавна Христос прави явни чудеса с такъв мащаб, каквито Юдейската земя не е виждала до тогава. Това е изцелението на слепородения и разбира се, възкресяването на четиридневния Лазар. Народът предвкусва, че сега трябва да стане нещо грандиозно. За първи път в трите години на Своето обществено служение Спасителят позволява на народа да изрази онзи възторг и онова преклонение, които са били старателно прикривани преди, за да не се дава още един повод на юдеите.

Господ възсяда осле – това е първият случай в евангелската история, в който Христос не върви пеша, а севози. Ние виждаме, че хората постилат дрехите си по пътя и така изразяват преклонението и почитта си към Него. Ние чуваме как децата викат „Осанна!”, секат палмови клонки и застилат пътя и се радват на това, че най- сетне дългоочакваният Месия влиза в Йерусалим.

Единствен Христос знае, какво всъщност Го очаква в този град. Само Той знае, че тук няма да се случи възцаряването, което толкова чакат евреите, нито пък ще има позорно изгонване на римската власт. Тук Го очаква предателство, очакват Го издевателства и мъчителна смърт на кръста, сълзите и риданията на най-близките ученици.

Но всичко това предстои. А днес е тържеството. На този ден е важно най-вече да се замислим върху удивителната Божествена кротост. Ние често възприемаме кротостта като проява на слабост, безхарактерност и немощ. В действителност огромна Божествена сила присъства в онова смирение, което ни показва Христос. Възседнал осле, Той разрешава на народа, който толкова дълго очаква своя Спасител, да Го чества като Цар. Защото този народ има нужда от утеха и вдъхновение.

„Целият свят е създаден чрез Кръста” – беше казал един богослов. Кръстът като принцип на живота, като символ на пълното отдаване на себе си заради битието на другия, всъщност е онази основа, върху която се крепи целият свят, чрез която се свързва цялото Божие творение. Днес искам да пожелая на всеки от нас не само радостно да посрещнем Христос, Който влиза в Йерусалим, но също и да намерим в себе си сили, за да останем с Него, когато ще Го изоставят всички, когато ще бъде пребит, оплют и предаден на мъчителна, страшна кръстна смърт. | http://www.pravmir.ru

*******************************

На всички е необходимо старание, труд и внимание, но не на всички в еднаква степен, защото това е по-необходимо на онези, които са облечени в слава, богатство и власт, и които са учени и притежават мъдрост, ако искат да се спасят. Това ясно се вижда от Христовото Евангелие, което беше прочетено вчера и днес (на Лазарова събота и Цветница). Когато се извършило чудото над Лазар и когато Христос съвсем ясно проявил Себе Си като Бог, народът приел това и повярвал, но някои началници, тоест книжници и фарисеи, били толкова далече от вярата, че неразумно замисляли зло против Него и, поради своето безумие, искали да предадат на смърт Този, Който – и чрез това, което казал, и чрез това, което извършил – показал Себе Си като Господар на живота и смъртта.

Нима всеки не би казал: колко лесно биха могли те да разберат, че Той е равен на Отца, тогава, когато Христос издигнал очи към небето и казал: Отче, благодаря Ти, че Ме послуша. Защото тогава самият Той пояснил: Аз и знаех, че Ти винаги Ме слушаш; но това казах за народа, който стои наоколо, за да повярват, че Ти си Ме пратил (Йоан. 11:41-42), тоест, за да знаят, че Той е едно с Бога и че идва от Отца и че нищо не Му се съпротивлява, но Той върши чудеса по волята на Отца. Издигнал пред всички очите Си към Отца и се обърнал към Него с тези думи, за да разберат, че Този, Който говори на земята, е равен на Всевишния Отец, Който е на небесата.

Съветът предшествал както началото на сътворението, което трябвало да приведе човека към битие, така и сега – при пресъздаването на човека в лицето на Лазар. Тогава, възнамерявайки да сътвори човека, Отец казал на Сина: да сътворим човек, и Синът послушал, и така човекът дошъл в живота. А тук и сега, когато Синът говорел, Отец Го послушал, и така Лазар оживял.

Виждате ли тук същата чест и почит? Тези думи, въпреки че заради народа били изречени под формата на молитва, не били думи на молитва, а на власт и господство: Лазаре, излез вън! – и Лазар веднага, след като от четири дни бил мъртъв, застанал пред Него жив; нима не са били едновременно заповед на Живия и молитва на Животворящия? Той извикал със силен глас, и това било заради присъстващите, защото можел да го възкреси не само тихо, но и само с волята Си, и то отдалече, докато камъкът още лежал на гроба. Но Той се приближил към гроба и казал на присъстващите да отместят камъка. Тогава всички усетили миризмата на разлагане и тогава със силен глас извикал Лазар, повикал го при Себе Си и точно тогава го възкресил. И всичко това – за да видят със собствените си очи – защото били край гроба, за да усетят със собствените си носове смрадта на мъртвото тяло, което от четири дни лежало в гроба, и да усетят със собственото си осезание – тъй като със своите ръце докоснали камъка, когато го отмествали от гроба, след това плащаницата и покривалото на главата, когато ги отвивали, както и лично да чуят гласа на Господа, който достигнал до ушите на всички присъстващи: и следователно чрез всичко това те узнали и повярвали, че Той е Този, Който зове несъществуващото като съществуващо (вж. Рим. 4:17), Който носи всичко със силата на Своята дума и Който в началото само със Своята дума е привел всичко от небитие към битие.

Така, след всичко, което се случило, незлобивият народ повярвал в Него, и то не само мълчаливо вярвал, но и започнал и с думи, и с дела да проповядва Неговото Божество. След възкресяването на четиридневния Лазар Господ, като намерил едно осле, което учениците преди това подготвили, както казва евангелист Матей (21:1), го възседнал и влязъл в Йерусалим, според пророчеството на Захария, който е казал: Ето, твоят Цар иде при тебе, праведен и спасяващ, кротък, възседнал на ослица и на младо осле, син на подяремница (Зах. 9:9). С тези думи пророкът е обявил, че този Цар, за Когото е пророкувал, е единственият истински Цар на Сион. Твоят Цар, казва той, не е страшен, нито гневен, нито прави зло, нито води след себе си щитоносци и меченосци, нито множество пешаци и конници, нито е алчен, нито има нужда да Му служат и да заповядва, нито Му трябва робство и покорство, които са безчестни и пагубни, но Негов отличителен белег са смирението, бедността и скромността, защото Той иде, яздейки малко осле, а не придружен от много хора. Затова Той е единственият праведен Цар, Който спасява в праведност; и Той е кротък, защото има особена кротост, както Сам казва за Себе Си: Поучете се от Мене, понеже съм кротък и смирен по сърце(Мат. 11:29).

И така, след като възкресил Лазар от мъртвите, Царят, яздейки на осле, влязъл в Йерусалим. Всички хора –деца, възрастни, старци – постилали дрехите си по пътя и носейки палмови клонки, които са символ на победата, побързали да Го посрещнат, като Подател на живота и Победител на смъртта. Паднали ничком пред Него, след което Го последвали, не само при влизането Му в града, но и на самото свято място, пеейки със силен глас: Осана Сину Давидову! Осана във висините! Похвалната песен „Осана” се възнася към Бога, защото в превод тя означава: „Спаси, Господи”. Добавяйки „във висините”, те показали, че Той се прославя с песен не само на земята и не само от хората, но и от ангелите на небесата.

Пеейки Му така, те Го признават за Бог, противопоставяйки се на лукавия и богоборчески план на книжниците и фарисеите, които възнамерявали да Го убият. Те безумно говорели за Него: Какво да правим? Тоя Човек върши много чудеса. Ако Го оставим тъй, всички ще повярват в Него, – и ще дойдат римляни, та ще ни разорят и страната и народа (Йоан. 11:47-48). А народът какво казва? – Благословен Идещият в име Господне, и с това показва, че Той е Онзи, Който е от Бога и Отца, и Който е дошъл в името на Отца, както и Сам Господ е казал за Себе Си: Аз дойдох в името на Моя Отец; излязох от Отца и дойдох на света (Йоан. 5:43; 16:28). Под думите: Благословено царството на отца ни Давида, което иде, се подразбира такова царство, в което според пророчеството ще повярват и многобожните езичници, особено римляните. Този Цар не е само над Израил, но Той изпълнява очакванията и на езичниците; и, според пророчеството на Яков, Той вързва о лоза своето осле и о лозата на най-доброто лозе – пърлето на своята ослица (Бит. 49:11). Лозовите пръчки са Господните ученици, на които Той е казал: Аз съм лозата, вие пръчките (Йоан. 15:5). Чрез тези лози Господ присъединил към Себе Си пърлето на Своята ослица, тоест Новия Израил от езичницrje, онези, които по благодат станали Авраамови синове. Ако това Царство представлява надежда и за езичниците – както казали онези, които посрещнали Христос – тогава защо ние, които вярваме в Него, да се плашим от римляните?

Следователно, бидейки като деца, не по ум, а по незлобие, вдъхновени от Дух Свети, те принесли на Господа съвършена хвалебна песен, свидетелствайки, че Той, като Бог, е оживил четиридневния мъртвец Лазар. Видели такива чудеса и децата, които пеели: Осана Сину Давидову!, книжниците и фарисеите възнегодували и казали на Господа: Чуваш ли, какво казват те (Мат. 21:16). Колко лесно Господ би могъл да им каже: „Как можете още да не вярвате, да не чувате, да не разбирате!”, защото Той, Който по достоен начин бил възпяван, обръщайки се към онези, които Го порицавали, можел да каже: „Да, Аз по невидим начин чувам онези, които разсъждават за Мен, както и онези, които Ми пеят, но дори ако те замълчат, камъните ще проговорят. Вие и досега не сте разбрали пророчеството: Из устата на младенци и кърмачета Ти си стъкмил похвала.” Това било велико чудо, че и простите, и децата, и неуките по съвършен начин богословстват за Бога, въплътил Се заради нас, влагайки в устата си ангелската песен. И както ангелите на Рождеството на Господа запели: Слава във висините Богу, и на земята мир, между човеците благоволение (Лук. 2:14), така и сега децата, при Неговото влизане в Йерусалим, запели съответния химн, казвайки: Осана Сину Давидову, осана във висините!

Братя, да бъдем и ние – и млади, и стари, и началници, и подчинени – незлобиви като деца по отношение на злото, и, укрепени от Бога, да получим награда и да понесем символа на победата не само над нечистите страсти, но и над невидимите и видимите врагове, та по благодатта на Словото да получим своевременна помощ. Именно това малко осле, което заради нас възседнал Господ, било предобраз на народа, който ще Му се покори, и към който принадлежим и ние, независимо дали сме началници, или подчинени.

Както в Иисус Христос, по думите на светия апостол, няма ни мъжки пол, ни женски, ни елин, ни юдеин, но всички са едно, така и в Него няма нито началник, нито подчинен, но всички ние – с вярата в Него, по Неговата благодат – сме едно. Намирайки се в Неговото Тяло, в Църквата, ние имаме една Глава – Него, по благодатта на Всесветия Дух сме съединени в един дух; всички сме приели едно кръщение; и всички имаме една надежда; и един е нашият Бог, над всички и чрез всички, и във всички нас. И така, да се обичаме едни други, и да се приемаме едни други, и да се грижим едни за други, защото сме съединени едни с други. Признакът, по който се познава, че сме Негови ученици, е любовта, и бащинското наследство, което Той ни е оставил, отивайки си от този свят, е любовта. И последният съвет, който ни е дал, отивайки при Своя Отец, утвърждава нашата взаимна любов.

Да се стремим да следваме съвета на Отца и да не отхвърляме Неговото наследство, нито знаменията, които ни е дал, за да не отхвърлим нито осиновението, нито благословението, нито ученичеството, с което ни е удостоил, за да не ни се случи да отпаднем от онова, на което се надяваме. И както по пътя за Йерусалим, в навечерието на страданията на Спасителя, народът постилал дрехите си пред Него, и не само народът, но и началниците на народа (говоря за Господните апостоли), така и ние, и началници, и подчинени, да постелим дрехите си, които имаме, именно нашето тяло, покорявайки неговите желания на духа, та не само да се удостоим да видим и да се поклоним на спасителните Христови страдания и Неговото Свято Възкресение, но и да се насладим на съединението с Него. Защото ако сме сраснати, казва апостолът, с подобието на смъртта Му, то ще бъдем съучастници и на възкресението (Рим. 6:5), което нека всички посрещнем по благодатта и човеколюбието на Господа и Бога и наш Спасител Иисус Христос, на Когото подобава всяка слава, чест и поклонение, с безначалния Негов Отец и Животворящия Дух, сега и винаги, и във вечни векове. Амин. | http://www.eparhija-sumadijska.org

Превод: Татяна Филева

*******************************

В тази последна седмица от Великия пост, която е най-тъжният и драматичен епизод в човешката история, винаги се връщам назад във времето и ме връхлитат пасхални размисли за „осанна–разпни Го“. Тежката ситуация, в която човекът – венец на Божието творение, постави своя Спасител Господ Иисус Христос. Ситуация, започваща с „Осанна“ и завършваща с „разпни Го“. Ситуация, в която картината на празничния Вход Господен в Йерусалим се помрачава от кръстните страдания на Сина Божии. Ситуация, в която в челен сблъсък се изправиха доверието и предателството.

Ситуация, за която си мислех, че зная всичко, но се оказа, че не зная най-същественото за нея, а именно причината  за това защо се е случила тя в човешката история… Защо не друг, а именно Спасителят на човешкия род е подложен на това изпитание – въздигнат и поруган? Защо беше приветстван с осанна и само след няколко дни без каквато и да е причина остана сам с горчивия привкус на дивото и разярено „разпни Го“? Кое може да накара венецът на Божието творение да предаде не друг, а самия Син Божии? Въпроси на пръв поглед тривиални, но в същото време екзистенциални. Въпроси чиито отговори са търсени векове наред. Въпроси, които ме карат да се замисля и да осъзная, че тази ситуация, случвайки се във времето с Христос не остава изолирана. Продължава да се мултиплицира с всеки един от нас, макар и в много по-малка степен, несравнима с тази на Спасителя. Носейки кръста си, всеки човек има своите моменти на „осанна“ и „разпни го“. Моменти, в които е изпитал радостта и удовлетворението от това да бъде издигнат на пиедестала на „осанна“ и болката и разочарованието от „разпни го“.

Банално, но в същото време странно. Две думи – „осанна“ и „разпни го“, думи които описват цялата екзистенциална история на човечеството. Най-странното обаче е, че това, което ги свързва, е доверието. Странно е и за мен, че едва сега осъзнах, че доверието е в основата на „осанна – разпни Го“.

Доверието на другите към нас и нашето доверие към тях и Бога. Доверието, което най-общо може да се обрисува като обикновен молив с гумичка. Молив, с който пишем и трием част по част от нашето доверие към всички и всичко. Молив, който в повечето случаи използваме, опирайки се единствено на себелюбието и честолюбието си. Молив, за който не си даваме сметка, че с всяко писане и триене намалява безвъзвратно.
Да се научиш да пишеш с молива на доверието е най-трудното и отговорно нещо в живота. Трудно, защото доверието е онова важно нещо, върху което изграждаме нашите убеждения и вяра, а отговорно защото губейки доверието си, ние губим част от себе си.

Да се отпуснеш и да се доверяваш на някого или нещо е най-сложната и рискована екзистенциална задача за нас. Не случайно древните римляни са казали: „Доверявай се, но гледай на кого се доверяваш“. Така е не защото доверието е сложно нещо, а защото ние го правим такова. Пишейки своето доверие, ние търсим първо себе си, триейки го, ние търсим своята сигурност. И в двата случая любовта я няма. Затова и според мен доверието, чиято основа е търсенето на сигурност, а не на любов, е причината за екзистенциалната ситуация „осанна – разпни Го“. Само по този начин бих могла да си обясня поведението на древните юдеи към Христос, които го посрещат в Йерусалим като Цар с думите „осанна“, вървят след Него в тържествена процесия и само след няколко дни Го предават с думите „разпни Го“.

Но този грях не бива да го вменяваме само на тях, защото и ние самите много често изпадаме в капана на измамното доверие. Когато се кръщаваме, ние Го посрещаме в живота си като наш Спасител и Цар с думите „осанна“, но когато дойдат първите сериозни изпитания, Го забравяме и търсим решение на проблемите си единствено в рамките на нашите възможности.

Подобни ситуации ме карат да се замисля защо и моето доверие в Бога понякога се срива? Нима някога ме е предал или пък ме е изкачвал на пиедестала на „осанна“ и след това ме е сривал с земята, както аз го правя с Него. Не, разбира се. Отговорът на въпроса ми най-вероятно се крие в моето неправилно изписване на доверието ми към Него. Изписване, в което е видно, че съм вплела и егоистичния ми стремеж за сигурност и благополучие тук и сега. Изписване, което коренно се различава от Неговото доверие към мен. Защото въпреки съмнението и непослушанието ми, Бог всеки път ми показва, че е запазил непроменено Своето доверие към мен, доверие, в чиято основа е непроменената бащина жертвоготовна любов. Онази същата, с която е създал Ева, помилва прелюбодейката и изцери жената, страдаща от кръвотечение.

В този ред на мисли смятам, че е погрешна широко разпространената максима, че любовта се крепи на доверието. Според мен не доверието трябва да определя и изгражда любовта, а обратното – любовта трябва да сътворява доверието. Защото доверието не е лист хартия, както си мислят някои, който като се намачка веднъж, никога не може да стане какъвто е бил. Когато доверието е основано на любовта, тя никога няма да позволи на този лист хартия да се появи и най-малка гънка. Тя е „дълготърпелива, пълна с благост, любовта не завижда, любовта се не превъзнася, не се гордее, не безчинствува, не дири своето, не се сърди, зло не мисли, на неправда се не радва, а се радва на истина, всичко извинява, на всичко вярва, на всичко се надява, всичко претърпява“ (І Кор. 13:4-7).

Затова, когато в основата на нашето доверие към Бога и хората положим любовта, а не търсенето на сигурността и изгодата, ситуации като „осанна – разпни Го“ няма да съществуват.

Извор

*****************************

ОМИЛИЈЕ

ВЕЛИКИ ПОСТ – НЕДЕЉА ШЕСТА
Јеванђеље о разделењу стада у присуству Пастира

Јов. 12, 1-18. Зач. 41.

Ко доноси радост дому једном? Добар гост.
Ко доноси још већу радост дому једном? Пријатељ дома.
Ко доноси највећу радост дому једном? Домаћин дома када дође после дужег одсуства.
Благо рукама које прихватише Христа Господа као доброг госта, и угостише Га!
Благо устима која Га поздравише као пријатеља!
Благо душама које Му се поклонише с похвалном песмом као домаћину!
Али неки Га не познаше и не примише, нити као госта, нити као пријатеља, нити као домаћина, него својим рукама дигоше камен на Њега, и својим смртним душама припремише смрт телу Његовом.
Такво је божанско својство Господа Исуса, да где год се Он појавио, Бог у човечјем телу, људи су се делили надесно и налево од Њега, као што ће се поделити при Његовој појави последњега дана земаљске историје. И дан данас кад се поведе разговор у световном друштву о Господу Исусу, људи се деле надесно и налево. Како ли је тек оштра морала бити та деоба у дане Његовог телесног живота на земљи!
Данашње јеванђеље описује два случаја такве оштре подељености мећу људима у односу према Господу нашем. У првом случају, на вечери у селу Витанији, присутни су се били тако поделили, да су на једној страни били апостоли, васкрсли Лазар и његове сестре, Марта и Марија, које су гостиле Господа, а на другој Јуда издајник, који је протествовао што је Марија излевала мирисно уље на главу Господа. У другом случају, на једној страни био је народ који је свечано дочекивао Господа при уласку Му у Јерусалим, а на другој фарисеји, књижевници и првосвештеници, који су се саветовали да убију не само Христа но и Његовог пријатеља Лазара. На шест дана пре пасхе дође Исус у Витанију где беше Лазар што умре, кога васкресе од мртвих. Где је био Господ пре тога? Из претходног јеванђеља види се да се Он одмах по васкрсењу Лазара удаљио близу пустиње у неки град Јефрем. А удаљио се из просте осторожности да Га старешине јеврејске не ухвате и не убију. Јер васкрсење Лазара узбунило је ове безумне старешине више од свију других чуда Његових. Види се да је овај Лазар био човек чувен и знаменит, што сведоче и многобројне посете дому његову како у време његове смрти тако и по васкрсењу. Многи од Јудејаца беху дошли к Марти и Марији да их теше за братом њиховим (Јов. 11, 19); и: многи њега ради иђаху да виде чудо сотворено на њему Господом (12, 11). Па како још није било дошло Његово време, Господ се повукао даље од Јерусалима и склонио од злоковарних непријатеља Својих. И ово је Он учинио ради нас. Прво зато, да се Његова смрт не би десила у тајности него пред стотинама хиљада сведока, који су се о Пасхи сабирали у Јерусалим; да би тако цео свет знао да је Он несумњиво умро, те да би после било очигледно и несумњиво чудо Његовог васкрсења. Друго зато, да нас научи савршеној покорности вољи Божјој, те да и ми не јуримо у смрт пошто пото, по нашим сопственим саображењима, него да испитујемо вољу Божју и да будемо готови пострадати онога часа који нам се открије. Јер ако се потпуно предамо вољи Божјој ни длака с главе наше неће погинути (Лк. 21. 18), и све ће нам се десити у оно време у које треба да се деси, а не пре и не после. Ако смо достојни да умремо мученичком смрћу за Христа Господа, и ако смо при том потпунце покорни вољи Божјој иштући при том славу Божју а не нашу, онда ће наша мученичка смрт доћи у време и на начин како је то најкорисније и за нас и за наше ближње. Не треба, дакле, мислити, да је Господ Исус избегавао смрт склањајући се испред Својих џелата: Он је није избегавао него само одлагао до онога часа који је Оцем Његовим био одређен, до онога часа када ће смрт Његова донети највише користи свету. А да Господ није имао страха од страдања и смрти јасно је из Јеванђеља као светлост сунца. Тако једном је Он прорицао Своје страдање и смрт, кад га је Петар почео одговарати од таквих мисли с уверавањем да му се то неће десити, Господ је запретио Петру и рекао страшне речи: иди од мене, Сатано, јер ти не мислиш што је Божје него што је људско (Мк. 8, 32-33)!
На шест дана пред Пасху Господ се опет вратио у Витанију, где је живео Његов пријатељ Лазар, кога је Он васкрсао из мртвих. Ту је за Њега била спремљена вечера. И онде му зготовише вечеру, и Марта служаше, а и Лазар сеђаше с њим за трпезом. Јеванђелист Јован прећуткује дом где је била та вечера. Могло би се мислити на први поглед да је то било у дому самога Лазара. Но према јеванђелистима Матеју (26, 6) и Марку (14, 3) изгледа јасно, да је вечера била у дому Симона губавога, пошто се код та два јеванђелиста описује истоветан догађај као и код Јована. Иначе би се морало претпоставити да се тај истоветни догађај десио два пута у Витанији, и то у врло кратком размаку времена: једном у дому Лазаревом а други пут у дому Симона губавог, што је мање вероватно. Овај Симон указивао је своје гостопримство Господу несумњиво из разлога што је Господом био исцељен од губе. Јер се не да ни замислити, с обзиром на страшну строгост Мојсејевог закона, да би један губав човек приређивао вечере и позивао толике госте, када ни најближи његови сродници нису смели имати с њим никаква додира. А и Лазар сеђаше с њим за трпезом. Јеванђелист нарочито истиче ово, да тиме покаже стварност Лазарева васкрсења. Васкрсли мртвац живео је својим обичним животом телесних људи: кретао се, ишао у госте, јео и пио. Он није био једна тренутна сенка, која се неком опсеном појавила пред људима па убрзо ишчезла, но жив, здрав и нормалан човек какав је био пре своје смрти и болести. Господ га је васкрснуо и удаљио се из Витаније у град Јефрем на неколико дана. И у присуству и у одсуству Христовом васкрсли Лазар подједнако је био жив човек; да се не помисли и не каже, дакле, да се тобож Лазар само у присуству и под „сугестијом“ Христовом појављивао људима као жив. Сада пак када се Господ поново вратио у Витанију, ево Лазар седи с Њим за трпезом и гостује у свога суседа – а можда и сродника – Симона. Како диван призор! Господ седи за вечером са два човека којима је Он дао више него што им сва васиона може дати: једнога је подигао из мртвих а другога је исцелио од губе. Једноме је тело трулело од гроба а другоме од губе. Он је Својом чудотворном силом повратио првоме живот а другоме здравље. И сада, пред сам Свој полазак на часни крст, Он се склања код њих и налази у њима благодарне пријатеље. О, кад би сви ми знали колико нас Христос сваки дан спасава од трулежи ове земље и губе овога страсног живота, ми би Га непрестано гостили у срцу своме, и не би Га пуштали да оде испод крова наше душе!
А Марија узевши литру правога нардова многоценог мира помаза ноге Исусове, и отре косом својом ноге његове, а кућа се напуни мириса од мира. Прва два јеванђелиста пишу, да је жена просула миро на Христову главу, при чему свети Марко још додаје: разбивши скленицу леваше му на главу. Најскупоценија мира држана су у добро залемљеним и тврдо запечаћеним скленицама. Жена је разбила грлић од стаклета, па је онда излевала миро најпре по Његовој глави па онда – у знак неизмерног поштовања према Њему и своје сопствене смирености – и по ногама. Она се није трудила да лагано отвори стакло него га је разбила још и зато што је имала намеру да све миро, без остатка, излије на Господа. И тако, док је Марта служила по кући и око трпезе као и увек, дотле је Марија на свој начин одавала пошту чудотворном Учитељу. Две рођене сестре изражавале су своје поштовање према Господу на два разна начина. Другом једном приликом кад је опет Марта служила а Марија седела крај ногу Христових и слушала Његове свете речи, Господ је одао већу похвалу Марији но Марти рекавши: Марија је добри дијел изабрала (Лк. 10, 42) хотећи тиме да истакне претежну важност духовне ревности над телесном ревношћу. Сада пак Марија је набавила скупоцено нардово миро и, по источноме обичају, левала га по глави и по ногама Онога који је Својом надприродном чистотом омивао и миросавао њену душу. При овоме догађају присутни су се поделили у осећају, сви су ћутали и ћутањем одобравали поступак Маријин, но један само од њих нити је ћутао нити је тај поступак одобравао. Ево како јеванђелист, који је и сам био присутан ту, описује негодовање тога једнога: онда рече један од ученика његових, Јуда Симонов Искариотски, који га намераваше издати: зашто се ово миро не продаде за триста гроша и не даде сиромасима? А ово не рече што се стараше за сиромахе него што беше лопов, и имаше ковчежић, и носаше што меташе у њ. Према првој двојици јеванђелиста није сам Јуда негодовао него и остали ученици (Матеј) или још неки од присутних (Марко). Да су још неки негодовали, било тајно у души било полугласно, јасно је и из одговора Христовог у данашњем јеванђељу: не дирајте у њу …. јер сиромахе свагда имате са собом а мене немате. Господ, дакле, одговара у множини. Но ма колико њих да је негодовало и ма како да је опажљиво било њихово негодовање, главно је да је Јуда најљуће, најгласније и најизразитије негодовао. Зашто јеванђелист Јован спомиње само њега? И то још га нарочито бележи са пуним именом, и са ознаком издајника? Да га читаоци не би помешали са другим Јудом апостолом. Јуда протествује, дакле, зашто се оно скупоцено миро изли бадава а не продаде, и новац не раздели сиромасима. Он означава и високу цену тога мирисног уља: триста пењаза, или триста гроша. То је заиста висока цена једне скенице мира; то износи неколико златних дуката. Но то баш показује превисоко страхопоштовање које је Марија имала према Господу Исусу. Ко зна колико је времена она штедела док је заштедела толики новац, да га одједном утроши, и тиме овековечи један тренутак времена? Јуду је дубоко заболело то што тих неколико златних дуката нису звекнули у његов ковчежић. Јеванђелист отворено каже да он беше лопов. Наравно, да је Господ то знао, тј. знао је, да Јуда подкрада ковчежић, у који су сабиране добровољне жртве за издржавање сиромаха. Но и ако је то Господ знао, Он никад није хтео изобличити Јуду за крађу, можда зато што је Он дубоко презирао новац, те није хтео о томе уопште да говори, а можда и зато што је чекао час, па да у једној речи каже о Јуди све што се могло казати. Ево те страшне речи, коју Господ рече о Јуди пред ученицима Својим: Не изабрах ли ја вас дванаесторицу, и један је од вас ђаво (Јов. 6, 70-71)? Нашто, дакле, називати Јуду само лоповом, кад је он заслужио да се назове ђаволом?
На његово негодовање ево шта Господ одговара: Не дирајте је; она је то сачувала за дан мога погреба. Јер сиромахе свагда имате са собом а мене немате свагда. О, да дивна и дирљива одговора! Она иста уста која су изрекла: милости хоћу а не жртве, и која су казала богатоме младићу: продај све што имаш и раздај сиромасима – та иста уста сада оправдавају Марији због просипања скупоценог мира. Није ли ту каква противречност? Не, никако; јер не живи човек само о хлебу, и јер и ово дело Маријино јесте колико жртва толико и милост, и то милост према највећем Сиромаху који је икада ходио по овој земљи. Јер није толико сиромах онај ко је одувек био сиромах и чији су ђедови и прађедови били сиромаси, али је прави сиромах један цар кад се изједначи са сиромасима, а шта тек да кажемо за Цара над царевима који је од постанка царовао над бесмртним војскама ангелским, па је из човекољубља учинио се човеком родивши се у пећини и поставши слуга свима? Волови и овце позајмили су Му своју шталу као новорођеном младенцу, а по смрти ко ће Му пристојно помазати мртво тело Његово, бар онолико колико је то обичај и са сиромасима кад умру? Ево ко – Марија. Као Духом научена она унапред свршава овај чин помазања тела Христовога припремајући га тако за погреб. За њу, ово је тајна вечера, на којој она свршава једну тајну не над живим него над мртвим Господом. Као да је знала, да ће моћни Чудотворац који је њеног брата повратио међу живе и губавог домаћина вечере међу здраве кроз два три дана пасти у руке злочинаца који ће га злочиначком смрћу уморити. Зато – не дирајте у њу; пустите је нека врши погребни обред нада Мном. А сиромахе ћете свагда имати са собом, па се старајте да на њима испуните заповест Моју о милосрђу. Што учините сиромасима, учинили сте Мени; но исто тако: што учинисте Мени, учинили сте сиромасима. Оно што Мени учинисте Ја ћу троструко вратити и вама и сиромасима вашим. Још је Господ рекао: заиста вам кажем: где се год успроповеда јеванђеље ово по свему свету, казаће се и то за спомен њезин (Мк. 14, 9). Видите ли како наш царствени Господ царски награђује учињену Му услугу! Он награђује љубав стоструком љубављу, и потрошених триста гроша, за којима је Јуда толико жалио, Он отплаћује Марији бесмртном славом. За триста гроша, које би крадљиви Јуда сакрио у мрак заједно са именом Маријиним, Марија је купила неисплативи бисер, наиме једну корисну поуку милионима и милијардама хришћана, поуку о том како Господ царски плаћа онима који Њему служе.
Разумеде пак многи народ из Јудеје да је (он) онде и дођоше не само Исуса ради него и да виде Лазара кога подиже из мртвих. А првосвештеници се договорише да и Лазара убију, јер многи њега ради иђаху из Јудеје и вероваху у Исуса. Ево опет људи подељених од силе Христове! Једни иду да виде чудотворца, и Лазара, чудо Чудотворчево; а други се договарају да убију обојицу, не само Христа него и Лазара. Зашто Лазара? Да би тако уништили и живог сведока чудотворства Христовог. Но зашто се онда нису договорили да побију и све остале људе, жене и децу, на којима је Господ показао Своју божанску моћ, – све слепе који су прогледали, и глуве који су прочули, и неме који су проговорили, и сумасшедше који су се уразумели, и мртве који су васкрснули, и губаве који су очишћени, и узете који су исцељени, и раслабљене, хроме, бесне, и остале и остале, који су чудом оздрављени? Сведоци Христове чудотворне моћи постојали су по градовима и селима на све стране земље израиљске. Зашто се првосвештеници не договорише, да све њих побију, него само Лазара? Не зато што су се ови зли људи бојали крви и што су жалили људе него само зато што је то било неизводљиво и по њих саме опасно. А Лазара су нарочито хтели убити зато што је његово васкрсење изазвало, изгледа, веће узбуђење по Јудеји него ма које друго чудо Спаситељево; па онда и зато што је многи народ врвео да види Лазара и видевши га почео веровати у Господа Исуса; а можда још и зато што је Пасха била сасвим блиско, па су се бојали да сав народ који се о Пасхи сабира у Јерусалим не крене за Витанију да види оживелог мртваца и не поверује у Христа. И тако док је народ тражио спасења, дотле су се његове духовне вође трудиле да му заграде и спрече пут ка спасењу. Но сав труд ових злобних вођа народних против Божјега дела остао је узалудан. Што год су више они притискивали дело Божје, то је оно више избијало на видело. То се показало јасно и доцније са црквом Христовом до дана данашњега: читаве војске противника Христове цркве нападале су ову и споља и изнутра, но сви ти напади не само што нису успели да је сруше него су јој, на против, баш тиме помогли да се рашири и да се утврди у свету. Не могу слабе људске руке војевати против Свемоћнога Творца и Његовог дела. Оно што Он хоће бива упркос свих противних сила у Паклу и на земљи.
Догађај који се даље описује у данашњем јеванђељу показује колико је народ био отворенији за истину од својих вођа, и колико великодушнији и благодарнији. Тај догађај познат је под именом свечаног уласка Христовог у Јерусалим. А сутрадан многи од народа који беше дошао на празник чувши да Исус иде у Јерусалим узеше гране од палме и изиђоше ми на сусрет, и викаху му говорећи: Осана! благословен који долази у име Господње, цар Израиљев. Сутрадан, по вечери у Витанији, Господ се кренуо за Јерусалим, за град који убија пророке. Но Јерусалим није био обиталиште само тесногрудих фарисеја, и надмених књижевника, и богоборних првосвештеника, но један невиђени мравињак од људских бића, један огроман логор од хаџија и богомољаца. За време пасхе Јерусалим је у себи имао скоро онолико људских душа колико и Рим, тадашња престоница света. Та непрегледна маса људских бића сабирала се у Јерусалим, да као буде ближе Богу. Не може се рећи, да срце незаведене масе народне није видовито. У овоме случају и овога дана оно је уистини наслутио чудновату близину Бога и провидело је у Господу Исусу жељенога Цара из колена Давидова. Зато кад је Господ силазио низ Гору Маслинску, овај народ узлазио је уз ту исту Гору Њему у сретање. Једни простираху своје хаљине на путу пред Њим, други одсецаху гране од маслина и другог дрвећа и њима урешаваху пут, трећи нарочито бираху за ту сврху палмове гране, а сви заједно испуњени радошћу поздрављаху Га клицањем Осана! Осана сину Давидову! Осана на висини! Благословен цар Израиљев који долази у име Господње! Насупрот гвозденоме гњету римском; насупрот покварености и партизанском ситничарству својих старешина, душа народна веровала је у могућност чуда Божјега које ће целокупно несносно стање тренутно изменити. И народна душа је осетила да је носилац тога чуда Исус Господ. Зато Њега и поздравља тако радосно. Како ће Он извести ту темељиту промену у току ствари народ није знао; он је васпитаван да зна само за један начин извођења те промене, наиме помоћу цара из колена Давидова, који ће се зацарити у Јерусалиму на престолу Давидову. Народ је стога гледао у Исусу тога цара и поздрављао Га с радошћу и надом, да ће се Он овом приликом зацарити у Јерусалиму насупрот Риму и насупрот Јерусалиму. Но та вера народна изазвала је страх код фарисеја; и та радост народна изазвала је гњев њихов. Зато неки од фарисеја рекоше Христу, да им запрети да тако не кличу. А кротки Господ, свесан неодољивости силе Своје, одговори им: ако они ућуте, камење ће проговорити (Лк. 19, 39-40). Тако им одговори Цар над царевима, преобучен у сиромаха и јашући на магарету. Јер јеванђелисти описују да је Господ при овом величанственом уласку јахао на магарету.
А Исус нашавши магаре уседе на њега, као што је писано: не бој се, кћери Сионова, ево цар твој иде седећи на магарету. Други јеванђелисти исцрпно описују, како је сиромашни Господ, без игде икакве својине, дошао до магарета. Зато свети Јован прелази преко тога, као познатог, и само велинашавши магаре. Најисцрпније јеванђелист Лука (19, 30-35) описује чудо прозорљивости и власти Христове којом је Господ дошао до тог магарета. Идите у то село према вама, рекао је Господ неким ученицима, и кад уђете у њега наћи ћете магаре привезано на које никакав човек никад није уседао; одрешите га и доведите. Ученици су пошли по заповести, и заиста нашли су све како им је речено. С магаретом је била и магарица, матер његова. Зашто Господ није узјахао на магарицу него на магаре, на коме нико никад дотле није јахао? Зато што се магарица није дала ни јахати ни водити. Магарица представља народ израиљски, а магаре народе незнабожачке. Тако тумаче Свети Оци, и тумачење је њихово несумњиво тачно. Израиљ ће одбацити Христа, а незнабошци ће Га прихватити. Незнабошци ће углавном пронети Христа кроз историју, и заједно с Њим ће ући у Вишњи Јерусалим, у царство небесно.
Али ови ученици његови не разумеше пре: него кад се прослави Исус онда се опоменуше да ово беше за њега писано, и ово му учинише. А, уопште, врло мало разумеше ученици од свега што се збиваше с њиховим Учитељем све докле им се не отвори ум да разумеју и докле их не озари Дух Божји у виду пламених језика. Тек тада разумеше све и опоменуше се свега.
А народ сведочаше који беше пре с њим кад Лазара изазва из гроба и подиже га из мртвих. Зато га и срете народ, јер чуше да он учини ово добро. Овде је реч о две врсте народа: о једнима који су били присутни сведоци васкрсења Лазарева у Витанији, и о свему осталом народу, стеченоме у Јерусалиму, који чу од оних првих о чуду над Лазаром. Први сведочише, а други због тог сведочанства изађоше и сретоше Га. И док се дим од жртава дизао код храма Соломонова; док су се књижевници с досадом препирали о мртва слова закона Мојсејевог; док су отупели свештеници гордељиво распоређивали ток свечаности, док су се старешине народне пућиле и показивале народу као у самоуверењу, да се сав тај народ скупио ради њих; и док су левити тачно и задовољно одвајали делове жртава које њима припадају – дотле је народ чезнуо за чудом и Чудотворцем. Зато су сада непрегледни таласи људских бића, окренути леђима храму Соломонову у Јерусалиму, и жртвеницима и свештеницима, и целој тој немоћној машинерији извештаченог варошког друштва, окренути леђима свему томе управљали лица своја ка Гори Маслинској, низ коју је силазио Чудотворац. Јер шта могу помоћи мртве куле јерусалимске, са живим мртвацима у њима, гладној и жедној души народној, која тражи прозор на затвореном небу и виђење Бога Живога? Обе гордости, које су испуњавале и препуњавале Јерусалим, и римска и фарисејска, нису биле у стању учинити ни једну длаку белом или црном. А гле, низ Маслинску Гору спушта се Онај, који је Својим гласом изазвао четвородневног мртваца из гроба васкрснувши га из мртвих и повративши га из гробне трулежи!
О, да би и ми сви одвратили дух свој од горде но немоћне машинерије овога света, и управили га ка гори небесној, попут Христа Цара! О, кад би и ми управили све наше надање само у њега! Наша душа тражи победиоца и смрти, које сва васиона сама собом не може победити. Христос је тај Победилац. Наша душа гладни и жедни за Царем смиреним и моћним, смиреним због Своје моћи и моћним због Своје смирености, за Царем пријатељем свакога од нас појединачно, за Царем чијој власти нема границе и чијем човекољубљу нема мере. Такав је Цар Христос Господ. Њему, дакле, ускликнимо сви: Осана, осана! Њему нека је слава и хвала, заједно са Оцем и Духом Светим – Тројици једнобитној и неразделној, сада и навек, кроза све време и сву вечност. Амин.

Владика Николај

****************

 

Петта недела од Чесниот Пост. Недела на Св. Марија Египетска

Като образ на всецялостно пълно покаяние е установено паметта на преподобна Мария Египетска да се припомня в Петата неделя от Великия пост – неделя, през която приканата за покайно съзнание завършва с четене на целия канон на св. Андрей Критски.

За пример на истинско покаяние се сочи преп. Мария Египетска и се просят нейните молитви за подкрепа в подвига на покаянието. Канонът на св. Андрей Критски се изпълнява на малкото повечерие в сряда вечерта или след полунощ по Иерусалимския типик.

През тази неделя, в петък на малкото повечерие или след полунощ по Иерусалимския типик, се чете целият акатист към св. Богородица в изпросване небесното й благословение.

Неделно литургийно свето Евангелие и Апостол

На утренята Неделно евангелие.
На литургията Евр. 9:11-14. И на преподобния Гал. 3:23-29.
Ев. Марк 10:32-45. И на преподобния Лука 7:36-50.

Постът е безполезен за онези, които не се въздържат от грехове. Против прелюбодеянието.

Света Марија Египетска, е пустински аскет, преку чиј живот Црквата ни го искажува искреното покајание и неискажаното Божјо човекољубие кон оние кои искрено сакаат да се откажат од своите гревови. Црквата го празнува нејзиниот спомен на денот на нејзиното упокојување, 14 април (1 април ст.ст.), но дополнително се празнува и во Неделата на света Марија Египетска, односно петтата недела од Великиот пост. Марија Египетска во својот живот соединила и пројавила две крајности – бездната на гревовите и височината на побожноста и добродетелите. Во својата младост, заробена и соблазнета од порокот, седумнаесет години поминала во грев, но со силата на Божјата благодат, како заблудената овца, повторно се вратила во Црквата. На повикот од Црквата, Марија, која не внимавала на Божјите заповеди и која го помрачила во себе Божиот образ, по Божја промисла повторно благодатно се обновила. Живеела во шестиот век после Христа, и чудесно се упоколила во 522 година.

Родена е во Египет и од дванаесетата година го осетила повикот од страните закони, и занемарувајќи ја родителската љубов, побегнала од нивниот дом и отишла во Александрија, каде целосно се предала на разврат и блуд цели седумнаесет години.Оддадена на проституција, скоро никогаш не земала пари за телесните наслади, и најчесто живеела од милостиња. Не наоѓајќи доволно задоволства во Александрија, Марија смислила да си го оразноличи својот развратен живот со патување во Ерусалим, заедно со поклониците кои патувале на Воздвижение на животворниот Крст Господов. Во текот на патувањето и по пристигнувањето во Ерусалим, таа до самиот празник продолжила да ги заведува мажите кои пошле на поклоничкото патување, обидувајќи се на секој начин да ги повлече со неа.

Доаѓајќи во Ерусалим на празникот Воздвижение на животворниот Крст, влечена од љубопитноста, Марија заедно со останатите подвижници и побожни христијани, на денот на празникот, пошла во Божјиот храм. Но, доаѓајќи во припратата на храмот таа едноставно не можела да влезе заедно со останатите и да пристапи кон животворниот Крст Господов. Сите останати непречено влегле во внатрешноста на храмот, а Марија, и покрај многуте обиди и напори, едноставно не можела да го премине прагот на светилиштето, невидливо задржувана од Божјата сила. Мислејќи дека неа, како слаба жена, ја истиснува толпата која се турка пред светињата, се обидела некако да се пробие до средината на толпата и така со заеднички напори едноставно да биде внесена во храмот; меѓутоа, повторно, веднаш по допирањето на црковниот праг, некоја чудна сила ја турнало назад. Три – четири пати таа така се обидувала да влезе во храмот, но без успех. Присутните во храмот созерцувале пред воздигнатото животворно дрво; Марија, пак, посрамотена и ожалостена, останала во предворјето на храмот, видно потресена од чувството на срам и каење. Тука ја здогледала иконата на Пресвета Богородица, на која и ѝ се помолила да влезе во Храмот и да се поклони пред Вистинскиот Крст. Следниот обид да влезе во храмот бил успешен, и таа го целивала Пречесниот Крст, со со цврсто убедување и намера дека до гробот ќе живее трезвен живот. На тој начин започнало целосното покајание и преумување; на излегување, таа се помолила пред иконата на Богородица, при што се слушнал глас: ”Ако го преминеш Јордан, ќе ја пронајдеш вистинската утеха”.

Напуштајќи го Ерусалим, Марија пристапила кон светите Тајни во храмот на Јован Крстител, во близината на Јордан, и потоа се осамила во Јорданската пустина каде што поминала 48 години, скоро без храна и облека, деноноќно оплакувајќи ги своите гревови. Во 48-та година од осаменичкиот и многу трудољубив живот, за време на светата Четириесетница, во пустината ја сретнал преподобниот Зосим – монах од братството, кој по обичај за време на Великиот пост се оддалечувал од манастирот барајќи во пустината пример на највозвишено монашко самоодрекување и ја пронашол неа, која некогаш била пример на развратност. Само налик човечко тело, целосно суво и изгорено од сонцето, голо и покриено единствено со сребрени конци, се покажала Марија на Зосимовиот поглед. Зосим ја видел за време на молитва издигната над земјата како стои во воздухот и ја видел нејзината прозорливост во зборовите, како и тоа дека двапати одела по реката Јордан како по суво, а добила од Бога и предзнаење за времето на својата смрт. Примајќи го Телото и Крвта на Исуса Христа и соединувајќи се таинствено со Него, големата подвижничка го замолила Преподобниот да дојде другата година, во истото време и на истото место, но Зосим тогаш ја нашол упокоена, а нејзините чесни мошти ги погребал. Наскоро, веднаш по примањето на причеста од преподобниот, таа се упокоила на 1 април- 530 година.

Софрониј, патријарх ерусалимски, кој живеел во почетокот на VII век, составил опширно житие на преподобната Марија Египетска, кое и денес се чита на богослужението. А светиот преподобен Андреј Критски, нарекуван уште и ерусалимски заради монашките подвизи во Ерусалим, како пратеник на ерусалимскиот патријарх Теодор на Шестиот вселенски собор 691 година, го донел со себе во Константинопол и житието на преподобна Марија, заедно со својот канон, познат под името Велик канон. Од тогаш до сега, Православната Соборна Црква го чита тој канон, а востановила житието на Преподобната да се чита во четвртокот од петтата недела во Четириесетницата, а во воскресниот ден од таа недела се слави споменот во чест на Преподобната, отсликувајќи во неа образ на вистинско покајание! Заради бдението, Црквата во четвртокот служи Литургија на Претходно осветени Дарови и го олеснува постот.

*************************************

Тропар

глас 8

Вo тебе, маjко, извесно//сигурно се спаси она што е според образот/

зашто, откако го прифати крстот, го следеше Христа/

и, дејствувајќи, учеше да се презира телото, зашто минува/ а да се грижиме за безсмртната душа./

Затоа и со Ангелите се радува, преподобна Марија, твојот дух.

Кондак

глас 3

Прво со секаков блуд преисполнета,/ Христова невеста денес со покаjанието се покажа,/

ангелското живеење подражавајќи го,/ демонот со оружјето на крстот го уби./

Затоа, на Царството невеста се покажа, Марија преславна демонот со оружјето на крстот го убива./

***********************************

11. Но Христос, кога стана Првосвештеник на идните блага, со поголема и со посовршена скинија, неракотворна, односно не онаква, каква што се прави на земјата,
12. ниту со крв козја и телешка, туку со Својата крв влезе во светилиштето еднаш засекогаш и изврши вечен откуп.
13. Зашто, ако крвта на јунче и јарец, и пепелта од јуница преку попрскување ги осветуваат осквернетите, за очистување на телото,
14. тогаш, колку ли повеќе крвта на Христа, Кој преку Светиот Дух се принесе Себе на Бога непорочен, ќе ја очисти совеста наша од мртви дела, за да Му служиме на живиот и вистински Бог.

*********************

23. Пред да дојде верата, ние бевме под стража на Законот, заклучени за верата, која имаше да се открие.
24. И така, Законот беше за нас воспитувач во Христа, за да се оправдаме преку верата;
25. а откако дојде верата, ние веќе не сме под раководство на воспитувач.
26. Оти сите сте синови Божји преку верата во Христа Исуса;
27. сите, што е крстивте во Христа, +во Христа се облековте.
28. Нема веќе ни Јудејци, ни Елини, ни роб, ни слободен; нема машки пол, ни женски; зашто сите вие сте едно во Христа Исуса.
29. А, ако сте, пак, вие Христови, тогаш сте Авраамово семе, и по ветување наследници.

**********************

32. Кога беа на пат, искачувајќи се за Ерусалим, Исус одеше пред нив, а тие беа уплашени, па, врвејќи по Него, се боеја. И кога ги повика повторно дванаесетте, почна да им зборува за она што ќе се случи со Него.
33. Ете, се искачуваме кон Ерусалим и Синот Човечки ќе биде предаден на првосвештениците и книжниците, и ќе Го осудат на смрт и ќе Го предадат на незнабошците.
34. И ќе Го исмеат, и ќе Го бијат, и ќе Го плукаат, и ќе Го убијат, и на третиот ден ќе воскресне.
35. Тогаш пристапија кон Него Зеведеевите синови, Јаков и Јован, и рекоа: „Учителе, сакаме да ни направиш она, што ќе побараме.”
36. Он ги праша: „Што сакате да ви направам?”
37. А тие Му одговорија: „Дај ни да седнеме до Тебе, едниот оддесно, а другиот одлево, во славата Твоја.”
38. Но Он им рече: „Не знаете што барате. Можете ли да ја испиете чашата што ја пијам Јас и да се крстите со крштавањето, со кое се крштавам Јас?”
39. Тие одговорија: „Можеме.” А Исус им рече: „Чашата, што ја пијам Јас, ќе ја пиете и вие, и со крштавањето, со кое се крштавам Јас, ќе се крстите;
40. но, да позволам да се седи од Мојата десна или лева страна, не зависи од Мене; тоа е за оние, за кои е приготвено.”
41. Десетте, пак, штом го чуја тоа, негодуваа против Јакова и Јована.
42. А Исус, кога ги повика, им рече: „Знаете дека оние, што се сметаат кнезови народни, господарат над нив, и управниците управуваат над нив.
43. Но меѓу вас нека не биде така; а кој меѓу вас сака да биде поголем, нека ви биде слуга;
44. и кој сака меѓу вас да биде прв, нека ви биде роб на сите.
45. Зашто и Синот Човечки не дојде за да Му служат, но да послужи и да ја даде душата Своја за откуп на мнозина.”

*************************

36. Еден од фарисеите Го помоли да јаде со него; и Он, кога влезе во куќата на фарисејот, седна на трпеза.
37. И ете, една жена од градот, која беше грешница, штом чу дека Он седи на трпеза во куќата на фарисејот, донесе алабастрен сад со миро;
38. па, како застана при нозете Негови одзади, плачејќи, почна да ги мие нозете Негови со солзи и ги триеше со косата своја; и ги целиваше и помазуваше со миро.
39. А кога го виде тоа фарисејот, што Го беше поканил, рече во себе, велејќи: „Да е Овој пророк, би знаел која е и каква е оваа жена, што се допира до Него, оти таа е грешница.”
40. Му одговори Исус и рече: „Симоне, имам нешто да ти кажам.” А тој одврати: „Учителе,
кажи!”
41. Исус му рече: „Двајца му беа должни на еден заемодавец: едниот му должеше петстотини динарии, а другиот педесет.
42. Но, бидејќи немаа да му вратат, тој им прости на обајцата. Кажи Ми, кој од нив повеќе ќе го милува?”
43. Симон одговори и му рече: „Мислам оној, кому повеќе му прости.” А Он му рече: „Право пресуди.”
44. И кога се сврте кон жената, му рече на Симона: „Ја гледаш ли оваа жена? Влегов во твојот дом, ти ни вода за нозете не Ми даде, а таа со солзи Ми ги обли нозете и со косата своја ги истри.
45. Ти не ми даде целив, а таа, откако влегов, не престана да ги целива нозете Мои.
46. Ти со миро не ја помаза главата Моја, а таа со миро ги помаза нозете Мои.
47. Затоа ти велам: нејзе ѝ се простуваат многу гревови, оти Ме возљуби многу; а кому малку се проштава, и љубов мала има!”
48. Нејзе, пак, ѝ рече: „Ти се простуваат гревовите!”
49. А оние што седеа со Него на трпезата, почнаа да говорат во себе: „Кој е Овој што и гревови проштава?”
50. На жената, пак, ѝ рече: „Верата твоја те спаси; оди си со мир!”

************************************

Владеење преку служење на другите

4/17 април 2016 лето Господово,
Петта недела од Чесниот Пост. Недела на Св. Марија Египетска

Пловејќи по покајничкото и умилително море на Светата Чeтириесетница, веќе допловуваме до неговите најголеми длабочини, каде се скриени најголемите тајни за нашето спасение – самите спасителни Христови страдања. Но пред да се нурнеме во тие страшни длабочини, нашата Црква како нежна мајка, се грижи да не влеземе таму сосема неподготвени, па затоа, една недела пред почеток на тие преголеми собитија, уште еднаш нè повикува на подготовка, преку покајание и смирение. Овој пат како пример за коренито и вистинско покајание ни ја предочува преподобната мајка наша Марија Египетска, која од најголема грешница, преку подвиг и преобразувачко покајание, стана голема молитвеничка за грешниот род човечки. А како образ на смирение, повторно ни Го предлага Самиот наш Спасител Господ Исус Христос, Кој не дојде за да Му служат, но да послужи и да ја даде душата Своја за откуп на мнозина. И токму за овој единствен Образ на крајно смирение беседеше нашиот Старец, Архимандрит Партениј, во својата вдахновена беседа, со која ги отвори пред нас хоризонтите на Христовата наука за служењето.

Слово на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, за Петтата недела од Чесниот Пост, изговорено во манастирската трпезарија (4/17 арпил 2016 л.Г.)

„Ете, мили мои, ги изминуваме полека деновите на Светата Четириесетница, приближувајќи се, со Божја помош, кон нејзиниот крај и кон предверието на Светата Пасха – Страдалната Седмица. А тоа предверие започнува вечерта на Цветници, и трае до Светата и Велика Сабота. Во тие исклучителни и најсвети денови ние ќе правиме блажен спомен на светите и спасителни Страдања Господови, и преку благодатта што Црквата Божја ја поседува, на богослужбите нив таинствено ќе ги доживуваме.

Токму затоа, една недела пред почетокот на тоа таинствено воспоминание, Светите Отци решиле повторно да ни напомнат за значењето на деновите што настапуваат, будејќи нè со силните зборови од денешното евангелско зачало. Слушнавме денес, имено, како нашиот Спасител Господ Исус Христос, искачувајќи се кон Ерусалим да ја прослави Својата последна Пасха, уште еднаш целосно им ја открива на Своите ученици големата тајна што претстои: дека Он ќе биде фатен, исмеан, биен, исплукан, распнат, дека ќе умре на Крстот и на третиот ден ќе воскресне. Замислете, Бог, Кој сè создал, сè поседува и со сè владее, се понижи, да се смири, испразни Себеси до таа мера, што се облече во облека на слуга, прими човечко тело, се роди во најбедна пештера, поживеа како слуга на сите и накрај, според зборовите на епископот Охридски, Николај Велимировиќ, стана „плукната играчка“ на овој свет, плукната играчка на Своето создание. Ќе можеме ли некогаш да го сфатиме тоа крајно смирение што Господ го покажа токму заради нас!? Навистина мислам дека човечкиот разум никогаш не ќе може во целост да проникне во тоа чудесно Божјо човекољубие. Но, иако не можеме во потполност да го разбереме, да се потрудиме да извлечеме барем една мала поука од сето тоа, да се поучиме од Христовиот пример. Зашто нашето паднато битие, нашата световна логика, нашата огревовена природа страсно си го бара само своето, наместо она што е од општа полза на сите. Такви сме ние луѓето, секогаш се ставаме себеси пред другите. Исто како што постапија денес Заведеевите синови, Апостолите Јаков и Јован. Не обрнувајќи внимание на Господовите зборови за претстојните страдања, тие, засегнати само со своето идно местоположение, горделиво, па дури и заповеднички Му рекоа на Христа: Учителе, сакаме да ни направиш она, што ќе побараме (Мк.10:35). Гледајте, тие не се ни запрашаа дали воопшто би можело да се исполни тоа што ќе го побараат, дали Учителот ќе сака, дали, на крајот на краиштата, тоа би било добро и полезно за нив и за нивната заедница, туку само грубо рекоа: сакаме да ни направиш она… Кроткиот Господ, пак, смирено ги праша: Што сакате да ви направам? А тие Му одговорија: „Дај ни да седнеме до Тебе, едниот оддесно, а другиот одлево, во славата Твоја”(Мк.10:36-37). Мислејќи, како и другите во тоа време, дека Месијата ќе биде Спасител само на Евреите, Кој ќе ги победи жестоките Римјани и ќе формира некакво хегемонистичко земно еврејско царство што ќе владее над сите други, тие побараа да бидат највисоки чиновници во тоа царство, управници со најголема власт, први министри веднаш после царот. Луѓето во своето несмирение секогаш бараат земна слава и власт. А Господ смирено им одговори: Не знаете што барате.  И веднаш ги праша: Можете ли да ја испиете чашата што ја пијам Јас и да се крстите со крштавањето, со кое се крштавам Јас?” Тие одговорија: „Можеме”. А Исус им рече: „Чашата, што ја пијам Јас, ќе ја пиете и вие, и со крштавањето, со кое се крштавам Јас, ќе се крстите (Мк.10:38-39). Го кажа тоа за да им посведочи дека и тие ќе понесат маченички крст и дека ќе пострадаат за Вистината, а потоа веднаш ги смирува, додавајќи: но, да позволам да се седи од Мојата десна или лева страна, не зависи од Мене; тоа е за оние, за кои е приготвено (Мк.10:40). Со тоа сака да им каже дека седењето до Него, во Неговата слава, не зависи сам0 од Него, туку и од нивните дела. Само ако Апостолите се смират до крај, појдат по Неговиот пат на смирението, се подвизуваат во добродетелите, се предадат пожртвувано себеси за другите, само тогаш ќе можат да станат вистински следбеници Негови, и накрај да се овенчаат со слава. И навистина, Апостолите го разбрале тоа дури после Воскресението, особено после слегувањето на Светиот Дух врз нив на Педесетницата, се смириле себеси како нивниот Учител, и тргнале по Неговиот страдален пат. Од Делата Апостолски, од нивните житија и од Светото Предание, ние дознаваме дека сите Апостоли претрпеле многу страдања заради Христа и сите тие загинале со маченичка смрт, последувајќи Го Својот Спасител, со исклучок на Св. Јован Богослов, кој иако бил многу измачуван, ги преживеал сите страдања и на необичен начин преминал во Царството на својот возљубен Учител. Господ од сите нас го бара тоа; преку Заведеевите синови Он на сите нас ни се обраќа со зборовите: не знаете што барате. Сака да ни каже: „Барајте го најнапред смирението“. Малку пред овој настан со Апостолите Јаков и Јован, Христос ги изговорил знаменитите зборови дека мнозина први ќе бидат последни, а последните – први (Мк.10:31). Ова е премудра поука за оние кои сакаат да влезат не во некакво земно царство, туку во Царството на вечната радост и љубов, во Царството Божјо. Господ Исус сега го открива духот на Неговото Царство во сета негова светлина и полнота, велејќи им на учениците: Знаете дека оние, што се сметаат кнезови народни, господарат над нив, и управниците управуваат над нив. Но меѓу вас нека не биде така; а кој меѓу вас сака да биде поголем, нека ви биде слуга; и кој сака меѓу вас да биде прв, нека ви биде роб на сите (Мк.10:42-44). Христос востановува ново законодавство, воведува нов начин на регулирање на заемните односи и нови принципи за власта; ги објавува законите што владеат во Неговото Царство, закони што би требало да бидат последувани и овде на земјата, односно спроведувани и во земното царство. И бидејќи ова не е лесно да се сфати, Он им покажува на своите ученици пример: Зашто и Синот Човечки не дојде за да Му служат, но да послужи и да ја даде душата Своја за откуп на мнозина (Мк.10:45).

Благодарение на Бога, во долгиот тек на христијанската историја, ние навистина среќаваме такви општества кои во голема мера го оствариле овој евангелски идеал, општества во кои првите им служеле на сите. Доволно е само да се потсетиме на светите благоверни цареви и кнезови, кои до ден денес ги прославуваме и им се молиме, бидејќи тие добиле слобода да се застапуваат за нас пред Господа: Светите Константин и Елена, Теодосиј и Јустинијан Велики, Маркијан и Пулхерија, Ирина и Теодора, и останатите свети и праведни ромејски василевси; никејскиот цар Јован III Ватац, наречен и милостив; потоа нашиот светиот цар Борис-Михаил Покрстител, српските кралеви, и сите свети словенски цареви и владетели, во кои спаѓаат и кнезот Владимир Киевски, Покрстител на Света Рус, прекрасниот Св. Александар Невски, па сè до последниот свет цар Николај ΙΙ Романов. Сите тие ја примиле и усвоиле во себе оваа поука на Христос и го облагородиле нивното општество со преубавото Христово учење за братското служење еден на друг. Се потрудиле и во голема мера успеале да ги сообразат државните со Божествените закони и да го доближат општеството до евангелскиот образец. Овие цареви, кнезови и владетели сфатиле дека треба да се молат, да плачат, предано да се жртвуваат за својот народ, токму како што направи Царот Небесен, Кој дојде преку служење да го спаси светот, а најсветлиот врв на Неговото служење беше во тоа што Он се принесе Себеси како измирителна и искупителна жртва за родот човечки. Со тоа Он, Кој единствен по суштина е Светлина, стана Светилник за сите луѓе, подобно на светилникот што во ноќта ги насочува бродовите по морето. Замислете си колку би било опасно темното море среде најцрниот мрак, доколку бродовите би го немале на видик светилникот! Но светилникот е тука и единствено тогаш кога кормиларот се насочува според него, нема опасност бродот да се насука на некоја карпа и да потоне. Така и секој човек кој со смирение го насочил својот поглед кон Христос Спасителот, ќе успее да се спаси од темното житејско море во овој мрачен свет и нема да биде потопен од гревовите и од своите лични страсти и грешни барања. Луѓето, борејќи се за своите властољубиви и сластољубиви желби, заприлегаат на бродови без светилник, и самите се осудуваат на пропаст. Па и сите тие големи христијански општества, кои, би рекле, биле најславни на земјата додека Го последувале Христа, завршиле со срамна пропаст тогаш кога го напуштиле евангелскиот принцип за служење на ближните во љубов и смирение и се оддале на страста за владеење.

Денес нашата Македонија, за жал, се наоѓа во еден трагичен стадиум кога борбата за власт го заглушува евангелскиот повик за меѓусебно зближување и служење еден на друг. Среде овие свети денови на Великиот и Чесен Пост, кога Господ нè повикува на скрушеност, на покајание, на простување, на љубов и смирение, гледаме една сурова и безобѕирна борба за власт и првенство, борба од која страда секој сегмент на нашето општество, страда секоја душа човечка. Си спомнува ли некој од тие острастени властољупци за Оној во Чие име се крстил? Ние многупати ќе слушнеме за нашето општество дека е христијанско општество: повеќето се нарекуваат Христијани и веројатно, веруваат во Бога. Но каде е сега нивната вера? Тие Го заборавиле Христос и по секоја цена се борат за земна власт. Доколку оние што се на власт и оние што по секоја цена се стремат да дојдат до неа си спомнуваат за Неговите Божествени заповеди и се трудат да ги усвојат и применат во овој свет, тогаш сигурно ќе бидеме поспокојни и порадосни, а и власта, како и целото општество ќе бидат преблагословени. Тогаш навистина ќе има онаква служба каква што сака Христос. Некои од политичарите, помнам, и преку јавните медиуми ни го честитаа почетокот на постите. А сега, гледајте во каков хаос е доведена државата и тоа токму во Постот! Тоа е така затоа што оние кои се одговорни размислуваат само световно, според паднатиот светоглед на човечка природа, како што размислуваа денес, во евангелскиот расказ, двајцата Заведееви синови. Но, не беа тие единствените кои така размислуваа, туку такви беа и останатите Апостоли, а ништо поинакви не сме и сите ние. Во Евангелието денес имаше еден мал детаљ, кој многу ни кажува. Имено, кога Јаков и Јован го побарале од Христа тоа што го побарале, останатите Апостоли многу се вознемириле: Десетте, пак, штом го чуа тоа, негодуваа против Јакова и Јована (Мк.10:41). Не покажува ли ова сведоштво дека и во нив имало желба за првенство? Не се крие ли во длабочината на овој протест побуна на стариот човек, кој дејствува во сите нас? Затоа да се потрудиме прво ние, почнувајќи секој од себе, да размислуваме како нашиот Спасител, да ја усвоиме Неговата Божествена логика. Да се предадеме за другите, да им бидеме слуги на другите во смирение, слуги во доброто и спасението. Тогаш сигурно ќе се подобрат и тие кон кои сега  јас, можеби, упатив добронамерна опомена. А уверен сум дека јас сум првиот кој, заслужува прекор, бидејќи не сум доволно одговорен за својот призив и недоволно се трудам да им послужам на сите.

Но, да се трудиме да си служиме едни на други во љубов, бидејќи Господ тоа од нас и го бара. Само така ќе можеме да го поправиме овој свет, бидејќи знаеме дека Он дојде и го поправи светот. Дојде и положи темел за нов свет на љубовта, даде нови закони, не човечки – закони на џунглата, каде што посилните ги газат послабите, туку закони Божествени, според кои прв ќе биде оној што ќе им послужи на сите.

Бидејќи веќе завршува Светата Четириесетница, да се преиспитаме самите во себе и пред Бога како сме ја поминале оваа богодарувана духовна пролет. Доколку, пак, некој не ја ни започнал, нека не очајува, туку охрабрен од Божјото милосрдие и долготрпение нека се потруди во покајание барем сега, на крајот, и од Бога ќе добие еднаква награда. Зашто гледаме од Евангелието дека Он и на оние кои се потрудиле дури во единаесеттиот час им даде иста плата како и на оние кои излегле да работат уште од првиот час (Сп. Мт.20:1-16). Така и оние кои ќе се потрудат да постат и да се поправаат сега на крајот, Бог ќе им даде еднаква награда, доколку имаат вистинско покајание.

Поучени од Евангелското слово во оваа Петта, претпоследна недела од Чесниот Пост, да созерцаваме за неискажливото и несфатливо смирение на благиот и смирен Господ, Кој е единствен таков. Деновиве некои луѓе ме запрашаа: „Има многу религии, отче, и многу учители, и многу проповедници, и многу различни перцепции за Бога. Која е вистината?“ А јас им одговорив: „Погледнете ги сите други учители и проповедници што тврделе дека се од Бога пратени. Сите тие за да го рашират своето учење употребиле инструменти од овој свет, како што се, на пример, силата, власта, моќта, парите, оружјето итн. Само Христос не употреби средства од овој свет, сила од овој свет. Единствено Негово оружје беше служењето во љубовта“. Исто така, после Неговото Воскресение и Вознесение Он ги испрати Своите Апостоли да го шират спасителното откровение Божјо не со сила и манипулации, туку со служење во смирение. Им рече: Ете, Јас ве испраќам како овци меѓу волци. Затоа бидете мудри како змии и безопасни како гулаби(Мт.10:16). И токму со нивното смирение, со нивниот труд во љубовта, илјадници и илјадници луѓе до денес се спасуваат и се уподобуваат на Апостолите. Ете, по тоа ќе познаеме дека Он е единствениот Светилник на овој свет, единствената Светлина: Јас сум Светлина на светот; кој врви по Мене, нема да оди во темнина, а ќе има светлина во животот (Јн.8:12).

Да се молиме за нашата Татковина, оти имало и во нашиот род такви личности, подобни на Апостолите, кои евангелски му послужиле на народот свој. Тоа се сите оние наши преродбеници, борци за слобода, учители, народни апостоли, кои се жртвуваа, кои ги положија своите животи за црковното и народно дело, и станаа маченици, се овенчаа со маченичка слава, и со своите незаборавни подвизи на љубовта, го украсија духовниот македонски небосклон. Заборавајќи се себеси, тие му послужија на својот народ и својата Татковина и го исполнија евангелскиот идеал. Но, за жал, денес, со ова што се случува, ние покажуваме презир кон нив. Правиме најголем грев против тие што ги посветија своите животи и пролеваа крв за овој народ, за оваа вера, за нашата Татковина. Затоа тие ќе ни бидат и судии, како што Господ им рече на Евреите кога тие се фалеа дека Мојсеј е нивниот учител: Немојте да мислите дека Јас ќе ве обвинувам пред Отецот; има кој да говори против вас – Мојсеј, на кого вие се надевате. Оти, ако бевте му верувале на Мојсеја, и Мене ќе Ми поверувавте, зашто тој пишуваше за Мене(Јн.5:45-46).

Но, ние да Го молиме семилостивиот Бог да ни прости на сите, и постите што ги минуваме сега да ни бидат за очистување, за спасение и за соединување со Него. И ништо да не бараме за себе во благодатното Царство Христово, знаејќи дека последните ќе бидат први. Господ нека нè удостои да бидеме последни и слуги на сите, а први во доброто и љубовта“. Амин!

Бигорски

**************************************

ЖИТИЕ НА ПРЕПОДОБНАТА (МАЈКА) МАРИЈА ЕГИПЕТСКА

”Добро е да се чува царската тајна , а пофално е Божјите дела  да се разгласуваат.”

”Добро е да се чува царската тајна, но пофално е Божјите дела да се разгласуваат ” – така му рече ангелот Рафаил на Товија, откако на чудесен начин слепите очи му прогледале (Товит.11.10-12). Зашто опасно е и убиствено да не се чува царевата тајна,  а премолчувањето на славните Божји дела е голема штета за душата. “Затоа јас се плашам – вели писателот на житието на преподобна Марија Египетска, св. Софрониј, патријарх Ерусалимски, – и од самата помисла да го закопам во молчење тоа што е божествено. А тоа ќе го направам, ако не му го објавам на светот ова житие, кое дојде до моиве раце. Ако не го објавам, на мене ќе се исполни заканата упатена кон мрзливиот слуга од Евангелието, кој од Господа добил талант да работи со него, а тој талантот го закопал в земја. Но никој да не се посомнева во ова што го пишувам и нека никој не помислува, дека сум се осмелил да пишувам невистини. Не дај Боже, да зборувам лаги за светителите.

Но, ако има и такви читатели, на кои ќе им биде тешко да поверуваат во чудното дело на оваа повест, нека Господ и кон нив биде милостив, бидејќи тие, имајќи ја во предвид слабоста на човечката природа, ги сметаат за невозможни чудата, кои се зборуваат за луѓето. Но, време е веќе да го започнам раскажувањето за овoj чудесен настан, кој се случил во нашиот род.”

Во еден палестински манастир, се подвизуваше еден старец, украсен со праведност и благоразумност, кој уште од младоста беше добро упатен во монашките подвизи. Се викаше Зосим. Тој ги помина сите подвизи на подвижничкиот живот и го исполни секое правило, предадено во наследство од совршените монаси. А сето тоа правејќи го, тој никогаш не заборави да се поучува од Божјите зборови: било да лежеше, или стоеше, или со рацете ракоделие вршеше, или јадеше, тој никогаш не престануваше да Го слави Бога и да се поучува од Божјите зборови. Уште од рано детство во манастир, тој до својата педесет и трета година добро се подвизуваше во подвижнички трудови. Но тогаш го нападнаа некакви помисли, дека божем е веќе во се совршен, па не му требаат никакви поуки од другите. И во мислите си разговараше со себе: Постои ли на земјата монах, кој би можел да ми користи и да ми укаже на некој подвиг, што јас не сум го извршил? Додека тој така си размислуваше, му се јави ангел и му рече: – “О, Зосиме! Добро се подвизуваше, колку што ти беше допуштено како човек; добро го мина подвижничкиот пат, но меѓу луѓето нема ниту еден, кој би можел да покаже дека е совршен. Има и поголем подвиг од оној што ти си го поминал, но не знаеш за него. Затоа, за да дознаеш уште колку други патишта има, што водат кон спасение, излези од својата земја, како што тоа го направи славниот патријарх Авраам, и оди во манастирот што се наоѓа крај реката Јордан.”

Старецот веднаш постапи според советот на ангелот; излезе од манастирот во кој уште од детството монахуваше, дојде на Јордан и го пронајде, покажаниот му од Бога, манастир.

Чукна на манастирската порта, монахот-вратар му отвори и тој му се претстави на монахот. Монахот го извести игуменот. Игуменот го прими Зосима и гледајќи пред себе монах, кој го направи вообичаениот монашки поклон и молитва, тој го праша: “Од каде си брате и зошто си дошол кај нас, бедните старци?” Зосим му одговори: “Од каде доаѓам не е потребно да кажам; а дојдов по духовна корист оче, бидејќи слушнав за вас големи и пофални нешта, кои можат душата да ја спријателат со Бога.” Игуменот на тоа му одговори: “Брате, Бог Кој единствен ги исцелува слабостите на душите, нека и тебе и нас не научи на Својата божествена волја и нека не упати да правиме се што е корисно. Зашто човек на човека не може да му биде од корист, ако секој не пази на себе и ако со буден дух не го прави она што е полезно, имајќи Го Бога за свој соработник. Но, бидејќи љубовта Христова те поттикнала да не видиш нас, бедните старци, тогаш остани кај нас, ако заради тоа си дошол. И Добриот Пастир Кој душата своја ја даде за наше искупување, Ќе не нахрани сите нас со благодатта на Светиот Дух”.

Кога игуменот му го рече тоа на Зосим, овој му се поклони, измоли од него молитва и благослов и како одговори:”’Амин!”, остана во тој манастир. И виде таму старци, кои бидејќи со духот беа издигнати кон небото, во служба на Бога, блескаа со добри дела и постојано богомислие. Тие беа предадени на непрестана молитва, сеноќно бдеење, постојан труд на рацете и псалми на усните. Кај нив немаше празни зборови, а за стекнување на земни приходи и за житејски грижи, кај нив не се ни спомнуваше. Нивна единствена и постојана грижа беше: како да го смират своето тело. Храната им беше леб и вода и секој ги употребуваше, според мерката на љубовта Божја во себе.

Кога го виде тоа, Зосим извлече голема духовна полза за себе, предавајќи се и самиот на подвиг. Така измина доста време и наближи Големиот Пост. Манастирската порта беше секогаш затворена; се отвораше само кога некој од браќата, заради манастирски работи, ќе излезеше надвор од манастирот. Местото беше пусто; не само што не беше посетувано од луѓе, туку беше и непознато за мирјаните. Во манастирот си имаше еден обичај, заради кој Бог и го доведе таму Зосима. Имено, во првата недела од Великиот Пост, презвитерот ќе отслужеше Света Божествена Литургија, на која сите се причестуваа со Пречистото Тело и Крв на Христа, нашиот Бог; потоа малку ќе каснеа; и тогаш повторно се собираа во црквата, твореа усрдна молитва и многу поклони, се целиваа еден со друг и секој пред игуменот ќе направеше  голем поклон, просејќи од него благослов и молитва за престојниот подвиг; после тоа, манастирската порта се отвораше и сите заминуваа во пустината, пеејќи го заедно целиот 26-ти псалм: „ Господ е моја светлина и мое спасение: од кого да се бојам? Господ е крепост на мојот живот, од кого да се плашам?”

Во манастирот остануваа само еден или двајца браќа, не за да го чуваат внатрешниот имот, зашто разбојниците немаа што да украдат, туку за да не остане црквата без богослужби. И ја поминуваа реката Јордан. Секој со себе носеше храна колку што можеше и сакаше, според својата телесна потреба: еден носеше малку леб, друг смокви, трет урми, четвртиот раскисната леќа, а петтиот ништо, само телото свое и на него облеклото. Овие кои не носеа ништо за храна, кога ќе ги принудеше потребата на телото, се хранеа со зелје што растеше во пустината. Кога ќе го поминеа Јордан, тие се разделуваа и заминуваа далеку еден од друг, и не знаеја кој како пости или како се подвизува. Кога еден од нив случајно ќе здогледаше некој друг брат, тој веднаш се упатуваше на спротивната страна. И сите го поминуваа времето во постојана молитва и земаа многу малку храна, и тоа само во одредено време. Откако така ќе го поминеа целиот Чесен Пост, тие на Цветници се враќаа во манастирот. Секој се враќаше, имајќи ја својата совест како сведок на својот труд; и никој не го прашуваше другиот, како и на кој начин се подвизувал.

Таков, значи, беше уставот на тој манастир. Така, тогаш и Зосим, според манастирскиот обичај, ја помина реката Јордан, носејќи сосем малку храна. Своето молитвено правило го вршеше, патувајќи низ пустината; го исполнуваше строго, и за време на јадење и за време на некоја друга потреба. Многу малку спиеше, обично ноќе седнуваше на земјата, малку ќе одмореше и потоа стануваше и го продолжуваше својот пат. Желба му беше да стигне до средината на пустината, надевајќи се дека ќе најде некој од отците, кои таму се подвизуваа и од нив ќе добие духовни поуки. Откако измина 25 дена пат, тој малку се запре, и вртејќи се кон исток, почна да го чита шестиот час. Бидејќи тој, за време на своето патување, вршејќи го своето молитвено правило, често застануваше па пееше и правеше метании- поклони.

И додека така, сега, стоеше пеејќи, тој од десната страна здогледа нешто како сенка на човечко тело. Отпрвин се исплаши, мислејќи дека е демонско привидение и се стресе. Но, како се прекрсти, тој го изгони стравот од себе. Најпосле, кога ја завршуваше својата молитва и погледна на југ, тој виде како се движи некоја прилика, со црно и од сонцето изгорено тело,  со коса бела како снег, која беше кратка и достигнуваше до вратот. Штом го здогледа тоа, Зосим потрча на таа страна, многу радосен, зашто во текот на тие денови немаше видено ни човечко суштество, ниту било какво животно. А кога таа прилика оддалеку го здогледа Зосима како доаѓа, самата почна да трча и да бега кон внатрешноста на пустината. Зосим тогаш како да заборави на својата старост и измореност од патот, трчаше брзо, сакајќи да ја стигне оваа прилика. И Зосим се покажа побрз од бегалецот. И кога веќе толку се приближи, што да може да се слушне глас, Зосим започна со солзи да вика: “Зошто бегаш од мене грешниот старец, ти слуго на вистинскиот Бог, заради Кого во ова пустина живеш? Причекај ме мене недостојниот и немоќниот! Причекај ме заради надежта за награда за подвизите твои! Застани, и  мене старецот, дај ми ја молитвата твоја и благословот заради Бога, Кој од никого не се згнасил.”

Додека Зосим го зборуваше ова со солзи, и веќе беше близу до бегалецот, одеднаш се појави еден сув поток, и бегалецот претрча на неговата спротивна страна. А Зосим, уморен, повеќе не можеше да трча и застана на оваа страна од потокот, плачејќи и ридајќи уште посилно. Тогаш, бегалецот од онаа страна проговори: “Авва Зосиме, прости ми заради Господа, не можам да излезам пред тебе, бидејќи сум жена, а гола сум. Туку, ако сакаш, мене, грешната жена, да ми го дадеш својот благослов и молитва, фрли ми нешто од твојата облека, за да ја покријам својата голотија и така да излезам пред тебе.”

Тогаш, Зосима го опфати трепет и ужас, зашто слушна како по име го повикува жена, која никогаш не го видела, ниту некогаш слушнала за него и си рече во себе: „ Да не е оваа жена прозорлива, не би ми го знаела името.” И веднаш ја соблече од себе својата горна облека и и ја фрли. Таа се покри со облеката, излезе пред него и му рече: “Зошто, аввa Зосиме, си посакал да видиш една грешна жена? Што тоа сакаш да слушнеш од мене, или на што да се поучиш, та толкав труд си зел врз себе?” А тој се фрли на земја, барајќи од неа благослов. Но и таа, исто така, се фрли на земја и така, обајцата легнати ничкум, еден од друг просеа благослов. И од двајцата можеше да се слушне само едно: “Благослови! Благослови!” Бидејќи помина доста време, жената му рече на Зосима: “Авва Зосиме, ти треба да благословиш и молитва да кажеш, бидејќи ти си презвитер и многу години служиш пред Светиот Олтар, принесувајќи Му на Господа дарови на Божествените Тајни.”

Овие зборови  уште повеќе го уплашија и запрепастија Зосима и тој гушејќи се во солзи и липајќи, испрекинато зборуваше: “О мајко духовна! Ти кон Бога си се приближила и  телото свое потполно си го умртвила. Тоа најдобро се гледа од дарот Божји што го имаш, бидејќи по име ме викаш и знаеш дека сум презвитер, иако никогаш не си ме видела. Затоа, заради Господа, благослови ме ти мене и со твојата совршена молитва, помоли се за мене бедниот!”

Таа тогаш попушти на старчевото усрдно преколнување и рече: “Благословен да е Бог, Кој го посакува спасението на душите човечки!” А Зосим на тоа одговори: “Амин!” И обајцата се кренаа од земјата. Таа тогаш го запраша старецот: “Заради што, човеку Божји, си дошол кај мене грешната? Зошто си посакал да видиш жена, која нема никакви добродетели? Ама, тебе сигурно те упатила благодатта на Светиот Дух, да му послужиш на телото мое, кога ќе се исполни времето. Но, кажи ми оче, како денес живеат во светот христијаните, како царевите, како светите Цркви?” Зосим и одговори: “По светите молитви ваши, Бог ни подари стабилен мир. Но чуј ја молбата на недостојниот старец, и Господа ради, помоли се за целиот свет и за мене грешниот, та ова мое патување по пустината да не остане без плод.”

Таа на ова му одговори: “Авва Зосиме, ти имаш свештенички чин и тебе повеќе ти доликува да се молиш за мене и за сите, зашто за тоа и си ракоположен. Но, бидејќи сме должни да правиме послушание, ќе постапам по твојата наредба.” Откако го кажа ова, таа се сврте кон исток, и подигајќи ги очите и рацете кон небото, почна да се моли толку тивко, што нејзините зборови не се слушаа. Зосим стоеше во трепет, гледајќи во земјата, и ништо не зборувајќи – како што подоцна и самиот кажуваше. И Бога за сведок Го призиваше, тврдејќи го ова: “Таа долго се молеше, и кога малку ги подигнав очите од земјата и погледнав во неа, ја здогледав каде, подигната еден аршин над земјата, стои во воздухот и се моли.”

Како го виде ова, Зосима го обзеде неискажлив страв, па тој се фрли на земјата и, капејќи се во солзи, ништо не велеше освен: “Господи помилуј!” и дури, така прострен, лежеше на земјата, старецот го нападна помисла, да не е ова некое привидение и дух кој се преправа дека се моли.

А Преподобната, свртувајќи се кон старецот, го крена и му рече: “Авво Зосиме, зошто те смутуваат помисли и ти зборуваат дека јас сум привидение и дух кој се преправа дека се моли? Те молам, оче блажени, биди сигурен во ова: – јас сум жена грешница, но со светото крштение заштитена; и не сум привидение, ниту дух, туку сум земја, прав и пепел, и навистина тело, кое никогаш ништо духовно не помислило.” И како го рече ова, таа со крсен знак го осени своето чело, очите, устата и градите свои, говорејќи вака: “Авва Зосиме, Бог нека не избави од лукавиот и од стапиците негови, бидејќи е тешка војната негова против нас.”

Слушајќи и гледајќи го ова, старецот падна пред нозете нејзини, и зборуваше во солзи: “Те заколнувам со името на нашиот Господ Исус Христос, вистинскиот Бог, Кој Е роден од Дева, заради Кого одиш гола и заради Кого, телото свое така си го умртвила, немој да го сокриеш од мене житието свое, туку раскажи ми се, за да се објават големите дела Божји. Бога ради кажи ми, не за да се пофалиш, туку за мене грешниот и недостојниот да ме известиш за себе. А Му верувам на мојот Бог, за Кого живееш, дека токму затоа и ме упатил во оваа пустина, за да ги објави делата твои. Ние, пак, не можеме да им се противиме на одлуките Божји. Зашто да не Му беше угодно на нашиот Господ, Исус Христос, да се дознае за тебе и за твоите подвизи, Он немаше да те покаже на мене, ниту ќе ме укрепеше на толкав пат, мене, кој никогаш не сум сакал, ниту сум можел да излезам од својата ќелија.”

Откако Зосим го изговори тоа и уште многу други работи, таа го подигна и му рече: “Се срамам, оче, да ти ги раскажам делата свои. Но, бидејќи го виде откриено телото мое, јас ќе ти ги откријам и делата свои, за да дознаеш со каков срам и гнасотија е исполнета душата моја. Ќе ти раскажам за себе, не заради пофалба, како што рече ти самиот. Оти со што имам да се пофалам јас, која сум била избран сад на ѓаволот? Но, ако почнам да раскажувам за себе, ти ќе побегнеш од мене, како што човек бега од змија, бидејќи со ушите не ќе можеш да ги поднесеш гнасотиите што јас, недостојната, сум ги направила. Но, сепак ќе кажам се и ништо нема да премолчам. Само, најпрво те молам, да не престанеш да се молиш за мене, да најдам милост во Судниот Ден.” А, старецот, жеден да го дознае житието нејзино, непрестајно плачеше, зашто не можеше да ги запре солзите. И таа започна да раскажува за себе вака:

”Јас сум, оче свети, родена во Египет. Кога имав 12 години и моите родители беа уште живи, јас се одреков од нивната љубов и отидов во Александрија. И бидејќи ја изгубив невиноста,  се оддадов на неиздржлив и ненаситен блуд. Срам ми е дури и да мислам на тоа, а не пак да зборувам. Сепак ќе ти го раскажам она што е најважно, за да можеш да ја дознаеш невоздржливоста на телото мое; полни седумнаесет години поминав јас во разврат, не заради некоја заработка или подароци, зашто не сакав да ги примам, дури ни од оние кои настојуваа. А, тоа го смислив, само за привлечам кон себе што поголем број на посетители и така да ја задоволам својата телесна похот. Но, немој да мислиш дека од што бев богата, не наплаќав. Не, јас живеев во беда, и многу пати, гладна, предев волна. Неизгаслив блуден пожар гореше во мене и јас постојано се валкав во калта на блудот. Живеејќи на тој начин,  еднаш, во времето на жетвата, видов големо мнозинство на мажи од Либија и Египет, како одат кон морското пристаниште. Јас тогаш прашав некого: – Каде овие луѓе така брзаат? И добив одговор: – Во Ерусалим, за на празникот Крстовден, кој ќе биде по неколку дена, да се поклонат на Чесниот и Животворен Крст. Јас потоа го прашав: – Дали би сакале и мене да ме поведете со себе?

Тој  ми одговори: – Ако имаш средства и храна, никој нема да ти забрани. Јас на тоа му реков: -Јас,брате, немам ни средства, ниту храна, но сепак ќе појдам и ќе влезам со нив на истата лаѓа, па тие ќе ме хранат, зашто телото свое ќе им го дадам во наем.

А сакав да патувам со нив , за да имам што поголем број љубители, подготвени за мојата страсна похот. Ти реков, оче Зосиме, не терај ме да ти го раскажувам срамот свој, зашто ме опфаќа ужас – Господ знае – дека со зборовите свои го гнасам и самиот воздух.”

А Зосим, топејќи ја земјата со солзи, и одговори: “Кажувај, Господа ради, кажувај, о мајко моја, и не ја прекинувај, така полезната за мене, приказна!”

И таа продолжи да раскажува: „ Младичот, кога ја слушна бесрамноста на моите гнасни зборови, се насмеа и си отиде. А јас ја фрлив фурката, што ја имав тогаш при себе, и побрзав кон морското пристаниште. Таму здогледав една група од десетина млади луѓе, кои ми се видоа погодни за мојата страст, а многу беа и веќе искачени на лаѓата. И јас, по својот обичај, бесрамно се втурнав меѓу нив и им реков: – Поведете ме и мене таму кадешто одите! Нема да ви бидам непријатна! И додадов уште некои грди зборови, на што сите тие почнаа да се смеат. И гледајќи ја мојата бесрамност, тие ме зедоа со себе во својата лаѓа. И лаѓата тргна на пат. А како да ти раскажам, човеку Божји, што се не се случуваше за време на пловидбата! Кој јазик би можел да го искаже, и кое уво да го поднесе злото на моите дела, што ги направив во лаѓата за сето тоа време? Јас, тогаш, проклетницата, ги наведував на грев и оние што не сакаа. И им бев учителка на секакви искажливи и неискажливи нечистотии, на кои им нема ни пример. Верувај ми оче, се чудам, како морето го поднесе тоа мое блудничење. И како земјата не ја отвори устата своја и не ме фрли во пеколот, мене, која толку многу души  вовлеков во мрежата на смртта? Но, сигурно Бог го барал моето покајание, не сакајќи ја смртта на грешникот, туку трпеливо чекајќи го неговото обраќање.

Така допатував во Ерусалим и деновите пред празникот ги поминав во уште поголеми гнасотии. Бидејќи не ми беа доволни оние момчиња, со кои допатував, туку и многу други граѓани и туѓинци наведов на грев. А, кога дојде празникот Крстовден, јас и тогаш ги ловев младите души. На самиот ден Крстовден, рано наутро, видов како сите брзаат во храмот. Појдов и јас и со другите влегов во тремот на храмот. Кога започна моментот на воздвижение на Чесниот Крст Господов, се потрудив и јас со народот да влезам во храмот, но имаше многу свет и туркање, и јас, бедната, со голема мака, одвај се доближив кон вратата на храмот. Но, кога стапнав на прагот, некаква невидлива сила ме задржа и не ми даваше да влезам, додека сите други непречено влегоа внатре. И така, останав сама во тремот. Но сметајќи дека тоа ми се случи поради женска немоќ, јас повторно се обидов и им се придружив на едни други, што пристигнуваа. Се принудував себеси да влезам, но попусто, бидејќи штом својата грешна нога ќе ја ставев на прагот, некоја неочекувана, невидлива сила веднаш ме спречуваше и јас се враќав назад во тремот. И така се обидував три – четири пати, но се беше попусто; не можев да влезам. Преморена од срам и изненадена, се повлеков настрана и застанав во еден агол од тремот на храмот. И кога едвај, малку се прибрав, јас се запрашав себеси: – Што е тоа што не ми дозволува да го видам Животворното дрво на Крстот Господов? Тогаш до очите на срцето мое се допре светлината на спасоносното сознание: светлата заповед Господова, која ги просветува духовните очи, ми покажа дека тежината на делата мои не ми дозволува да влезам во храмот. И јас почнав да плачам и да ридам, и во градите да се удирам, воздивнувајќи од длабината на срцето.

Плачејќи така, ги подигнав очите и горе на ѕидот од тремот, здогледав икона на Пресвета Богородица и почнав да и се молам со сиот свој дух, говорејќи: – О, Дево Владичице, Која Бога Словото во тело си Го родила! Знам, добро знам дека јас, вака нечиста и гадна блудница, не сум достојна ни да погледнам на Твојата чесна икона, икона на пречистата Приснодева Марија, Која имаш и тело и душа чисти и неосквернети. И со право, Твојата девствена чистота ме мрази и презира, мене блудницата. Но, бидејќи сум слушала дека Бог, Кого си Го родила, токму затоа постанал човек, за да ги повика грешниците на покајание; помогни ми мене, осамената, која од никого немам помош. Направи и мене да ми биде допуштен влез во храмот и не ме лишувај од тоа да го видам Чесното Дрво, на кое, со тело беше распнат Бог, од Тебе родениот, Кој крвта Своја ја даде за мое искупување. Нареди, о, Владетелке, и мене да ми се отвори вратата, за да можам да му се поклонам на Божјиот Крст! Ти, самата, биди ми најверодостоен сведок пред Синот Твој, дека никогаш повеќе телото свое не ќе го осквернам со блуд, туку штом ќе го видам светото Крсно Дрво на Твојот Син, јас ќе се откажам од светот и од се на светот, и веднаш ќе појдам таму, кадешто  Ти,  како посредничка на моето спасение, Самата ќе ме упатиш!

Штом го кажав ова и добив, нешто како известување, јас поттикната од огнена вера и утврдена со надеж во милосрдието на Богородица, тргнав од местото на кое стоев и се молев, и пак им се придружив на оние кои влегуваа во храмот. И сега веќе никој не ме задржуваше, ниту спречуваше да се приближам до вратата, која водеше во храмот. Но, ме имаше опфатено голем страв и ужас, па целата се тресев и треперев. И кога дојдов до вратата, која до тогаш ми беше затворена, јас без никаква мака влегов во храмот, се удостоив да го видам Чесното и Животворно Дрво на Крстот, и ги видов Тајните Божји и тоа дека Господ е секогаш подготвен да ги прими оние кои искрено се каат. И како паднав на земјата, се поклонив на Чесниот Крст, го целивав со страв, па излегов, брзајќи кон мојата Заштитничка. И кога дојдов пред светата икона на мојата Посредничка, паднав на колена пред Приснодева Марија, и го изговорив ова:

– О, секогаш блажена Дево Владичице, Богородице, Ти го покажуваш на мене своето преблаго човекољубие! И не се гнасиш од моите недостојни молитви, зашто ја видов славата, која јас, блудницата, навистина не сум достојна да ја видам. Му благодарам на Бога, Кој заради Тебе го прима покајанието на грешниците! И што уште имам  да размислувам или да кажам јас, грешната? Време е, веќе, Владичице, да го исполнам ветувањето, што Ти го дадов како на моја Посредничка: еве, упати ме сега каде сакаш! И отсега биди ми учителка на спасението, водејќи ме по патот на покајанието!

Кога го изговорив ова, слушнав глас, како од далеку ми довикува:  – Ако го преминеш Јордан, ќе најдеш мир! А јас, кога го слушнав овој глас, и уверена дека мене ми е упатен, со солзи повикав кон иконата на Богородица: – Владичице, Богородице, не оставај ме!

И откако, така, се помолив со плач, јас излегов од тремот на храмот, и почнав да чекорам многу брзо. Додека така брзав, некој ме виде и ми подаде три парички, велејќи ми: – Прими го ова, мајко! – Јас ги примив и купив за нив три леба. И го прашав продавачот на леб: – Кој пат води кон Јордан? Тој ми покажа, и јас тргнав, брзајќи и солзи ронејќи. А кога денот беше при крај и сонцето на заоѓање, јас стигнав до храмот на Св. Јован Крстител, покрај Јордан. Откако се помолив во храмот и се поклонив, слегов веднаш на Јордан и со неговата света вода ги измив рацете и лицето. И повторно се вратив во храмот и се причестив со Пречистите и Животворни Христови Тајни. Потоа изедов половина од едниот леб, па се напив вода од Јордан, легнав на земја, и преноќив, одмарајќи се. А кога зората зазори, најдов мал чамец, се префрлив на другата страна од Јордан, и повторно и се помолив на мојата Патеводителка – Пресветата Богородица, да ме упати кадешто сака Таа. И јас дојдов во оваа пустина, и од тогаш до денес пребивам овде, чекајќи Го Бога, Кој ме спасува од малодушноста и од бурата, зашто само Нему Му се обраќам.“

Зосим тогаш ја праша: „Колку години има, госпоѓо моја,  откако си се населила во пустината?“ Таа му одговори: „Четириесет и седум години, откако излегов од Светиот Град.“ Зосим ја праша: „Со Што се хранеше, госпоѓо моја?“ Таа одговори: „Кога го поминав Јордан, имав два и пол леба. Тие постепено се исушија и се скаменија и неколку години јас ги јадев по малку, додека не ги изедов.“ Зосим потоа пак ја праша: „Како толку време си поминала, дали си била во опасност, дали те смутувала некаква непријателска сила?“

Таа му одговори: „Ме прашуваш за нешто , авва Зосиме, за кое се плашам да ти одговорам. Бидејќи ако почнам да ги набројувам многубројните опасности, што сум ги поднела, и лутите помисли, што ме смутувале, се плашам, тие повторно да не ме зафатат.“  На тоа Зосим и рече: „Госпоѓо моја, не изоставај ништо, зашто токму тоа те молев, подетално да ми го раскажеш.“ Тогаш таа му одговори: „Верувај ми, авва Зосиме, седумнаесет години поминав во оваа пустина, борејќи се со моите безумни желби, како со лути ѕверови. Оти кога ќе почнев да јадам, посакував месо и риби, со кои се хранев во Египет. А го посакував и своето омилено пиење: виното, бидејќи многу пиев, додека бев во светот. Овде пак, ни вода немав, па силна жед ме измачуваше и јас страшно патев. Понекогаш ме измачуваше желба за развратни песни и ме принудуваше да ги пеам демонските песни, на кои бев навикната. Но во такви моменти, јас ќе почнев да плачам и да се бијам в гради, сеќавајќи се на заветите што ги дадов пред  да дојдам во оваа пустина, а во мислите се пренесував пред иконата на Пресвета Богородица, мојата Посредничка, и пред неа  плачев, молејќи ја да ги изгони од мене помислите, кои толку ја измачуваа мојата бедна душа.

И откако долго ќе плачев и в гради искрено се удирав, некаква светлина ќе ме осветлеше од сите страни и спокојство ќе го обземеше моето битие. А, што да ти кажам, пак, за блудните помисли, што ме напаѓаа? Авва, прости ми: оган се запалуваше во моето острастено срце и целата ме опфаќаше и на посакуваното телесно соединување ме принудуваше. Но, кога таква помисла ќе ме нападнеше, јас се фрлав на земја и со солзи се залевав, замислувајќи се како стојам пред мојата Посредничка и Таа го осудува мојот престап и ми укажува на грозните маки. И дење и ноќе не се подигав од земја, се додека не ме осветлеше онаа слатка светлост, одгонувајќи ги тешките, гнасни помисли. А очите свои ги упатував кон мојата Посредничка, молејќи ја непрестајно да ми биде на помош мене, бедната, во оваа бескрајна пустина. И навистина, Таа ми беше помошничка, и во покајанието сотрудничка. И така поминав 17 год, поднесувајќи безброј маки. Од тогаш, па се до денес, помошничката моја Богородица ме раководи во се и за се.“

Зосим потоа ја праша: „Зарем, немаше , повеќе, никакви потреби?“ Таа одговори: „Откако ги изедов оние лебови, јас 17 год. се хранев со зелје, што расте во ова пустина. А облеката со која ја минав реката Јордан, од изветвеност се распадна, па имав големи маки од мразот зиме, а лете од жештината. Преку зима многу пати се тресев, премирав и треперев од студ, паѓав на земја како мртва и долго  неподвижна лежев. Се борев со многу и разновидни неволји и неизмерни искушенија. А од тогаш, па до денес, голема сила Божја ја закрилуваше мојата грешна душа и моето ништожно тело. Зашто, размислувајќи само, од какви се зла ме имаше избавено Господ, јас стекнав непотрошлива храна, надеж за спасението мое. И се хранам и покривам со Словото Божјо, кое држи се и сите: зашто не живее, човекот, само од леб, туку од секој збор кој излегува од устата Божја  (Мт. 4,4). И тие кои немаа засолниште, меѓу камења се засолнуваа, бидејќи ја соблекоа од себе облеката на гревот (Спореди Јов. 24,8).“

А кога Зосим слушна, како таа се повикува на Мојсеј и на Пророците и на псалмите, тој ја праша: „Каде ги учеше, госпоѓо, псалмите и другите книги?“ А таа, насмевнувајќи се, му одговори: „Верувај ми, човеку, откако го поминав Јордан, јас не видов друг човек, освен твоето лице денес. А не видов ни ѕвер, ниту било кое друго животно. Книги никогаш не сум читала, ниту слушнала некој друг да чита или пее, туку живото и дејствително Слово Божјо го учи човекот на знаење. Ете, со ова ја завршувам својата животна приказна. А сега, те заколнувам во овоплотениот Логос Божји, да се молиш за мене блудницата.“

Кога таа го изговори ова и го заврши своето кажување, старецот поита да и се поклони и со солзи повика: „Благословен да е Бог, Кој твори големи и страшни, славни и прекрасни, неискажливи нешта, на кои им нема број. Благословен да Е, зашто ми покажа со што ги дарува  оние кои се плашат од Него. Навистина, Ти не ги оставаш оние кои Те бараат, Господи!“ А таа го запре старецот и не му допушти да и направи метанија, велејќи му: „Те заколнувам, оче, во Исуса Христа, нашиот Бог и Спасител, да не кажуваш никому ни збор, од ова што  го слушна од мене, додека Бог не ме земе од земјава. А сега оди си со мир, и догодина пак ќе ме видиш, благодарејќи и на благодатта Божја, која не чува. Но,  Господа ради, исполни ми ја оваа молба: идната година, за постот, не го поминувај Јордан, како што е тоа правило на вашиот манастир.“

Кога го слушна тоа, Зосим се восхити дека таа го знае дури и поредокот во неговиот манастир. И ништо друго не велеше освен: „Слава Му на Бога, Кој им дава големи нешта на оние кои Го љубат!“ А таа му рече: „Остани, значи, Авво, во манастирот, како што ти велам, зашто и кога би посакал, ти не ќе можеш да излезеш. А на светиот Велики Четврток, во времето на Тајната Вечера Христова, земи Ги, во светиот сад, Животворното Тело и Крвта на Христа, нашиот Бог, па дојди на онаа страна на Јордан, близу онаа населба, и причекај ме. Јас ќе дојдам  да ме причестиш со Животворните Дарови, зашто не се имам причестено, од времето кога се причестив во храмот на Светиот Претеча, пред преминувањето на Јордан. А сега од се срце сакам да се причестам, па те молам: не ја презирај мојата молба, туку по секоја цена донеси ми ги Животворните Божествени Тајни, да се причестам во денот, кога Господ Своите Ученици ги направи причесници на божествената Вечера. А на Јована, игуменот на манастирот во кој живееш, кажи му: „Внимавај на себе и на своето стадо, зашто таму се прават некои работи, кои треба да се исправат. Но, сакам тоа да му го кажеш, не сега, туку кога Господ ќе ти нареди.”

Откако го рече тоа и испроси од старецот молитва за себе, таа замина во внатрешноста на пустината. А Зосим, поклонувајќи се до земја, го целива местото, каде стоеја стапките на нејзините нозе, па Го славеше Бога. Потоа се врати, величајќи и благословувајќи Го Христа, нашиот Бог. Како ја помина пустината, тој стигна во манастирот во одредениот ден, т.е. на Цветници. И таа година, тој премолчи за она што го виде и никому не смееше да каже. А во себе Го молеше Бога, пак да му го покаже тоа сакано лице. И тагуваше и очајуваше, размислувајќи колку е долга годината, и сакаше тоа време да помине брзо, како еден ден.

А кога се приближи првата недела од Светиот и Велик Пост, сите браќа се подготвија и откако, според манастирскиот обичај, направија молитва, со пеење излегоа во пустината.  Но, бидејќи Зосим се разболе, тој беше принуден да остане во манастирот. И се сети како таа, преподобната, му кажа дека и да сака, нема да може да излезе од манастирот. Но после не многу денови, тој оздраве и пребиваше во манастирот. А кога браќата се вратија од пустината и се приближи Велики Четврток, Зосим направи според ветувањето: стави во мала чаша Света Причест- Пречистото Тело и Крвта Христова , па тоа го стави во корпа. Освен тоа, зеде малку суви смокви и урми и малку леќа раскисната во вода и доцна навечер отиде на договореното место и седна на брегот од реката Јордан, чекајќи ја преподобната. Иако светителката долго време ја немаше, Зосим не задрема, туку неуморно гледаше кон пустината, очекувајќи да го здогледа она што толку срдечно го посакуваше. И седејќи така, старецот си велеше во себе: „Да, не, мојата недостојност ја спречи да дојде, или, пак, веќе дошла и се вратила, бидејќи не ме најде?“ Така размислувајќи, старецот воздивна и заплака, па откако ги подигна очите кон небото, Го молеше Бога и велеше: „Господи, не ме лишувај од радоста, повторно да го видам тоа лице, кое ме удостои да го видам, за да не заминам празен, носејќи ги гревовите свои, на своја осуда.“ Бидејќи така се помоли со солзи, тој повторно почна да размислува во себе: „Што корист и да дојде, кога нема чамец? Како ќе ја помине реката Јордан и како ќе дојде при мене, недостојниот? Тешко мене, поради мојата недостојност! Тешко мене, ако бидам лишен од такво добро!“

Додека старецот така размислуваше, ете, се појави преподобната и застана на онаа страна на реката, од кадешто доаѓаше, а Зосим се исправи на нозе, сиот радосен и весел, фалејќи Го Бога. Но повторно почна да го мачи мислата, како таа ќе ја помине Јордан. Тогаш тој виде, зашто беше полна месечина, дека таа ја осени со крсен знак реката Јордан и тргна по водата и одејќи по неа, како по суво, полека му се приближуваше. Тој  сакаше да и се поклони, но светителката, која сеуште одеше по водата, оддалеку му забрани, велејќи: „Што правиш, оче, ти – свештеник, па уште ги носиш и божествените Тајни.“ И тој ја послуша. А кога таа слезе од водата, му рече на старецот: „Благослови, оче, благослови!“ Тој, пак, одговарајќи со трепет, и рече: „Навистина Е праведен Бог, Кој вети дека ќе ги уподоби на Себе, оние кои се очистуваат себеси, според силата на својата молитва. Слава Ти на Тебе, Христе Боже наш, што преку оваа Твоја слугинка ми покажа, колку сум далеку од вистинското совршенство.“

Кога Зосим го изговори ова, преподобната го замоли да го прочита Символот на верата, и Господовата молитва. А кога тој го направи тоа, Светителката се причести со Пречистите и Животворни Христови Тајни, и според обичајот, го целива старецот. Потоа, подигајќи ги рацете кон небото, таа воздивна, заплака и извика: „Сега отпушти ја, со мир, слугинката Своја Господи, зошто очите мои го видоа спасението Твое!“ И тогаш му се обрати на старецот: „Прости ми, Авва Зосиме, те молам, исполни ми уште една желба: оди сега во својот манастир, осенет од Божјиот мир, а идната година, дојди повторно на оној поток, каде првпат разговаравме. Дојди, те молам, дојди Господа ради, и пак ќе ме видиш, како Што сака Господ.“  А тој на тоа и одговори: „Би сакал, ако е можно, да одам по тебе и да го гледам чесното твое лице. Но те молам, исполни ми ја мене, старецот, оваа единствена молба: Земи малку од храната што ја донесов овде.“ И како и го рече тоа, ја понуди со она што го имаше донесено во корпата. Таа со прстите зеде три зрна леќа, ги стави во устата, и рече: „Доста е ова за духовната благодат, која ја чува неосквернета природата на душата.“ И пак му се обрати на старецот: „Моли Го Господа за мене, оче мој, моли, спомнувајќи ме секогаш мене, бедната!“ А тој се поклони пред нејзините нозе, и ја молеше и самата да Му се моли на Бога за Црквата, за царевите и за него. Измолувајќи го ова од неа со солзи, тој ја остави да си замине, а самиот липаше и плачеше; зашто не смееше долго да ја задржува, иако посакуваше, бидејќи таа неизоставно сакаше да си замине. И таа, штом ја осени повторно Јордан со крсниот знак, ја помина, одејќи по водата, како и првиот пат. Тогаш старецот се врати, обземен од радост и голема стравопочит. Притоа се прекоруваше себеси и длабоко жалеше, што не го дозна името на преподобната. Но, се утеши со надежта дека ќе го дознае идната година.

И кога помина една цела година, Зосим тргна повторно во пустината, откако претходно исполни се, според обичајот, и брзаше кон она чудесно создание. По долгото патување низ пустината, тој забележа некои знаци, кои му покажуваа дека местото што го бара е тука некаде, во близина. И тој се вртеше де лево, де десно, барајќи ја со очи светителката. Но, кога виде дека таа од никаде не се појавува, му бликнаа солзи и подигајќи ги очите кон небото, тој Му се помоли на Бога, велејќи: „Покажи ми го, Господи, своето неукрадливо богатство, што си го сокрил во оваа пустина! Покажи ми го ангелот во тело, со кого не е достоен да се спореди ни целиот свет.” Така молејќи се, тој стигна до потокот и кога застана покрај него, тој на источната страна ја здогледа преподобната, како лежи мртва, со раце прекрстени на градите и со лице свртено кон исток.Тој и притрча и со своите солзи почна да и ги мие нозете на блажената, бидејќи не се осмелуваше да се допре до некој друг дел од нејзиното тело. Откако долго плачеше и ги  изговори потребните псалми, тој изврши и опело. И се праша себеси: „Дали да го погребам телото на преподобната?Дали ќе и биде тоа угодно на блажената?“ И додека така во мислите се прашуваше себеси, тој над нејзината глава го забележа напишано ова: „Погреби го, Авва Зосиме, на ова место, телото на смирената Марија, предај му го правот на правот! Моли Го Господа за мене; Се упокоив на први април, во самата ноќ на спасоносното страдание Христово, по причестувањето  со божествените Тајни.” (Преподобна Марија се упокоила во 522 година.)

Кога го прочита овој напис, старецот најпрво се запраша, кој го напишал ова. Зашто таа, како што самата му имаше кажано, не знаеше да пишува. Но, многу се зарадува што го дозна името на преподобната. А, дозна и тоа дека таа минатата година, во истата ноќ кога се причести, стигнала до потокот, до кој, тој самиот мораше да патува дваесет дена, и веднаш си заминала кај Бога.

Славејќи Го Бога и топејќи ги со солзи земјата и телото на преподобната, старецот си рече во себе: „Време е, оче Зосиме, да го извршиш она што ти е наредено. Но, како ќе ископаш гроб, кога немаш ништо во рацете?“ И како го рече тоа, тој здогледа, недалеку од себе, еден мал стап, го зеде и започна со него да копа. Но, земјата беше сува и копајќи, старецот се мачеше и препотуваше, но ништо не можеше да направи. И кога воздивна силно од длабочината на срцето, тој здогледа  огромен лав, како стои покрај преподобната Марија, и и ги лиже нозете. Тоа силно го уплаши, особено кога се сети, како блажената му рече дека никогаш не видела ѕверови. Но штом се прекрсти, старецот поверува дека покојната, со својата сила, ќе го сочува неповреден. Во тој миг лавот почна кротко да се приближува кон старецот, умилкувајќи се и како божем поздравувајќи го. Зосим тогаш му рече на лавот: „Лаву, бидејќи големата покојница ми нареди да го погребам нејзиното тело, а јас сум стар и не можам да ископам гроб, ниту ги имам потребните алати за копање; а и мојот манастир е многу далеку, па не би можел да се вратам брзо со алати, тогаш ти ископај гроб со твоите шепи, за да го предадеме на земјата телото на преподобната.“

Штом лавот го слушна тоа, веднаш со предните нозе ископа дупка, толку голема, што да може во неа да го собере телото на блажената. А старецот повторно со солзи ги облеа нозете на преподобната и многу и се молеше, таа да се моли за сите. И го погреба нејзиното тело со истата онаа искината облека, што тој самиот и ја дофрли, тогаш кога прв пат ја сретна. Потоа си заминаа и обајцата. Лавот како кротко јагне се оддалечи во внатрешноста на пустината, а Зосим се врати во својот манастир, непрестајно благословувајќи и славејќи Го Христа, нашиот Бог.

Кога дојде во манастирот, Зосим им раскажа на сите за преподобна Марија, не премолчувајќи ништо што виде и  слушна од неа. И сите се восхитуваа, слушајќи за големите дела Божји, и со страв, вера и љубов почнаа да прават помен и да го празнуваат денот на упокојувањето на преподобна Марија. А игуменот Јован, по зборовите на преподобната, најде некои на кои им беше потребно духовно исправување, и со Божја помош ги поправи.

Зосим го мина својот живот богоугодно, и кога наврши близу сто години, тој го заврши во манастирот својот привремен живот, и отиде во вечноста кај Господа. И монасите од тој манастир го чуваа ова житие на преподобна Марија, едни на други си го раскажуваа на општа полза за сите слушатели. Само не го имаа запишано. А јас, вели Св. Софрониј, го запишав тоа житие од нив. Ако, пак, некои други подобро го запишале житието на преподобна Марија, јас за тоа уште ништо немам дознаено. Но и јас, колку што можев, според своите сили, го запишав ова житие, држејќи се само до вистинитата повест. А Бог, Кој твори прекрасни чуда и со големи дарови им возвраќа на оние што Му прибегнуваат со вера, нека ги награди оние кои со духовна полза ја читаат ова повест и оние кои ја слушаат, и оној што се потруди да ја запише, и нека ги удостои со уделот на оваа блажена Марија, сите кои од памтивек Му угодиле со богомислие и трудови. Да Му одадеме и ние пофалба на Бога, вечниот Цар, и да не удостои да најдеме и ние милост во денот на Судот, во Христа Исуса, нашиот Господ, Кому Му прилега секаква слава, чест и моќ и поклонение, со Отецот и Пресветиот и Животворен Дух, сега и во сите векови, амин.

Светите Отци се вистински наставници и учители во раководењето на монасите и поправањето на сите нивни мисли, чувства и идеи, на сите стари и одамна направени гревови во таканаречените братства. Колку е тешко тоа војување, се гледа од житието на св. преподобна Марија Египетска.

Светата Православна Црква, освен денот на нејзиното претставување, 1/14 април, за празнување одредила и цела една седмица, заедно со неделата на св. Марија Египетска, земајќи ја Преподобната како образец на вистинското покајание, пример на полно самоодрекување и издигнување, од најнискиот гревовен пад, до најголемите духовни височини,  прославувајќи го, на овој начин, нејзиниот голем подвиг.

Преданието за житието на св. преподобна Марија Египетска е запишано од Ерусалимскиот Патријарх, Св. Софрониј, кој управувал со Ерусалимската катедра од 634 до 644 година, по Господа Исуса Христа. Заедно со својот учител, блажениот Јоан Масх, св. Софрониј уште како млад монах, кон крајот на VI и почетокот на VII век, ги обиколиле речиси сите свети манастири во Палестина, Сирија и Египет и се запознале со животот и подвизите, не само на современите монаси, туку и на претходните поколенија на подвижници. Плод на нивното благочестиво поклоничко патешествие била познатата книга „Лимонариј“ или уште позната како „Духовен Лак“, во која е опишано патешествието на двајцата монаси и се запишани житијата и подвизите на источните подвижници.

Житието на Св. преподобна Марија Египетска е напишано истовремено, или малку подоцна од „Духовен Лак“, но очигледно запишувањето на житието било поттикнато од чудото за време на благочестивото странствување. Со литературните својства и писателско мајсторство, „Житието на св. Марија Египетска“ е еден прекрасен бисер во византиската духовна литература.

Светиот Патријарх, Софрониј Ерусалимски е автор и на други духовни дела. Како ревносен заштитник на светата православна вера и како вистински поборник, тој се грижел и се борел за чистотата на православието, против ереста на монотелитите (оние кои празнувале само една божествена волја во Богочовекот, Господ Исус Христос), тој составил и едно соборно послание против еретиците. На свиканиот 6-ти Вселенски собор, во 680 година, тоа послание било прочитано од пратеникот и претставникот на тогашниот Еруслимски Патријарх Теодор, Архиѓаконот на Светата Ерусалимска Патријаршија, Андреј, ученик и воспитаник на веќе покојниот Св. Патријарх Софрониј. Св. Андреј Критски го зел со себе и го претставил пред Соборот „Житието на св. Марија Египетска од Св. Патријарх Софрониј“ и својот Велик покаен канон, напишан од сопствената рака.

Оттогаш, на 6-от Веселенски собор, во Цариград, Светата Православна Црква го вклучила во великопосното богослужение и Великиот покаен канон на св. Андреј Критски, во кој, дел од стихирите се посветени на покајниот подвиг на Св. Марија Египетска. Тоа подразбира и целосно читање на Канонот на утрената богослужба во четвртокот од петтата седмица на Великиот пост, кога се чита и нејзиното житие и тоа богослужение се нарекува „подвиг во чест на св. Марија Египетска“, т.е. стоење во нејзина чест, а петтата недела од Великиот пост целосно е посветена на неа.

Да не очајуваме, браЌа, за своето душевно спасение, зашто нема грев, што Бог не го простува, освен богохулството против Светиот Дух, и доволно е само да се пројави потребното покајание во светата Православна Црква, преку Тајната Покајание.

Духовното искуство на светата Православна Црква учи, дека телесниот грев на блудството и развратот доведуваат до пеколот и широката река на телесниот разврат води голем дел од човештвото кон бездната на адот.

Треба да се знае дека телесниот разврат го осквернува не само телото на човекот, туку и го жалости Божјиот Дух, Кој живее во него, а особено кај оние христијани, кои го примиле Светото Крштение. Тоа е токму една цел од намерите на ѓаволот- да го обессили Божјиот народ, православните христијани, за да се отвори патот за сатанското царство среде човечкото општество.

Телесниот разврат го влече со себе и гревот на убиството на неродените зачнати деца, како несреќни жртви на развратот, така што развратниците, освен за телесниот грев, ќе одговараат пред Судот и за убиството на неродените деца.

Особено во наше време, кога телесниот разврат бесрамно се фали и кога постојано потсетува на духовната смрт, корисно е да се спомне заборавениот пример на покајанието и достигнувањето на благодатно осветување, како што може да се види во житието на Марија Египетска. На тој начин, оние кои згрешиле,се поттикнуваат да се покајат и да не грешат повеќе, а тие кои се соблазнуваат од гревот и се подготвени да го направат, се опоменуваат да се борат против нечистите желби и помисли и да се погрижат да водат целомудрен живот, – или во чистотата на христијанскиот брак или пак во светоста на воздржанието. Во спротивно, ќе платат за својот разврат со срамни и смртоносни болести за време на земниот живот и ќе се најдат во вечната смрт на адот, по смртта.

Да не заборавиме, браќа, дека Бог дојде да ги повика грешниците кон покајание и спасение, и дека често пати, митарите и грешниците, поради своето големо покајание, ги испреваруваат праведниците во царството небесно.

По молитвите на преподобната мајка Марија Египетска, и на преподобниот отец наш, Андреј Критски

Господе Исусе Христе, помилувај и спаси не!Амин!

Крај и слава на Бога!

Бигорски

***************************************

Гледајќи ја иконата на св. Марија Египетска, можеме да забележиме траги од нејзината поранешна убавина. Бидејќи не сум ниту зограф, ниту пак ученик по иконопис, не сум сигурен колку е ова точно и, претпоставувајќи дека сум во право, не знам колку често може да се сретнат одблесоци од поранешните животи на светите во нивните икони. Размислувајќи за сето ова малку подлабоко, се прашувам да не случајно имам извртена перспектива на случајот.

Можеби не се забележуваат трагите од претходната убавина на Марија, убавина која ѝ овозможила да биде позната и успешна проститутка. Што ако нејзината поранешна, телесна убавина сама по себе е потсетник за нејзината првична убавина и икона на нејзината есхатолошка убавина?

Дозволете ми да објаснам.

Во евлогитарионот [Ευλογητάρια, ангелскиј собор] на погребната служба, пееме во име на упокоените, и самите себе:

Од дамнини ме создаде ни од што и со Твојот божествен лик ме удостои, но јас ги прекршив Твоите заповеди, и ти во земјата од која бев земен ме врати; подари ми го Твојот лик, мојата дамнешна личота.

Молитвите кои ги принесува Црквата во име на упокоениот побаруваат од нас да согледаме две нешта истовремено. Гледаме назад, кон Адама, во неговата [и наша] древна или првична убавина. За Отците на Црквата, да се биде човек, значи да се биде облечен во божествена светлина; да се биде човек, значи да се свети со огнот на божествената слава, како Христос на Тавор.

Поради неговиот грев, Адам ја изгубил оваа убавина, но не само за себе, туку и за сите нас. Сите ние сме лишени од древната и првична убавина. Секој од нас, на овој или оној начин, е обезличен од гревот.

Но истовремено, иако обезличени, ние не сме ја изгубиле таа древна и првична убавина неповратно. Повторно преку јазикот на Отците, и покрај тоа што сме го изгубиле подобието Божјо, ние сепак сме создадени според Неговиот лик. Така, и покрај тоа што не сум повеќе облечен во божествена слава, сепак во мене останало нешто од Бога, постои едно сеќавање, трага која се задржала од поранешната убавина. Психолошки гледано, кога јас, или другите, наѕирам во она што сум го изгубил, чувствувам срам. Овој срам за мене е постојан извор на болка, секогаш одново ја проживувам фрустрацијата од бивањето нешто помало од тоа што [вистински] сум.

Повеќето од оние кои се впуштиле во сексуална трговија – повеќето од оние кои, слично на Преподобната, заработуваат за живот разменувајќи сексуални услуги за пари, дрога, алкохол, место за преспивање, па дури и добар збор, – истото го прават затоа што им била нанесена длабока рана во детството. Зарем чудно би било кога, како и со многу други сексуални работнички, Марија и самата била жртва на една таква рана? Зарем е толку тешко да се поверува дека некој ја искористил нејзината ранливост, нејзината слабост, против неа, и на тој начин го смешал Адамовиот срам во неа?

Токму нејзиното искуство со длабочината на човековиот срам е она што ја прави Преподобната толку добар пример за нас, како што се приближуваме не само кон крајот на Великиот Пост, туку и кон почетокот на Страстната Седмица. Сите ние Му приоѓаме на Христа носејќи го во себе незамисливиот товар на срамот. И секој еден од нас го притајува овој срам не само од другите, но и од себе. Да бидам искрен, бивајќи исплашен од моите гревови, јас не можам да го поднесам споменот – остатокот – од мојата древна и првична убавина.

Како што реков, на иконата на св. Марија Египетска можеме да забележиме траги од нејзината претходна убавина. Но тоа е убавината која постоела под нејзината грешност. Во иконата ни се наѕира убавината која, во нејзиниот претходен живот не можела да ја поднесе, што придонело до тоа таа да започне да се проституира.

Оваа изгубена, древна и првична убавина, сепак, не е целата приказна ниту за Марија, ниту пак за нас. Исто како што не гледаме на Христа само според Адама, туку на Адама според Христа, на ист начин не можеме да ја согледаме нашата претходна убавина просто гледајќи наназад кон Адама. Мораме да се гледаме и самите себеси гледајќи напред, кон Христа.

Убавината со која Адам бил даруван во Градината била само предвкус, ветување за убавината која можел да ја добие во животот кој доаѓал. Дури и во гревот, трагите на таа древна и првична убавина остануваат, затоа што таа е првото и основно ветување за она што ќе дојде. Кога јас не сум внимателен, а искрено, дури и кога сум внимателен, го губам од вид ова ветување за мојот живот, а со тоа и животот на ближниот. Мислам дека токму оваа заедничка заборавеност е извор на речиси сите човечки страдања. А оваа првична убавина и ветувањето кое ми го носи ги заборавам поради постојаното искушение на срамот кое ме тера да се повлечам во себеси; срамот ме принудува да ги затворам очите, дури и да му го свртам грбот на мојот ближен кој во неговото страдање, пред мене го објавува и обзнанува и моето страдање.

Философот Габриел Марсел [20 век] вели дека надежта се разликува од оптимизмот. Оптимистот гледа на животните потешкотии и си замислува дека е изземен од сето тоа затоа што – од било која причина – тој е посебен. Оптимизмот е нарцистичен и себе-возвеличен, и преку него му нанесувам штета на ближниот. А надежта, како што пишува Марцел, „се создава преку едно ние и за едно ние. Во искушение сум да речам дека во основа, надежта е хорска [односно, создадена за заедница на луѓе]“.

Да се вратам на она што го реков на почетокот. Во иконата на преподобна Марија Египетска може да забележиме траги од нејзината поранешна убавина. Но не онаа убавина што светот ја величи, туку нејзината древна и почетна убавина. И не само тоа. Во нејзината икона има и блесок на една трајна убавина, убавината на надежта.

Во Христа,

Отец Григориј Џенсен [авторот е доктор по психологија и православен свештеник]
Извор: http://agapi.mk/nedela-marija-egipetska/

***********************************

Јас ја љубам Марија Египетска. Ја љубам и крај. Од моментот кога го прочитав нејзиното житие, не поминува недела без да помислам на неа. Кога го читав нејзиното житие во петтата седмица од постот во полутемнина, на свеќи, подзастанував неколку пати и подголтнувајќи си ги бришев солзите.

Илјадници мисли ме совладуваат во врска со оваа жена. Една или две од нив ми се чинат важни. Прво, ме боли тоа што, луѓе каква што била Марија до покајанието има и ќе има навистина многу. Јасно е дека, покрај покајаните митари и блудници, кои се опишани во Евангелието, имало и уште илјадници други што не се поправиле. Ваквите луѓе живеат во опасност. Тие висат над бездна, секојдневно – а уште и секојноќно – потопувајќи се во адската реалност.

Она што на обичниот човек треба да му се докажува, на тврдоглавиот грешник му е јасно и без дополнителни аргументи. Наркоманите, на пример, знаат дека адот постои: тие во него живеат. И проститутките знаат дека постои ад. Тие го знаат тоа, но не со умот. Со умот се убедени во спротивното. Тоа го знае нивната душа. Невозможно е душата да се измами, таа страда од неприродно живеење, од стотици партнери, кои се менуваат како чорапи. Со умот си измислиле некакво оправдување, и го носат со себе како беџ. Но душата е над логиката, таа знае повеќе. Тоа сознание ги гризе блудниците одвнатре, и затоа тие или пијат или се боцкаат. Низ текот на сето ова време Марија им го покажува патот кон излезот на милион такви луѓе. Зошто не одат по тој пат? Мене тоа ме мачи.

Знаете што е тоа што ме фасцинира кај нив, кај оние непокајаните? Чесноста. Воопшто, блудниците се чесни. Тие немаат потреба да се преправаат, сите за нив и онака сè знаат. Според авва Доротеј, може да се лаже со зборови и со живот. Да се лаже со зборови – тоа е јасно. Да се лаже со живот – тоа е измама. Тоа е ситуација во која развратникот глуми целомудреност, сржавецот и крвопиецот – добротвори. Од вториот начин на лажење, проститутките се ослободени. Кога „обичните“ луѓе биваат вклучени во многу гревови, но се трудат да изгледаат како пристојни луѓе, блудниците воопшто не се преправаат. Подолу не можат да паднат, и наоѓајќи се на дното, можат да бидат крајно искрени.

Пазете се од разговор со нив за моралот. Тие, како одводни канали на општеството, знаат сè за она што се случува во него. Ја знаат вистината за „високопочитуваните мажи“ и за „жените со беспрекорна репутација“. Вознемирената проститутка може секого да издаде. Таа е на дното, и цврсто потпирајќи се на него, може да ја каже целата вистина.

Марија не земала пари за блудничењето. Помислата на тоа многу ме потресува. Во тоа е коренот на нејзиното спасение. Таа чесно мислела дека смисолот на животот се телесните насладувања. Нејзиниот незамислив блуд е искрена самореализација. Како што градинар-аматер не зема пари за одгледување на цвеќиња, или уметник-аматер црта но не за заработка, туку за своја душа, така Марија пропаднала во блудот поради самиот блуд, а не поради заработка. Ако кон целта за развратот, ја додала целта за среброљубие, тогаш не би се извлекла од тоа мочуриште никогаш.

Мноштво жени кои напразно си го трошат животот, го прават тоа затоа што „им се допаѓа“. Тоа што „немаат време за себе“ и тоа што „мора да се хранат децата“ се измислени изговори кои доаѓаат од умот. Многумина од нив не го напуштаат нивниот проклет начин на живот, затоа што ништо друго не знаат да прават, не сакаат и не можат да живеат поинаку, се навикнале на празнината и евтиниот раскош на својата професија.

Случајот не бил таков со Марија. Ова голема жена знаела да преде и да ткае, можела да се прехрани себеси во периодот на нејзиниот блуден живот. Таа успеала да не заработува од она, за коешто го сметала за цел и суштина. Кога Бог ѝ ја открил вистинската цел на животот и вистинската суштина на нејзиното минато, таа храбро тргнала напред, не свртувајќи се назад, и денес може да се моли за нас.

Патем, таков бил и Павле. Тој чесно ги мразел христијаните, со целата душа го возљубил законот, и сè што правел правел до крај. Мислам дека таквата одлучна и пламена природа втренчено ја гледа Христос. Христос бара такви луѓе – искрено заблудени, ревносни во своите грешки, но одлучни, целовити, и не лажливи. Сезнајниот Христос од нив подготвува светилници за целиот свет.

Многумина од нас се гнасни и гнили, не затоа што грешат, туку затоа што грешат и се каат со половина душа, со половина сили, едвај некако. Лермонтов рекол:

И ненавидим мы, и любим мы случайно, Ничем не жертвуя ни злобе, ни любви. И царствует в душе какой-то холод тайный, Когда огонь кипит в крови.

Во овие стихови на Лермонтов одекнува Апокалипсата. Господ обвинува некои луѓе за тоа што не се ниту жешки, ниту ладни. Ги знам делата твои: ти не си ни студен, ни жежок; о, да беше студен или жежок! Така, бидејќи си млак, и не жежок, ниту студен, ќе те изблуам од устата Своја (Откр. 3, 15-16). Марија цел живот била жешка, и тоа е точката, во којашто таа и Бог се сретнале.

Одењето по вода и познавањето на демони, прозорливоста (она што го читaме во нејзиното житие) се нешта за кои не сум најмногу заинтересиран. Сето тоа се надворешни знаци за внатрешната победа. Таа себе се победила. Таа го направила тоа што, во очите на сите мудреци, па каде и да живееле, вреди повеќе од добиена војна.

Ликот на оваа голема жена влезе во крвта на нашиот народ. Можеби, таа со светлината на нејзината светост го озарила Фјодор Михајлович, кога пишувал за Соња Мармеладова. Можеби на неа мислел Пастерњак, кога пишувал за Магдалина:

Чуть ночь, мой демон тут как тут, За прошлое моя расплата. Придут и сердце мне сосут Воспоминания разврата, Когда, раба мужских причуд, Была я дурой бесноватой, И улицей был мой приют.

Во нашиот говор, постојат гупави, лигави прашања. Едно од нив: Кого љубиш? Дрдорливите баби им го поставуваат на нивните галени внуки. А тие, вљубените, со светнати очи, постојанот го имаат тоа на уста. Мене ме плаши ова прашање. Но, ако ноќе ме разбудат и ме прашаат „кого љубиш?“, веројатно ќе им речам „ја љубам Марија Египетска“. Ја љубам и крај.

Oтец Андреј Ткајчов
Извор: http://agapi.mk/kogo-ljubis/

******************************************

Моралот во областа на полот

А сега треба да видиме каков е односот на христијанскиот морал кон сексуалните односи и што е тоа што христијаните го нарекуваат целомудрие. Христијанското целомудрие не треба да се меша со општествените правила на скромност, пристојност или добро однесување. Правилата на пристојност определуваат до кој предел е допустливо да се разголува човечкото тело, какви теми можат да бидат допирани при разговор, какви изрази се соодветни со обичаите на одреден круг. Нормите на целомудрието се едни и исти за сите христијани во сите времиња; правилата, пак, на пристојност се менуваат. Девојка од пацифичките острови, едвај покриена со облека, и викторијанска леди во долга облека, затворена до врвот на вратот, можат во ист степен да бидат пристојни или скромни според стандардите на општеството во кое живеат. И двете, независно од облеката што ја носат, можат да бидат еднакво целомудрени (или развратни). Зборовите и изразите со кои се служеле целомудрените жени во времето на Шекспир, во 19 век можеле да се слушнат само од жена, којашто се загубила себеси. Кога луѓето ги нарушуваат правилата на пристојност, прифатени во општеството, со цел да распламтат страст во себе или кај другите, тие извршуваат престап против моралноста. Ако ги нарушуваат тие правила од невнимание или поради незнаење, тогаш се виновни само за лоши манири. Ако тие ги нарушуваат овие правила намерно, како што често се случува, за да ги шокираат или збунат другите, тоа не секогаш говори за нивната развратност, колку за нивната злоба.

Само лошиот човек чувствува задоволство кога ги поставува другите во незгодна ситуација. Јас не мислам дека прекумерно високите строгости и норми на пристојност служат како доказ за целомудрието и му помагаат, па затоа денешното упростување и олеснување на тие норми го пофалувам, а не го осудувам. Сепак, тука постои и една непријатност: луѓето од различна возраст и различен вид имаат различни стандарди на пристојност. Се појавува недоразбирање. Мислам дека старите луѓе или старомодните луѓе треба многу претпазливо да судат за младите. Не треба да мислат дека младите или „еманципираните“ се изопачени, ако (според старите стандарди) тие се однесуваат непристојно. И обратно, младите не треба да ги нарекуваат старите нетолерантни или пуританци, ако овие не можат да ги прифатат новите стандарди. Ако ние би посакале кај другите да го видиме сето добро што тие го имаат и ако правиме сè што можеме, за тие „другите“ да се чувствуваат колку што може полесно и поудобно, ќе се решат многу проблеми.

Целомудрието е една од најнепопуларните христијански добродетели. Тука нема исклучоци; христијанското правило гласи: „Или жени се и запазувај апсолутна верност кон сопругата (сопругот), или запазувај потполно воздржание“ (види 1Кор 7,8-12). Тоа е толку тешко и толку им противречи на нашите инстинкти, што се појавува заклучокот: или Христијанството не е во право, или со нашите сексуални инстинкти во нивниот сегашен вид нешто не е во ред. Или ова, или другото. Секако, како христијанин мислам дека нешто не е во ред со нашите сексуални инстинкти.

Но, имам јас и други основи. Биолошката цел на сексуалните односи се децата, како што биолошка цел на хранењето е одржувањето на организмот. Ако јадеме кога сакаме и колку сакаме, тогаш, најверојатно, ќе изедеме навистина многу, но не катастрофално многу. Еден човек може да јаде за двајца, но не и за десетмина. Апетитот ја преминува границата на биолошката цел, но не прекумерно. Но, ако младиот човек му даде слобода на сексуалниот апетит и ако од секој акт се раѓа дете, тогаш за десет години тој млад човек ќе може да насели еден мал град со свои потомци. Тој апетит несразмерно излегува од границите на своите биолошки функции. Да го разгледаме ова од друга страна. Вие лесно можете да соберете огромна толпа на претстава со стриптиз. Секогаш ќе се најдат такви што ќе сакаат да погледнат како се разголува жена. Да претпоставиме дека сме дошле во некоја земја, каде театарот може да се наполни со гледачи, кои се собрале заради една чудна глетка: на сцената стои јадење покриено со салфета, потоа пополека го креваат, постепено откривајќи ја салфетата за погледите; и, пред да се изгаснат театралните огнови, секој гледач ќе види дека таму има јагнешки бут или парче шунка. Нема ли да ви дојде на ум, дека жителите на таа земја имаат проблем со апетитот? А ако некој воспитан во друг свет види стриптиз, зар нема да помисли дека нешто не е во ред со нашиот сексуален инстинкт?

Спорејќи со мене, еден човек забележа дека, ако пронајде таква земја, тој би заклучил дека народот во таа земја гладува. Тој сакаше да каже дека привлечноста кон стриптизот не е подобно на сексуално извратување, туку попрво на сексуален глад. Се согласувам дека, ако во некоја земја луѓето пројавуваат жив интерес кон разголувањето на бут, тогаш едно од објаснувањата е – гладот. Но, да појдеме понатаму и да ја провериме нашата хипотеза, дознавајќи дали многу или малку јадат жителите во таа земја. Ако набљудувањата покажат дека тие јадат многу, ќе треба да се откажеме од првата хипотеза и да побараме друго објаснување. Така и со односот меѓу сексуалниот глад и интересот кон стриптизот: треба да се види, дали сексуалното воздржание од нашиот век го надминува сексуалното воздржание од другите векови, кога немало стриптиз. Не, не го надминува. Контрацептивните средства остро го намалија ризикот поврзан со сексуалните прекумерности и со одговорноста за нив и во бракот и надвор од бракот; општественото мислење стана многу пофлексибилно кон незаконските врски, па дури и кон перверзиите споредено со сите други векови по паганските времиња. Затоа хипотезата за „сексуален глад“ не е единственото објаснување. Секој знае дека сексуалниот апетит, како и секој друг, се стимулира со прекумерности. Веројатно гладниот многу размислува за јадење. Но многу размислува и стомакоугодникот.

И уште едно, трето нешто. Малкумина сакаат да го јадат она што не е погодно за јадење, или да прават нешто друго со храната. Со други зборови, изопачениот апетит е крајно редок. А сексуално изопачени има многу, тие едноставно нè плашат и со тешкотија се предаваат на лечење. Јас не сакам да навлегувам во сето тоа, но ќе мора. Ќе мора, затоа што последниве 20 г. секојдневно нè хранеа со извесна лага за сексот. До мачнини ни повторуваа дека сексуалната желба е правилна, како и секое друго нешто; нè убедуваа дека, ако се откажеме од глупавата викторијанска идеја да ја потиснуваме таа желба, сè во нашиот човечки сад ќе стане добро. Тоа не е вистина. Штом ќе се оттргнете од пропагандата и ги погледнете фактите, ќе видите дека тоа е лага.

Ви велат дека сексуалните односи се во состојба на хаос затоа што биле потиснувани. Но, последниве 20 г. нив не ги потиснуваат, за нив насекаде отворено се говори постојано, а тие не се нормализирале. Ако целата беда е во тоа што ги потиснувале и замолчувале, со настапувањето на слободата тој проблем би требало да се реши. Сепак, го нема тоа. Мислам дека сè било наопаку: некогаш, на самиот почеток, луѓето почнале да го избегнуваат тоа прашање токму затоа што излегувалo од контрола и предизвикувал диво недоразбирање.

Современите луѓе велат: „Во сексуалните односи нема ништо срамно“. Тие можат да мислат на две нешта. Можат да имаат предвид, дека нема ништо срамно во тоа луѓето да се репродуцираат на определен начин, кој е поврзан со задоволство. Ако е тоа, тогаш тие се во право. Христијанството е согласно со тоа. Бедата не е во начинот, ниту во задоволството. Во древноста христијанските наставници велеле: „Ако човекот не паднал, тогаш тој би доживувал поголемо задоволство од сексуалните односи, отколку денес“. Да, простите христијани ни наметнаа дека, од аспект на Христијанството, телото, сексуалните односи, физичките задоволства – се лоши сами по себе. Луѓето што мислат вака воопшто не се во право. Христијанството ако не е и единствената религија која добро се однесува кон телото и смета дека материјата е добро нешто; дека Самиот Бог еднаш се облече во човечко тело; дека ќе ни биде дадено некакво ново тело дури и на небесата и тоа тело ќе стане суштествен дел од нашата радост, убавина и сила. Христијанството го возвеличило бракот повеќе од која било друга религија и речиси сите големи поеми за љубовта се напишани од христијани. Ако некој вели дека сексуалните односи се зло, Христијанството тука се спротивставува. Но кога луѓето говорат: „Во сексуалните односи нема ништо срамно“, тие најверојатно мислат дека нема ништо лошо во тоа, какви се тие односи денес.

Ако тие го имаат ова предвид, тогаш мислам дека не се во право. Денешната состојба е навистина многу срамна. Нема ништо срамно во насладата од храна; но би било многу срамно за човештвото, доколку половина од земјината топка ја направи храната главен интерес на својот живот и го поминува времето гледајќи нејзини слики, оближувајќи се и лигавејќи се. Не сакам да кажам дека ние сме виновни за сево ова. Ние страдаме од повредена генетика, која ни ја предале предците. Освен тоа, пораснавме под грмотевици на проповеди што повикуваат кон невоздржание. Има луѓе, кои заради профит, сакаат нашите сексуални инстинкти постојано да бидат возбудени, затоа што човекот, обземен од наметната идеја или страст, тешко дека е способен да се воздржи да не троши со цел да ја задоволи неа. Бог ја познава нашата состојба и, кога Он ќе нè суди, ќе го има предвид сето она што сме го преодолевале. Важно е само искрено и упорно да сакаме да го победуваме тоа.

Ние не можеме да се исцелиме пред да го посакаме тоа. Оние што навистина бараат помош, тие ја добиваат. Но, на многу современи луѓе дури им е тешко да го посакаат тоа. Лесно е да се мисли дека нешто посакуваме, кога во суштина не го сакаме истото. Уште одамна еден познат христијанин рекол, дека кога бил млад постојано се молел Бог да го обдари со целомудрие. Но само после многу години сфатил дека, кога неговите усни шепотеле: „О, Господи, направи ме целомудрен“, срцето додавало: „Само, Те молам, не сега“. Истото може да се случи и со молитвите за другите добродетели.

Нам ни е особено тешко да посакуваме целомудрие од три причини; не зборувам веќе за негово достигнување.

Како прво, нашата повредена природа, демоните што нè искушуваат и целата пропаганда на похотта, обединувајќи се, ни внушуваат дека желбите на кои се противиме се толку природни, разумни, полезни, дека спротивставувањето ним е еден вид ненормалност, речиси извратување. Реклами по реклами, филмови по филмови, романи по романи склоноста кон сексуалните прекумерности ја поврзуваат со физичкото здравје, природноста, младоста, со отворениот и весел дух.

Таа паралела е лажлива. Како секоја силно активна лага, таа е смешана со вистина, за којашто говоревме: сексуалниот порив сам по себе (без прекумерности и извратувања) е нормален и здрав инстинкт. Лагата е во претпоставката, дека секој сексуален акт што го посакувате во секој момент е здрав и нормален. Дури и да го ставиме Христијанството на страна, од аспект на елементарната логика тоа нема смисла. Зашто допуштањето на сите желби води кон импотенција, болести, љубомори, лаги и сè она што воопшто не се согласува со здравјето, веселиот дух и отвореноста. За да се достигне среќа дури и во овој свет, неопходно е колку што е можно повеќе воздржание. Затоа нема основа да се мисли, дека секоја силна желба е природна и разумна. Секој цивилизиран човек кој здраво размислува треба да има некакви принципи, со чие раководство едни желби ќе остварува, а други ќе отфрла. Некој човек  се раководи од христијански принципи, друг – од хигиенски, трет – од социјални. Сегашниов конфликт се случува не меѓу Христијанството и „природата“, туку меѓу христијанските принципи и принципите за контрола на „природата“. Зашто „природата“ (т.е. природните желби) на еден или друг начин ќе треба да се контролираат, доколку не сакаме да си го уништиме животот. Да, христијанските принципи се построги од другите. Но, самото Христијанство на верникот му помага да ги запазува нив, додека пазејќи ги другите принципи, вие нема да добиете никаква помош однадвор.

Како второ, многумина ги плаши самата мисла за тоа, сериозно да го прифатат христијанското целомудрие, бидејќи мислат (уште пред да се обидат) дека тоа е невозможно. Но, што и да практикуваш, не треба да размислуваш дали тоа е возможно. Човекот не размислува над испитната задача, туку се обидува да стори сè што може (за да ја реши). Дури и најнесовршениот одговор некако ќе го оценат; но ако не се одговори на прашањето, нема да има ниту оцена. Не само на испити, но и во војна, на лизгалиште, на планина; кога учиме да пливаме или да возиме велосипед, дури и кога закопчуваме тесна јака со замрзнати прсти честопати го правиме она што изгледало невозможно, пред да се обидеме. Чудесно е на што сè сме способни, кога неопходноста ќе нè натера.

Можеме да бидеме уверени во тоа, дека совршеното целомудрие, како и совршеното милосрдие, не може да се достигне само со човечки усилби. Ќе треба да се побара Божјата помош. Дури потоа, откако ќе ја побараме, долго време можеби ќе ви изгледа дека не ја добивате таа помош или ја добивате многу малку. Не паѓајте со духот; секој пат кога ќе паднете, барајте прошка, соземете се и направете нов обид. Многу често Бог на почетокот не ја дава самата добродетел, туку сили за нови обиди. Колку и да е важна добродетелта на целомудрието (или храброста, или праведливоста, или кое било друго достоинство), самиот процес во нас развива такви душевни навики, коишто се уште поважни. Тој процес нè ослободува од илузиите и нè учи во сè да се потпираме на Бога. Се учиме на тоа, дека не можеме да се потпираме на самите себеси дури и во нашите најдобри моменти, дека при најужасните неуспеси не треба да очајуваме, бидејќи се простени. Единствена фатална грешка ќе биде да се помириме со тоа какви сме и да не се стремиме кон совршенство.

Како трето, луѓето често погрешно го разбираат она што во психологијата се нарекува „потиснување“. Психологијата учи дека „потиснатите сексуални инстинкти“ претставуваа сериозна опасност. Но, зборот „потиснат“ е технички термин. Тоа не значи „пренебрегнат“ или „отфрлен“. Потиснатата желба или мисла се отфрла во потсвеста (обично многу рано) и може да возникне во сознанието (свеста) само видоизменета што нема ни да се препознае. Потиснатите сексуални инстинкти можат да се пројават така, да немаат никаков однос со сексот. Кога момчето или возрасниот човек се спротивставува на некоја осознаена желба, тој во никаква мера не ја „потиснува“ неа. Напротив, оние што сериозно се обидуваат да го запазат целомудрието, подобро ја осознаваат сексуалната страна на својата природа и знаат за неа многу повеќе од другите. Тие ги знаат своите желби, како што Велингтон го познавал Наполеон или како што Шерлок Холмс го познавал Моријарти; тие се разбираат во нив, како ловџијата во ловот, водоводџијата во цевките. Добродетелта – макар и да не е достигната, туку само посакувана – донесува светлина; прекумерностите само го замаглуваат сознанието.

Толку многу говорев за сексот, но сакам јасно да разберете: центарот на христијанскиот морал не е овде. Ако некој мисли дека недостатокот на целомудрие христијаните го сметаат за најголемо зло, тој е заблуден. Телесните гревови се многу скверно нешто, но тие се најмалку сериозни од сите гревови. Најужасните и штетни задоволства се чисто духовни: тоа е задоволството да ги наведуваш другите на зло, да ја наметнуваш својата волја на други, да клеветиш, да мразиш, да се стремиш кон власт. Во мене живеат два принципа, кои соперничат со оној „внатрешен човек“, којшто сакам да бидам – животинскиот принцип и демонскиот. Вториот е многу полош. Еве зошто ладниот, самодоволен педант, кој редовно оди во црква е многу поблиску до адот, отколку проститутката. Но, секако, најдобро е да не се биде ниту едниот, ниту другиот.

Клав Стејплс Луис, (2), (3)

*******************************************

Християните в древния Йерусалим се подготвяли за великия празник Въздвижение на Честния Кръст Господен. От ранно утро кривите и тесни улици се изпълнили с поклонници, странници, просяци и множество народ. Цялата тази тълпа се движела към храма “Възкресение Господне”, като постепенно ставала все по-голяма с приближаването до голямата църква, за да се поклони на Животворящия Кръст. Ясното небе и ярките, изгарящи слънчеви лъчи още повече оживявали и украсявали картината на пъстрата тълпа, представляваща смесица от всички народности и възрасти, обединени от молитвено настроение, чувство на благоговение и силна вяра в своя Спасител, доброволно разпънал се за човечеството. Около храма се виждало цяло море от глави с различни покривала, и само присъствието на колибите, шатрите и палатките, белеещи се по площада, показвало, че светът е внесъл със себе си житейската суета и дисхармония в тези свети чувства на народа. Край шатрите минавали весели младежи измежду местните жители, а пред тях вървяла проста египтянка с необикновена, поразителна красота. Стройна, с висок ръст, с шал на главата, с много дълги коси, тя привличала към себе си вниманието на тълпата. Въпреки че свободното й поведение с младежите, резките й движения и дръзките й думи да предизвиквали осъждане у поклонниците, всички неволно се заглеждали в поразително красивите черти на лицето й.

Когато настъпил часът на духовното тържество, вратите на храма широко се отворили. Целият народ се устремил към храма и египтянката, увлечена от общото движение, от любопитство решила и тя да отиде там. Като увила дългия си шал около врата си така, че да закрива лицето й наполовина, тя се смесила с тълпата. От навалицата и голямото блъскане не можело да се диша, и жената, след много усилия и голям труд се приближила към вратите на храмовия притвор. Наблюдавайки оттук влизащите, видяла как народът отдясно и отляво прониквал в притвора, но тя оставала все на същото място. Няколко пъти напрягала всичките си сили, за да се приближи към входа, но всеки път тълпата, отдръпвайки се назад, я повличала със себе си. Приписвайки това на своята женска слабост, тя се опитала да се присъедини към друга тълпа и, действително, достигнала с нея до притвора, но и тук се повторило същото. От притвора имало стълба, водеща нагоре към Голгота, и затова трябвало да се добере до вратата. Кракът й няколко пъти се докосвал до прага на храма, но всеки път някаква сила я отблъсквала. Египтянката се смутила. Три-четири пъти се опитвала да се придвижи напред, но безуспешно. Накрая, обезсилена от блъскането в тълпата и съвсем изнемогнала, тя отстъпила и застанала в ъгъла на притвора, облягайки се на стената. Тук се пробудила духом и ясно осъзнала, че станалото с нея не е случайност, а някаква свръхестествена сила не я допуснала да се приближи до великата светиня. От срам в нея заговорила съвестта, тя осъзнала своето недостойнство, своята порочност и нечистота, и в един миг си спомнила целия си греховен живот – минал и настоящ. Увлечена от своята ужасна страст, самоволно напуснала родителите си, предала се на разврат и цели 17 години нито веднъж не си спомнила за Бога, за своята душа, за бъдещия живот. Тя също така дошла в Йерусалим не за поклонение на светите места, а пристигнала от Александрия на кораб с поклонници, сред които имало много младежи. Нито видът на светия храм, нито земята, осветена от стъпките на Христос, нито духовното настроение на поклонниците не я спрели да осъществи порочните си намерения. Едва в тази минута нейното безумие и безсрамие се разкрили пред очите й с цялата си тежест.

Потресена от това чудо и от своето прозрение, жената заплакала, заридала, започнала да се бие в гърдите и, ужасена, изпаднала в изстъпление. Вглеждайки се неволно в недостъпния за нея път към Голгота, на височината на няколко стъпала на стълбата тя видяла иконата на Божията майка, изписана на стената. Нейният открит, ясен и строг взор поразил грешницата, а добрата усмивка в крайчеца на устните й я обнадеждила, че ще бъде чута. Тя се хвърлила към иконата, тъй като вече нямало много народ, паднала на колене пред нея и, кършейки ръце от ужас и отчаяние, възкликнала: „Майко Божия, Ти знаеш всичко и виждаш всичко! Аз съм достойна да бъда отхвърлена и дори наказана! Оставих родителите си, забравих Бога, оскверних себе си с ужасен живот, но Христос, Твоят Син, дойде на земята, за да спаси грешниците. Ти виждаш, че вече съм наказана, оставена съм от всички почтени хора, опозорена, излъгана и самотна! Спаси ме. Изпроси ми позволение да вляза в храма, за да видя онзи Животворящ Кръст, на който Спасителят Христос се разпъна и за мен! Бъди моя Ходатайка, аз не искам да продължавам с този позорен живот, посочи ми пътя, по който да се спася!”.

Укрепена от дългата, искрена и гореща молитва, Мария станала. Влезлият в това време народ, като по нечия повеля, не давайки й да отстъпи назад, я присъединил към себе си и я довел на Голгота. От страх и вълнение тя едва стояла на краката си, когато видяла Честния Кръст Господен. Не обръщайки внимание на теснотата и навалицата, с цялото си сърце и с пламенна молба за прошка се устремила към Христос, Когото мислено си представила разпънат! Като че по нечия заповед духовните й очи на мига се отворили и тя започнала да разбира Божиите тайни. Ясно разбрала, че Синът Божи чрез Своите кръстни страдания й свидетелства за това, че Той е взел със Себе Си на Кръста всичките й грехове, че тя вече е изкупена и опростена, стига само завинаги да се отрече от предишния живот и да стане Христова. Тогава страхът изчезнал от сърцето й и се сменил не само с надежда за спасение, но и с неизказана радост. Чувство на безпределна преданост и благодарност обзело цялото й същество. Тя не забелязала как времето минало в молитва и дошъл нейният ред да се поклони на Светия Кръст. С трепет паднала пред него и го целунала. Но народът, стоейки на опашка, не й дал да се опомни и тя отново била въвлечена в тълпата. Почувствала веднага не само облекчение, но и приток на необикновена сила, тази грешница побързала да се върне при иконата на Божията майка, с благодарствена молитва за оказаната й помощ.

Тя продължила да се моли, стоейки на колене пред тази чудотворна икона, Ходатайка за грешните, и със сълзи молела за указания как да изпълни дадения обет. И внезапно, сякаш отдалече, чула глас, който й казвал: „Ако преминеш през Йордан, ще намериш пълно успокоение!” – „Владичице, не ме оставяй!” – възкликнала в отговор. И, повтаряйки тази молба, излязла от притвора. Бързо тръгнала по площада, закривайки цялото си лице с шала и не знаейки къде, в каква посока се намира река Йордан. Неочаквано някой я хванал за ръка и, подавайки й три монети, казал: „Вземи!”. Тя веднага решила да си купи три хляба за тези пари и се възползвала от случая да попита за пътя към Йордан. Продавачът й посочил градските порти, които трябвало да я изведат на пътя. Цял ден вървяла, ту плачейки, ту радвайки се, и накрая по залез слънце видяла кръста на храма на свети Йоан Кръстител, намиращ се на брега на реката. Помолила се в църквата, после отишла да се умие в Йордан и се върнала в храма, за да се причасти със Светите Тайни. Като утолила глада си с половината от единия хляб, тя заспала, лежейки на голата земя. Като се събудила рано на другата сутрин, намерила малка лодка и преминала на другия бряг. Пред очите й се открила безкрайна пустиня! Струвало й се, че в нея не само не можела да срещне човек, но тук и зверовете нямало с какво да се хранят. Излязла на едно високо място, свалила шала от главата си, разпуснала разкошните си коси, които се спускали по гърба й и стигали до петите й, и, като преклонила колене, с издигнати към небето ръце започнала със сълзи да се моли на Божията майка. По тихата вода дълго се носели нейните въздишки и вопли: „Владичице, не ме оставяй!”. След това се скрила от човешките очи. Едва след като изминали 47 години, старецът-монах Зосима веднъж я срещнал в пустинята през нощта – тази велика праведница от най-великите грешници – преподобната Мария Египетска, и с очите си видял как тя по време на молитвата си се издигнала във въздуха, а след това как преминала при него по водата, когато той я чакал на другия бряг на Йордан със Светите Дарове, за да я причасти.

В Петата неделя на Великия пост Светата Църква прославя преподобната и за поучение ни припомня нейния живот. Днес има много повече хора, които възползвайки се от свободата си, подобно на нещастната Мария, не се спират пред нищо и безстрашно се хвърлят в неизвестните за тях вълни на житейското море, увличани от страсти и мечти за волен живот, наслаждения, безгрижие и слава. Това море е просторно, изглежда величествено, дълбоко, красиво, тайнствено и неволно привлича към себе си човешките сърца. Почти никога не е тихо, спокойно, лазурно, а много повече – развълнувано и бурно. Непрестанно издигащите се вълни, сякаш преследвайки се една друга, се борят помежду си, шумят, надвикват се, спорят и се пенят, обзети от някаква злоба и ненавист. Стремейки се да разрушат всичко, което е чуждо на техните стихии, тези вълни се приближават към брега, към неподвижните камъни и скали, и яростно, страстно се нахвърлят върху тях. Но разбивайки се в тях като в непристъпни крепости, като в несъкрушимата вечност, те изчезват в морето на беззаконието, подражавайки със своя шум, кипене и стон на ропота и недоволството на безбройната човешка тълпа. Хората, отдали се на волята на това бушуващо житейско море, обезсилени от стихията, неволно биват увлечени от неговите страсти, от вечната борба и злоба. Те дори не престават да мислят за това, което е противно на тяхното пленяване, унижение и погълнатост от чувственото; приспиват се, незабележимо за себе си, от движението и плясъка на вълните и губят съзнание за опасността, за близката гибел и неизбежността на Божия съд. Мнозина са потънали в духовен сън ден и нощ, цял живот, от люлката до гроба! Живеещите само с чувственото не забелязват как тези вълни, издигайки ги на своите върхове заради славата и лъжата, после ги спускат все по-надълбоко и по-надълбоко, готови да ги погълнат, унищожат и погубят, изхвърляйки ги като ненужни, мъртви трупове на каменистия пуст бряг.

В това житейско море хората са самотни. И колко трудно стигат до съзнанието, че имат само Един, Който искрено ги обича, прощава им всичко, неизменен и всесилен Покровител, истински Приятел и милосърден Спасител Христос! Те не разбират Божията истина и правда и, не можейки да преодолеят своя духовен сън, подобно на слепци, не виждат Христос, стоящ близо до тях, по-близо до грешниците, отколкото до праведниците. Спасителят Христос, без да насилва човешката воля, но действайки чрез привличащата Божия благодат, буди сънените, спящите духовно, призовава ги да станат, да се възродят чрез покаяние, да се вразумят, и то точно тогава, когато хората вече започват да погиват във вълните на житейското море. Благодатта, като дихание на безпределната любов, със своята живителна топлина сгрява охладнялото човешко сърце; тя не оставя и най-окаяния от грешниците. Няма човек, духовно роден чрез Тайнствата на Църквата, когото Божията благодат да не призовава видимо, осезаемо към осъзнаване на собствената греховност и опасност от близка гибел. Но ако дори тези чудесни Божии призовавания, тези свръхестествени действия на Духа на благодатта, тази безгранична Христова любов остават безсилни и безплодни за оживяването на умъртвеното човешко естество, то какво да кажем за такива хора, които погиват в своята непрестанна разсеяност и ожесточение? Ако примерът на Мария Египетска на някои може да изглежда изключителен поради това, че тя за един час се пробудила духовно и е преминала от един свят в друг, от света на мечтанията в действителния свят, то малко ли живеещи на земята хора ще се намерят между нас, свидетели на тайните и явни Божии призиви към покаяние и вразумление?!…

За да разкажем на света за явните и тайни прояви на Божията благодат, ще трябва да напишем хиляди книги, разкриващи не само историите на такива хора, каквито са били светите апостоли, християнските мъченици, стълбовете на Църквата, светителите и преподобните, или фараонът, Илия, Давид, Саул, блаженият Августин, Константин Велики, чийто живот пак бихме признали за изключителен, но и тяхното спасение чрез съновидения, чрез всевъзможни изпитания, чрез удивително стечение на обстоятелствата, чрез една казана навреме дума, чрез четене на Свещеното Писание и особено на Евангелието, чрез тежка болест, чрез мисълта за любимата благочестива майка, чрез тайнствено пробуждане по време на богослужение, чрез чута в Църквата проповед, чрез поглед към чудотворна икона, чрез присъствието на смъртта на близък или необикновен човек, чрез искрено приятелство, чрез благодатна беседа и пр. Всички хора, разбрали Божия призив и пробудили се от духовен сън, подобно на дивната Мария, мигновено преминават от света на мечтанията в действителния свят, и не е необходимо да ги търсим далече, защото всеки от нас, дълбоко вярващ и предан на Църквата и Божията правда, може да разкаже на съмняващия се в Божиите призовавания своята история, която го е пробудила от съня, която го е разтърсила и преобразила.

„Горко на онези” – е казал Христос – „които не узнават времето на Моето посещение!”. Те поради своето жестокосърдечие не желаят да разберат Господния призив нито от Евангелието, нито от собствения си размислящ ум, нито от съвестта, независимо откъде идва той; призив към Божието дело, към делото на вярата и добродетелта, към молитва, към укротяване на плътта, към отхвърляне на суетата. И този глас, дълбоко проникващ в тяхното сърце и говорещ, че Христос невидимо минава и гледа към тях, те насмешливо приемат за собствената си мечта! Горко им поради това, че подобен призив от Бога може повече да не се повтори! Както горчиво заплакал Христос, говорейки на Йерусалим: Да беше и ти узнал поне в този твой ден, какво служи за твой мир! Но сега това е скрито от очите ти (Лук. 19:42). Амин. | http://www.pravoslavie.ru

Превод: Татяна Филева

**********************************

Всяка от неделите на Великия пост има определено посвещение. Първата неделя е посветена на Православието, тоест на вярата; Втората – на свети Григорий Палама или на молитвата, защото този светец ни е научил на най-висшата молитва – умно-сърдечната. Третата неделя е посветена на Светия Кръст, или на саможертвата; Четвъртата неделя си спомняме за св. Йоан Лествичник, или за аскезата, защото стъпалата на описаната от светеца стълба към небето изобразяват всички добродетели, които сме призвани да придобием. А Петата неделя е посветена на покаянието.

Но по какъв начин тази неделя Църквата ни припомня какво е истинско покаяние? Като изправя пред нас образите на две жени – две грешници, които са пример за покаяние за всички нас. Едната от тях е блудницата*, спомената в Евангелието според Лука (7:36-50), която донесла миро в алабастрен съд и с него помазала нозете на Спасителя и „почна да облива нозете Му със сълзи; и ги изтриваше с косата си, целуваше ги…“. Както четем от Евангелието, това се случило в къщата на фарисея Симон, Като видял това, фарисеят си помислил: „Тоя ако беше пророк, щеше да знае коя и каква е жената, която се допира до Него, че е грешница.“. Но Господ узнал скритата му мисъл – чрез кратка притча дал отговор на Симоновото недоумение, и опростил греховете на блудницата.

Другата жена, за която си спомняме днес, е света Мария Египетска. Още когато била само на 12 години, напуснала дома си и от 17-годишна прекарвала дните си в разпътен живот, съблазнявайки мъжете и предлагайки им тялото си, до момента, в който стигнала до Светите места в Йерусалим – това бил мигът на нейната изначална промяна. Тръгнала след множеството поклонници към Божи гроб, за да целуне Светия Кръст, на който е бил разпънат Христос. На влизане в църквата обаче, някаква невидима сила я избутала назад. Помислила си, че това е съпротивлението на напиращата тълпа; Мария направила втори опит да влезе в църквата, но получила същия „отказ“. Всички влизали, само тя по някакъв тайнствен начин била отблъсквана и не успявала да влезе в църквата. Внезапно я връхлетяло просветлението – всъщност това било знак за нейното недостойнство да се поклони и да целуне с грешните си устни пречестния Христов Кръст. Започнала да плаче, да моли и да се зарича, че ако Господ я приеме обратно при Себе Си и й позволи да се поклони на Кръста, тя завинаги ще скъса с греха и ще последва Божия път. И така, докато се молела и давала това свято обещание, тя направила за трети път опит да влезе в църквата и успяла, защото „онази мистериозна сила” вече не я спирала.

След като се поклонила пред Христовия Кръст и излязла от храма, тя вече знаела своето призвание – да тръгне по пътя на пустинничеството. И така, прекарала в Йорданската пустиня цели 47 години в отшелничество, оплаквайки греховете си. Такова било преобразяването й, че св. Зосима се удивил как една жена, която имала такова тежко минало, в покаянието си стигнала дотам, че докато се молела, да се издига с тялото си над земята. Толкова много тялото й било одухотворено и пречистено от светостта на нейния пустиннически живот.

Житейската история на две жени и на нас, съвременните християни, ясно ни показва, че няма грях, който да надвие Божията милост; няма беззаконие, което да може да „откъсне” Господ от нас. Това е урок за онези, които говорят по следния начин: „Толкова грехове съм натрупал, че Господ вече не може да ми прости!”. Подобни мисли са начин сами да си подпишем присъдата си за ада.

Тези два примера показват на всички ни, че колкото и ужасни грехове да сме извършили на земята, ако със сълзи се оставим в нозете на Иисус – така, както е направила грешницата от Евангелието в къщата на Симон фарисея, Христос „няма да ни изгони навън”. Защото казано е: „… който дохожда при Мене, няма да го изпъдя вън“ (Йоан 6:377). А по всичко се вижда, че всяка от тези жени по свой начин и с цялата си воля е била решена да се срещне с Господа. Блудницата от Евангелието е рискувала непоканена да влезе в къщата на един знатен човек, без значение какво ще говорят хората за нея. Тя взела съда с мирото и отишла да отдаде своята символична жертва, Господ не само че я е приел, но дори я похвалил пред фарисея Симон за нейното гостоприемство, докато домакинът сам очаквал похвала за това, че приел Христос в къщата си. Младата Мария пък не се отказала да влезе в храма, за да се поклони на Кръста, дори след като осъзнала недостойнството си, тя не обърнала гръб на храмовите порти…

Въздигането на двете леки жени до степен да бъдат рисувани на църковните икони, ни показва, че и най-нещастният човек може да се нареди сред светците, ако се покае и има желание да изправи греховете си. Какво са направили тези двете, за да стигнат от разпътния си живот до страниците на Свещеното Писание и до изписването им на икони в храма? Преди всичко, те не са се поколебали да потърсят Иисус; да дойдат при Господа.

Ето колко е важно да дойдем при Него, да търсим с всичките си сили тази Среща, вместо да се оставим в ръцете на отчаянието или на вкаменяването на сърцето! Каквото и да сме вършили, трябва да сложим точка, да отидем на изповед, да изплачем греха си и да поставим ново начало.

Тази Пета неделя на Великия пост отправя към нас призив за покаяние, за вяра в Божието милосърдие, дори и когато вълните на безнадеждността ни залеят, защото „врагът” ни изкушава да мислим като онези, за които казах по-горе – които смятат, че всичко е изгубено .

Знаем и че не са само те; има още светии, които са извършвали ужасни престъпления, които са били разбойници и убийци, като свети Варвар Лукански, покаялия се разбойник, св. Мойсей Мурин и др.

Нека се помолим на Бога, когато падаме в капана на греха, Той да ни дари и нас със силата на покаянието, с което е дарил двете жени, които честваме тази неделя. За да се изправим и да станем едно с Господа, за да живеем с Него както тук, на земята, така и в Неговото небесно царство во веки веков. Амин!” | http://www.cuvantul-ortodox.ro

* Евангелският епизод за жената, която „възливаше върху главата Му“ миро, си припомняме на Велика сряда (Мат. 26:7)

Текстът е публикуван със съкращения

Превод: Сандра Керелезова

****************************************

Всеки християнин има две раждания, старото и плътско, и духовното и ново, и всяко се противопоставя на другото. Плътското раждането е плът, а духовното раждане е дух. „Роденото от плътта е плът, а роденото от Духа е дух“ (Йоан 3:6).

Тъй като всяко едно от тези раждания се противопоставя на другото, от това възниква противопоставяне и борба между плътта и духа на християнина. „Защото плътта желае противното на духа, а духът – противното на плътта; те се противят един другиму, за да не правите онова, що бихте пожелали“ (Гал. 5:17). Плътта желае да умъртви духа и обратно – духът жела да умъртви плътта. Плътта желае да подчини духа, а духът да подчини плътта. Плътта силно желае да властва над духа, а духът – над плътта. Плътта желае да бъдем горди, превъзнесени и тщеславни, но духът не желае това, той иска да бъдем смиреномъдри. Плътта силно желае да бъдем гневни, злобни, зложелателни, да се караме и да си отмъщаваме на дело или с думи, но духът не желае това, той желае да прости всичко с кротост.

Плътта силно желае да блудства и да прелюбодейства, но духът се погнусява от това и желае да бъде целомъдрен. Плътта желае да си присвои това, което е на друг, да краде и да граби по всякакъв начин, но духът се отвращава от това и желае да дава на другите от своето. Плътта желае да бъде злонамерена, да ласкае, да лъже, да хитрува, да мами и да бъде лицемерна, но духът мрази всичко това и желае да бъде честен и откровен за всички дела. Плътта желае да мрази хората, но духът желае да ги обича. Плътта желае да живее в безделие, да бъде ленива, но духът се отдалечава от това и иска да се упражнява в благословени трудове. Плътта желае да се скита насам-натам, да се напива и да организира банкети и празници, но духът се отдалечава от това и желае да живее или умерено, или в пост.

Плътта желае да търси слава, чест и богатство в този свят, но духът презира всичко това, и се стреми само за вечното блаженство, и така нататък. По този начин „плътта желае противното на духа, а духът – противното на плътта“. Като осветен, християнинът не трябва да живее по плът, но по дух, и трябва да подчинява плътта на духа, според предписанието на Апостола: „живейте духом, и не ще изпълнявате прищевките на плътта“ (Гал. 5:16). И това е да „разпнали са плътта си със страстите и похотите“ (Гал. 5:24). „Грижите за плътта не превръщайте в похоти“ (Рим. 13:14). „Възлюбени! Моля ви, като пришълци и странници, да отбягвате от плътските похоти, що воюват против душата“ (1 Пет. 2:11). „тъй и ние да ходим в обновен живот “ (Рим 6:4). Нека не позволяваме на греха да царува в нас, но да живеем за Христос „Който е умрял за нас и възкръсна“ (2 Кор. 5:15).

Възлюбени християни, нека да видим дали имаме тази борба, дали взимаме участие в тази спасителна борба, дали ходим в обновен живот, дали се противопоставяме на наклонностите и желанията на плътта, и дали не допускаме греха да царува над нас и да ни владее. Защото само тези, които са „разпнали плътта си с нейните страсти и похоти“ са християни. Каква е ползата от това да се наричаме християни, ако все още не сме наистина християни? Не името християнин показва истинския християнин, но борбата срещу плътта и срещу всеки грях. Ние не трябва да позволяваме на плътта всичко, което тя иска. Тя иска храна, тя иска питие, тя иска облекло, тя иска почивка, и т.н.: нека да й дадем това, което е потребно, но когато тя желае това, което е в противоречие с волята на Бога и с Неговия закон, нека да не й го позволяваме, така че да бъдем християни не само по име, но и в действителност.

Автор: Св. Тихон Задонски

***************************************

ОМИЛИЈЕ

ВЕЛИКИ ПОСТ – НЕДЕЉА ПЕТА
Јеванђеље о служби и страдању Сина Божјега

Марко, 10, 32-45. Зач. 47.

Смирења Господа нашега Исуса Христа исто је онако за дивљење као и Његова чудеса, укупно са васкрсењем, чудом над чудима. Обукавши Себе у скрушено и ропско тело човечје Он је постао слуга слугама Својим.
Зашто се људи праве већи и бољи него што су? Гле, ни трава у пољу не прави се већа него што је, нити се рибе у води ни птице у ваздуху праве боље него што су. Зашто се људи праве већи и бољи него што су? Зато што су у истини негда били већи и бољи него што су сада, па их тамно сећање о томе нагони да се величају и уздижу, ма на конопцу што га сами демон затеже и опушта.
Од свих ствари које се могу учинити и научити смирење је најтежа наука за човека. Зато је Господ Исус изразио науку о смирењу јасно прејасно као сунце, како речју тако и примером, да нико никад не би могао посумњати у неизмерну и неизбежну важност смирења у делу спасења човека. Зато се и јавио у телу људском, које је дошло Адаму као казна после греховнога пада. Обукао се у дебелу и грубу одећу осуђеника безгрешни Господ и Творац прозрачних и светлосних херувима – није ли само то јасна и довољна лекција о смирењу грешних људи? Но ту исту лекцију Господ је поновио тиме што се родио не у царском двору него у овчарској пећини; и тиме што се дружио са презреним грешницима и сиромасима; и тиме што је прао ноге Својим ученицима; и тиме што је драговољно примио на Себе сва страдања испивши најзад и најгорчу чашу у мукама на Крсту. Па ипак људи су најтеже схватали и најнерадије усвајали очигледну лекцију о смирењу. Чак и сами ученици Христови, који су посвакодневно гледали кротког и смиреног Господа, нису могли разумети Његову кротост нити усвојити Његову смиреност. Њихова занетост самим собом и брига о њиховој сопственој части, слави и награди, испољавала се чак и у страшним тренуцима када је она најмање смела доћи до израза. Но она је долазила до израза и у тим тренутцима по попуштењу Божјем, да би се пред вековима и покољењима очитовала сва слабост, сва греховна палост, раслабљеност и ништавност човечје природе. Тако например када је Господ изрекао страшну реч о богаташима: лакше је камили проћи кроз иглене уши него ли богатоме ући у царство Божје Петар поставља Господу питање личне награде ученика: шта ће дакле бити нама (Мат. 19, 27)? Другом приликом опет када је Господ изрекао ученицима предсказање о издаји, о мучењу и убиству Сина Божјег, ученици су продужили пут за Њим препирући се мећу собом ко је највећи.Познавши мисли и чујући тајне разговоре њихове Христос је том приликом узео једно дете, ставио га међу њих и загрливши га укорео дететом препираче о првенство (Мк. 9. 31-37). Опет тако приликом Свог последњег путовања у Јерусалим када је Господ још исцрпније говорио о Своме страдању предсказујући да ће Син Човечји бити предан незнабошцима, и наругаће му се, и биће га, и попљуваће га, и убиће га, и трећи дан устаће – у том свечаном и страшном тренутку, дакле, када Господ Славе предсказује Своје крајње понижење, змија гордости опет диже своју главу и покреће двојицу од првих ученика на такво заискивање какво личи више на ругање часноме и страшноме страдању Господњем. О овом последњем случају говори данашње јеванђеље.
У време оно узевши Исус дванаесторицу поче им казивати шта ће му се догодити. Ово није прво, ни друго, но последње предсказање Спаситељево о Његовом скором мучеништву. Идући из Галилеје за Јерусалим, да се више у смртном телу не врати истим путем у немоћном телу људском, Господ понавља Својим ученицима оно што им је већ више пута говорио. Зашто им ту исту ствар толико понавља? Зато да би код њих ишчупао и последњу клицу гордости, коју је Он у њима још увек видео и која се баш и овом приликом показала. Даље и зато да им ови страшни догађаји не би дошли изненадно и сасвим их разочарали и сваку наду у срцима њиховим убили. Овако, Његова јасна видовитост у предсказању свега што ће се збити светлиће им као тајанствена и чудна луча и осветљавати и загревати душе њихове онда када наступе ти мрачни тренуци привремене победе грешника над Праведником. Најзад још и зато да би и њих припремио за њихово страдање и њихов крст, јер кад се овако ради од сирова дрвета, шта ће бити од суха (Лк. 23, 21)? И ако мене изгнаше и вас ће изгнати, рекао је Господ (Јов. 15, 20). Он иде први на страдање, Он даје пример свима. На овом последњем путовању за Јерусалим Господ је то изрекао ученицима Својим не само речима него и симболички. Јер код јеванђелиста Марка налази се пред данашњим јеванђељем ова чудна напомена: а кад иђаху у Јерусалим, Исус иђаше пред њима, а они се чуђаху, и за њим иђаху са страхом.Изгледа да је Он преко обичаја био измакао напред испред њих, да им тиме покаже како Своје драговољно хитање на страдање и покорност вољи Очевој тако и Своје првенство у страдању. И ученици треба, дакле, да следују божанском Првенцу у страдању, и да драговољно, као Он, похитају своме мученичком крају. А ученици се чуђаху, јер не разумеваху понижење и смрт Онога који се толико пута показао на њихове очи моћнији од људи, од природе и од легиона демона. И иђаху за Њим са страхом, јер и ако не разумеваху ипак предосећаху да ће се морати збити све оно страшно и непојамно, о чему им је Он говорио, толико пута говорио.
Ево узлазимо у Јерусалим, и син човечји биће предан главарима свештеничким и књижевницима, и осудиће га на смрт, и предаће га незнабошцима; и наругаће му се, и биће га, и попљуваће га, и убиће га, и трећи дан устаће. Све ово збило се од речи до речи, и тачка по тачку, само на неколико дана доцније. Овакво тачно предсказање могао је дати само Онај, пред чијим очима нема завесе између садашњости и будућности, Онај који види оно што ће се догодити исто онако јасно као и оно што се већ догађа. Узвишен над стихијама природним Господ Исус био је узвишен над временима. Догађаји свих времена били су пред Њим откривени као обичном гледаоцу оно што бива на улици. Он који је могао видети сву прошлост жене Самарјанке и сву будућност света до краја времена, могао је и лако и јасно видети шта ће се с Њим самим догодити у размаку неколико дана од овога дана када је последњи пут узлазио са Својим ученицима уз брда Јудејска ка Јерусалиму. Док су ученици очекивали од Њега све већа и већа чуда и све већу и већу славу на свој људски начин, дотле је Он Себе гледао усред многољудне гомиле везана, поругана, попљувана, искрвављена и на Крст распета. Пред последње и највеће чудо Он је морао постати сметлиште света и попљувана играчка најгаднијих грешника у свету. Пре уздизања у небо Он се морао спустити далеко испод земље, испод гроба, до у дно Ада. Пре уласка у небесну славу и заузимања престола Судије неба и земље Он је морао проћи кроз шибу и срам. Не може зрно пшенично родити род многи ако паднувши на земљу не умре (Јов. 12, 24). Без страдања нема васкрсења, без понижења нема узвишења. Кроз три пуне године Он је то објашњавао Својим ученицима и ево пред сам растанак с њима показало се да Га нису разумели. Јер ево с каквим искањем излазе пред Њега двојица од првих апостола.
И пред њега дођоше Јаков и Јован, синови Зеведејеви говорећи: учитељу! хоћемо да нам учиниш што те замолимо. А он им рече: шта хоћете да вам учиним? А они му рекоше: дај нам да седнемо један с десне стране теби а други с леве у слави твојој. Ето какве мисли и жеље испуњаваху ове ученике на самом предвечерју велике трагедије њиховог Учитеља! Ето како је отврдла и огрубела људска природа коју је Господ Исцелитељ тежио да облагороди и обоготвори! После толиког Његовог силног наглашавања да ће први бити последњи а последњи ирви; после толико понављаног учења о избегавању светске славе и првенства; после толико пута примером показаног смиривања пред вољом Божјом; и најзад после страшног предсказања Свога крајњег унижења и незаслуженог страдања, – ова двојица ученика, и то двојица од првих, усуђују се искати од Господа своју личну награду и своју личну славу! Гле, они се не задржавају мислима својим на предсказаним мукама Господа него само на предсказаној слави Његовој. Они захтевају за себе лавовски део те славе: један од њих да седне с десне а други с леве стране царствујућег Господа! Какви су то пријатељи које не муче пре свега предстојеће муке њиховог пријатеља? Ви сте пријатељи моји (Јов. 15, 14), рекао је Господ њима. А они се сада немарно односе према мукама Његовим и захтевају свој део, и то врло крупан део, оне славе коју Он има тек да стекне понижењем, знојем, крвљу, муком и болом. Они не нуде своје учешће у страдањима Његовим но само у слави Његовој. Али нашто оптуживати ову двојицу браће? Гле, све се ово збило, да би се открила дубока развраћеност природе људске. Јаковљево и Јованово искање славе, без мука, јесте искање свих Адамових потомака – увек исто искање славе без мука. Кад год је Господ говорио о Својој будућој слави стално је наглашавао и муке предходеће тој слави. Но апостоли Његови, као и сви други људи, желели су некако прескочити муке и ускочити у славу. Људима непосвећеним у тајну Христовог страдања ни до дан данас некако није јасна веза између страдања и живота, између муке и славе. Они би увек некако хтели да одвоје живот и славу од страдања и муке, и оно прво да благослове и усвоје а ово друго да прокуну и одбаце. То исто су покушали у овом случају Јаков и Јован. И овим својим покушајем они нису испољили само своју личну слабост но слабост човечјег рода уопште. А Господ је баш и желео, да ниједна слабост Његових ученика не остане неоткривена због опште користи целог човечјег рода, коме је Он и дошао као Лекар и Источник Здравља. Кроз апостоле је откривена слабост; на апостолима показан је метод Христовог лечења; на апостолима најзад објављено је и Христово здравље и сила. Овом приликом Господ је поново изнео пред ученике Своје слику страдања Свога и слику славе Своје. За синове Зеведејеве то је било искушење коме су они подлегли. Наиме: они су изабрали славу а одбацили страдање. Господ је хтео да исцеди и последњу кап гноја из душе Својих ученика пре него што се уздигне на Крст. Његове речи о страдању и прослављању дејствовале су као тежак притисак на душе ове двојице, и од тог притиска исцедио се последњи гној гордости из њихових душа. Ту духовну операцију Господ је вршио над Својим најомиљенијим пријатељима ради здравља њиховог и ради здравља нашег. Да нико од нас не помисли, да је већ исцељен од греховне раслабљености своје, ако се неко време уздржавао од зла, постио и чинио милостињу призивајући Господа Исуса у помоћ. Гле, ова два апостола су три године нераздвојно ходили с Господом у телу, гледали у Његово лице, слушали науку из Његових уста, посматрали Његова чуда, с Њим јели и пили, па ипак на крају крајева показали су код себе још неизлечене ране сујете, и самољубља, и земног телесног мудровања, и духовног непоимања. Они су још увек мислили не по хришћански него по јеврејски, тј. увек су још веровали у земаљско царство Месије, у Његову земаљску победу над непријатељима и у Његову светску славу и моћ, сличну слави и моћи Давида и Соломона. О, хришћанине, помисли и забрини се: како ћеш ти излечити себе од ових рана и како ћеш достићи савршенство смирења и покорности вољи Божјој кад ова два дивна брата нису могли то постићи ни кроз три године дана у непрекидном личном општењу са Живим Господом? Они су то постигли доцније када је огњени Дух Божји сишао у срца њихова и разгорео их љубављу према Христу. Тада они нису жудели за славом мимо страдања него су са стидом од своје раније сујете учествовали свим бићем у мукама Господа свога прикивајући драговољно срца своја на крст Пријатеља свога.
Но ослушнимо шта Господ одговара овим ученицима на њихову молбу: а Исус им рече: не знате шта иштете: можете ли пити чашу коју ја пијем, и крстити се крштењем којим се ја крстим? А они му рекоше: можемо. А Исус им рече: чашу дакле коју ја пијем испићете, и крштењем којим се ја крстим крстићете се; али да седнете с десне стране мени и с леве, не могу ја дати него којима је уготовљено. Како је преблаг и кротак Господ! Сваки обичан смртни учитељ испунио би се гнева према таквим својим ученицима, и викнуо би: идите од мене, јер сте неспособни за духовну науку! Три године вам говорим и објашњавам, а ви још увек говорите као неразумни! Међутим Господ им одговара јасно но ипак кротко и благо: не знате шта иштете. То јест: ви не мислите духовно но телесно; и не тражите славу Божју но славу своју. Ви још нисте начисто ко сам Ја и какво је царство Моје. Ви Мене још сматрате Месијом само народа израиљског, и Моје царство сматрате царовањем над тим народом. Зато се и усуђујете тражити првенство у таквоме царству. Но, гле, Ја сам Месија свих народа, и Спаситељ живих и мртвих, и Цар једнога царства невидљивог, у коме би сав човечји род представљао само један део истог. Безбројне ангелске војске радују се што се само могу назвати слугама у том царству. Серафимима и херувимима у подножју престола Божјег не пада ни на ум да ишту првенство у том царству. Последњи у царству Моме већи је и величанственији од највећих и најславнијих царева овога света. Не знате, дакле, шта иштете. Кад би ви знали царство Моје, ви не би мислили о своме рангу у њему него једино о путу који води истоме: о страдању и мукама о којима вам Ја и говорим увек и увек кад год говорим о царству. Зато да вас ја упитам о оном што је важније и корисније од ваших сујетних брига и жеља: можете ли пити чашу коју ја пијем, и крстити се крштењем којим се ја крстим! Господ овде мисли на чашу смрти и на крштење крвљу, тј. мучеништвом. Ово је треће крштење; прво је Јованово крштење водом, друго је Христово – водом и духом, а само некима даје се крштење крвљу, тј. мученички венац. Несумњиво да је крштење крвљу скопчано с највећом жртвом, али и с највећом славом. Овим крштењем имали су се крстити и апостоли Христови. Зато Господ и управља главну пажњу ученика на предстојеће им мучеништво. Јер ништа нема страшније ни душегубније него поклецнути у мукама и одрећи се Христа. Тек што је Јуда намирисао понижење и страдање свога Учитеља, он се Овога одрекао, и тиме погубио себе заувек. Јер и он је узалуд очекивао зацарење Христа у Јерусалиму, а с тиме и своју славу и добит, па кад је осетио да ће место круне Христос пре понети трнов венац, он се измакао и удружио са онима који су изгледали богатији и славнији у овом свету од Спаситеља.
На питање Христово Јаков и Јован без оклевања одговарају: можемо. Овај одговор доказује ипак, да је љубав њихова према Господу била велика. Несумњиво да је и ово страшно питање Христово о чаши и крштењу утицало на ову браћу, као горак лек на болесника, да се убрзо отрезне и да се убрзо застиде својих мисли о слави онда када је требало мислити о страдању. Недостижно вешт у руковању душама људским Господ је тако рећи тренутно обрнуо душе Јакова и Јована упутивши их од чежње за славом на припремање за муке и смрт. Како дивна и узвишена поука и за све нас хришћане! Кад год се ми уображењем дижемо у бесмртно царство Христово и лутамо мислима по њему тражећи у њему своје место и свој ранг, Господ нам упућује оно исто питање које је упутио синовима Зеведејевим, наиме: можете ли пити чашу Моју и крстити се крштењем Мојим? Он нас увек трезни и упућује да бринемо не о граду небесном у који још нисмо стигли него о путу који још стоји непређен између нас и тога града. Прво се морају чесно издржати све муке, па онда се тек улази у славу. Залуд сви наши снови о слави, ако нас неприправљене нападну муке и ми се одречемо Господа. Тада нас чека срам место славе, и вечна пагуба место живота. Блажени су сви они између нас који на питање Христово, да ли могу испити чашу муке за Њега, стоје у сваком часу готови с одговором: Господе, можемо! А о томе ко ће сести с десне стране Његове а ко с леве није важно за нас да знамо. Смирени Господ говори: то не могу ја дати. Тек кад васкрсне и вазнесе се Он ће као Бог бити Судија живим и мртвим. Сада пак док је још у смртном и непрослављеном телу, у скромном положају слуге целога света; и сада када тек стоји пред главном пробом Свога смирења и Своје савршене покорности вољи Очевој, пред ужасима понижења и страдања, Он не ће да опредељује и распоређује места и части у Своме будућем царству. Као човек Он неће да отима од Себе оно што Њему припада као Богу. Тек кад је испио Своју горку чашу и крстио се крвавим крштењем, пред самим Својим издисајем на Крсту, Он се усудио обећати Рај покајаном разбојнику. Да би таквим Својим држањем научио људе смирењу, и увек само смирењу, без кога би цела зграда спасења била саграђена без темеља. Изјава Господња не могу ја дати не може се никако тумачити у том смислу као да је Син Божји нижи од Оца по божанству у царству небеском, како су је неки јеретици тумачили. Јер Онај који је рекао ја и отац једно смо (Јов. 10, 30) није могао Себе опорицати. Речи не могу ја дати, могу се правилно протумачити само кад се тумаче по времену а не по вечности. У времену и у Своме пониженом чину телесног човека, и то још у тренутку пред највеће Своје понижење Господ Исус, по Својој доброј вољи и ради наше поуке и нашег спасења, није хтео притежавати сва она права и сву ону моћ коју је после, као васкрсли и прослављени Господ Победилац објавио. Тек кад је васкрсао, кад се прославио телесно, и кад је победио Сатану, свет и смрт, Господ је објавио Својим ученицима: даде ми се свака власт на небу и на земљи (Мат. 28, 18). Но целом овом тумачењу мора се додати још нешто што показује премудру и свевидовиту обазривост Господа у домостроју људскога спасења. Он хоће да покаже да у Бога нема пристрашћа, нема лицепријатија, јер Бог не гледа ко је ко (Рим. 2, 11). Хоће Господ да каже да апостоли не треба да буду толико самоуверени у своје спасење и прослављање само због тога што су се назвали Његовим апостолима. Јер и мећу самим апостолима може се наћи неко ко ће пропасти. Царство је уготовано свима онима који се у овом животу покажу достојни царства, без икаква обзира на звање и на спољашњу приближеност Христу, или на какву сродничку везу с Њим по телу, какву су имала ова два брата, Јаков и Јован. Смирење до самопрезрења и страдање до смрти – то су две лекције које Господ хоће да усади у срца Својих ученика почупавши из њих коров гордости, самомњења, самопрецењивања и сујете.
И чувши то десеторица почеше се срдити на Јакова и Јована. Срдња десеторице на ону двојицу није долазила због њиховог духовнијег и узвишенијег поимања царства Христовог од поимања Јаковљева и Јованова него из просте људске зависти. Јер зар би се дало и замислити да је Јуда издајник имао узвишенији појам о Христу и Христовом царству него ли Јаков и Јован? Зашто Јаков и Јован да уздижу себе над нама осталим? То је било притајено питање, то и главна побуда срдње и протеста десеторице против двојице. Својом завидљивом срдњом десеторица апостола и нехотично су се показали једномишљеници са Јаковом и Јованом у поимању, односно непоимању, духовног царства Христовог и Христове небеске славе. Но познато је, да Господ Исус није бирао најмудрије од мудрих овога света за своје ученике него, напротив, готово најпростије од простих. Он је то намерно чинио, да би се и у томе показала сила и величина небесног Јунака. Он је изабрао најмање, да од њих направи највеће; изабрао је најпростије, да од њих направи најмудрије, изабрао је најслабије, да од њих направи најмоћније; изабрао је најпрезреније, да од њих направи најславније. И у томе тешком задатку Господ је успео исто онако сјајно као у свему осталоме. И у томе се показала не мања Његова сила и чудотворство него и у стишавању буре и умножавању хлеба. Откривајући нам слабост ученика Христових богодухновени јеванђелисти постижу тиме двојак циљ: прво, кроз то они откривају и наше сопствене слабости; и друго, показују величину силе Христове и мудрост Његовог метода у лечењу и спасавању људи.
Сада када су и осталих десет ученика пројавили своје непоимање славе Христове и у исто време своју неизлеченост од обичне земаљске завидљивости, Господ искоришћује прилику да их све једанпут више поучи смирењу.
А Исус призвавши их рече им: ви знате да они који се сматрају да владају народима господаре над њима, и великаши њихови владају над њима. Али међу вама да не буде тако; него који хоће да буде већи међу вама, нека вам служи. И који хоће да буде први међу вама, нека буде свима слуга. Ево новог поретка ствари! Ево новог друштвеног устава, непознатог и нечувеног у паганском свету пре Христа! Међу незнабошцима господари су господарили силом и великаши владали ауторитетом своје власти, или порекла, или богатства. Они су господарили и владали, а остали сви њима се покоравали из страха и служили са трепетом. Они су се сматрали првим и старијим и узвишенијим и бољим зато само што су се положајем, и влашћу и чашћу уздизали над осталим људима. Положај и сила и богатство били су мерилом првенства међу људима. То мерило Господ Исус одбацује и установљава служење као мерило првенства међу Својим верним. Није први онај кога на узвишењу највише људских очију виде но онај кога највише срдаца људских по добру осећају. Круна не даје првенства сама по себи нити богатство и сила дају старешинство у хришћанском друштву. Звања и положаји празне су форме, ако нису испуњени корисном службом људима у име Христово. Сви спољашњи знаци и симболи првенства представљају само шаренило за гледање, ако првенство није заслужено службом и правдано службом. Ко се силом држи на врху, држаће се за мало, а кад падне само ће се на дну моћи задржати. Ко богатством искупљује своје старешинство, примаће почасти са језика људског и из руку људских, но заједно с тим и презрење из срдаца људских. Ко силом стоји узвишен над људима, стојаће над вулканом мржње и зависти, док се вулкан не провали и он у њему не пропадне. Али међу вама да не буде тако, заповеда Господ. Јер такав поредак није од добра него од светлости; а ви сте синови светлости. Међу вама нека царује првенство љубави и нека влада старешинство љубави. Онај између вас ко највише служи браћи својој из љубави тај је први у очима Божјим, и његово је првенство трајно и у овом и у оном свету. Смрт нема власти над љубављу нити над тековинама љубави. Ко љубављу стекне првенство у овоме животу, тај ће га задржати и у оном; и неће му се одузети него ће се још увећати и потврдити потврдом која не гине.
Ко иоле зна колико је зла свету донела, и дан данас доноси, борба о првенство, тај ће схватити како је благотворна ова наука Христова. Њом се уноси највећи и најблагословенији преврат у друштво људско од када друштво људско постоји. Удубите се само у мисао, како би било људима, кад би се равнали и врстали по величини службе и љубави наместо што се равнају и врстају по сили, богатству, раскоши и спољашњем знању? О, колико би и колико оних који се сматрају последњим постали првим! О каква би радост завладала срцима људским, и какав ред и мир и хармонија! Свак би се утркивао да послужи другима место да завлада над другима. Свак би пожурио да да и помогне место да отме и одмогне. Свако срце било би испуњено радошћу и светлошћу место злурадости и таме. Тада би ђаво са свећом тражио по свету безбожника, и не би га нашао. Јер где љубав царује, ту је Бог видан и јасан за свакога. А да ова наука није утопија и неостварљива сањарија, показују Христове завршне речи у данашњем јеванђељу: јер син човечји није дошао да му служе него да служи, и да даде душу своју у откуп за многе. Господ наш није дао људима ниједну заповест коју Он сам није до савршенства испунио, и тако оставио пример за углед свима. Заповест о служби људима Господ је испунио целим животом својим на земљи, не, него чак и начином доласка Свога на земљу, па Својом смрћу, па најзад Својом несусталом човекољубивом делатношћу за људски род кроз Духа Светога после Своје смрти и Свога преславног васкресења. Својом смрћу Он је дао живот у откуп за многе. Он не каже за све него за многе, што значи, да Његову љубав неки неће прихватити нити Његово жртвовање оценити. Његова служба из љубави иде до страдања и до смрти. Јер ко служи из љубави, а не по некој нужди, тај не преза ни од смрти. И зато што Христова служба људима није ограничена ни временом, ни страдањем, ни смрћу, – зато она има карактер савршене откупне жртве. Таквом Својом службом Господ је искупио људе од власти ђаволске, од греха и смрти. Но такву службу Господ не би могао ни отпочети ни свршити без превеликог и ненадмашног смирења Свога. Будући први од вечности Он је себе учинио последњим, јавивши се у свету као слуга и роб, да би кроз службу људима дошао опет до Свог ненадмашног првенства и тиме показао људима пут ка истинитом првенству, ка благородном и трајном старешинству. Једни су људи примили к срцу овај пример Сина Божјега, и по Његовом примеру а у Његово име потпуно се предали служби људима из љубави, а други су презрели Његов пример и Његову науку. Шта је било са првима а шта са другима? О томе нас учи историја Христових апостола.
Јуда је одбацио и науку и пример Христов и завршио је овај живот срамно и стидно, обесивши се, а осталих једанаест који примише к срцу речи данашњег јеванђеља о смирењу и пођоше подражавати Учитељев пример службе из љубави прославише се и на земљи и на небу, и у времену и у вечности. Као Јуда прошли су и сви они који су одбацили науку и пример Христов; а као осталих једанаест апостола прошли су и сви они који спасоносну науку усвојише и ненадмашни пример подражаваше. Хиљаде Јуда однеговала је земаљска историја човечанства, но и хиљаде хиљада православних и верних ученика и следбеника Господа нашег и Спаса Исуса Христа. И као што је Господ победио на крају Своје кратковремене земаљске историје, тако ће Он победити и на крају целокупне и дуготрајне историје света. Војска спасених и прослављених следбеника Његових биће несравњиво већа од војске Његових противника а ђаволских пријатеља и богоборника. О, да би се и ми нашли у војсци спасених и прослављених! О, да би се и на нас смиловао Господ Исус у последњи дан, када сунце земаљско једном зажмури, да никад више не прогледа! Сладосни и животворни, Господе, опрости нам грехе наше пре тога дана! Презри сва наша дела као нечиста и ништавна и спаси нас само по Твојој неизмерној милости, по којој си и дошао на земљу да нас недостојне спасеш. Теби нека је слава, Господе Велики и Дивни, заједно са Оцем и Духом Светим – Тројици једнобитној и неразделној, сада и навек кроза све време и сву вечност. Амин.

Владика Николај

**********************************

Аудио библиотека: Плодот на постот

**************************************

 

Четврта недела од Чесниот Пост. Недела на Св. Јован Лествичник

Шестнадесетгодишен този подвижник отишъл на Синайската планина и се подвизавал под ръководството на авва Мартирий. Накратко животът му може да се определи: пост, молитва, сълзи на умиление, всенощни бдения.

Той е написал книга под заглавие “Лествица” (стълба) за духовно съвършенство. В 33 степени или стъпала той представя стълбата на християнските добродетели, за първа от които определя смирението, без което стълбата ще рухне.

През Великия пост Църквата припомня тази стълба на християнското съвършенство, по която приканя верните с молитвите на този подвижник да се излачват по пътя на духовното съвършенство.

Неделно литургийно свето Евангелие и Апостол:
Марк Зачало 30 (9:17-31)
Евр. 6:13-20. И на светията Еф. 5:9-19

Молитва и пост! Това е лекарството, това е оръжието, което Сам Господ Иисус Христос ни даде срещу поднебесните духове на злобата, за да помогне на неверието ни.

Секоја од неделите на Великиот пост е посветена на определен настан, личност или мотив. Оваа недела Црквата се потсетува на сведоштвото на св. Јован за потребата од вистинска духовна борба („до крв“) за влегување во Царството Божјо. Исто така, овој мотив слуши за поттик на верните кон целта на нивниот подвиг во постот, зашто според Господа, само „оние кои издржат до крај ќе бидат спасени“ (Матеј 24,13).

**********************************

 

Тропар

Оче Јоване, кој на небесата засветли со добродетели,

а засаден на сигурна почва, набожно се искачи до неизмерната

длабочина на богосозерцанието; а откако ги победи лукавствата демонски,

ги штитиш луѓето од нивните напади, скало на добродетелите;

и сега се молиш да се спасат слугите твои.

Кондак

На висина од воздржанието Господ навистина

те положи, како ѕвезда вистинска, која ги осветлува

краиштата на земјата, наставниче, оче наш Јоване.

*****************************************

17. Тогаш еден од народот одговори и рече: „Учителе, го доведов при Тебе сина ми, во кого има нем дух;
18. и секогаш, каде и да го фати, го кутнува, и тој се запенува, и крцка со забите, и се здрвува. И им кажав на учениците Твои да го изгонат, но тие не можеа.”
19. А Исус одговори и рече: „О, роде неверен, до кога ќе бидам со вас? До кога ќе ве трпам? Доведете го при Мене!”
20. И кога го доведоа кај Него – штом го виде, веднаш духот го стресе; и тој падна наземи и се валкаше запенет.
21. Го праша Исус татка му: „Колку време има откако станува тоа со него?” Тој одговори: „Од детинство;
22. и многупати духот го фрлал во оган, и во вода, за да го погуби; но, ако можеш, смили се над нас и помогни ни!”
23. А Исус му рече: „Ако можеш да поверуваш? Сè е можно за оној што верува!”
24. И одеднаш таткото на момчето извика и со солзи рече: „Верувам, Господи, помогни му на моето неверие!”
25. А Исус, штом виде дека се собра многу народ, му забрани на нечистиот дух и му рече „Дух нем и глув, Јас ти заповедам: излези од него, и не влегувај веќе во него!”
26. И кога извика, силно го стресе и излезе; а момчето беше како мртво – така што мнозина велеа дека умрело.
27. Исус, пак, откако го фати за рака, го исправи; и тоа стана.
28. И кога влезе Исус во една куќа, учениците Негови Го прашаа насамо: „Зошто ние не можевме да го истераме?”
29. Им одговори: „Тој род си ништо не може да се истера, освен со молитва и пост.”
30. И кога излегоа оттаму, минеа преку Галилеја; и Он не сакаше некој да разбере.
31. Оти ги учеше учениците Свои и им велеше дека Синот Човечки ќе биде предаден во човечки раце, и ќе Го убијат, и на третиот ден по убивањето ќе воскресне.

****************

13. Бог, кога му ветуваше на Авраама, бидејќи немаше ништо поголемо, во што би се заколнал, се заколна во Себеси,
14. велејќи: „Навистина ќе те благословам и преблагословам, ќе те размножам и преумножам”,
15. и така, со долго трпение, тој го доби ветеното.
16. Луѓето, пак, се колнат во погорно од себеси, и клетвата како потврда на секоја нивна препирка тура крај.
17. Затоа Бог, кога на наследниците на ветувањето сакаше нарочно да им ја покаже Својата неизменлива волја, посведочи со клетва,
18. та преку две неизменливи работи, во кои не е можно Бог да излаже, да имаме голема утеха и ние, кои што прибегнуваме да се прифатиме за надежта, што ни е дадена,
19. а која е за нашата душа цврст и сигурен ленгер, и кој влегува дури зад завесата,
20. каде што Исус за нас влезе најнапред, откако стана вечен Првосвештеник по чинот Мелхиседеков.

*********************

9. Зашто плодот на Духот се состои во секое добро, правда и вистина –
10. и испитувајте сè што Му е на Бога угодно!
11. Не учествувајте во бесплодните дела на темнината, туку изобличувајте ги!
12. Оти за она, што го прават нечестивите скришум, срамно е и да се зборува.
13. А сè, што е за изобличување, светлината го открива; бидејќи сè што е јавно, светлина е.
14. Затоа е речено: „Стани ти што спиеш, +воскресни од мртвите, и Христос ќе те осветли!”
15. Па така, гледајте, колку внимателно треба да постапувате: не како неразумни, туку како мудри;
16. ползувајте го времето, зашто дните се лукави.
17. Затоа немојте да бидете нерасудливи, туку распознајте што е волјата Божја!
18. И не опивајте се со вино, од кое произлегува блуд, но исполнувајте се со Дух,
19. усовршувајќи се со псалми и славословија и духовни песни, пеејќи и воспевајќи Го Господа во срцата ваши;

****************************************

Свети Јован го умртвуваше телото додека беше жив, Затоа сега живее вечно, иако е мртов по тело.
Во списот Рајска скала (Лествица), што ни го остави, Ни го опишува својот пат на искачување (кон небото) Јован умре во триесеттиот ден.

Кога тој имаше 16 години, бидејќи беше остроумен, се принесе себе си како света жртва на Бога, кога се искачи на Синајската Гора. Потоа, по 19 години, се предаде на безмолвие за време од 40 години, во манастирот Палестра, на местото наречено Тола, горејќи секогаш со љубов кон Бога. Јадеше се што беше дозволено според заповедите, но мошне умерено, совладувајќи ја мудро горделивоста. Но кој ќе го опише изворот на неговите солзи? Спиеше само колку да не ја повреди природата со бдеењето. Неговата молитва беше pостојана, а љубовта кон Бога неизмерна. Живеејќи така богоугодно, ја напиша и книгата Лествица (Рајска скала), во која го изложи своето учење за духовното усовршување, како и други книги, и се упокои во Господа.

По неговите молитви, Боже, помилувај нѐ и нас и спаси нѐ.

Извор.

*****************************

Недела на св. Јован Лествичник. Зошто Црквата (токму) него го поставува среде постот како најсвета икона, за сите да гледаме во него? Јован Лествичник. Кој е тој? Човекот кој живеел и ја напишал Рајската лествица (=скала). Кој го доживеал воздигнувањето на човекот од пеколот до Небото, во Рајот. Тој ја доживеал лествицата од земјата до Небото, лествицата која се протега од дното на пеколот човечки до врвот на Рајот. Ја доживеал и напишал. Многу образован, многу учен. Ја водел својата душа по патиштата Христови, ја водел сè од пеколот до Рајот, ја водел сè од ѓаволот до Бога, ја водел сè од гревот до безгрешноста. И сето тоа богомудро ни го опишал, што (тоа) човекот доживува борејќи се со секој еден ѓавол (кој стои) позади гревот.

Рајската лествица – што е тоа? Тоа се светите добродетели, светите евангелски добродетели: смирение, вера, пост, кротост, трпение, благост, добрина, милосрдие, вистинољубие, христољубие, христоисповедништво, страдање за Господа Христа. Ете и уште многу други свети новозаветни добродетели. Секоја заповед од Господа Христа, тоа е добродетел, браќа. Ја исполнуваш ли, ја извршуваш ли, на пример, Неговата заповед за постот, ја вршиш ли, ја извршуваш ли? Постото е света добродетел, скалило на лествицата од земјата до Небото. Постот, славниот пост, дури (е) и цела лествица од земјата до Небото. Секоја добродетел е мал рај, секоја добродетел ја негува душата, ја облажува, во твојата душа воведува божествена небесна милост. Секоја добродетел (е) златно и дијамантско скалило во лествицата на твоето спасение која се протега меѓу земјата и Небото, се протега меѓу твојот пекол и твојот Рај. Секоја добродетел…
Извор: http://agapi.mk/nedela-na-sv-jovan-lestvicnik/

*********************************

Преподобниот Јован Лествичник се подвизувал на познатата гора од старозавените раскази – Синај. Светата планина Синај служела како прибежиште на христијанските подвижници од средината на III век, коишто се криеле поради прогоните. Во IV век, кога прогоните на христијаните престанале, монаштвото на Синајската Гора доживеало процут. Отшелниците биле привлекувани на тоа место од светите спомени за големите старозаветни настани што се случиле тука, но и од самата пустиња. Патешествениците раскажуваат дека не може да се најде попусто место од Синајскиот Полуостров. Дури ни дивите ѕверови не останувале таму долго време, а случајните дојденци од Арапската Пустина брзале да стасаат до ретките места на кои живееле луѓе. На Синајската Гора постоеле места коишто биле исклучително погодни за отшелничко подвижништво, и во едното од нив (Тола) низа години се подвизувал Јован Лествичник. До доаѓањето на Јустинијан I на престолот, синајските подвижници немале манастир, туку само една масивна тврдина и еден мал храм близу до неа, изградени од равноапостолката Елена. Во 557 година, за време на императорот Јустинијан, на молба на монасите, тука бил изграден манастир.

Свети Јован дошол на Синај на 16-годишна возраст, привлечен од славата на монашкиот живот на синајските подвижници. За родното место на Јован не знаеле дури ни неговите современици. Така, монахот Даниил раскажува: „Кој град и која земја го одгледале и воспитале овој доблесен подвижник, пред да започне да се подвизува, точно и веродостојно не можам да ви кажам.“

 

Учител и раководител на преподобниот Јован – како што ни кажува во врска со тоа Синхрон – бил ава Мартириј. Во денот кога ава Мартириј го извршил чинот на монашки потстриг над дваесетгодишниот Јован, ава Стратигиј претскажал дека [Јован] ќе стане голем светилник на вселената – што подоцна и се исполнило.  

Во тек на 19 години преподобниот Јован го извршувал подвигот на своето спасение во послушанието спрема својот духовен отец, но потоа бил принуден да го напушти овој спасителен пат, зашто духовникот преминал во вечниот живот. Откако го испратил како свој застапник пред Небесниот Цар – како што пишува за тоа монахот Даниил – Јован заминал во арената на безмолвието, вооружен со молитвите на својот учител како силно оружје „за разурнување на тврдини“.

За своето осамено подвизување Јован избрал едно крајно пусто место, наречено „Тола“, до кое од храмот се стасувало за два часа пешачење. Тој го напуштал осаменото место само за време на празници, кога доаѓал во храмот на богослужба.

Во својата пустина преподобниот поминал 40 години во подвизи, исполнет со Божествена љубов, постојано разгоруван од нејзиниот оган. Кој би можел да ги опише со зборови подвизите на преподобниот Јован, коишто тој ги извршувал тајно? Но, како што од малите нешта се познаваат големите, така и спореед некои белези на неговите дела дознаваме за добродетелниот живот на преподобниот. Тој јадел сè што не било забрането со монашките завети, но во крајно мало количество. Со јадењето секаква храна тој ја победувал гордоста; тој го правел тоа за да не се превознесува во умот поради своето испосништвото, а со минималното количество храна Што ја земал, ја смирувал господарката и мајката на сластољубивите страсти, односно прејадувањето, зашто со самата оскудност на трпезата ì заповедал: „замолкни, престани“. Преку пустинскиот живот и со оддалечувањето од заедничкиот живот со луѓето, преподобниот го гасел пламенот на плотската печка, така што на крајот ја покрил со пепел и наполно ја згаснал. Среброљубието, коешто свети апостол Павле го нарекува идолопоклонство, овој доблесен маж машки го победувал, давајќи милостиња и откажувајќи се дури и од она Што му било најнеопходно. Мрзеливоста и неработењето, коишто ја ослабнуваат и умртвуваат душата, ги преобраќал во бодрост и во труд со осилото на потсетувањето на смртта. Тој ги раскинувал врските и синџирите на секоја страст и на секое чувство на похотливост, поврзувајќи се со нематеријалните врски на скрбта и на солзите; а раздразливоста уште порано кај него била умртвена преку послушанието. Ретко посетувајќи некого, а уште поретко говорејќи нешто, тој ја умртвувал пијавицата на славољубието.

„Што да кажам – продолжува монахот Даниил – за неговата победа над гордоста? Што да кажам за големата чистота на срцето, чиј почеток овој нов Веселиил ја поставил со послушанието и којашто ја завршил Господ, Царот на небесниот Ерусалим, удостојувајќи го со своето присуство – зашто без Неговото присуство не можат да бидат победени ѓаволот и неговите орди. Но, каде во тој венец на пофални зборови – продолжува Даниил – што му го плетеме на преподобниот Јован, да го ставиме изворот на неговите солзи, каков што ретко се среќава кај другите? И денес е познато скришното местото кадешто ги пролевал солзите: тоа е една многу тесна, осамена пештера во планината, којашто се наоѓала на доволно големо растојание од ќелијата на Јован и од другите ќелии, за да не го чуе некој додека плаче, и со тоа да му го препречи патот на славољубието. Таа ќелија, во која Јован често престојувал, станала блиска до небото со плачот, ридањето и со повикувањето на Бога, какви што можат да се слушнат само од оние коишто ги сечат со нож или ги горат со нажежено железо, или им ги вадат очите.

Спиел само толку колку што било потребно да не го изгуби разумот со прекумерно бдеење. Пред да заспие, долго се молел и пишувал книги – така, на пример, ја нашишал и книгата наречена “Лествица”, поради која и самиот бил наречен Лествичник. Пишувањето книги му служело на Јован за прогонување на унинието. Но, и целиот негов живот бил непрестајна молитва и беспримерна љубов спрема Бога; зашто, дење и ноќе, созерцавајќи Го Бога како во огледало, во чистота и во непорочност, не сакал, или поточно кажано, не можел да се насити од тоа созерцание.“

***

Еден монах, по име Мојсеј, ревнувајќи по добродетелниот живот на преподобниот Јован, го молел да го прими за свој ученик, за да се научи од него на вистинска мудрост. За поткрепа на својата молба, Мојсеј замолил и некои угледни старци да се застапат за него. Тие го убедиле Јован да го прими Мојсеј за свој ученик. Уште во самиот почеток, Јован му наложил на Мојсеј да пренесува земја од едно место на друго, за да ги полни леите со зеленчук. Мојсеј, кога заминал на посоченото место, трудољубиво го исполнувал тоа што му било наложено. По ручекот, кога жештината била најголема, Мојсеј легнал во сенката на еден голем камен за да се одмори, и заспал. Но Господ, на кој не му е угодно Неговите слуги да се изложуваат на скрб, го запазил Мојсеј од ненадејна смрт, а свети Јован го избавил од жалост. Во тоа време преподобниот Јован се наоѓал во својата ќелија, и ете – го совладал лесен сон: а во сонот видел еден прекрасен маж, кој со прекор му рекол на Јован:

– Ти, Јоване, спокојно спиеш  тука, а во исто време Мојсеј се наоѓа во опасност.

Преподобниот веднаш станал и почнал со сето срце да се моли за својот ученик. Вечерта, кога ученикот се вратил од својата работа, Јован го запрашал:

– Да не ти се случило нешто непријатно и ненадејно?

Тој одговорил:

– По ручекот задремав во сенката под еден голем камен. Каменот ненадејно попушти и падна. Ќе ме згмечеше доколку не се иставив навреме, зашто еден миг пред тоа ми се пристори дека ти, оче, ме викаш.

Смиреномудриот Јован го прославил Бога за тоа чудесно спасение на својот ученик од ненадејна смрт, но ништо не му кажал на Мојсеј за своето видение.

***************************************

ВЛАДИКА МЕТОДИЈ: ВЕРУВАМ ГОСПОДИ, ПОМОГНИ МУ НА МОЕТО НЕВЕРИЕ!

(Мк 9,17-29)

Чудото со исцелувањето на момчето коешто од своето детство боледувало од нечист дух, е поучно заради многу нешта и на многу начини. Најпрвин го гледаме Господ како тагува заради нашата немоќ вистински да поверуваме. Истовремено, со тоа нé поучува дека ако човек не работи, не се труди да ја зацврсти својата вера, тогаш навистина случајот е безнадежен. Зашто нам навистина не ни е возможно да живееме без вера. Не верувајќи, човекот е играчка и во рацете на демоните и во рацете на сите поднебесни стихии и сили. Цврстата вера, пак, е нашата цврста котва, како што вели денешното апостолското четиво, со којашто опстојуваме во вистинската природа, во здравјето, во разумот, во благочестието, во просветеноста, во сето она со што Бог нè украсил, создавајќи нè според Својот образ.

Луѓето, пак, оддалечувајќи се од Бога и губејќи го тој голем дар на верата, живеат подјаремени под стихиите на овој свет, сомневајќи се во сè, во себеси, во луѓето околу себе, па дури и во Бога. Тие во толкава мера се затвараат во своето неверие и недоверба, што е невозможно дури и да примат помош во најтегобните моменти од својот живот. Учителе, го доведов при Тебе сина ми, во кого има нем дух; и секогаш, каде и да го фати, го кутнува, и тој се запенува, и крцка со забите, и се здрвува. И им кажав на учениците Твои да го изгонат, но тие не можеа. Со овие зборови таткото Му се обрати на Христа, обидувајќи се да го оправда своето неверување со немоќта на учениците Господови. Но, благодатта не делува таму кадешто верата е мртва. Токму затоа Спасителот не кон учениците, туку кон народот и особено кон татакото на болното момче се обраќа со зборовите: О, роде неверен, до кога ќе бидам со вас, до кога ќе ве трпам! Но, и овој прекор не го растопи каменот на сомнежот во човекот. Тоа го разбираме и преку настроението со кое таткото на момчето, иако имајќи огромна потреба од помош за своето чедо, Му пристапи на Христа, велејќи: Ако можеш, смилувај се над нас и помогни ни! Му се обрати со: ако можеш,– на Оној Кој сè може, а тоа ние го знаеме само преку нашата вера.

И навистина целата скепса, сето неверие на овој свет, јасно се забележува имено во агонијата на постојаното прашување и испитување дали навистина Бог може, дали може сè? Ако може, тогаш нека помага. Ако може, тогаш е добредојден да ја исполни секоја човечка желба. Целата надеж не им е восредоточена во милоста Божја, во долготрпението Божјо, во цвстата увереност дека навистина Бог прво нè создал и ни го дал овој живот, а потоа и нè лекува од секаква немоќ, дека Бог е Создател и Промислител на сето она што постои – туку само во постојаното искушување на силата Божја. Токму затоа и овие зборови се мошне симптоматични. Овој човек имаше сè што му беше потребно за да биде добар родител, освен верата, макар верата како синапово зрно која што му беше насушна за да му помогне на својот син, и на себеси, се разбира. Но, Христос покажувајќи го најпрвин своето смирение, а потоа и својата божествена моќ, како вистински Искупител и Спасител, го излекува, наредувајќи му на духот да излезе од момчето. Но, и како вистински Учител му го покажа на таткото и на насобраниот народ вистинскиот начин на кој се стекнува здравјето и исцелувањето.

Ако можеш да поверуваш,– рече Тој – сé е возможно за оној којшто верува! Значи, нашата моќ, нашата сила доаѓа токму од верата во Божјата сила и моќ. Човекот Му се обраќа на Бога со апсурдното ако можеш. Бог, пак, на таа наша маловерна бесмислица одговара со истите зборови: ако можеш, ако можеш да поверуваш,– ставајќи ја во нашите раце можноста да соучествуваме во Неговата креативност, во Неговиот Домострој на спасението. Оттука произлегува и објаснувањето на сите натчовечки сили во нас. Силата да љубиме. Силата да проштеваме. Силата да правиме чуда. Да познаваме како што сме познати – прозорливоста, итн.

Сè преку верата којашто се зацврстува со навидум едноставните, меѓутоа суштински орудија за кои Господ ги поучуваше апостолите: Тој род не се изгонува со ништо друго освен со пост и молитва. Воздржување од секаков грев и духовна нечистотија, и постојано пребивање на умот во богомислие, постојано созерцување на силата на Божјото име.

Тие нешта овој свет суштински не ги прифаќа. Им дава различни имиња, им дава различни форми и функции, во контекст на верувањата и идеологиите според умот човечки. Се обидува да создаде нивни сурогати подобни на самоугодувањето и обожувањето на телото. Меѓутоа вистински светот никогаш не ги прегрна ни постот, ни молитвата. Исто онака како што не ги послуша зборовите на Спасителот. Затоа и вистинската припадност кон Црквата, кон Христовото стадо, се остварува не преку номиналната припадност, не преку вербалното поистоветување, туку преку подвигот во постот и молитвата, кои се алфа и омега на нашиот добродетелен живот. Или со еден збор, преку исполнувањето на законот Божји.

Постојано живеејќи во одмереност, во внимавање на она што го расудува и разбира нашиот ум, на она што се случува во срцето, и секако непрестаниот труд за очистување на умот, очистување на срцето преку преобразувањето на страстите и ревносното богомислие, преку постојаната заедница на умот со името Божјо. На тој начин за нас сè е можно, тогаш верата покажува вистински дела, тогаш верата прави чуда, стекнуваме онаква вера со којашто му беше можно не само на Господ да оди по водата, туку и Петар да го следи на тој чудесен пат, сè до оној момент кога се поколеба во својата вера. Поучувајќи се од овој едноставен пример  на исцеление, и истовремено огромно чудо, многу природно и едноставно за Оној, Којшто ја има власта над сè,– да разбереме дека во тие едноставни нешта, дури и во секој чекор  што ќе го направиме во животот, во славата Божја, учествува педагогијата Христова. Таа нè прави силни и нè обдарува со духовно познание, кое едноставно го нарекуваме вера. Вера во Бога. Амин.

отец Методиј Златанов

***************************************

ЧЕТВЪРТА НЕДЕЛЯ НА ВЕЛИКИЯ ПОСТ

Автор: Шумадийски епископ Йован (Младенович)
Източник: http://www.svetiapostoli.com
Превод: Татяна Филева

Беседа

Евангелие от Марко 9:17-31

Историята за изцелението на обхванатия от ням дух, за когото ни разказва днешното Евангелие, се среща и у Матей 17:14-21 и Лука 9:37-43. Но тъй като у последните двама се говори само за същността на това събитие, у Марко са изложени и всички негови подробности. Немият бесноват, за когото четем в днешното Евангелие, Спасителят е излекувал веднага след слизането Си от Тавор, където се преобразява, затова във връзка това събитие у Марко трябва да се чете и 14-ти стих на същата глава.

При тълкуването на това Евангелие няма да говорим за бесноватите, защото за тях, както и за разслабените, и изобщо за злите духове, става дума в тълкуванието на Евангелието, което се чете в Двадесет и третата неделя след Петдесетница [1].

В онова време един човек дойде при Иисус и рече: Учителю, доведох при Тебе сина си, хванат от ням дух: дето и да го прехване, тръшка го, и той се запеня, и скърца със зъби, и се вцепенява. Говорих на учениците Ти да го изгонят, ала не можаха.

Бащата на болното дете нарича този дух ням, защото той възпрепятствал не само слуха, но и говора на неговия син. Този изстрадал баща довел своя син при Спасителя, но тъй като Господ точно по това време бил на Тавор, той го показал на учениците и ги помолил да избавят сина му от тежкото страдание.

Както се вижда от неговите думи, Христовите ученици не могли да му помогнат, и това било поради неговата слаба вяра, както ще видим от отговора на Спасителя. Но това пак довело до разгорещен спор между учениците и книжниците, които казвали, че учениците не са могли да изцелят болния поради недостатъчната сила на техния Учител, с което порицавали и Неговото всемогъщество. Но в това време дошъл и Спасителят и като изслушал бащата, в отговор му казал: О, роде неверен, докога ще бъда с вас? докога ще ви търпя? Доведете го при Мене! И доведоха го при Него. Щом бесният Го видя, духът го стресе; той падна на земята и се валяше запенен.

С думата роде Спасителят укорява мнозина, тъй като имало много юдеи, които, както и този баща, не вярвали в Неговото всемогъщество, въпреки че били свидетели на толкова Христови чудеса. А за да не си помислят околните и за Него, както и за учениците, че не може да помогне на болния, Спасителят заповядал да Му доведат болния, та неговото изцеление и всемогъществото на Христос за станат явни за всички. Между другото, Спасителят позволява на духа и този път да мъчи болния, за да видят всички присъстващи от какви страшни мъки предстои да се спаси.

И попита Иисус баща му: колко време има, откак му става това? Той отговори: от детинство; и много пъти духът го хвърляше и в огън, и във вода, за да го погуби; но, ако можеш нещо, смили се над нас и ни помогни.

Спасителят задава този въпрос не защото не е знаел откога страда болният, а за да се уверят и околните, че немият дух е можел да погуби страдалеца, ако Бог не го беше пазил. А думите на бащата ако можеш нещо ясно показват неговата слаба вяра в Христовата сила, и именно тази слаба вяра била причината, поради която учениците не са могли да излекуват болния.

И затова Иисус му рече: ако можеш да повярваш, всичко е възможно за вярващия. И веднага бащата на момчето викна и със сълзи казваше: вярвам, Господи! помогни на неверието ми. А Иисус, като видя, че се стича народ, запрети на нечистия дух и му рече: дух неми и глухи, Аз ти заповядвам: излез из него, и не влизай вече в него! И духът, като изкрещя и го стресе силно, излезе; а момчето стана като мъртво, та мнозина казваха, че то е умряло. Но Иисус, като го хвана за ръка, изправи го; и то стана.

С думите ако можеш да повярваш, Спасителят укрепява слабата вяра на нещастния баща, който, усещайки своята слабост, със сълзи вика за помощ: Господи, помогни на неверието ми.Но точно по това време имало и много народ, който се събрал, за да види какво ще стане, а Спасителят, за да избегне похвалите от страна на народа, веднага изгонил духа и така спасил болния. В същото време забранява и на духа, за да не се върне отново в болния, защото знаел, че поради слабата вяра и на бащата, и на сина, духът можел отново да се върне в него, и тогава и бащата, и присъстващите могат да си помислят, че болният не е напълно излекуван.

И като влезе Иисус в една къща, учениците Му Го попитаха насаме: защо не можахме ние да го изгоним? Отговори им: тоя род с нищо не може да излезе, освен с молитва и пост.

Учениците се обръщат към Спасителя с този въпрос, защото, след като не могли да излекуват болния, те се страхували да не са изгубили властта, която Господ им е дал против нечистите духове. И Спасителят пред събралото се множество народ казва, че причина за това е слабата вяра на страдащите. И както тогава укорил не само тях, но и мнозина, така и сега казва на учениците, че и те са виновни, защото, докато Той бил на Тавор и те останали сами, прекарали това време не в пост и молитва, а в препирни с книжниците и фарисеите. Впрочем Той не искал да ги укори явно, защото те били бъдещите учители на вселената. И така, за осъществяването на своята цел всеки проповедник трябва да се обогатява не само със знание, но и средствата на поста, молитвата и християнските добродетели. Да обогатява сърцето си с всичко това, защото само така ще може да преодолее всички препятствия по пътя на своето високо призвание и да обърне грешниците към Христос и пътя на спасението.

И като излязоха оттам, минуваха през Галилея; и Той не искаше някой да узнае. Защото учеше учениците Си и им казваше, че Син Човечески ще бъде предаден в човешки ръце, и ще бъде убит, и на третия ден след убиването ще възкръсне.

Минавайки през Галилея, Спасителят не искал никой да знае за Неговия път, защото по този път говорел на учениците за Своето страдание. Не искал за Неговите страдания да знае никой, освен учениците Му, защото това не било в съответствие с тогавашното разбиране за Месия. А и самите ученици, разбирайки смъртта на Спасителя, не разбирали и Неговото възкресение, поради което евангелистът казва: учениците се питаха един други, що значи това: да възкръсне от мъртвите, а след Христовото Възкресение разбрали и това, защото Лука казва:Ето това е, за което ви бях говорил, когато бях още с вас, че трябва да се изпълни всичко, писано за Мене в Закона Моисеев и у пророците и в псалмите. Тогава им отвори ума, за да разбират Писанията, и им рече: тъй е писано, и тъй трябваше Христос да пострада и да възкръсне от мъртвите на третия ден (Лук. 24:44-46).

[1] Евангелието за изцелението на Гадаринския бесноват, Лук. 8:26-39. – Бел. прев.

http://www.bogonosci.bg

**************************************

Монаси или миряни – всички сме направени от едно тесто

СВЕЩ. ВАДИМ ЛЕОНОВ

Скъпи братя и сестри,

Когато човек, подготвяйки се за пътешествие в непозната страна, вземе със себе си всичко необходимо, но забрави да вземе пътеводител, не е трудно да се досетим, че той най-вероятно няма да достигне крайната цел, а ще изгуби всичките си сили в напразно лутане. Нещо повече, такъв човек рискува да изпадне в още по-голяма опасност. Защото не е достатъчно да знаеш целта, да имаш желание и сили, но е необходим и опитът на друг човек, който вече е минал по този път и може да ни предпази от дебнещите опасности. Подробният пътеводител се явява въплъщение на този ценен опит.

В духовния живот на човека се случва нещо подобно. Ако сме взели решение да живеем по Христовите заповеди и да се изкачваме към Бога, това е забележително. Но ако по този сложен път нямаме опитен наставник или, най-малкото, не се ръководим от наставленията на светите отци, които на дело са изпитали всички препятствия, поставяни от дявола, то несъмнено рискуваме, въпреки добрите ни желания, да се окажем далеч от Бога и да разпилеем всичките си душевни и телесни сили.

Затова днес, в Четвъртата неделя на Великия пост, Църквата ни напомня за светостта на преподобния Йоан Лествичник и неговата забележителна книга “Лествица”, като образец на безценен светоотечески опит, който ни е крайно необходим особено днес, в дните на поста, когато полагаме усилия за очистване на душата.

Уместно е да сравним неговата книга с пътна карта, в която са отбелязани всички основни стъпки по духовния път, и по-точно, всяко стъпало по духовната стълбица, извеждаща човека от земята към Бога. Тази пътна карта се ползва от християните повече от 14 века, и времето е показало безценността на този светоотечески опит.

Лествицата на преподобния Йоан, игумен Синайски, е написана от монах, по молба на монаси, но не само за монаси. Първо, самият факт, че Православната църква през Великия пост предлага Лествицата на всички свои чеда, свидетелства, че тази книга може да стане духовно ръководство за всеки от нас, независимо от нашето положение в света или в църквата. Второ, което всъщност е най-важното, всички ние, монаси или миряни, сме направени „от едно тесто”, всички имаме една човешка природа, затова и пороците, и добродетелите еднакво действат в нас. Затова за всички нас аскетическото учение на светите отци е еднакво важно. В молитвената тишина на манастирите, в по-голяма степен, отколкото в света, е било по-успешно да се разгледат тънкостите на духовния живот и да се фиксират под формата на безценни светоотечески аскетически съчинения, които трябва да станат и огледало, и прозорец за всеки вярващ. Огледало, в което ние без изкривявания и маски ще можем да видим своя реален духовен образ, изопачен от греха; и прозорец, разкриващ пред нас истинската красота на духовния живот с Бога.

Днес не можем да не си припомним някои поучения на преподобния Йоан Лествичник, подходящи особено в дните на Великия пост: „Никой няма да ни обвинява, о, братя, никой няма да ни обвинява при изхода на душата ни за това, че не сме вършили чудеса, не сме богословствали, не сме достигнали видения, но несъмнено ще дадем отговор на Бога за това, че не сме плакали непрестанно за своите грехове” (Слово 7, 70). По думите на светия отец покаянието трябва да бъде сърцевина на духовното дело на всеки християнин, независимо от неговите лични качества и времето, в което пребивава в църковната ограда. Без покаяние всяко друго духовно усилие остава безплодно. Но той предупреждава и че в покайното дело са възможни и много грешки. В частност преподобният Йоан учи, че, стъпили на пътя на покаянието, не можем постоянно да се самоуспокояваме с Божественото човеколюбие, защото чрез помислите за милосърдие и човеколюбие дяволът бързо довежда хората до духовно безчувствие за собствените грехопадения: „Когато оплакваш своите грехове, никога не слушай оня пес, който ни внушава, че Бог е човеколюбив; защото той прави това с намерението да те откъсне от плача и от безстрашния страх. А мисълта за Божието милосърдие приемай само тогава, когато виждаш, че си готов да паднеш в бездната на отчаянието” (Слово 6, 10). Тоест само тогава, когато споменът за собствените грехове хвърля човека в отчаяние – именно тогава е уместен споменът и размисълът за човеколюбието на нашия Творец. Светият отец ясно показва, че мисълта за безмерното Божие милосърдие е духовно „обезболяващо” лекарство, което е необходимо да употребяваме само при определени духовни състояния, а не когато ни се иска. Защото неразумието по този духовен въпрос може да доведе до това човек да започне неконтролируемо да греши, смятайки човеколюбивия Бог за „длъжен” да се смили и да му прости.

Тези, които са пристъпили към добродетелния живот, светият отец предупреждава за възможните опасности и учи: „Във всички деяния, с които се стремим да угодим на Бога, бесовете ни копаят три ями. Първо, те се борят да попречат на нашето добро дело. Второ, когато бъдат победени при този първи опит, те се стремят направеното да не бъде според Божията воля. А ако тези творци не получат успех и в това, тогава, тихо пристъпвайки към нашата душа, ни облажават, като такива, които във всичко живеят богоугодно” (Слово 26, 8). Затова нито преди доброто дело, нито по време на неговото извършване, нито след него не бива да се предаваме на духовно нехайство, защото тези, които искат да разпилеят нашите духовни плодове, не спят.

Разбира се, не е възможно в едно кратко слово дори и бегло да споменем за всички полезни наставления на светия отец. Който е жаден, може сам да се напие с жива вода от този благодатен извор, който вече много векове тече в оградата на Православната църква. Няма да сгрешим, ако кажем, че за нас, молещите се в храма на света Екатерина, четенето на Лествицата ще бъде особено благотворно, тъй като преподобният Йоан Лествичник е бил игумен на Синайската планина – на същия този манастир, където почиват нетленните мощи на небесната покровителка на нашия храм. Така че той ни е особено духовно близък и по неговите молитви, както и по молитвите на света великомъченица Екатерина, Господ ще ни помогне да се обогатим с духовното съкровище, съдържащо се в тази забележителна книга.

Миналата неделя Църквата ни призова да вземем на раменете си своя кръст и безропотно да го носим, а днес ни се откри, че ще ни се наложи да го носим не по равен път, а нагоре по стълбицата, изкачвайки стъпало след стъпало. Узнавайки за това, нека никой не унива, защото Този, Който ни е заповядал безропотно да вземем своя кръст – нашият Господ Иисус Христос – ни е казал за подкрепа: Вземете Моето иго върху си и се поучете от Мене, понеже съм кротък и смирен по сърце, и ще намерите покой за душите си; защото игото Ми е благо, и бремето Ми леко (Мат. 11:29-30). Амин. | http://www.pravmir.ru

Превод: Татяна Филева

***************************************

Житие на преподобния наш отец Йоан Лествичник

Животът на преподобни Иоан Лествичник е описан немного след смъртта му от неговия съвременник и приятел – монаха от Раитската обител Даниил. Раитската обител се намирала на брега на Суецкия залив на разстояние два дни път от Синай. Разказа на Даниил допълва друг монах, неизвестен по име, ученик на самия Иоан Лествичник, оставил няколко откъслечни сведения за живота на своя духовен наставник. Бел.ред.

Синайската планина, икона от 17 в. от остров Крит.

Преподобни Йоан Лествичник се подвизавал на известната от старозаветните разкази Синайската планина (Кн. Изход, гл. 19, 20, 24 и 34. Лев. гл. 7. Числ. гл. 10, ст. 33. Псал. 67, ст. 8, бел.ред.).

Свещената планина Синай служела за убежище на християнските подвижници от средата на III век, укриващи се от гоненията; други били довеждани като пленници на сарацините. В IV век, когато гоненията срещу християните престанали, монашеството тук се утвърдило окончателно. Отшелниците били привличани на това място и от свещените спомени за великите ветхозаветни събития, станали тук, както и от пустинността на Синай. Пътешествениците казват, че не са срещали по-пустинно място от Синайския полуостров. Даже дивите зверове не остават задълго, а случайно дошли от Арабската пустиня, бързат да се отдалечат в място, оживено от присъствието на живи същества.

В околностите на планината Синай се намирали особено пустинни места, които били изключително удобни за уединено подвижничество, и в едно от тях (Тола) в продължение на много години се подвизавал Йоан Лествичник. До встъпването на Юстиниан I на престола синайските подвижници нямали манастир, а само една масивна кула и неголям храм близо до нея, построени от равноапостолна Елена. В 557 г., при император Юстиниан, по молба на монасите тук бил издигнат манастир. [Виж Mанастирът “Св. Екатерина” в Синай, Египет]

 

Свети Иоан дошъл на Синай на 16-годишна възраст, привлечен от славата на монашеския живот на синайските подвижници. За родното място на Иоан не знаели даже неговите съвременници, разказващи за живота му*. Монах Даниил направо казва: “Кой град и коя страна са отгледали и възпитали този доблестен подвижник, преди да започне да се подвизава, точно и достоверно не мога да кажа.” И по-нататък продължава:

“а кой град сега има за обитател и храни с нетленна храна този всечуден мъж, това не ми е напълно неизвестно. Защото той сега пребивава в този град, за който доброгласният певец, свети апостол Павел, казва: “нашето живелище е на небесата” (Филип 3:20). Там пребивава, насищайки невещественото чувство с неизчерпаемите блага, получил достойно въздаяние за подвизите си и награда за трудовете си, наследил Царството Небесно с тези, на които “ногата вече стои на прав път” (Псалом 25:12). А как Иоан, заради това невеществено блаженство, се е трудил във веществено тяло, за това – продължава Даниил – ще разкажа с пълна яснота.”

* Съществува мнение, че Иоан бил син на Ксенофонт и Мария, паметта на които се празнува от св. Църква на 26 януари. В Чети-Минеите (за 26 януари) се разказва, че богатите и знатни константинополски велможи Ксенофонт и Мария имали двама сина: Иоан и Аркадий. Родителите пожелали да им дадат образование. Тогава се славело училището в сирийския град Вирит (сега Бейрут); и те изпратили децата си там. Веднъж родителите повикали синовете си при себе си, тъй като бащата бил тежко болен. Когато тръгнали обратно за училище – а пътят им бил през Средиземно море, – внезапно в морето се надигнала силна буря и разбила кораба, с който пътували. Но двамата братя не загинали – те се спасили от удавяне на отломки от кораба и морските вълни ги изхвърлили на брега на Палестина. Но се случило така, че двамата се оказали на различни места от брега, така че не знаели за съдбата един на друг. След чудесното спасение двамата братя видели в постигналото ги бедствие призвание свише за монашески живот, постъпили в различни палестински манастири, при което Аркадий променил името си на Георгий. След като минало доста време, двамата братя се срещнали, при това в присъствието на бащата и майката, след което и родителите им приели монашество.

Единия от синовете на Ксенофонт и Мария – Иоан – признават за едно и също лице с Иоан Лествичник. В полза на това мнение говори, първо, че по свидетелството на един от животоописателите, Иоан Лествичник действително имал брат на име Георгий; и второ, високото образование на преподобния, предполагащо знатен произход, и преди всичко, неговата “Лествица”, показваща дълбоко познаване на Свещеното Писание, светоотеческите творения и даже еретическите писания. Бел.ред.

– Този блажен Иоан, когато навършил 16 години от телесната си възраст – по съвършенството на ума си той още тогава се уподобявал на хилядолетен, – предал себе си на Великия Архиерей – Бога, като непорочна и доброволна жертва. Тялото си възнесъл на Синайската планина, а душата – на небесната планина; видимо изкачил се на планината, той се приближил към небесната висота, съзерцавайки с ума си невидимия Бог. Отстранил се от света, той от самото начало възлюбил украсената със смирение кротост, като началница на “мислените деца” (тоест на добрите наклонности – според обяснението на Илия Критски, бел.ред.), като учителка на добродетелите. Той отсякъл своеволието и гордостта и приемайки върху себе си благолепното смиреномъдрие, със самото си встъпване в монашеския живот след внимателно разглеждане прогонил от себе си този измамник – самоугодието и самоувереността. Приклонил шията си, той се поверил на опитен духовен наставник (тоест на авва Мартирий, както се вижда от следващия разказ на неизвестния синайски монах, бел.ред.), желаейки под негово ръководство безбедно да премине опасната бездна на страстите. Отрекъл се от светския живот, Иоан започнал да се държи между монасите като малолетно, неумеещо да говори момче, като че душата му нямала нито свой разум, нито своя воля, но напълно била лишена от естествените й свойства. И което било по-удивително от всичко – при своята обширна ученост Иоан оставал смирен монах, възлюбил небесната простота, и не се превъзнасял със своето любомъдрие, смирявайки се заради Бога.

Наставник и ръководител на преподобни Иоан – както говори за това Синхрон*, – бил авва Мартирий. Когато на 20-ата година от живота му Мартирий постригал Иоан в монашество, в този ден авва Стратигий** предсказал за него, че той ще бъде велико светило на вселената – което след това и се сбъднало.

* Синхрон – монах от Синайската обител, съвременник на Иоан Лествичник; той оставил след себе си “Сказания за светите синайски мъже”. Бел.ред.

** Присъствал при обреда на пострижението, бел.ред.

Веднъж авва Мартирий със своя ученик Иоан дошъл при великия Анастасий Синаит*.

* Свети Анастасий – игумен на Синайската планина (след Иоан Лествичник), оставил след себе си много съчинения, между които и “Жития на някои синайски отци”, паметта на св. Анастасий се празнува на 20 април. Бел.ред.

Като ги видял, Анастасий казал на авва Мартирий:

– Кажи ми, Мартирий, откъде е този твой ученик и кой го е постригал в монашество?

– Той е твой раб, отче, и аз го постригах – отговорил Мартирий.

И Анастасий казал с удивление:

– О, авва Мартирий! Ти си постригал игумена на Синайската планина.

В друго време, когато пак взел със себе си Иоан, неговият наставник авва Мартирий отишъл при великия старец Иоан Саваит*, който тогава живеел в Гудийската пустиня.

* Този преподобен Иоан, след като десет години бил епископ, тайно постъпил като послушник в обителта на св. Сава Освещени (оттук е и името Саваит). Той живял при царуването на Анастасий в VI век. Паметта му се чества на 30 март, а също и на 3-и и 7-и декември. Бел.ред.

Още щом ги видял, старецът станал, налял вода, умил нозете на Иоан и му целунал ръка; а на авва Мартирий не умил нозете. Когато след това ученикът на стареца Стефан го попитал:

– Защо направи така, отче? Защо изми нозете не на учителя, а на ученика, и му целуна ръка?

Старецът отговорил:

– Повярвай ми, чедо, че аз не знаех кой е този млад монах; а приех Синайския игумен, и на игумена умих нозете.

Такива били пророчествата на светите Синайски отци за преподобни Иоан, когато бил още млад монах – и те след това се сбъднали в свое време.

В продължение на деветнадесет години преподобни Иоан извършвал подвига на своето спасение в послушание към своя духовен отец, след което бил принуден да остави този спасителен път, тъй като духовният му отец преминал във вечния живот. Изпратил го като ходатай и застъпник за себе си пред Небесния Цар – както пише за това монах Даниил, – Иоан отишъл на попрището на безмълвието, въоръжен с молитвите на своя наставник, като силно оръжие “за разрушаване на твърдини” (Коринт 10:4).

За своето уединено подвижничество Иоан избрал едно твърде пустинно място, наречено “Тола”, което се намирало два часа път от храма. Той напускал уединението си само на празници, когато отивал в храма на богослужение.

В своята пустиня преподобният прекарал четиридесет години (от началото на монашеството си, бел.ред.) в трудове, горейки от Божествена любов, непрестанно разпалван от нейния огън. Но кой би могъл да предаде с думи или да опише подробно подвизите на преподобни Иоан, които извършвал там тайно? Впрочем, както от малките неща се познават големите, така и по някои черти на делата му узнаваме за богатото с добродетели житие на този преподобен.

Той ядял всичко, което не било забранено от монашеските обети, но в твърде малка мяра. И с вкусването на всичко побеждавал гордостта; той вършел това, за да не се превъзнася умът му с постничество, а с малкото количество на храната смирявал господарката и майка на сластолюбивите страсти, тоест преяждането, като със самата оскъдност на трапезата й заповядвал: “млъкни, престани” (Марк 4:39). Чрез пустинното си житие и отдалечеността от съжителството с хора преподобният угасявал пламъка на плътската пещ, така че накрая той се покрил с пепел и угаснал напълно.

Сребролюбието, което свети апостол Павел нарича идолопоклонство (Ефес 5:5), този доблестен мъж мъжествено избягвал, раздавайки милостиня и отказвайки на себе си и най-необходимото. Празността и леността, които разслабват и умъртвяват душата, подбуждал към бодрост и труд с жилото на паметта за смъртта. Той разкъсвал връзките и веригите на всяко пристрастие и всякакви чувствени похоти, свързвайки се с невеществените връзки на скръбта и сълзите; а раздразнителността още преди била умъртвена в него чрез послушанието. Рядко посещавайки някого, а още по-рядко говорейки нещо, с това той умъртвявал пиявицата на тщеславието.

“Какво да кажа – продължава монах Даниил – за победата му над гордостта? Какво да кажа за великата чистота на сърцето, начало на която този нов Веселиил* поставил с послушанието и която завършил Господ, Царят на небесния Иерусалим, посещавайки го със Своето присъствие – защото без Неговото присъствие не могат да бъдат победени дяволът и пълчищта му. Но къде да поместя в този венец от похвални думи – продължава Даниил, – който изплитаме на преподобни Иоан, извора на неговите сълзи, какъвто не у мнозина виждаме? И досега е известно съкровеното място, в което проливал тези сълзи: това е една много тясна, уединена пещера в полите на планината, намираща се на такова разстояние от келията на Иоан и от другите келии, на което да не бъде чут от хората и да прегради пътя на тщеславието. Тази келия, в която Иоан често идвал, станала близка на небето с воплите, риданията и призоваванията на Бога, подобни на които могат да се чуят само от тези, които режат с ножове или горят с нажежено желязо, или избождат очите им**. Спял в такава мяра, колкото да не погуби ума с прекомерно бодърстване. Преди сън дълго се молел и пишел книги – така например съставил книга, наречена “Лествица”, поради която и сам бил наречен Лествичник. Писането на книги служело на Иоан за прогонване на унинието. Но и целият му живот бил непрестанна молитва и безпримерна любов към Бога; защото денем и нощем, съзерцавайки Го като в огледало, в чистота и непорочност, не искал, или по-точно казано, не можел да се насити на това съзерцание.”

* Веселиил – син на Урия, син на Ора, от рода и потомството на Иуда, – художник в дните на Моисей, изпълнен с Дух Божий, мъдрост, разум, знание и всяко изкуство (Изх. 31:1-5; 35:30-35). На него заедно с Ахолиав, от Дановото коляно, било поръчано, по заповед на Бога, устройването на скинията с всичките й принадлежности (Изх. 31:2; 35:30). Така, както ветхозаветният Веселиил изкусно устроил скинията, така “този нов Веселиил”, тоест преп. Иоан Лествичник – изкусно устроил своята душевна скиния. Бел.ред.

** Тези свети сълзи предизвиквали чудни последствия в душата на Иоан, както се вижда от собствените му думи; на едно място в своята “Лествица” той казва: “Както огънят изгаря и унищожава сламата, така чистата сълза умива цялата външна и вътрешна нечистота”. Бел.ред.

Един монах на име Мойсей, ревнувайки по добродетелния живот на преподобни Йоан, го умолявал да го приеме за свой ученик, за да се научи от него на истинно любомъдрие. В подкрепа на молбата си Мойсей помолил да ходатайстват за него и някои честни старци; и те склонили Йоан да приеме Мойсей за свой ученик. Веднъж преподобни Йоан казал на Мойсей да пренася земя от едно място на друго за наторяване на лехите със зеленчуци. Мойсей, като отишъл на посоченото място, усърдно изпълнявал възложеното. По обяд, когато жегата била най-силна, Мойсей легнал да си почине под един огромен камък и заспал. Но Господ, на Когото не е угодно Неговите раби да се излагат на някакви скърби, по Своето добросърдечие запазил Мойсей от внезапна смърт, а свети Йоан избавил от печал.

По това време преподобни Йоан се намирал в келията си – и ето, обзел го лек сън: и в съня си видял един благолепен мъж, който с упрек казал на Йоан:

– Ти, Йоане, спокойно спиш тук, а в същото време Мойсей се намира в опасност.

Преподобният на часа станал и започнал усърдно да се моли за своя ученик. Когато дошла вечерта и ученикът се върнал от своята работа, Йоан го попитал:

– Не се ли случи нещо неблагоприятно или неочаквано?

Той отговорил:

– Когато по обяд спях под един голям камък, той внезапно падна и би ме затиснал, ако не бях избягал бързо от това място; в същия този миг ми се стори, че ти, отче, ме викаш.

Смиреномъдрият Йоан прославил Бога за това чудесно спасение на ученика от смърт, но не казал нищо на Мойсей за своето видение.

Преподобни Иоан бил образец на добродетелност за всички и лекар на невидимите болести. Веднъж един брат на име Исаакий, бил силно нападан от блудния бяс. Намирайки се в дълбока печал, той побързал да отиде при великия Иоан и с горчив плач и ридание му разказал за своята борба.

На това Иоан отговорил на Исаакий:

– Брате, да застанем двамата на молитва!

И още не свършили молитвата си, Бог вече изпълнил желанието на Своя угодник – защото блудният бяс избягал от Исаакий, прогонен като с бич от молитвите на свети Иоан.

Така се изпълнили думите на Давидовия псалом: “Той изпълня волята на ония, които Му се боят, и чува молитвата им” (Псалом 144:19, слав.). А страдащият, като видял, че е оздравял и напълно се е освободил от страстта, силно се удивил, при което благодарил и на Бога, прославил Своя раб Иоан, прославящ Господа със своите чудеса.

Някои от недоброжелателите на Иоан, водени от завист, го наричали празнословец и лъжец. А той, вразумявайки ги, на дело доказал на всички, че може всичко (като използва не само словото, но и мълчанието) “чрез Христа, Който укрепява” (Филип 4:13) всички. И пазел мълчание в продължение на цяла година, без да каже нито дума, така че неговите укорители се превърнали в просители: защото разбрали, че не бива да се възпира вечнотечащият извор на духовна полза, и като дошли при него, отново го умолявали да отвори богоречивите си уста. Иоан, не обичайки да възразява, им се покорил и отново започнал да се придържа към предишното си правило.

След това всички, удивлявайки се на преуспяването му във всичко, като някой новоявен Моисей, с настойчивост възвели Иоан в длъжността началник на обителта, поставяйки така този светилник на свещника на началстването. Като приел игуменството на Синайската планина, макар и против волята си, Иоан духом се приближил към Божията планина чрез възлизането на ума и получил Богоначертания закон; отворил устата си за приемане на Божието словото; привлякъл към себе си духа (Псал. 118:131, слав.) и от доброто съкровище на сърцето (Мат. 12:35) си излял добрите слова на спасението.

И така, след четиридесетгодишни монашески подвизи, Иоан, който вече бил на 75 години, бил избран за игумен на Синайската планина.

“И не се измамили добрите ценители, поставяйки този светилник на свещника на началстването” – отбелязва монах Даниил. Това избиране било угодно на Господа, което и се открило чрез особено чудесно събитие. Един от описващите живота му, неизвестен по име, разказва, че немного след поставянето на Иоан за игумен при него в обителта дошли около 600 гости. Когато всички странници заедно със синайските братя седнали на трапезата, се явил неизвестен разпоредител, облечен в бяла туника, подобна на еврейските, и давал нареждания на прислужващите около масата. А когато гостите си отишли и на трапезата седнали служителите – чудният разпоредител не се виждал.

Тогава преподобни Иоан казал на недоумяващите монаси:

– Престанете да търсите: светият пророк и законодател Моисей послужи на това място, което принадлежи на него. (Паметта на св. пророк Моисей се чества на 4 септември, бел.ред.)

Едно лято в палестинските страни се случило бездъждие и страшна суша. Местните жители дошли при преподобни Иоан, молейки го да се помоли на Бога да изпрати дъжд. И още щом преподобният се помолил, на часа се излял обилен дъжд и като напоил изсъхналата земя, я направил плодоносна.

Когато наближило времето на края му, той благочестно наставил всички братя на Синайската обител – тези свои духовни израилтяни. Само в едно не се уподобил на Моисей, защото преподобни Иоан влязъл с душата си в горния Иерусалим, докато Моисей не достигнал с тялото си земния*.

* Тоест на Моисей не било дадено от Господа да влезе в “обетованата земя”; преди смъртта си той само погледнал към нея от планината Нево (Второзаконие, 34:4,5). Бел.ред.

Когато този нов Моисей отивал при Господа, неговият брат, авва Георгий (когото той поставил за игумен на Синайската обител още докато бил жив, а сам възлюбил безмълвието, бел.ред.), стоял пред него, проливайки сълзи и казвайки:

– Ето, ти си отиваш и ме оставяш. А аз се молех ти да ме изпратиш; защото без тебе, господарю мой, няма да ми стигнат силите да паса твоята свята дружина: но ето, противно на това, аз те изпращам.

А свети авва Иоан отговорил:

– Не скърби и не се натъжавай: ако намеря дръзновение пред Господа, няма да допусна да бъдеш и година след мене и ще си отидеш.

И това се сбъднало. Защото в 10-ия месец след преставянето на блажения Иоан, и авва Георгий, неговият брат, отишъл при Господа, за да предстои пред Него заедно със своя брат, преподобни Иоан, в славата на светиите, прославяйки Отца и Сина и Светия Дух во веки. Амин*.

* Преподобни Иоан се преставил в 80-ата си година в края на VI или началото на VII столетие. Бел.ред.

Преподобни Иоан управлявал светата обител на Синай не повече от четири години. Но кратковременното му управление било ознаменувано с твърде важно събитие: именно към това време се отнася написването на толкова известната и толкова забележителна творба, наречена “Лествица” (думата Лествица в превод на руски означава стълба, бел.ред.), заради която и самият Иоан бил наречен Лествичник.

Поводът за написването на “Лествицата” бил следният*. На разстояние два дни път от Синай се намирал Раитският манастир, разположен на един живописен залив на Червено море. Когато преподобни Иоан Лествичник управлявал Синайската обител, игумен на Раитската обител бил също свети Иоан**. След като твърде много слушал за духовните дарования на Синайския игумен, за неговата дълбока мъдрост в делата на управлението на поверените му за спасение души, Раитският игумен написал на Лествичник послание (приложено към изданието на “Лествица”, бел.ред.), в което от свое име и от лицето на всички монаси в неговата обител го молел да напише за тях ръководство за духовно-нравствения подвижнически живот.

* Целта на написването на “Лествицата” е да научи, че достигането на спасението изисква от страна на човека труд, самоотричане и усилени подвизи. Лествицата включва в себе си тридесет степени или подвизи: първо, очистване от греховната нечистота, изкореняване на пороците и страстите във ветхия човек; второ, възстановяване на Божия образ в човека. Към тях се присъединяват още няколко подготвителни степени или начални подвизи. Бел.ред.

** Паметта на свети Иоан, игумен Раитски, съвременник на Иоан Лествичник, се чества от Църквата в Сирна събота. Бел.ред.

“Знаейки твоето безпрекословно в Господа послушание към всички – написал свети Иоан Раитски на Иоан Лествичник – ние, немощните, обръщайки се към тебе като към общ отец на всички, като към по-стар от всички и по подвижничество, и по сила на ума и като към превъзходен учител, с това наше послание умоляваме висотата на твоите добродетели… не се отказвай, без леност в Господа, за наше спасение да очертаеш какво е потребно и прилично на монашеското житие, като истинно велик наставник на всички, избрали това ангелско житие, не смятайки казаното от нас за човекоугодие или ласкателство. Защото на твоята истинно свещена глава е известно, че ласкателството ни е чуждо, и ние само повтаряме утвърденото от всички. Затова и се уверяваме в Господа, че скоро ще получим и целунем очакваните от нас писания на скрижали, като истинно ръководство за следващите го неотклонно, и като “утвърдена стълба” (Бит. 28:12, слав.), която извежда желаещите до небесните врата цели и невредими, така че те безпрепятствено да преминават и духовете на злобата, и светоуправителите на тъмнината, и въздушните князе. Защото, ако Иаков, пастир на безсловесните овци, е видял в такова странно видение тази стълба (Бит. 28:12), то колко повече предстоятелят на словесните овци ще покаже на всички не само видение, но и самата истина и дело на безпогрешното възлизане към Бога? Укрепявай се в Господа, честни отче!”

Преподобни Иоан имал толкова скромно мнение за себе си, че посланието на Раитския игумен го смутило. Преподобният му отговорил също с послание (то също е приложено към изданието на “Лествица”, бел.ред.):

– Получих – пише Лествичник – изпратеното до мен, бедния и лишен от добродетели, почтено твое писание, и по-точно казано, предписание и заповед, превишаваща силите ми; и аз ще кажа, че ако нямаше страх и голяма опасност да отхвърля от себе си игото на послушанието – тази майка на всички добродетели, то не бих се решил неразумно на такова дело, което надхвърля силите ми. Ти, чудни отче, би трябвало да попиташ за това и да се поучиш от тези, които добре познават това дело; а аз все още съм в чина на учещите се. Но тъй като нашите богоносни отци и таинници на истинното знание поставят послушанието в това, в делата превишаващи силите ни, несъмнено да се покоряваме на заповядващите, то смирено се решавам на това, което е по-високо от мен; със страх и усърдие пристъпвам към изпълнението на твоята свята заповед; на тебе, водителя и чиноначалника на учителите, предоставям да украсиш и изясниш това писание, и като изпълнител на скрижалите на духовния закон, да допълниш недостатъчното. Пристъпвам към това дело заради теб, умолявайки всички читатели, ако някой види в моя труд нещо полезно, плода на това да вмени на нашия превъзходен началник, а за мен да измоли от Бога награда единствено за изпълнението на труда, защото и Бог възнаграждава не за множеството дарове и трудове, а за многото усърдие.

По този повод била създадена творбата на преподобни Иоан, наречена “Лествица”.

Съчинението било наречено “Лествица” както поради това, че свети Иоан Раитски желаел да получи именно такова ръководство, което да представлява “утвърдена стълба”, която извежда желаещите към небесните врати цели и невредими, така и поради мислите на самия й съставител. “По мярата на оскъдния разум, който ми е даден – пише свети Иоан, – построих стълба за изкачване. След това нека всеки сам гледа на кое стъпало стои” (Слово 27, 30). В предисловието към “Лествицата” смисълът на това название се обяснява така: “На стремящите се към това имената им да бъдат записани в книгата на живота, настоящата книга показва най-добрия път, по който да вървят. Защото, вървейки по него, ще открием, че тази книга безпогрешно води следващите я и несъмнено представлява утвърдена стълба от земното към небесното, и показва на върха й утвърждаващия се Бог… Наистина, твърде превъзходно е разсъдил устроилият ни възлизане, равночислено на възрастта на Господа по плът; защото, по примера на тридесетте години на пълнолетието на Господа, знаменателно е изградил стълбата от 30 стъпала, по която, достигнали възрастта на Господа*, ще се окажем праведни и защитени от падение.” Така творбата на преподобни Иоан била наречена “Лествица”, тъй като тя има за цел да представи пътя на постепенното възлизане към нравствено съвършенство и е вярно и надеждно ръководство в духовния живот за ревнуващите за благочестието и за спасението на душите си.

* Тоест свети Иоан Лествичник определя 30 степени на самоусъвършенстване, съответно на 30-те години от живота на Спасителя до излизането Му на обществено служение. Бел.ред.

“Лествицата”, макар и да е написана изключително за монаси – и затова винаги е била настолна книга на монасите, живеещи в общежитие; и отците на монашеския живот, между които Теодор Студит, Иосиф Волоколамски и други, са се позовавали в своите наставления на Лествицата като на най-добра книга, – в нея може да намери спасително ръководство и живеещият в света християнин. Като първа степен на стълбата се поставя отричането от земните пристрастия, а на върха й се посочва съюзът на трите добродетели – вярата, надеждата и любовта.

За да се запознаем с наставленията на Иоан Лествичник, нека изслушаме наставлението му за тщеславието (Слово – или стъпало – 22-ро, бел.ред.).

– Тщеславието се проявява при всяка добродетел. Например, когато постя, съм тщеславен, и когато нарушавам поста, за да скрия от другите въздържанието си, пак съм тщеславен, смятайки се за благоразумен. Победен съм от суетността, когато съм облечен в хубави дрехи, но и в лоши да се облека, пак съм тщеславен. Започна ли да говоря, победен съм от тщеславието, поискам ли да мълча, отново ме побеждава. Накъдето и да обърна този трън, той винаги стърчи с бодлите нагоре. Тщеславният човек е християнин-идолопоклонник. На вид той угажда на Бога, но на дело повече се старае да угоди на хората, отколкото на Бога. “Облажаващите ни лъжат” – казва пророкът (Ис. 3:12, слав.). Хората с висок дух понасят обидата благодушно и с радост; а да слушат похвали и да не им се наслаждават могат само светите и непорочните… Когато чуеш, че твоят ближен или приятел те укорява в твое отсъствие или присъствие; тогава прояви любов и го похвали… Не показва смирение този, който сам себе си укорява – (защото кой няма да изтърпи подигравки от самия себе си?), – но онзи, който, бидейки безчестен от другия, не намалява любовта си към него… Който се превъзнася със своите естествени дарби – остроумие, схватливост, художествено четене и произношение и други подобни качества, които лесно се придобиват, той никога няма да достигне небесните блага; защото, който е неверен в малкото, той е неверен и в многото (Лука 16:10) и тщеславен. Често се случва така, че Сам Бог смирява тщеславните, изпращайки им неочаквано безчестие… Ако молитвата не унищожи тщеславния помисъл – тогава да си спомним за изхода на душата от този живот. Ако и това не помогне, тогава нека го заплашим с позора на Страшния съд. “Който превъзнася себе си, ще бъде унизен” (Лука 14:11) още тук, преди бъдещия век. Когато нашите хвалители, или по-добре казано, нашите прелъстители започнат да ни хвалят, нека побързаме да си спомним многобройните си беззакония, и ще открием, че наистина сме недостойни за това, което говорят или вършат за нас*.

* Според изобразеното в “Лествицата” християнското усъвършенстване започва с отричането от “света” и борбата със страстите. От разсейващите удоволствия и чувствените наслаждания “духът” се обръща към покаянието и скръбта, пребивавайки в непрестанно помнене на смъртта. Спасителната печал смекчава сърцето на подвижника със силата на сълзите, освобождава го от себелюбието и снема от него отлаганията на греха. По този път покаялият се достига до състоянието на “мълчание”, когато той намира думи само за молитва, песнопения и изразяване на “любовта”. Духът и душата се освобождават от веригите на грубата чувственост, изтънчват се, получавайки истинска способност за общуване с духовния, небесния, Божествения свят. Блаженото “смирение” води по пътя на следването на Христа и отваря вратите на небесното Царство. – Победилият страстите получава висша способност за различаване, която помага на човека да забелязва и разпознава злите и добрите движения в себе си и в другите, да потиска първите и да развива вторите. Във висшето състояние на богоподобно безстрастие и спокойствие подвижникът още на земята съзерцава, като в огледало, райските блага. Бел.ред.

Изобщо “Лествицата” на свети Иоан се отличава с дълбока духовна опитност, съчетана с дълбоко познаване на свещеното писание. Рядко Лествичник изказва някоя мисъл, без да я освети с пряко или косвено позоваване на светото Писание. Съчинението на Иоан е написано на прост, но чист и жив език – с малко думи е казано много, и затова е пълно със сила*. Ето защо Лествицата на свети Иоан винаги е била настолна книга на монасите, живеещи в общежитие**.

* Последното свойство на Лествицата, както и опитната дълбочина на мислите, са били причина да пишат обяснения на Лествицата Раитският игумен Иоан, Илия Критски, митрополит от VIII век и други. Бел.ред.

** Под формата на допълнение към “Лествицата” преподобни Иоан написал друго, неголямо съчинение: “Към пастира; тук той рисува съвършения настоятел на манастир, който – според образа, създаден от Иоан – трябва да бъде пастир, кормчия, лекар, учител и образец за подчинените. Бел.ред.

© Жития на светиите, преведени на български език от църковно-славянския текст на Чети-минеите (“Четьи-Минеи”) на св. Димитрий Ростовски.

http://www.pravoslavieto.com/life/03.30_sv_Joan_Lestvichnik.htm

************************************

За ръкописите и преводите на Лествицата

На старогръцки език ръкописит на Лествицата са много на брой. Най-ранният от тях е от IX в., а ръкописите, направени на Света Гора през ХIII-ХVI век, са най-много на брой.

Първото печатно издание на Лествицата е направено в Париж през 1633 г. и е препечатано в Мigne Раtr. Сгаеса t. 88.

От древност започват преводите:

• на сирийски от VIII в. (запазен е палимпсестов ръкопис от 817 г., Британския музей в Лондон),
• на арабски (Х-Х1 в.),
• на грузински (Х-Х1 в.),
• на старобългарски (от Х в.) – най-ранният препис е от XII в. в руска редакция със старобългаризми; само в библиотеката на Рилския манастир има два старинни ръкописа от XIV в. в среднобългарски превод N.3/10 и 3/11; също български препис от 1364 г. от монах Теодосий в устието на Търново при “благовсрния цар Йоан Александър и неговата царица новопросветената Теодора”; ръкописите са общо стотина на брой,
• на латински (XIII в.),
• на сръбски (деспот Георги Бранкович поръчал нов превод през 1434 г.),
• на руски (цитиран начесто от цар Иван Грозни след Свещеното Писание; отпечатан 1647 г.),
• на италиянски (1477/1491 г.),
• на испански (направен в Мексико през 1532 г. – това е първата печатна книга в Новия свят),
• на френски (1654 г.),
• на немски (1834 г.),
• на английски (1858; 1959 и 1991 г.),
• на новогръцки (1883 г.)
• и на новобългарски (1982 г.).

Ив. Марчевски

******************************************

Стълба към небето

“Вярвам, Господи, помогни на неверието ми!” (Марк. 9:24)

Пред Спасителя стои човекът, изрекъл тези думи – един смутен, разколебан баща. Той е слушал много за Него, за чудесата и множеството изцерения, които е вършил, и е дошъл при Него със своята болка – син, обхванат от зъл дух, син ням и глух.

Уви, сянката на съмнението вече е обзела неговата душа. Учениците на Христа, дарени от Самия Него със сила да изцеряват болни, да очистват прокажени, да възкресяват мъртви, да прогонват духове, вече са опитали да помогнат на нещастния баща. Завърнали се от първата си проповед, те установили, че не всички духове им се подчиняват и сега заедно с бащата на болното момче гледат с надежда на своя Учител.

“Ако можеш да повярваш, всичко е възможно за вярващия” – Христос видял празната откъм вяра душа на бащата, видял съмнението, което прозирало в очите му, и поискал от него да усили вярата си, да я изповяда пред всички, за да засвидетелства Божията сила.

Нещастният баща съзрял лъча надежда, сърцето му трепнало, устните сами проронили: “Вярвам, Господи, помогни на неверието ми!” “И духът – повествува светият евангелист, – като изкрещя и го стресе силно, излезе”. На учудените Си ученици Господ Иисус Христос казал: “Тоя род с нищо не може да излезе, освен с молитва и пост” (Марк. 9:29).

Молитва и пост! Това е лекарството, това е оръжието, което Сам Господ Иисус Христос ни даде срещу поднебесните духове на злобата, за да помогне на неверието ни.

Молитва и пост, които непрестанно да упражняваме при болести и зло, а най-вече в дните на св. Четиридесетница. Именно в тези дни светата Църква, за да укрепи вярата и духа на всеки християнин, мъдро е постановила всеки неделен ден да се запознаваме с постническите и молитвени подвизи на велики подвижници и духовни стълбове на Православието, какъвто е и днес празнуваният св. Йоан Лествичник.

Божият угодник преп. Йоан живял през VІ век. По рождение бил сириец, а заради мястото, където прекарал благочестивия си живот – Синайския манастир, бил наречен Синаит. Още шестнайсетгодишен младежът Йоан дошъл в Синайския манастир, където ръководител и наставник на преподобния станал авва Мартирий. Четири години по-късно Йоан бил постриган за монах и деветнайсет години пребъдвал в послушание на своя духовен старец. След смъртта му преп. Йоан избрал отшелническия живот, отдалечил се в едно пустинно място, наричано Тола, където прекарал четири десетилетия в безмълвие, пост, молитви и покайни сълзи. Надарен с проницателен ум, умъдрен от дълбокия духовен опит, той с любов поучавал всички, които идвали при него, ръководейки ги към спасение. На 75-годишна възраст, след четирийсетгодишно подвижничество, преподобният бил избран за игумен на Синайската обител, която управлявал четири години до смъртта си (около 606 г.).

Именно през тези години по молба на игумена на Раитския манастир преподобният написал знаменитата “Лествица” (стълбица) – едно съвършено ръководство за духовно съвършенство. Като знаел за мъдростта и духовните дарования на преподобния, Раитският игумен от името на всички монаси от обителта го помолил да им даде писмени напътствия, “които могат да служат като непогрешимо ръководство за истинските Христови последователи и като стълба, утвърдена дори до небесните врата”.

Преподобният бил монах-пустинножител и като такъв написал това свое съчинение предимно за монаси, но всеки, който желае да намери пътя към духовния живот, открива в него полезни съвети и наставления.

В тези свои поучения преп. Йоан Лествичник в дълбочина разкрива психологията и философията на молитвата, която той счита за най-високо стъпало в нравствения възход на човека, която стои дори начело на християнските добродетели. Молитвата, според неговите думи, е пребъдване и съединяване на човека с Бога. За да придобие този молитвен дар, който идва от Бога, всеки християнин е длъжен непрекъснато да се смирява, като никога не се отдалечава от Бога и не допуска в сърцето си гордост, гняв, завист, т. е. всички зли духове, които лишават човека от неговото високо достойнство. Като знаем колко действено и силно оръжие е молитвата, съединена с поста, нека да не ги пренебрегваме, а да се упражняваме в тях все повече и повече. Да станем лествичници, т. е. непрекъснато, през целия си живот да възхождаме нагоре по стъпалата на духовното издигане и никога да не достигаме до измамното чувство, че живеем на върха. Упорито да възлизаме по лествицата на усъвършенстването със съзнанието, че земните дни няма да ни стигнат, за да се доберем до нейния връх.

Сега е св. Четиридесетница. Пред нас е Пасхата Господня – преход от безсилие към сила, от отчаяние към надежда. Днешното евангелско четиво е божествено свидетелство за всички нас, които постим и се молим, че духът на злобата може да бъде изгонен от душата на човека, ако следваме достойно пътя и уверено се изкачваме по стълбицата, водеща към рая и вечните духовни селения. Амин!

Ставрофорен свещеноиконом Мина Ив. Минчев

Стълбата към небето

“Влезте през тесните врата; защото широки са вратата и просторен е пътят, който води към погибел, и мнозина са, които минават през тях; защото тесни са вратата и стеснен е пътят, който води в живота, и малцина ги намират.” (Мат. 7:13-14)

“А те твърде много се чудеха и говореха помежду си: а кой може да се спаси? Иисус, като ги погледна, казва: за човеците това е невъзможно, ала не и за Бога; защото за Бога всичко е възможно.” (Марк. 10:26-27)

Светата Църква употребява много и различни средства, за да поддържа бодро нашето разположение в трудовете на богоугаждането и усърдието за спасението на душата, особено в тези дни на покаяние и пост. Миналата неделя тя ни предложи да честваме и да се поклоним на светия Кръст Господен, за да ни каже: не се страхувайте от кръста на самоотвержението и саморазпъването. Сега тя предлага на нашето внимание “Лествицата” (стълбата), която възлиза до небето, дава ни и пример в лицето на нейния автор св. Йоан Лествичник.

Може би за мнозина четенето на “Лествицата” на св. Йоан ще предизвика страх и смущение. “Та нима може някой да се изкачи по тази стълба?” ­ ще си помислят мнозина.

За човека е невъзможно, но не и за Бога, защото за Бога всичко е възможно.

Можем да поемем по пътя на духовния живот, уповавайки се на тези слова, а не на своите сили. От нас Господ изисква само според мярата на нашите човешки сили, според мярата на човешкото ни разбиране, останалото ще получим от Божията благодат, от Божията помощ.

Ето защо, пристъпвайки към четенето на “Лествицата”, не бива да си поставяме като задача изкачването на недосегаемата й височина. Задачата на подвизаващия се е да работи за Господа през целия си живот. А какви ще са плодовете, зависи от Божията благодат.

Първото стъпало на “Лествицата” изисква от нас определено отношение към света. Нужно е да противопоставим себе си на света. Да прокараме черта. Да се отречем от него. Първото слово на св. Йоан Лествичник е “За отричането от света”, а следващото, втората степен ­ “За безпристрастието”.

Онези, които се боят да направят тази вътрешна крачка, св. Йоан ободрява със следните думи:

“В самото начало на отричането осъществяваме добродетелите с усилия, по принуда и с мъка; но преуспявайки, преставаме да скърбим или скърбим по-малко, а когато плътското ни мъдруване бъде победено и пленено от усърдието, тогава вече ги извършваме с голяма радост и ревностно, със силно желание и божествен плам.”

През много скърби трябва да влезем в Царството Божие” ­ казва св. апостол Павел. Скърби очакват и всеки новопоел по пътя на духовния живот. Прекалено силна е властта на светския живот над нас, за да можем без болка, без тъга, без скърби да отсечем вътрешните окови, свързващи ни със света. Но опитът на подвижниците ни дава надежда и сила. Той ни говори за резултата. За това, което ни очаква, ако не се спрем по средата на пътя, а “преуспеем” и победим “плътското мъдрувание”, и се издигнем над нещата от този свят. Тогава този подвиг на отречението ще всели в нас радост. Божественият плам ще загори в нас и светлина ще ни облее.

“Желаещите да работят истински за Христа ­ съветва св. Йоан ­ да приложат преди всичко старание, с помощта на духовните си отци и собствения си разум да си изберат подходящо място и начин на живот, път и обучение… всеки трябва да прецени кой път съответства на качествата му.”

Тази препоръка св. Йоан отправя не само към подвизаващите се в монашество, а и към нас, хората в света. Поелите по пътя на духовния живот в света, вътрешно отреклите се от него, макар и да не живеят в манастир, неминуемо и външно трябва да променят своя начин на живот. Нужен е и някакъв външен режим на живота, установен със “собствения разум”, но със знанието и съгласието на духовника.

“Който истински е възлюбил Господа, който истински желае и търси бъдещото Царство, който истински скърби за греховете си, който наистина помни за вечните мъки и страшния съд, който истински се бои как ще напусне този свят, той вече никога няма да обикне нещо временно” ­ пише св. Йоан Лествичник.

Пък и как да го обикне? Този горен Йерусалим, това вечно Царство ­ открие ли се то пред духовните очи осветява светския живот с особена светлина. Човек вижда колко нищожни и призрачни са съблазните на света. Всички земни грижи са суета. Временното, преходното ще му се стори като съновидение. Ще разбере колко страшни са греховете против Господа. Ще разбере колко справедливо се наказват с вечни мъки душите, обикнали временното и отхвърлили Христа.

“Ако е възненавидил света, той се е избавил от огорчение. Ако някой има пристрастие към каквото и да е видимо, той още не се е избавил от него, защото как няма да се опечали, лишавайки се от любима вещ”.

В началото на човек му се струва, че да се отрече от света, означава да избере път, незнаещ радост.

Светската радост му се струва единствената радост в живота. Но това е самозаблуждение. Това е заблуда на бесовете. Тази привидна светска радост опустошава душата, става източник на униние, разочарование, безгранична тъга.

“Някои хора, които живеят в света, нерадиво ме питаха: “Как ние, живеейки с жени и заплитайки се в светски грижи, можем да подражаваме на монашеския живот?” Аз им отговорих: “Всичко добро, каквото можете да вършите, вършете; никого не укорявайте, не ощетявайте, не лъжете, пред никого не се гордейте, никого не мразете, посещавайте църковните събрания, бъдете милосърдни към нуждаещите се, никого не съблазнявайте, не се докосвайте до чуждо легло, бъдете доволни от вашите жени. Ако постъпвате така, не ще бъдете далече от Царството Небесно.”

В наши дни този отговор на св. Йоан Лествичник има особено значение.

В днешно време манастирският живот е достъпен за малцина. Духовният живот на християнина сега трябва да протича в условията на живота в света. Те трябва да създават невидими, “духовни” манастири от своя живот, най-вече чрез молитвен подвиг. Сега малцина могат да живеят зад каменните манастирски стени, отделящи този суетен свят от християнския, Божия. Но значи ли това, че не трябва да се издигат стени между единия и другия свят?

Да издигнем стените на тези невидими за човешкото око манастири чрез молитва, борба със страстите, чист живот, отричане от своята зла воля, подвизи и работа за Господа, като се уповаваме на Божията благодатна помощ. Да не осъждаме, да не лъжем, да угасим враждата в сърцата си, да бъдем милостиви и чисти по сърце ­ и вътрешният ни живот ще стане за нас манастир. Да градим тези невидими манастири, духовни манастири. Да се скрием в тях от суетата на света. Великият пост е благоприятно време за това. Амин.

Свещ. Йоан Карамихалев

Из Лествицата

“Нека се постараем да се научим да познаваме Божиите истини най-вече с пот, а не с просто слово; защото не думи, а дела трябва да покажем при излизането си от този живот” (Лествица, стъпало 26:31).

“Свещеното Писание и боговдъхновените книги на Църквата е необходимо да се четат с благоговение, постене и молитва, и особено да прилагаме на дело тези неща които четем. Само така ще се предпазим от “лъжлив и лицемерен подвиг” (Стъпало 2:6).

“Ако искаме да постигнем добродетелта смиреномъдрие, нека не преставаме да изпитваме сами себе си; и ако в душата си мислим, че всеки от нашите ближни е по-добър от нас, то Божията милост не е далеч от нас” (Стъпало 25:31).

“Духовният огън, който идва в сърцето, възкресява молитвата: при възкресението и възнасянето й на небето става слизането на небесния огън в горницата на душата.”

“Истинският пастир има любов. От любов се разпна Архипастирът”.

“Вярвай без смут на поелите в Господа грижата за нас”.

“Неопитен ученик се хвали с учителя си, търсейки предимство сред хората., причинявайки си безчестие.”

“Когато оплакваш греховете си, никога не слушай онова псе, което ти внушава, че Бог е човеколюбив, защото то прави това с намерението да те откъсне от плача и от безстрашния страх. Мисълта за милосърдието Божие приемай само тогава, когато видиш, че се свличаш в бездната на отчаянието”.

http://www.pravoslavieto.com/calendar/feasts/podvizhni/Velikopostni/04_sv_JoanLestvichnik/index.htm#Минчев

*********************************

 

 

Трета недела од Чесниот Пост. Недела Крстопоклона.

В Третия неделен ден на Великия пост Църквата ни напомня за страданията и смъртта на Господа, и с това иска да въодушеви и укрепи постещите да продължат подвига на поста.

На Всенощното бдение след Великото славословие се изнася Св. Кръст за поклонение от вярващите. При поклонението Църквата пее: Кресту Твоему покланяемся, Владыко, и святое воскресение Твое славим. Тази песен се пее и на Литургията вместо Трисвятата песен.

Св. Кръст остава за поклонение през цялата седмица до петък, когато след часовете, преди Литургията се внася обратно в олтара. Затова Третата неделя и четвъртата седмица на Великия пост се наричат “кръстопоклонни”.

Кръстът е хранител на целия свят,
Кръстът е красота на Църквата, сила за царете,
Кръстът е укрепление за вярващите,
слава за ангелите и язва за демоните.

На утрената: Възкресно евангелие.
На литургията: Евр. 4:14, 5: 6. Евангелие от Маркa 8:34, 9:1

Да вървим по пътя към Бога без помощник е невъзможно. По този път има много трудности – от една страна е пропастта на гордостта, от другата – на унинието, от трета – на изпитанията и скърбите.

Който иска да върви след Мене, нека се отрече от себе си, 
да вземе кръста си и Ме последва.

Оваа недела Црквата ја посветува на богооткриената вистина дека на Крстот Христос бил положен како „Божја сила и Божја Премудрост“ (1Кор 1,24). Оваа недела на средината на Велигденскиот пост крстот е поставен на средината на црквата, не само за да ги потсети верните на покајание и да ги поттикне во продолжувањето на подвигот, но и да ги потсети дека „кој не го земе крстот свој и не оди по Мене, не е достоен за Мене.“ (Матеј 10,38)

Историското значење, кое се согледува во химнографијата на оваа недела, е победата и радоста на крстот. Светите Отци го поистоверуваат живототворниот крст со дрвото на животот и токму затоа го „засадиле“ во средината на Великиот пост. Крстот е дрвото кое било посадено во рајската градина, и преку него верните се потсетуваат на благословеноста Адамова и неговото отпаѓање од неа.

За ранохристијанските катихумени, духовното воздигнување за време на постот од оваа недела се менува: од личната вера и личните борби, кон Христа. Црквата од овој момент започнува да учи дека Христовиот Крст е тој кој спасува; човекот не може да го земе својот крст и да Го следи Христа, освен ако неговиот крст не е Христов, односно крстот кој го спасува човештвото. Земајќи учество во тоа дрво, човекот нема веќе да умре, туку вечно ќе живее.

Сето ова се прави за да се возобноват силите, и да се охрабрат оние кои го постат постот. Апостолот се чита од Посланието кон Евреите 4,14-5,6 и го објаснува Христовото свештенство, а Евангелието е Марково 8,34-9,1 и завршува со следните зборови: „И им рече: “Вистина, ви велам: тука стојат некои, што нама да вкусат смрт, дури не го видат царството Божјо, дојдено со сила.”

**********************************

Тропар

глас четврти

Спаси ги Господи, Твоите луѓе и благослови го Твоето наследство;

дарувај му на нашиот Православен народ победи над неприателот

и чувај го со Твојот животворен Крст.

Кондак

глас седми

Вратата на рајот повеќе не ја чува пламениот меч,

зашто на негово место дојде крсното дрво; осилото на смртта отапе,

и победата на адот се протера, зашто Ти си застанал пред него, мој Спасителе,

викајќи им на оние во адот: Влезете пак во рајот.

***************************************

14. Имајќи Го големиот Првосвештеник, +Кој преминал преку небесата, Исуса, Синот Божји, ние треба да се држиме за исповедувањето на верата.

6. како што е на друго место речено: „Ти си вечен свештеник по чинот Мелхиседеков.”

******************

34. И кога го повика народот и учениците Свои, им рече: „Кој сака да врви по Мене, нека се одрече од себе, и нека го земе крстот свој и нека оди по Мене.

1. И им рече: „Вистина, ви велам: тука стојат некои, што нема да вкусат смрт, дури не го видат царството Божјо, дојдено во сила.”

***********************************************

Стихови: На крстот сета земја нека му се поклонува, Преку него таа научи да Ти се поклонува Тебе, Слове.

Во оваа трета недела од постот, празнуваме поклонување на чесниот и животворен крст од овие причини: бидејќи за време на четириесетдневниот пост на некој начин и ние се распнуваме, умртвувани од страстите, паѓајќи во униние имаме чувство на жалост, ни се предлага чесниот и животворен крст за да нè поткрепи и утврди и утеши, потсетувајќи нè на страдањата на нашиот Господ Исус Христос. Ако нашиот Бог се распна заради нас, колку ли повеќе треба ние за Него да се трудиме, олеснувајќи ги нашите болки со предлагањето на страдањата Господови и со сеќавање и надеж на славата на крстот? Како што нашиот Спасител се искачи на крстот и се прослави, така треба и ние да правиме, та со Него и да се прославиме, иако нешто и жално претрпуваме.

И друго: како оние што минуваат долг и тежок пат и, заморени, ќе најдат некое лиснато дрво со сенка, седнуваат под него да се одморат, па остатокот од патот го минуваат како млади, така и сега во ова посно време и тежок пат и подвиг, Светите Отци ни го посадија на средината (од постот) живоносниот крст, кој ни дава олеснување и освежување, за да можеме остатокот од патот полесно да го минеме. Или, како што при доаѓањето на царот му претходат некои знаци, а потоа и самиот тој доаѓа, радувајќи се и веселејќи се на победата, со него се веселат и неговите послушници, така и нашиот Господ Исус Христос, сакајќи да ја покаже победата над смртта и славата што ќе дојде по воскресението, го испрати напред Својот скиптар, царското знамение – животворниот крст, за да нè освежи и зарадува, и да нè подготви да Го примиме самиот Цар и, како светол победник, да Го прославиме.

Средината од светата Четириесетница е слична на горчливиот извор (1Мојс. 15, 22-25): како што божествениот Мојсеј во него стави дрво и водата ја направи слатка, така и Бог Кој нè преведе преку духовното Црвено Море, со животворното дрво на чесниот и животворен крст, со постот во Четириесетницата ја осладува горчливоста и нè утешува како оние во пустината се додека не нè воведе во духовниот Ерусалим со Своето воскресение. Или, бидејќи крстот се именува и е дрвото на животот, тој е она дрво на животот што беше засадено среде рајот. Така и божествените отци го засадија крсното дрво среде Четириесетницата, потсетувајќи нè и на Адамовото лакомство и на неговото ослободување со сегашново (крсно) дрво; оти, вкусувајќи од него, не само што не умираме, туку и оживуваме.

Со неговата сила, Христе Боже, запази нè и нас од искушенијата на лукавиот, и удостој нè да се поклониме на Твоите божествени страдања и на живоносното воскресение, откако светло ќе го минеме четириесетдневното поприште, и помилуј нè, како единствен добар и Човекољубец. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-treta-nedela-od-postot/

**********************************

„Таму каде што е крстот, таму е и воскресението“

21 март/3 април 2016 лето Господово,
Трета недела на Чесниот Пост. Недела Крстопоклона.

Сè што се случува во животот на нашата света православна Црква се запечатува со Чесниот Крст Христов. Така, и целата света Четириесетница е во знакот на „овој божествен извор на миро, на ова живомирисно дрво“ (од 8-та песна на канонот). Но, неговото благодатно благоухание се чувствува особено силно во оваа Крстопоклона недела, кога тој се изнесува среде храмот за поклонение на верните.

За Бигорската Света Обител, која се удостоила да има парче од Чесниот Крст на кој нашиот Господ Исус Христос ги раширил Своите раце за спасение на човечкиот род, овој свечен настан претставува големо духовно веселие и наслада, изразени преку ноќно бдение, торжествена Литургија, празнична литија и водосвет. А за суштината на сета таа молитвена убавина, не би можеле ништо подобро да кажеме од зборовите што ги изрече нашиот мил Старец, Архимандрит Партениј, откривајќи ни ја со евангелска едноставност длабочината на тајната на Крстот Христов.

Слово на Неговото Високопреподобие Архимандрит Партениј за Чесниот Крст, изговорено во манастирската трпезарија

Мили мои, бидејќи е веќе трета недела од Великиот Пост, и полека зачекоруваме во неговата четврта, средишна седмица, Црквата денес го издигнува своето знаме на победата – Чесниот и Животворен Крст Господов. Изнесувањето на ова победоносно знамение на нашата вера, Светите Отци мудро го поставиле тука, на средината од посното поприште, затоа што, како што слушнавме од синаксарот на утрената богослужба, „умртвувани од страстите, ние паѓаме во униние и имаме чувство на жалост, па ни се предлага Чесниот и Животворен Крст за да нè поткрепи и утврди и утеши, потсетувајќи нè на страдањата на нашиот Господ Исус Христос“. Постејќи, воздржувајќи се, борејќи се со стариот човек во нас, ние лесно паѓаме со духот. Но, кога ќе погледнеме во симболот на победа на нашиот Подвигоположник Христос, кога со љубов ќе се поклониме на „сесветото дрво, на кое Христос, распнуван, го спаси светот, како милосрден“ (од канонот на Крстопоклона), тогаш се исполнуваме со духовна сила и храброст, така што можеме ревносно да го продолжиме подвигот на постот и молитвата.

Со издигнувањето на Чесниот Крст во оваа, Крстопоклона недела, Црквата уште нè потсетува и на тоа дека, доколку го избереме крстот како начин на живот, како средство за распнување на стариот, гревовен човек во нас, преполн со егоизам и погубни страсти, како лек за нашата од гревот разболена природа, тогаш ние несомнено ќе доживееме и воскресение, ќе достигнеме до духовната слобода и вистинскиот спокој во љубовта Божја, ќе се исполниме со мирот Христов. Зашто токму во тоа лежи големата тајна на нашата вера – оти таму каде што е крстот, таму бездруго е и воскресението; и дека во никој случај не може да има воскресение, доколку најпрво не се појави Крстот Христов.

Во оваа тајна на Крстот се наоѓа, меѓу другото, и одговорот на прашањето зошто сите луѓе во овој свет страдаат. Навистина, неизбежно е да констатираме дека сите страдаат: и грешниците, и праведниците. Некако би можеле да сфатиме за грешниците, но зошто и праведниците, зошто и тие страдаат? – прашуваат многумина. Христовата Голготска жртва, како печат на целокупниот Негов самопожртвуван подвиг за спасение на светот, јасно ни го одговара прашањето. Имено, таму, на самата Голгота, беа поставени три крста: во средината беше Христовиот Крст, Крстот на Оној Кој страдаше без вина, Koj пострада за гревовите наши, Праведник за неправедните (1.Петар.3:18) и ги рашири Своите раце на Крстот, прегрнувајќи го целиот свет со Неговата Божествена љубовна прегратка; од левата страна имаше крст на грешник и разбојник кој не се каеше, туку, напротив – хулеше; од десната, пак, Христова страна, исто така имаше крст на грешник и разбојник. Но, разбојник кој искрено се каеше и Го исповедаше Христа за Бог. Така значи, сите ние страдаме, некој можеби повеќе, некој помалку. Но важно, сите страдаме. Страдаме од многу работи: од болести, од навреди, гонења, од глад и жед, од осаменост, од нељубов; страдаме од гревовите наши, од страстите наши, од егоизмот во нас. Меѓутоа, само оние од нас кои ќе се покаат, кои ќе го прифатат лекот, кои ќе го прифатат страдањето заради Бога, само тие на крајот биваат спасени од страдањата и го наследуваат вечното блаженство, како што и му рече Господ на покаениот разбојник: Вистина ти велам: денес ќе бидеш со Мене во рајот (Лк.23:43).

Првиот човек Адам посака да го запази својот живот надвор од Бога, и го изгуби. Неговото непослушание, грев и егоизам го оддалечија од Бога и го приведоа само кон страдање. Господ Христос, пак, преку Својата доброволна искупителна жртва, која својот врв го достигна на Крстот на Голгота, ја исправи таа човечка трагедија, победувајќи го гревот, ѓаволот и смртта. Нам сега ни останува, со нашата богоподарена слободна волја, да избереме дали ќе живееме со крстот или без него, дали ќе страдаме за Христа, за ближните, за Црквата Божја, или, пак, за сопствениот егоизам, кој води само кон распадливост и вечни маки. Токму затоа, денес Христос преку Евангелието уште еднаш нè повика: Кој сака да врви по Мене, нека се одрече од себе, и нека го земе крстот свој и нека оди по Мене. Зашто, кој сака да ја спаси својата душа, ќе ја загуби; а кој ја загуби душата своја заради Мене и Евангелието, тој ќе ја спаси. Оти каква полза е за човека, ако го придобие целиот свет, а на душата своја ѝ напакости? (Мк.8:34-36).

Да го послушаме, мили мои, овој најсладок Божествен глас, и да тргнеме по Него. Да тргнеме  со ревност и без страв, зашто Он веќе еднаш го изодил тој пат заради сите нас. Нам сега ни е многу полесно, имајќи го Неговиот пример, Неговата светлина, Неговата благост и поткрепа. Да тргнеме, та и ние, по Неговата огромна милост, да се удостоиме да бидеме меѓу оние за кои Он денес рече: Вистина ви велам: тука стојат некои, што нема да вкусат смрт, дури не го видат Царството Божјо, дојдено во сила (Мк.9:1). А што значат овие зборови? Со нив Господ всушност сака да ни каже дека оние што ќе го прифатат Крстот Негов, тие уште во текот овој живот ќе го гледаат Царство Божјо отворено, а накрај ќе ги наследат блаженствата што Он ги подготвил за нив – ќе Го наследат Царството на неискажливата Божја радост. Така, да го прифатиме смирено и со љубов Неговиот лек кој ни го предлага доброволно, зашто во Евангелието не се вели категорично дека сите мора да појдат по Христа, туку: кој сака да врви… Не сите, туку тие што самите сакаат. И затоа, ќе повториме уште еднаш, наше е да се определиме: ќе страдаме ли непотребно, за нашиот егоизам, роптајќи за да го наследиме пеколот, заборавени уште во овој живот како разбојникот од левата страна, или, пак, ќе се трудиме да живееме праведно, подражавајќи Го Христа и носејќи го трпеливо својот крст, кој е неспоредливо полесен од Господовиот Крст. Во најмала мера, да бидеме барем смирени како благоразумниот разбојник од десната страна.

Господ да нè укрепува, да ни дава сили решително да се бориме со своите страсти и со стариот човек кој секојдневно се распаѓа во лажни похоти. И да се молиме добриот Бог да ја испрати Својата благодат, та што повеќе луѓе да се разбудат, да ги отворат очите на своите души и да ја разберат оваа голема тајна на Крстот Христов, која може да се разбере единствено преку постојана аскеза, преку секојдневно распнување за Бога и ближните. Само на тој начин ќе можеме да го вкусиме  Царството Божјо уште овде, и да го наследиме во вечниот живот.

Да стоиме постојано во подножјето на нозете на распнатиот Господ, та учествувајќи во Неговата крстна смрт, да станеме сопричесници и на Неговото живоносно Воскресение!

Бигорски

***********************************

Крстопоклона недела

Поклоничката радост на Твојот живоносен Kрст денес ја чувствуваме, Христе, како предвкус на Твоето сесвето страдање, кое си го извршил за спасение на светот, Спасителу, како сесилен. ( Стихира – Посен Триод )

Со какви духовни песни да го воспееме Дрвото кое живот ни подари!? Какви достојни пофалби да искажеме за Оној, Кој на тоа Дрво животот Свој го положи, притоа, ослободувајќи нè од многувековното ропство ѓаволско!? Какви дарови да Му принесеме на Христа – дарителот на нашата слобода, Кој издигнувајќи го Својот Крст, ги разниша темелите на смртта!? Како, ако не онака, како што Он ни покажа: да се распнеме себеси. А, да се распнеме себеси, значи да го распнеме нашето тело во неговите страсти и похоти и да го издигнеме вертикално кон Бога, во висината на Крстот Христов, а ширејќи ги рацете, пак, хоризонтално, да ги прегрнеме нашите ближни. Тоа истовремено значи и да стоиме на она, од иконата на Распетието, празно место, под крстот Христов, и плачејќи и ридајќи, да го очистиме нашиот внатрешен човек; да измолиме од Бога благодатни сили, за да не се штедиме себеси, туку ако е потребно, да бидеме подготвени да се изложиме и на потсмев и смрт заради Божествените вистини.

Токму поради потребата за поткрепа и утеха, зашто за време на Великиот пост ние имаме едно чувство на жалост, поради постојаното самораспнување и умртвување на страстите, Црквата, во третата недела и целата четврта седмица, опевајќи го низ црковните песни, ни го покажува Крстот и восхитувачкиот пример на Распнатиот на него, бодрејќи нè со скорото Воскресение. Таа ни порачува да Му станеме сродни на Христа, но сродни и во Неговата тага, та приклонувајќи ги колената пред Него, да го приклониме и нашето срце и просејќи милост, да се издигнеме над своите страсти, за да станеме учесници во Воскресението.

Денеска, во нашите свештени манастири, Бигорскиот и Раичкиот, верните коишто присуствуваа на светите богослужби, беа удостоени да се поклонат на Животворното Дрво, од кое, пак, честици се наоѓаат и во двата манастири. Парчето од Чесниот Крст во Бигорски се наоѓа во прекрасно изработен сребрен филигрански крст, што покрај други мошти е положен во средишниот дел од чудесниот кивот, направен од старите мајстори во времето на игумен Арсениј (првата половина на XIX век). По повод денешниот празник, Крстот беше изваден од кивотот и положен во параклисот „Свето Благовештение“. Таму се одвиваше свечена богослужба, водена од Старецот – архимандрит Партениј, заедно со јеромонасите Макариј и Јосиф. Притоа верниците се удостоија да ја искажат својата љубов и страхопочит кон небесниот Цар, поклонувајќи се пред Неговиот жезол – Крстот Господов. Духовно и телесно поткрепени и исполнети со предвоскресенска радост, тие чиниш го зедоа својот крст и поитаа да Го пресретнат Христа, Кому Му ги отворија дверите од нивните срца, примајќи Го целосно на светата Литургија, преку причестувањето со Телото и Крвта Негова. И навистина, светата богослужба во чест на Крстот Христов беше отслужена со величие, како што нему му прилега. По завршувањето на Божествената литургија, верните литијно се упатија од параклисот кон фијалата, каде што беше осветена вода.

Му благодариме на Бога што, ете, благоволил и ние, грешните, да имаме дел од она Дрво на коешто се случи најважниот настан – спасението на светот. Го молиме сега милостивиот Христос, како што денес изобилно ни ја подари Својата благодат, така да нѐ укрепува и во текот на втората поливина од светата Четириесетница, за со голема духовна радост да го почувствуваме Воскресението. А ние, пак, постојано да ја бараме благодатта на Распнатиот и Воскреснатиот Господ , распнувајќи ја на Неговиот Крст секоја наша егоистичка желба, секоја гревовна плотска страст, секое наше непослушание, секоја наша злоба и злопамтење, секое наше нетрпение, секој наш гнев и лутина, секое наше маловерие. Амин!

Бигорски

***********************************

ТРЕТА НЕДЕЛА ОД ВЕЛИКИОТ ПОСТ (КРСТОПОКЛОНА НЕДЕЛА)

„Кој сака да врви по Мене, нека се одрече од себе, и нека го земе крстот свој и нека оди по Мене“ (Марко 8: 34)

 ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!

Најголема и последна цел на човечкиот живот е нашето спасение. Спасението, според христијанското учење се достигнува со победување на грешната немоќ, ослободување од ропството на гревот; спасението се состои во оправдување пред Бога и во наследување на Царството Божјо – вечниот и блажен живот во Бога и со Бога. Во име на тоа спасение, Христос, воплотениот Син Божји дојде на земјата (Матеј 1: 21; Лука 19: 10) и со Својата доброволна смрт нè искупи (1. Петр. 1: 18; Откр. 5: 9). Во таа смисла Христос е наш Спасител и Искупител (Лука 2: 11; Јован 4: 42).

Во делот на нашето спасение потребно е и лично да учествуваме, бидејќи без наш напор, не е можно да се спасиме. Токму за овој наш дел во учеството за спасението се зборува во денешното евангелско четиво, кога Господ Исус Христос нè повикал со зборовите: „Кој сака да врви по Мене, нека се одрече од себе, и нека го земе крстот свој и нека оди по Мене“ (Марко 8: 34). Од овие Христови зборорви согледуваме дека пред нас се поставени три суштински барања: да се одречеме од себе, да го земеме крстот свој и да одиме по Христа.

Самопожртвуваноста е основно евангелско барање од нас. Во друга прилика Господ Христос рекол: „Кој не го земе крстот свој и не оди по Мене, не е достоен за Мене“ (Матеј 10: 38). Христијанскиот живот се состои во целосно и самопожртвувано одење по Христа, односно, во исполнување на Неговите спасоносни барања. Во денешно време и, воопшто, во животот, да се оди по Христа, да се оди по Нговиот пат на доброто, да се остварува Неговиот морален идеал во просторно – привремениот свет, воопшто не е лесно. За да се оди по Христа не е доволно само да се одречеме од самите себе. Освен ова, потребно е да сме подготвени на секаква жртва, па дури и да се жртвуваме себе си заради остварување на возвишените начела на Христовиот морален идеал. А токму таа пожртвуваност можеме да ја потврдиме со смиреното носење на својот крст, односно, со сите неволји, тешкотии и жалости кои нè сретнуваат во животот. Не е можно да се оди по крстоносецот Господ без својот личен крст. Сите кои одат по Христа задолжително одат со својот крст. Таквиот животен крст, исполнет со секакви секојдневни неприлики, толку многу е сраснат со вистинскиот христијанин, така што, таму каде што е христијанинот, таму е и крстот, а каде што го нема тој крст, таму нема ни вистински христијанин. Според зборовите на големиот руски подвижник, свети Теофан Затвореник, „Олеснувања од секаков вид и живот во утехи не приличат на вистинскиот христијанин. Христијанинот е како болен човек врз кого треба постојано да се извршуваат операции, а потоа да се прават редовни преврски, а зарем сето тоа може да помине без болка? Христијанинот сака да се избави од ропството на силниот непријател, а зарем тоа може да помине без борби и рани? Христијанинот е должен да оди спротивно на целиот светски поредок кој го опкружува, а тоа не може да се изврши без неприлики и тешкотии! Затоа, да се радуваме што го чувствуваме крстот врз себе, бидејќи тоа е знак дека одиме по Господа, по патот на спасението, во рајот. Затоа, да истрпиме уште малку, зашто крајот ќе дојде брзо, а потоа следуваат (победничките) венци!“

Сознанието дека секој има свој крст е добро и спасоносно за животот на православните христијани, но стравот кај секого дека неговиот крст е најтежок, го прави животот тежок, па дури и очаен, па наместо христијански јунаци и подвижници, имаме морални инвалиди и духовно слаби личности. Добро да размислиме! Зарем е можно, Господ Бог да ни додели тежина, која не сме во состојба да ја носиме? Никогаш! Господ Бог ни дава крст, кој можеме да го носиме. Неговата тежина единствено ја одредува Бог, и тоа само од љубов кон нашето спасение, или со други зборови кажано, Бог ни предава крст кој постојано нè потсетува на својата душа и на Творецот – Бог. А ние, пак, само ако сакаме, можеме да го направиме својот крст да биде лесен, многу лесен – потребно е храбро да го подигнеме крстот на својот грб, со цврсто убедување дека смирено и храбро ќе го носиме. И нема да помине многу време, а ние ќе ја почувствуваме татковската грижа на Небесниот Отец за сите нас. Тогаш ќе го сфатиме своето страдање, својата борба против искушението и злото.  Тогаш зад својот крст ќе го здогледаме божествениот лик на Спасителот Господ и ќе ја почувствуваме Неговата милостива десница. Штом ќе достигнеме толку висок степен на духовно напредување кон Христа, ќе исчезне сиот страв и секоја помисла на тежината на својот крст. Тој ќе постане не само лесен, туку и скапоцен украс на нашиот живот.

Како што има телесно мртви луѓе, исто така има и духовно –  морални мртви. Тоа се они кои се одрекле од Христа. Нив да ги препуштиме на мајчинската грижа и молитвите на светата Црква. Да се задржиме за момент на оние, кои сакаат да одат по Христа: едни ги притиснала бедата и сиромаштијата; втори – староста и телесната немоќ; трети – душевната мака и болеста на телото; четврти – болка и тага по своите изгубени најмили; петти – незапирлива желба за богатење и уживање; шести – славољубие и властољубие; седми – грижа да се одговори на сите свои должности итн. Секој од овие на својот грб носи тежок, многу тежок крст! Но, да знаеме дека најтешкиот крст е кај оние, кај кои не е згасната желбата за спасение, но толку многу се обременети со тешки гревови и страсти, па едвај се разликуваат од нехристијаните.

Токму во деновите на велигденскиот пост, светата Црква посебно мисли на христијаните, кои го сфатиле значењето на нејзината задача во овие тешки денови, кои ги исправиле своите мисли кон Бога, своето срце кон Небото, својата волја ја покориле на Божјата волја и кои се свесни за носењето на својот крст. Секојдневниот живот ни укажува на тоа дека, да се направи зло е лесна работа, но опасни се последиците од злодејствието; додека, пак, да се направи добро е многу тешко, но затоа пак, последиците се благотворни. А кога е тешко да се прави добро, тогаш е разбирлива тешкотијата на животниот пат и тежи- ната на крстот, без повикување на помош на силата на Голготскиот Крст.

Ако со себеодрекувањето и со самопожртвувањето ние смирено го понесеме својот крст, треба да знаеме дека не се одрекуваме од своето човечко достоинство. Напротив, одејќи по патот на подвигот на себеодрекување и низ напорот на самопожртвување, ние го зацврстуваме своето човечко достоинство и стигнуваме до вистински духовен и морален живот. Тоа е патот по кој се стигнува до богоподобно совршенство и блажена вечност. Достоинството на човекот се состои во тоа, да не робува на своето тело, туку да го претвори во орудие на својот дух за извршување на добрини, орудие за служба на Бога.

Човечкиот живот е Божји дар и има величенствена вредност. Тој заслужува да се живее токму со носењето на својот крст и постојано да биде зацврстуван и овековечуван со напорна и мажествена борба со злото и неговите последици. Бидејќи ние сме создадени за продукттивна и творечка дејност за лично усовршување и за добро на ближните, ние никогаш не треба да дозволиме до нашето срце да допре малодушноста и очајанието. Затоа постојано треба да ги паметиме зборовите на премудриот Соломон: „Не забрзувајте ја смртта со заблудите на животот свој; не навлекувајте си пропаст со делата на вашите раце“ (Мудр. Сол. 1: 12).

Одрекувајќи се од себе. земајќи го својот крст и тргнувајќи по Христовиот пат, да ги поминеме преостанатите великопосни денови во самопожртвуваност и себеодрекување. Поклонувајќи се денес на Христовиот Крст, во оваа света Недела, наречена Крстопоклона, да го земеме и ние својот крст како доброволен спасителен товар, да се распнеме заедно со Христа, за да можеме да земеме учество во крајната радост и во Неговото славно Воскресение. Амин!

протоереј Златко Ангелески

***********************************************

За носенето на кръста

Поучение в третата неделя на Великия пост (Кръстопоклонна) от Светител Игнатий Брянчанинов

Който иска да върви, след Мене, нека се отрече от себе си, да вземе кръста си и Ме последва, е казал Господ на учениците Си, призовавайки ги пред Себе Си, както днес слушахме в Евангелието (Марк. 8:34).

Възлюбени братя! И ние сме ученици на нашия Господ Иисус Христос, защото сме християни. И ние сме призовани пред лицето на Господа в този свят храм, за да слушаме Неговото учение. Ние стоим пред лицето на Господа; Неговият поглед е устремен към нас. Пред Него са оголени душите ни, нашите тайни мисли и съкровени усещания са открити пред Него. Той вижда всички наши намерения; Той вижда праведните дела и съгрешенията, извършени от нас от младостта ни; вижда целия ни живот, и миналия, и бъдещия; още неизвършеното от нас вече е записано в Неговата книга (Свети Симеон Нови Богослов. По книгата, написана в стихове, слово 55-то.). Той прозира часа на нашето преминаване в неизмеримата вечност и ни възвестява за наше спасение Своята всесвета заповед:

Който иска да върви след Мене, нека се отрече от себе си,
да вземе кръста си и Ме последва.

Със силата на живата вяра да издигнем мисленото си око към Господа – и ще Го видим, ще видим Него, Вездесъщия, присъстващия тук с нас! Да отворим сърцето си, отмествайки от входа му тежкия камък на ожесточението, и да чуем, да видим, да приемем, да усвоим за себе си учението на нашия Господ.

Какво значи да се отречем от себе си? Да се отречем от себе си значи да оставим греховния живот. Грехът, посредством който е станало нашето падение, е станал като че естествен за нас: отричането от греха е станало отричане от естеството, отричането от естеството е отричане от себе си. Вечната смърт, поразила душата ни, се е превърнала в наш живот. Тя иска своята храна – греха, своето наслаждение – греха; чрез такава храна и такова наслаждение вечната смърт поддържа и запазва своята власт над човека. Но падналият човек признава поддържането и развиването в себе си на властта на смъртта за развитие и преуспяване на живота. Така заразеният със смъртоносен недъг бива победен от насилствените изисквания на недъга и търси ястия, които го усилват, търси ги като най-необходима храна, като най-приятно наслаждение. Против тази вечна смърт, представяща се за живот за боледуващото от страшно падение човечество, Господ произнася Своята присъда: Който иска да спаси душата си, развивайки в нея живота на падението или вечната смърт, ще я погуби; а който погуби душата си заради Мене и Евангелието, умъртвявайки в себе си греховните пожелания и отричайки се от греховните наслаждения, той ще я спаси (Марк. 8:35). Посочвайки целия свят, стоящ пред погледа ни с всичките му красоти и прелести, Господ казва: Каква полза за човека, ако придобие цял свят, а повреди на душата си? (Марк. 8:36). Каква полза ще придобие човек, ако притежава не нещо маловажно, но дори целия видим свят? Този видим свят е само кратковременна странноприемница за човека! Няма никакъв предмет на земята, никакво преимущество, което бихме могли да признаем за своя собственост. Неумолимата и неизбежна смърт ни отнема всичко, а често и преди смъртта ни го отнемат непредвидени обстоятелства и превратности. Дори самото си тяло ние оставяме на заветния праг на вечността. Наша собственост, наше имущество и съкровище – това е нашата душа, и само тя.Какъв откуп ще даде човек за душата си? (Марк. 8:37) – казва словото Божие. С нищо няма да възстановим погубването на душата, когато я убие вечната смърт, прелъстително представяща се за живот.

Какво значи да вземем своя кръст? Кръстът бил оръдие за унизително наказание на презрените хора и пленниците, лишени от граждански права. Гордият свят, враждебен на Христа, лишава Христовите ученици от онези права, с които се ползват синовете на този свят. Да бяхте от света, казва Господ на Своите последователи, светът щеше да люби своето; а понеже не сте от света, но Аз ви избрах от света, затова светът ви мрази. Ще ви изгонят от синагогите; настъпва дори време, когато всякой, който ви убие, ще мисли, че принася Богу служба (Иоан. 15:19; 16:2).

Да вземем своя кръст означава великодушно да понасяме насмешките и поруганията, с които светът обсипва Христовия последовател, онези скърби и гонения, с които грехолюбивият и заслепен свят го преследва. Защото това е угодно Богу, казва свети Апостол Петър, ако някой, от съзнание за Бога пренася скърби, като страда несправедливо. Вие за това сте призвани (1Петр. 2:19-21) от Господа, Който е известил на Своите възлюбени: В света скърби ще имате; но дерзайте: Аз победих света (Иоан. 16:33).

Да вземем своя кръст значи доблестно да претърпяваме тежкия, невидим труд, невидимото страдание и мъченичество заради Евангелието в борбата със собствените си страсти, с живеещия вътре в нас грях, с духовете на злобата, които с ярост ще въстанат против нас и с ожесточение ще ни се възпротивят, когато решим да снемем от себе си игото на греха и да се подчиним на Христовото иго. Нашата борба – е казал свети Апостол Павел, – не е против кръв и плът, а против началствата, против властите, против светоуправниците на тъмнината от тоя век, против поднебесните духове на злобата (Еф. 6:12).Оръжията на нашето воюване не са плътски, но с помощта Божия са силни да разрушават твърдини: с тях ние унищожаваме замисли, и всяко превъзнасяне, що въстава срещу познанието Божие, и пленяваме всеки разум, за да бъде покорен на Христа (2Кор. 10:4-5). Удържал победа в тази невидима, многотрудна борба, Апостолът възкликнал: Мене да ми не дава Господ да се хваля, освен с кръста на Господа нашего Иисуса Христа, чрез който за мене светът е разпнат, и аз за света (Гал. 6:14).

Да вземем своя кръст означава с покорност и смирение да се подчиним на временните скърби и бедствия, които е благоугодно на Божествения Промисъл да допусне за нас за очистване на нашите съгрешения. Тогава кръстът служи на човека за стълба от земята към небето. По тази стълба се е изкачил споменатият в Евангелието разбойник, изкачил се е от най-ужасните престъпления в най-светлите обители на рая: от своя кръст той произнесъл изпълнени със смиреномъдрие думи; чрез смиреномъдрието встъпил в богопознанието, чрез богопознанието придобил небето. Получаваме заслуженото според делата си, казал той, спомни си за мене, Господи, кога дойдеш в царството Си (Лук. 23:41-42). И ние, възлюбени братя, когато ни обградят скърби, да повтаряме думите на разбойника, цената на които е раят! Или, подобно на Иов, да благославяме наказващия ни и в същото време справедлив Господ. Нима доброто ще приемаме от Бога, а злото да не понасяме? Както беше угодно Господу, тъй и стана, да бъде благословено името Господне (Иов. 2:10; 1:21). Да се сбъдне над нас нелъжливото Божие обещание: Блажен е оня човек, който търпи изкушение, защото, след като бъде изпитан, ще получи венеца на живота, що Господ е обещал на ония, които Го обичат (Иак. 1:12).

Да вземем своя кръст означава доброволно и с усърдие да се подчиним на лишенията и подвизите, с които се обуздават безсловесните стремежи на нашата плът. Към такова разпъване на плътта прибягвал и свети Апостол Павел: Изнурявам и поробвам тялото си, да не би, като проповядвам на другите, сам негоден да стана (1Кор. 9:27). Ония, които живеят по плът, тоест, които не обуздават своята плът, но допускат тя да властва над духа, не могат да угодят Богу. И затова, живеейки в плът, ние трябва да живеем не за плътта! Ако живеете по плът, ще умрете с вечна смърт; но, ако чрез духа умъртвявате деянията на тялото, ще бъдете живи с вечен, блажен живот (Рим. 8:8, 12, 13). Плътта наистина се обуздава от духа, но духът може да властва над плътта и да я управлява само тогава, когато плътта с пост, бдение, коленопреклонения и други телесни подвизи, възлагани върху нея благоразумно и умерено. Благоразумният и умерен пост освобождава тялото от тежестта и дебелостта, изостря неговите сили, държи го постоянно леко и способно да действа. Ония пък, които са Христови, казва Апостолът,разпнали са плътта си със страстите и похотите (Гал. 5:24).

Какво значи да вземем кръста, и то именно своя кръст? Това значи, че всеки християнин трябва търпеливо да понася именно тези оскърбления и гонения от света, които го постигат, а не някакви други. Това значи, че всеки християнин трябва с мъжество и постоянство да се бори именно с тези страсти и греховни помисли, които възникват в него. Че всеки християнин трябва с покорност, с преданост на Божията воля, с изповядване на Божието правосъдие и милосърдие, с благодарение към Бога да понася именно тези скърби и лишения, които ще му допусне Божественият Промисъл, а не някакви други, измислени и предлагани от горделивите мечтания. Това значи да се задоволяваме именно с тези телесни подвизи, които съответстват на нашите телесни сили, от които именно се нуждае нашата плът, за да бъде държана в ред, а не да се стремим, увличайки се от тщеславно усърдие, по израза на свети Иоан Лествичник (Лествица. Слово 26), към усилен пост, към усилено бдение и други прекомерни подвизи, разрушаващи телесното здраве и насочващи духа към самомнение и самопрелъстяване. Цялото човечество се труди и страда на земята; но колко разнообразни са тези страдания, колко разнообразни са страстите, които ни нападат, колко разнообразни са скърбите и изкушенията, които Бог ни изпраща за нашето излекуване, за очистване на нашите съгрешения, какво различие има между хората в телесните сили и здравето! Всеки човек има свой кръст. И именно тозисвой кръст е заповядано на всеки християнин да приеме със себеотрицание и да последва Христа. Който е приел своя кръст, отричайки се от себе си, който се е примирил със самия себе си, със своите обстоятелства, със своето положение, външно и вътрешно, само той може разумно и правилно да последва Христа.

Какво значи да последваме Христа? Това значи да изучаваме Евангелието, да имаме Евангелието за единствен ръководител на дейността на ума, сърцето и тялото. Това значи да вземаме своя начин на мислене от Евангелието, да настроим сърдечните чувства според Евангелието и всичките ни постъпки, всичките ни движения, тайни и явни, да бъдат израз на Евангелието. На такова следване на Христа е способен, повтаряме, само този, който, избягвайки прелъстяването с измислено от него смиреномъдрие(Кол. 2:18), е пожелал да придобие истинно смиреномъдрие там, където почива то – в послушанието и покорността към Бога. Встъпил в послушание към Бога, в послушание, съединено с пълно отричане от себе си, той е взел своя кръст, признал го е и го е изповядал като свой кръст.

Възлюбени братя! Отдавайки днес, според устава на светата Църква, поклонение на честния Кръст Господен с телата си, да му отдадем поклонение и духом! Да почетем Честния Кръст Христов – оръдие на победата и знаме на Христовата слава, – като всеки изповяда от своя кръст: “Получавам заслуженото според делата си! Помени ме, Господи, в Твоето царство!“ Със съзнание за своята греховност, с благодарност към Бога, с покорност пред Божията воля да направим от своя кръст – оръдие на наказанието и знаме на безчестието – оръдие на победата и знаме на славата, подобно на Господния Кръст. Чрез кръста си отваряме рая. Да не си позволим зловреден ропот, и особено душепагубна хула, които често се чуват от устата на заслепения, ожесточен грешник, измъчващ се и терзаещ се на своя кръст, напразно опитващ се да се избави от него. При ропот и хула кръстът става непоносимо тежък, увличайки в ада разпънатия на него. “Какво съм направил?“ – вика неосъзнаващият се грешник и укорява в несправедливост и немилосърдие правосъдния и милосърден Бог, порицава и отхвърля Божия Промисъл; виждайки Сина Божий разпнат, насмешливо и лукаво иска от Него: ако си Ти Христос, спаси Себе Си и нас (Лук. 23:39), слез от кръста! (Мат. 27:40). Но нашият Господ Иисус Христос доброволно благоволи с плътта Си да възлезе на кръста и да претърпи смърт (Възкресен тропар на втори гласи възкресен тропар на пети глас), та чрез кръста да примири човечеството с Бога и чрез смъртта да спаси човеците от вечна смърт. Подготвяйки светите Апостоли към великото събитие – предстоящото изкупление на човешкия род чрез страданията и позорната смърт на въплътилия се Богочовек, Господ своевременно открил на Апостолите, че Той трябва да бъде предаден в ръцете на грешници, много да пострада, да бъде убит и да възкръсне. Такова предсказание се сторило на някои от светите Апостоли странно и невероятно. Тогава Господ повикал пред Себе Си Своите ученици и им казал: Който иска да върви след Мене, нека се отрече от себе си, да вземе кръста си и Ме последва. Амин.

Свети Игнатий Брянчанинов
Из “Аскетическа проповед”,  Творения том трети. Изд. Славянобългарски манастир “Св. Вмчк Георги Зограф”, Света Гора, Атон, 2006 година

**********************************

За душата
Слово в Третата Неделя на Великия пост

Светител Илия Минятий

“Каква полза за човека, ако придобие цял свят, а повреди на душата си?” (Марк. 8:36)

Светът и душата – ето два предмета, които човеците не могат да познаят, понеже човешкото съждение е лъжовно. Целият техен ум е сякаш съсредоточен в зрението – човеците ценят това, което виждат, а което не виждат, него и не ценят. Виждат те света и го ценят повече, отколкото би следвало; не виждат душата и изобщо не я ценят тъй, както би следвало. Затова те са неправи, лъжливи в съжденията си за света и душата; “лживи сынове человечестии в мерилех” [Пс. 61:10, “Лъжовни са синовете човешки в претеглянето”, т.е. в даването на цена, б. пр.] Светът и душата, – за тези два предмета не умеят да съдят живите, за тях умеят да съдят единствено мъртвите.

Земни царе, властители градски, князе човешки, богаташи на света! Вие се наслаждавахте със земна слава, красота и богатство. И какво придобихте в края на краищата? Какво отнесохте с вас в гроба? Умряхте вие и светът умря за вас. Но като погубихте душата заради света, вие изгубихте всичко – небето, рая, вечния живот, Бога. И тъй, каква полза за човека, ако придобие света, свършващ за него заедно с живота, и погуби своята безсмъртна душа? Никаква полза, но напротив – велика загуба. О, ако само узнаеха живите от мъртвите какво нещо е светът и какво – душата! Но как тъй? Нима ние не знаем какво е светът? Това ние знаем съвсем добре, виждайки с очите си непостоянството на света. Ние виждаме колко трудно се добиват неговите блага, как горчиви са насладите от тях, как бързо свършват. Виждаме колко грижи, страхове, завист, разорения потресават, отслабват, вгорчават и даже разрушават цялото светско благополучие. Виждаме колко страдания и болести, колко войни отвън и коварни замисли колебаят живота и спокойствието на света. Виждаме, че и речните води не текат тъй бързо, и полските цветя не вехнат тъй лесно, нито мълниите небесни се разсейват тъй мигновено, както бързо изтича, лесно увяхва и мигновено се стопява всяка сладост, наслаждение и радост на тоя свят. Ние добре знаем какво е светът, защото го виждаме. Ала наистина не знаем какво е душата, понеже не виждаме нито красотата, нито природата на душата. Затова днес искам да говоря за това: а) какво е душата, б) че тя е една-единствена и изгубим ли я, губим всичко и за това, в) че тя е безсмъртна и ако веднъж я погубим, губим я завинаги.

I.

Попитайте мъдреците, които са се мъчили да изследват дълбините на естеството, що е душата, и те ще ви дадат най-разнообразни, но малко подходящи отговори. Затова да оставим празнословията на философите ида  погледнем, в светлината на учението на църковните отци, върху пречистото огледало на истината – Божественото Писание, – какво е душата, това благородно и драгоценно същество, което не може да бъде заменено с нищо друго.

Творческата Премъдрост и сила Божия проявила три особености при създаването на човека. Преди всичко, с една дума Той създал всичко небесно и земно; рекъл – и тозчас се появили слънцето, луната и звездите на небето, птиците във въздуха и толкова много животни и растения по земята. “Заповяда – и се сътвориха” (Пс. 148:5). Но при създаването на човека Той не само изрекъл словото Си, но предварително сякаш помислил и се посъветвал, понеже отначало рекъл: “да сътворим човека” (Бит. 1:26), сякаш приканвайки на съвет и останалите лица на Пресветата Троица. На това се диви и Григорий Нисийски. “О, чудо – казва той, – всичко се довежда до битие с едно слово и не се предхожда от никакъв съвет. А към създаването на човека Творецът на всичко пристъпва обмислено”. По-нататък. За да се появят останалите твари, Бог е казвал само “да бъде” и нищо повече не е вършил. А за създаването на човека Той и говорил, и действувал. За да създаде тялото, взел с божествените Свои ръце (това трябва да се разбира в смисъл, подобаващ Богу) и слепил праха, “като взе пръст от земята” (Бит. 2:7 по слав. превод); за да създаде душата, Той вдъхнал в тялото дихание из Своите божествени уста: “вдъхна в лицето му дихание за живот”. Най-накрая и това е най-главното – ни едно от останалите творения не е създадено по образ Божий. С тая чест се удостоил единствено и само човекът, сътворен по образ и подобие на Бога. Но човекът е образ и подобие на Бога не по тяло, както богохулствуват еретиците-антропоморфити, тъй като по природа Бог е безтелесен; но по душа, която е дух, както и Бог е дух. В това се състоят и вродените свойства на душата, в това е нейното благородство.

Ако сравним с душата самите свети ангели, тези вторични светлини от първоначалната Светлина, утринни звезди на разумната небесна твърд, които тъй отблизо възприемат блажените сияния на трисиятелното Богоначалие – не знам с какво те я превъзхождат? Те имат умствена природа – и душата е разум. Те са безтелесни – и душата е дух; безсмъртни са – и душата е безсмъртна. Те са разделени на три троични реда, които се подразделят на девет чина, както това отбелязват Ареопагитът и Дамаскин. В първия ред са: Серафимите, Херувимите и Престолите; във втория: Господствата, Началата и Силите; в третия: Властите, Архангелите и Ангелите. Подобие на това откриваме в силите и способностите на душата. В Серафимите пламти чистият и горещ пламък на любовта, поради което те се и изобразяват в огнен вид – съвсем същото е и във волята на душата, в която огънят на любовта се разгаря все по-жарък и още по-широко се стреми към Възжелания. У Херувимите бодърствува съзерцанието, заради което те се и наричат многооки – съвсем същото е и в разума на душата, който наистина е многооко същество, винаги готово за съзерцание, дори и когато тялото се упокоява в дълбок сън. На Престолите седи справедливост – в душата смисълът на познаваното чрез ума и на желаното чрез волята имат най-точни теглилки. Господствата притежават величието на царствено достойнство в долния свят – у душата също има господство, цар над страстите. Началата имат промислителност за управлението на света – душата пък обладава разсъдителност. Силите движат небесните тела в дивна хармония – и душата движи членовете на тялото със също тъй чудесна стройност. Властите охраняват всеобщия порядък на нещата – и душата съхранява порядъка на живота. У Архангелите е съкровищницата с небесни откровения, на която се поверяват неизречени тайнства на Божията премъдрост – в душата е паметта, обител на познанието, където разумът скрива съкровища с познания. Ангелите са служебни духове, пращани за служение, невеществени по естество, изключително бързи в движението, неуморими в хода си възхождат на небето, слизат на земята, прелитат из цялото творение – и душата има свои слуги: мислите, които непрестанно се раждат и мигновено летят от изток на запад, от земята на небето, от небето в ада, прекосяват безкрайни пространства, стени, планини, морета, не им пречат стражи, резета и катанци не ги удържат.

(Душата е) образ Божий в три отношения – по природа, по благодат и по слава. По природа, тъй като при създаването й тя е образувана по Божий образ; по ума си е подобна на Отца, източника на всяко познание; по вътрешния си разум е подобна на Сина, началото на премъдростта; по свободната си воля е подобна на Светия Дух, извора на всички блага. По благодат – при възсъздаването тя става сходна с образа на Самия Син Божий чрез усиновяването, както казва ап. Павел: “които Той е предузнал, тях е и предопределил да бъдат сходни с образа на Сина Му” (Рим. 8:29). По слава – в блаженството тя чрез силата на Божествената Светлина ще възприеме образа на Самия Бог; “гледайки славата Господня – казва същият Апостол, – се преобразяваме в същия образ, от слава в слава” (II Кор. 3:18). И Иоан казва: “ще бъдем подобни Нему, защото ще Го видим както си е” (I Иоан. 3:2). И тъй, който пита какво е душата, нека знае, че душата е най-великото дело на Божия Съвет, тя е жив отпечатък на Светата Троица. О, неувяхваща красота на душата! Как вие, християни, си представяте Царството небесно, райското блаженство, славата на праведниците? Това не е нищо друго, освен съзерцание на Божието Лице. Тъй прекрасен е Ликът Божий, че светите ангели са готови винаги да го гледат. Те с жажда гледат тоя неизчерпаем извор на непристъпната Светлина. Затуй и Петър казва: “в което желаят да надникнат Ангелите” (I Петр. 1:12). Ако Той само за миг би се явеше в ада, адът щеше да се превърне в рай, и ако Той само за миг се скриеше от рая – раят щеше да се превърне в ад. Образ на този Божествен Лик е душата. И тъй, какъв откуп ще даде човек за душата си? С какво може той да замени едно тъй прекрасно същество, подобно на което не може да се намери нито на небето, нито на земята? И съзерцавайки в душата си такава красота, мога ли след това да гледам към някоя друга красота на тоя свят? Почитам дъсчицата, върху която е изрисуван образът на царя или на някой велможа, мигар няма да почитам душата си, в която Бог е начертал Своя образ? Когато осквернявам душата си с плътско въжделение, аз сякаш хвърлям в кал и нечистота образа Божий и не съзнавам, че извършвам велико зло! О, душа! Колко често те унижавам! О, Боже, как търпиш Ти такова оскърбление! Напълно справедливо е твърдението, че нямаме нищо по-драгоценно от душата, но и нищо не ценим тъй малко, както душата. Та ние продаваме това многоценно съкровище за някаква греховна наслада, траеща само миг! Ние заменяме душата за нищожно богатство! Ние я предаваме за еднодневния блясък на временната слава!…

Това щеше да се търпи все пак, ако имахме няколко души, понеже ако една погине, друга ни остава. Ала ние имаме само една душа, заради която е създадено всичко небесно и земно, заради която се труди природата, небето се движи, слънцето сияе, земята дава плод, появяват се растения и животни; заради която е насаден раят, приготвено е Царство небесно, безконечно блаженство, безпределна слава и изобщо всички блага на вечния живот, които “око не е виждало, ухо не е чувало и човеку на ум не е идвало” (I Кор. 2:9). Ако погубим душата, ние със сигурност губим всичко – и земята, и небето, и света, и рая, и тоя временен живот, и другия – вечния, всичко, всичко! …За да изпита търпението на праведния Иов, Бог дал власт на дявола да го изкушава, да му вреди, да го огорчава и поразява в децата му и в собственото му здраве. “Ето, всичко, що е негово, е в твоя ръка; само душата му запази” (Иов. 1:12; 2:6). Пребогатият Иов обеднял за един миг; от многобройните му стада от дребен и едър добитък част били оплячкосани от разбойници, част – изпепелени от мълния. Високите му чертози паднали, разрушени от бурния полъх на силен вятър. Синовете и дъщерите му за час време погинали от непредвидена и внезапна смърт. Сам той – сиромах, бездетен, бездомен, извън града, поразен от рани от глава до пети, лежал на бунището. Денем го горели слънчевите лъчи, нощем още по-люто го мъчел студът. Иов изгубил всичко: и богатство, и деца, и здраве; …Не, собствено казано, Иов нищо не изгубил, понеже не погубил душата си. Че какво, казва той, съм изгубил? Богатствата си? Но гол се родих аз, тогава нищо чудно, че гол ще и да си умра. “Гол излязох от утробата на майка си, гол ще се и завърна” (1:21). Че съм изгубил здравето си? Тъй било угодно на Бога: “както беше угодно Господу, тъй и стана”. Че съм изгубил децата си? “Господ даде, Господ и взе” (1:21). Всичко изгубих и все пак нищо не съм изгубил, щом като не съм погубил душата си. Все още съм праведен пред Бога, макар и без предишното си благополучие, богатства, деца и здраве. Както ми ги отне Тоя, Който ми ги бе дал, тъй също може да ми ги върне Тоя, Който ми ги отне. Макар и всичко да съм изгубил, но и за това славя и благославям Неговото свято име, понеже Той допусна да бъда изпитан във всички отношения, но без изкушенията да се допират до душата ми. “да бъде благословено името Господне!” И тъй, човеколюбивият Бог има такъв велик промисъл, че когато допуска върху нас изпитание или наказание, или когато позволява на дявола да ни изкушава и вреди в най-драгоценните за нас предмети на тоя свят, Той все пак му заповядва: “само душата му запази”, за да бъде внимателен и да не причини някаква вреда на душата, тази единородна дъщеря на Иисуса Христа, наследница на царството Му, която Той предава в ръцете най-вече на Ангела-пазител, да я покрива, да се грижи за нея и да я пази “от ужасите нощем, от стрелата, която лети денем, от ходещата в тъмата язва, от заразата, която опустошава по пладне” (Пс. 90:5-6). И защо? “Затуй, защото всички останали неща са много – казва Златоуст, – и даже едно от тях да потърпи вреда, използуваме услугите на друго”, и по-нататък: “ако днес едно се изгуби, утре ще се намери, както и Иов намерил това двойно и тройно повече. А душата е единствена и от нея зависи всичко останало, и ако нея погубим, с какво ще живеем?” Ето защо ако загубим съкровищата си, недвижимите си имоти, дома, родителите, братята, децата си, здравето си, славата, честта, но при това опазим душата си – нищо не сме загубили. Но ако и душата си сме погубили – всичко е изгубено. Да загубиш всичко, ако душата е запазена – това е незначително. Ако придобиеш всичко, ала погубиш душата си – никаква полза. Единствено душата е, което дава на човеците живот на тоя свят и което вдъхва надежда за блажен живот в рая. Ако нея сме погубили – изгубили сме и света, и рая, изгубили сме всичко. Защо? “Ако нея погубим, с какво ще живеем?”

Странна работа! Ако имаме едно единствено дете, колко много се грижим слънце да не го изгори, вятър да не му навреди, човек да не го оскърби. А нали спасението ни изобщо не зависи от това дете! Ако имаме драгоценен камък, ние го пазим с такова старание, че сме готови, ако е възможно, и в сърцето си да го скрием. А нали с този камък ние не можем да купим рая! И след всичко това ние никак не ценим душата, от която зависи благополучието ни в сегашния и блаженството в бъдещия живот? И това неоценимо богатство, с изгубването на което ние губим всичко: и небесно, и земно, ние поверяваме на ръце, за които се срамувам и да говоря!

Алкивиад бил изгонен от Атина. Когато минало дълго време подир изгонването му, атиняните пратили да го повикат поради нуждите на избухналата война, като при това му изпратили писмо, в което всички архонти с подпис се задължавали да не му причиняват никакво зло; Алкивиад, който бил имал много случаи да се убеди в непостоянството на решенията на своите съграждани, не повярвал и решително отказал да се върне. “Как, о Алкивиаде? – рекъл му един приятел. – Цялото отечество те зове, кани, дава ти обещание и ти не вярваш на отечеството?” “За всичко друго – отвърнал той, – вярвам на отечеството, но своя живот не доверявам никому, дори на майка си, да не би тя по незнание да тури черно кълбо вместо бяло”. За всичко, което искат от мене атиняните, искал да каже Алкивиад, им вярвам. Но за онова, което засяга живота ми, не се доверявам никому, дори на оная, която ме е родила. Защо? Защото имам един живот, само един, и ако го погубя, губя всичко. Тъй разсъждавал Алкивиад за живота си, понеже животът е само един. А ние, християните, колко живота имаме? И тъй, казвам аз, заради нашето отечество, родители, братя, деца, заради учителите и всичко останало аз с удоволствие съм готов да подложа на опасност парите и имотите си, и въобще всичко, което имам на тоя свят. Но ако става дума за душата, една и единствена, която ако погубя, губя всичко, – нека ми простят и отечеството, и родителите, и братята, и учителите, и приятелите – душата си аз никому не ще доверя! Алкивиад не поискал да изложи на опасност живота си, който при всички случаи е временен и има определен край, а аз, стига да е нужно, съм съгласен и живота си да подхвърля на опасност. Каква разлика има днес ли ще умра или утре? Но да подлагам на опасност душата си – безсмъртната, чиято гибел е гибел навеки? О, това аз никога не ще сторя, никога!

Безсмъртието е другото забележително предимство на душата. Този суетен и тленен свят с всичко красиво, добро и ценно в него има отреден край. “защото е преходен образът на тоя свят” (I Кор. 7:31). Рано или късно ще дойде смъртта и с нея за нас ще дойде краят на всичко. Всичко, което имаме или ни оставя, когато губим всичко, или ние оставяме всичко, когато умираме. “Всяка плът е трева, и всичката й красота е като полско цвете. Тревата изсъхва, цветето увяхва” (Ис. 40:6-7). В нас безсмъртна е само душата, която вечно живее и никога не умира. “Защото каква полза за човека, ако придобие цял свят, а повреди на душата си?” (Марк. 8:36). Ако изгубя някаква вещ, отново мога да я придобия, ако изгубя честта си, мога пак да я възвърна, ако изгубя свободата си, мога да я откупя, ако изгубя здравето си, мога да се изцеля, ако изгубя самия си живот дори, мога да възкръсна. Тъй вярвам аз: чакам възкресението на мъртвите. Но ако душата си погубя, няма вече откуп, няма изцеление, няма възкресение. Изгубил съм я веднаж завинаги! О, да можеше това “веднаж завинаги” да влезе в нашия ум и сърце! Бог е създал рая и ада; първият е място на вечния живот, вторият – на вечната мъка. Там са душите на праведните, тук – на грешниците: “И тия ще отидат във вечна мъка, а праведниците – в живот вечен” (Мат. 25:46). Ключовете от рая Той предаде в човешки ръце: “ще ти дам – казва Той на Петра и всички апостоли, – ключовете на царството небесно” (Мат. 16:19). Ключовете от ада не са дадени ни на човеците, нито на ангелите – тях ги държи Сам Бог. Той Сам казва това в първата глава на Откровението: “имам ключовете на ада” (1:18). Но как тъй ключовете на рая, на чертога Божий, на царския чертог на божествената слава Той даде в ръце на човеци, т.е. на Своите раби, а ключовете на ада, на страшната тъмница на външната тъмнина, мястото на измъчваните с мъки души, Бог, Цар и Господ, Сам задържал при Себе Си? Да. То е, за да ни даде да разберем, че в тоя живот, само щом поискаме да отворим рая за спасение на душата си в него, ние лесно намираме ключовете. Те са връчени на човеци тук, долу на земята. Стига само да се обърнем, ние тозчас ги намираме в ръцете на епископа или на всеки духовник. Но ако дойде естествена или внезапна смърт и ни намери (не дай, Боже!) обременени със светски грижи или оковани с веригите на света, и ние умрем без да сме се поправили, без да сме се покаяли, и погубим душата си, обричайки я на ад, тогава къде ще намерим ключове, за да отворим ада и спасим оттам душата си? Тях не ги има човек, не ги е получил ангел, тях ги държи Сам Бог. Тогава Той, Съдия без милост, не отваря, понеже вратата е заключена. “Няма надежда за освобождение, понеже в ада покаяние няма”. И тъй, нещастната душа, заключена в ада веднъж, завинаги ли е заключена? Завинаги! Погинала веднаж, завинаги ли вече е погинала? Завинаги!

О, душо моя! Наместо да погинеш ти, по-добре да погине за мен още сега целият свят с всичко прекрасно и добро в него. Та и какво е светът? Сън някакъв. А ти си най-прекрасното създание, защото ти си образ Божий; ти си най-драгоценния имот, понеже изгубя ли тебе, губя всичко; ти си безсмъртна и изгубя ли те веднъж – значи изгубил съм те навеки. И защо ми е да те погубвам? Мигар си душа на някой звяр? Или пък на някой мой смъртен враг? Не, ти си моята душа. Който не цени душата си хиляда пъти повече от тоя суетен и тленен свят, той или няма душа, или е недостоен да я има.

II.

Душата и светът, повтарям, са такива две неща, за които хората съдят твърде несправедливо. Цялата грижа на хората, цялата тяхна любов и попечение са обърнати към света! А жребият на душата остава нехайство и пренебрежение. По молитвите на Тесвитянина Илия, който заключи небето тъй, че три и половина години то не даде дъжд, “в Самария имаше голям глад” (III Царств. 18:2). Каква плачевна гледка представлявало цялото царство! Земята изсъхнала, дърветата олисели, растенията завяхнали, людете били полумъртви или напълно примрели. Царят, който тогава бил Ахав, се стараел да даде каква-годе помощ. “И Ахав повика Авдия, началника на двореца. И Ахав каза на Авдия: тръгни по земята, по всички водни извори и по всички потоци по земята, дано нейде намерим трева… И те разделиха помежду си земята, за да я обходят: Ахав тръгна отделно по един път, а Авдий тръгна отделно по друг път” (III Царств. 18:3,5-6). Какъв добър цар, добър баща на своя народ! Сам взима върху си труда и се упътва да дири храна! Но не, слушатели мои, ние се заблудихме! Знаете ли какво отива да дири цар Ахав? Сено за конете и мулетата си. “да си прехраним конете и мъските и да се не лишим от добитъка” (ст. 5). Толкоз народ гине от глад, а царят на тоя народ се старае да нахрани своите животни, а не людете! И това е предмет на неговите грижи, съвещания и труд! Това ли е цар, това ли е баща? – Това е тиранин и убиец. Не тъй постъпил неговият иконом Авдий. Той се боял от Бога, спомнял си за душата: “когато Иезавел изтребваше пророците Господни, Авдий взе сто пророка и ги кри в пещери, по петдесет човека, и ги храни с хляб и вода” (ст. 4).

О, ако сред хората малцина само споделяха начина на мислене на безчовечния Ахав! Но колко много от тях се грижат и трепят повече за животните, отколкото за човеците! Нима и една десета от това, което се изразходва за гледане на коне в конюшните и на породисти кучета, не бива да се отдели за препитаване на вдовици и сироти? Но тъй иска светът и това се изпълнява, а онова, което е необходимо за душата, то не се изпълнява. Не щеше ли да е по-добре това, което се харчи за изхранване на ненаситни зверове, да бъде употребено за освобождаването на човек, лишен от свобода поради дългове? За омъжване на бедна девойка? Но се изпълняват само исканията на света, а не нуждите на душата. Това, с което отхранват кучета, умеещи само да хапят и да лаят, не беше ли по-добре да се даде за изхранване на гладуващото семейство на някой беден? Но се изпълняват само исканията на света, а не нуждите на душата. И това, което се потрошава за зрелища и разпътство, не беше ли по-добре да се даде в църкви и манастири? Но първото го иска светът и се изпълнява, а второто е нужно за душата и затуй не се изпълнява. Всички подражават на злия цар Ахав, който по време на глад се грижел за изхранването на своите коне и мулета, но никой не подражава на добрия домоначалник Авдий, който се грижел за препитанието на сто гладуващи пророка. Онова, което светът иска, то се изпълнява, а което иска душата – не. И всичко заминава за ядене и украсяване на това животинско тяло, а нищо – за милостиня за душата. О, неправда човешка, о, нещастие на душата! Твоята душа, човече, погива от глад за добри дела, а тебе това сякаш не те засяга? И след това размисляш и се трудиш, за да нахраниш животните, които изобщо не съзнават твоята милост. Ти си длъжен да сториш тъкмо обратното, ти казва св. Василий Велики: “Какво друго трябва да правиш, освен да се грижиш единствено за душата си, като се освободиш от всички други грижи?”

Разпнати Иисусе мой, Сине на живия Бог! Ти даде Своето дихание, за да създадеш тая душа; проля кръвта Си, за да я изкупиш, дарува купела на божественото кръщение, за да я омиеш; установи и второ кръщение, за да я очистиш; приготви трапеза от Твоите пречисти Тайни, за да я нахраниш; устрои тук Църквата, за да я осветиш; а отвъд – рая, за да й дариш блаженство. Ти стори всичко, което можеше да извърши Твоята крайна благост, за да спасиш тая душа. А ние вършим всичко, което само може да стори нашето крайно зло, за да я погубим! Да не бъде това, вечний Женихо на душите ни, да не бъде! По-добре всичко да изгубим, но да запазим душата. Понеже спасим ли я един път, спасяваме я завинаги. “Каква полза за човека, ако придобие цял свят, а повреди на душата си?” Дарувай ни Твоята благодат, за да придобием душата си за Твоето царство. Амин.

Първа публикация в Интернет © “Православна беседа”,

http://www.pravoslavieto.com/calendar/feasts/podvizhni/Velikopostni/03_Krustopoklonna.htm

*****************************************

Автор: свещеник Миладин Митрович
Източник: http://www.pravoslavie.ru/srpska
Превод: Татяна Филева

Любовта към Бога и Честния Кръст ни е събрала днес в този свят храм, за да прославим с едни уста и едно сърце Всемогъщия Господ и така да изразим своята благодарност за всички благодеяния, изобилно получени от Него.

Ето, третата седмица на честния пост вече е зад нас. Цели три седмици ние с пост и молитва се подготвяме за посрещането на най-големия и най-радостен празник на нашата Църква – Възкресение Христово. Цялата наша вяра и целокупното наше изповядване се основава на тази велика тайна на Христовата победа над смъртта, за която свидетелства свети Павел, най-великият апостол на нашата Църква с думите, че Христос ненапразно е възкръснал от мъртвите и нашата вяра и нашето изповядване не са напразни. Но ние знаем, че Той, продължава апостолът, е първи от мъртвите и с това е дал надежда за възкресение на всеки, който вярва в Него. Затова нашият подвиг на пост е изключително важен, защото ни прави духовно по-добри, укрепява нашите душевни сили, усилва нашата вяра и ни води към достойна среща с Възкръсналия Господ.

Днешната света неделя е особена, защото е посветена на спасителното знамение на Честния и животворящ Христов Кръст. Затова се нарича Кръстопоклонна. Честният Кръст от векове е бил предмет на особена почит сред православните хора и неговото присъствие е тясно свързано с целокупната история на нашата Църква. Естествено се налага въпросът: в какво е тайната на неговата чудотворна и благодатна сила? Целокупната тайна на Кръста е открита в спасителното събитие на Възкресение Христово. Именно със Своето Възкресение Христос е осветил символа на Кръста и му е дарил нова спасителна сила – силата на победата и вечния живот. Преди Неговото разпятие кръстът е бил оръдие на срама, защото най-големите разбойници са били наказвани с разпъване на него. Тази болезнена и позорна наказателна практика римляните са прилагали само към робите и към всички, които не са били римляни по произход. Но с Христовото разпятие Кръстът е станал знамение на победата и на вечната слава. За това свидетелства и църковното песнопение, което днес се пее на Литургията: „На Твоя Кръст се покланяме, Владико, и Твоето свето Възкресение възпяваме и славим”. Покланяйки се на Кръста, ние прославяме Твоето Възкресение, прославяме победата на всички нас, победа, която именно с кръстното знамение е била показана на човечеството.

На нас, православните християни, Господният Кръст ни напомня за безграничната Божия любов към грешното човечество. Христос доброволно е умрял на Кръста за греховете на всеки човек, та всеки, който вярва в Него, да не погине, но да има вечен живот. За това ни свидетелства и свети апостол Павел с думите, че словото за кръста е безумство за онези, които гинат, а за нас, които се спасяваме, сила Божия (1 Кор. 1:18). И наистина, в Христовия Кръст се откриват две истини – първата истина е за това колко човек реално се е отдалечил от Бога, а втората – за това колко далече е отишъл Бог в Своята любов към човека, за да го освободи от греха. Със Своята смърт на Кръста Христос е победил дявола, дал е лично изкупление за човешките грехове и с това е осъществил спасението. Затова всеки човек, който вярва в Него, трябва да се гордее с Христовия Кръст, по примера на апостол Павел, който казва: А мене да ми не дава Господ да се хваля, освен с кръста на Господа нашего Иисуса Христа (Гал. 6:14). На Кръста се е извършила победата над дявола, главния враг на спасението на човешкия род. Чрез Христовия Кръст са съкрушени портите на ада и всички, които са били свързани и са се намирали в плен на греха, са получили свобода и право да се нарекат синове Божии.

Христовият Кръст е победното знамение на Христовата Цръква, защото чрез него побеждаваме видимите и невидимите врагове. В това ни уверява апостол Павел, който казва, че Христовият Кръст е божественото оръжие, с което се прогонва всеки враг и неприятел. Поставя се въпросът защо Кръстът и кръстното знамение имат такава сила и мощ против бесовските и демонските сили? – Защото Кръстът свидетелства на сатаната за великата Божия сила – силата на смирението. Дяволът е отпаднал от Бога чрез гордостта, а Господ е победил дявола със Своето смирение. Знамението на Кръста, на което Господ е проявил Своето велико смирение и с това е победил вражеската сила, е непоносимо и ужасно за дявола. Кръстът е начало и край на нашето спасение. Без Кръста ние не сме християни, не сме членове на Христовата Църква, не сме Божии деца. За кръст сме родени, заради кръста живеем, чрез кръста и умираме. А умирайки с кръста, ние умираме с вяра във вечния живот.

По примера на Бог всички ние сме призвани достойно да носим своя земен кръст, който ни се дава от Него. Сам Спасителят е казал на Своите ученици: Ако някой иска да върви след Мене, нека се отрече от себе си, да вземе кръста си и Ме последва (Мат. 16:24). И на друго място казва: И който не взима кръста си, а следва подире Ми, не е достоен за Мене (Мат. 10:38). Да вземеш своя кръст и да следваш Христос, значи да живееш според евангелските заповеди. Факт е, скъпи братя и сестри, че днес човечеството е пренебрегнало добродетелния, евангелски живот, и вместо него е възприело лъжливия живот според телесните похоти, които с времето напълно ни отдалечават от Бога и Божия закон. Човек е забравил спасителната жертва, която Бог е принесъл изключително заради неговото спасение. Поругания, заплювания, бичуване и накрая разпятие – Христос търпи всичко това изключително заради нас и заради изкуплението на нашите съгрешения. А какво Му даваме ние в отговор? Достойно ли носим своя кръст, или сме заменили кръста със земни удоволствия и наслади? Истинската любов и преданост към Господа се състои в търпеливото понасяне на всички скърби и земни изпитания. Защото, както след срамното разпятие на кръста, чрез Възкресението е дошла спасителна победа, така и всяко наше достойно носене на кръста в трудните моменти от нашия живот бива възнаградено от всемогъщия Господ. Водейки добродетелен, евангелски живот в молитва и пост, ние носим достойно своя кръст и така достигаме най-високата степен на евангелски живот, степента, на която душата съзерцава неизказаната светлина на Божието лице.

Православният човек трябва да осъзнае още, че пътят към Царството Небесно се достига със сила, тоест със самопринуждаване, с отричане от самия себе си и своите пожелания и със смирено понасяне на страдания. Този път ни е заповядал Сам Господ, за което свидетелства апостол Петър, който казва, че Христос ни е оставил Своя пример, за да вървим по стъпките Му (1 Петр. 2:21). Ако смятаме себе си за Негови ученици, тогава сме длъжни да насочваме своя път по Неговите стъпки, да разпъваме своето тяло със страстите и похотите. Защото, както свидетелства свети Григорий Палама, всеки човек, който се е разпънал на кръст, няма желание за грях. Затова е важно да се издигнем на висотата на кръста, да разпънем своето страстно тяло. А светите отци казват, че да се разпънеш на кръста, значи да се бориш против страстите и да избягваш съблазните.

Вървейки по кръстния път, ние можем да познаем плодовете от смиреното носене на собствения кръст. Това е победа над дяволските изкушения, изцеление от душевни и телесни болести, очистване от греховете, намиране на душевен мир. Вкусили плодовете на кръста, ние радостно можем да възкликнем с апостол Павел: Вече не аз живея, а Христос живее в мене!

Да се потрудим чрез нашата доброволна жертва, с помощта на молитвата и поста, да освободим място за вселяването на Божествената благодат в нас, без която не можем да вършим никакво добро. Нека в това ни помогне и силата на Честния и Животворящ Кръст Господен, за да живеем свято, благочестиво и праведно, така, както очаква от нас Бог. О, Пречестен и Животворящ Кръсте Господен, помагай ни винаги, заедно с Пресветата Дева Богородица и с всички светии. Амин.

http://www.bogonosci.bg/

****************************************

Христовият кръст и неговото значение в нашия живот

Честният кръст като символ и знамение на Христос

Честният кръст е най-святото знамение, най-святият символ на нашата вяра. Всички свети Тайнства – Кръщение, Миропомазване и Божествената Евхаристия – се извършват с призоваването на Светия Дух и печата на Кръста. Всички свети благословения се дават с кръстния знак. Храмовете, свещените предмети и одежди се освещават с Честния кръст. Без Кръста е немислимо което и да било литургично действие или събрание. Кръстът е най-верният приятел на всеки православен християнин, от момента на нашето раждане до мига на нашата смърт. С Кръста се означава и гробът на всеки християнин.

Кръстим се често, поставяме кръстния знак на гърдите си, в домовете си, в колите си, на работните си места. Както пее Църквата: „Кръстът е пазител на цялата вселена, Кръстът е красота на Църквата, Кръстът е сила на царете, Кръстът е опора на верните, Кръстът е слава на ангелите и язва за демоните”. Без него е немислима Църквата на Разпнатия Христос. Затова еретиците или не отдават подобаваща почит на Честния кръст, каквито са някои протестанти, или пък съвсем го отричат, каквито са свидетелите на Йехова. В Патерика се разказва как св. Йоан Колов попитал демоните от какво най-много ги е страх у християните, а те му отговорили: „От три неща се страхуваме: от онова, което носите на шията си, от онова, с което се поръсвате в Църквата, и от онова, което ядете на литургия”. Тогава отново ги попитал: „А от какво най-много се страхувате?”. И те му отговорили: „Ако опазвахте добре онова, което ядете на литургията, никой от нас не би могъл да навреди на нито един християнин”. Следователно, нещата, от които демоните най-много се страхуват, са Кръстът, Кръщението и Божественото Причастие.

Силата на Кръста

Благодатта и силата на Честния кръст не са в неговата форма, тоест във външния му вид,  неговата сила и могъщество са в това, че той е Христов кръст, той е оръдието, с което Христос е спасил света.

Кръстът е жертвеникът, на който Христос е принесъл Самия Себе Си за целия свят. Целият кеносис (самопонизяване), мъка, болка и смърт, и всичко, което е претърпял за нас, достига своята най-висока точка на Кръста. На кръста Христос е преживял най-голямата болка и унижение за нас. Заради нас е станал клетва, за да ни освободи от клетвата на греха и закона. Целокупното Христово дело, цялото Негово човеколюбие е съсредоточено в Кръста. Св. Григорий Палама ни разказва как някой иронично попитал един от богоносните отци вярва ли в Разпнатия, и той му отговорил: „Да, вярвам в Този, Който разпъна греха. На кръста Богочовекът разруши трагедията на човешката свобода, причинена от непослушанието на първосъздадените хора, бидейки послушен дори до смърт, и то смърт кръстна (Фил. 2:8)”. С това отново е обвързал нашата свобода с нашия Творец, с Троичния Бог. На Кръста е победил смъртта – със смърт смъртта потъпка – с това, че е направил нашата смърт Своя, а със Своето Възкресение ни е дарил живот и нетление. Чрез Кръста ни е сприятелил с Бог Отец и ни е дарил опрощение на греховете. На Кръста по най-убедителен начин ни е показал, че ни обича с безпределна любов, дори и тогава, когато Го разпъваме. Чрез Кръста ни е привел и ни е обединил в едни тяло – нас, Своите разпилени чеда. Разруши преградата, що беше посред и създаде в Себе Си един нов човек (ср. Еф. 2:14-15). Чрез Кръста е очистил и осветил небето, въздуха и земята, тъй като бе разпнат под небето, издигнат във въздуха, а Неговата пресвята кръв се проля по земята. На Кръста е принесъл обща жертва за цялата земя и общо очистване за целокупната човешка природа. Поради това е пострадал извън градските стени и извън Соломоновия храм, както отбелязва св. Йоан Златоуст. Чрез Своето разпятие, „чрез издигането, изпълнено със смирение”, както казва една древна молитва, е издигнал и нашата природа, която „чрез лъжливо издигане и суетно движение е слязла до ада”. На Кръста е показал, че този свят не е последната реалност, а само път към нея. Естествено, ако (и доколкото) в този свят кръстоносно се борим против нашия егоизъм. Така Христос е възстановил позитивния смисъл на този свят.

На Кръста е открил Себе Си като единствения Благодетел и Спасител, Избавител и Животодател на универсума, и разбира се, е осуетил всяко дело на дявола, неговите лукавства и заблуди, силата и властта, която е имал над хората.

Смъртта на Господа на Кръста е животворна и спасителна, тя дарява живот и избавление,

защото е ДОБРОВОЛНА

Господ пристъпва към смъртта не като осъден, а като Цар, Който се жертва за Своите поданици, както е казал: С кръщение трябва да се кръстя; и колко Ми е мъка, докато се свърши това! (Лук. 12:50). Затова византийците пишат на Кръста: „Цар на славата” и изобразяват Христос не обзет от болка (с отпуснато тяло, което се държи на увисналите ръце и изглежда съвсем немощно), а като Господ(ар) и на болката (ръцете на кръста са в хоризонтално положение).

защото е РЕАЛНА СМЪРТ

Христовата човешка природа е преминала през предсмъртната агония и болката на разпятието. Трябвало е да преживее нашата смърт изцяло, а не само феноменологично. В Гетсиманската градина човешката природа наистина се е уплашила, но въпреки това се е покорила на Божествената воля и природа. Така Той е страдал и умрял за спасението и живота на света. Защото, бидейки безгрешен, Е СТРАДАЛ заради грешниците. Основна истина е, че Господ е бил безгрешен, защото Неговата човешка природа още от самото въплъщение е била съединена с божествената, тъй като това единство е ипостасно единство в лицето на Божия Логос.

Христовият кръст е бил за иудеи съблазън, а за елини безумство (1 Кор. 1:23). Това е най-големият парадокс в историята: живот чрез смъртта. Благословение чрез клетвата. Слава чрез унижението. Издигане чрез смирението. Както казва св. Григорий Палама: „И така, това е Божията сила и мъдрост: да победи чрез немощта, да се издигне чрез смирението, да се обогати чрез бедността”. Не е случайно, че Господ не е искал да остане в славата на Преображението и да избегне кръста, а слизайки от Тавор, подготвил учениците Си за онова, което предстои да се случи. Когато Петър Го съветвал да избегне кръстната смърт, Той строго го укорил: Махни се от Мене, сатана! Ти Ми си съблазън! защото мислиш не за това, що е Божие, а за онова, що е човешко (Мат. 16:23). И пак, отивайки на доброволно страдание, казва: Сега се прослави Син Човечески(Йоан. 13:31). И на други места в Евангелието Кръстът се характеризира като слава Христова (Йоан. 12:23). Същото казва и св. Йоан Златоуст: „Кръстът, който някога е бил нещо, което е служело за срам и наказание, сега се превръща в слава и чест. А за това, че Кръстът е слава, да послушаме Христос, Който казва: Отче, прослави Ме със славата, що имах у Тебе преди свят да бъде, имайки предвид славата на Кръста”.

Участието на християните в Христовия Кръст

След укоряването на Петър, Господ и от Своите ученици изисква да живеят кръстоносно: Ако някой иска да върви след Мене, нека се отрече от себе си, да вземе кръста си и Ме последва (Мат. 16:24). На Зеведеевите синове и тяхната майка, които искали първенство, Той отговорил: Не знаете, какво искате. Можете ли да пиете чашата, която Аз ще пия, или да се кръстите с кръщението, с което Аз се кръщавам? От тези думи на Господа следва, че Христос пострада за нас, като остави нам пример, за да вървим по стъпките Му (1 Петр. 2:21). Кръстът не е само „форма” или „символ” или „знак” на Христос, но и начин на живот, или по-точно, единственият възможен начин на живот на християните. Както истинският Христос е немислим без Кръста, така и истинският християнин е немислим без Кръста, тоест без участието в Христовия кръст, както ни казва и Сам Спасителят: Който не носи кръста си, а върви след Мене, не може да бъде Мой ученик (Лук. 14:27).

Но какво значи да следваш Христос и да носиш кръст, тоест да живееш кръстоносно?

Да разпънеш стария човек (тоест страстите), плътта със страстите и похотите (Гал. 5:24)

Да отхвърляш стария човек и се бориш да изкорениш от себе си греховните и егоистични страсти, своя егоцентризъм и самолюбие. А формите на самолюбие са: маловерие и неверие, равнодушие към ближния, и, което е още по-лошо, използване на ближния; плътски удоволствия и превръщане на тялото в бог, алчност и сребролюбие, злопаметство и оклеветяване, и всяко друго дело, с което нараняваме и наскърбяваме нашите ближни, сластолюбие и суета. Според светите отци самолюбивият човек не може да бъде нито боголюбив, нито човеколюбив. Той може да изглежда такъв, но в действителност да обича само себе си. Ако не разпънем своето самолюбие на Христовия кръст, не можем да бъдем Негови истински ученици, защото не можем да придобием Неговата истинска любов. Затова Неговият ученик св. ап. Павел казва: А мене да ми не дава Господ да се хваля, освен с кръста на Господа нашего Иисуса Христа, чрез който за мене светът е разпнат, и аз за света (Гал. 6:14).

Според св. Исаак Сириец светът представлява нашето страстно отношение към творението, тоест нашите страсти. Това значи, че светът е разпнат за мен и аз съм разпнат за себе си и за света, което ще рече, че избягвам не само греха, но и греховните желания и помисли.

Можем да постигнем това умъртвяване, защото в светите Тайнства сме умрели с Кръста и сме възкръснали в Кръста заедно с Христос. Които се кръстихме в Христа Иисуса, в Неговата смърт се кръстихме, за да можем да ходим в обновен живот (Рим. 6:3-4).

В замрелия живот чрез Кръщението ни се дава нов живот в Христос. Християнският живот след кръщението е борба за това възможността да стане реалност. Обновеният и дарен ни нов живот в Христос трябва да победи и преобрази всяка частица от мъртвия и стар човек. Тази борба е кръст.

Тълкувайки тази тайна, св. Григорий Палама ни говори за нашето бягство от света (първата тайна на кръста). След това, когато светът чрез лошите помисли се опитва да ни отдалечи от Бога, е необходимо да отстраним света от себе си (втората тайна на кръста). Първата тайна съответства на деянието, а втората – на съзерцанието.

Тук св. Григорий напомня, че без съзерцание не можем да очистим своя вътрешен човек от лоши и страстни помисли: „Когато чрез деятелните добродетели стигнем до съзерцанието и подобрим и очистим нашия вътрешен човек, и потърсим в него скритото божествено съкровище, и тук намерим Царството Божие, тогава се разпъваме за света и страстите. Защото чрез това изпитване в сърцето се ражда една топлина, която убива лукавите и нечисти помисли като мухи, доставя на душата духовен мир и утеха, а тялото освещава.

Св. Исаак Сириец казва: „Действието на Кръста е двояко…” Едното действие е в търпенето на телесни скърби и се нарича деяние, а второто се състои в финото действие на ума, в размисъл за Бога и непрестанна молитва и се нарича съзерцание.

Според св. Григорий кръстът е действал и в Стария Завет. Съществувал е знакът на Кръста, тоест много дела и чудеса, извършени чрез кръстния знак, например кръстообразното пресичане на Червено море от Моисей. В Стария Завет се посочват около двадесет предобраза на Кръста. Също така е имало праведни мъже, които са били предобрази на разпнатия Христос, като например Исаак, който в своето послушание към баща си е бил предобраз на Христовото послушание към Отца дори до смърт. След това Йосиф, който бил несправедливо прогонен и претърпял много изпитания. Накрая, у всички старозаветни праведници действала тайната на Кръста като деяние и съзерцание, и с тази сила те побеждавали греха и ставали Божии приятели. Кръстът действал и у Авраам, когато той умъртвил в себе си любовта към отечеството и по Божия заповед се отправил към непозната земя. Кръстът действал и у Моисей, когато отхвърлил почестите на фараоновия двор и избрал страданието за своя народ. Кръстът отново действал, когато Бог призовал Моисей на Синай, изисквайки преди това да събуе обущата от нозете си, тоест да умъртви плътското мъдруване със силата на боговидението. И св. Григорий завършва: „Няма да ми стигне времето да разказвам за Иисус Навин, за съдиите и пророците, за цар Давид и останалите, който са действали със силата на Кръста; спирали са реките и слънцето, побеждавали са на война, затваряли са и са отваряли небето, карали са облаците да дават дъжд…”. Така и преди Христовата кръстна жертва, Кръстът е би този, който спасява. „Ако силата на Христовия Кръст е действала у всички старозаветни праведници, тя е действала и у Пресвета Богородица, която от самото начало е успяла „да отхвърли от себе си всичко онова, което не е угодно на Бога”. Никога не е приемала и нечисти помисли, а в младостта си е направила онова, което Авраам направил в старостта си: напуснала е своя дом и роднини и встъпила в Светая Светих, където съединила ума си с Бога и останала да пребивава в непрестанно съзерцание на Бога. Разбира се, Кръстът в живота на Богородица като деяние и съзерцание не е бил същият, както у старозаветните праведници, които били причастни на греха. За тях кръстът бил борба за превъзмогване на греха, докато у Пречистата Богородица той бил издигане от сила в сила, от слава в слава, от съзерцание към съзерцание. „От момента, в който се е родила”, казва св. Николай Кавасила, „тя устройвала жилище за Онзи, Който може да спаси човека, трудела се безупречно да устрои това Божие жилище, тоест самата себе си, за да бъде достойна да Го приеме. За тази кръстна борба и съзерцание, тоест виждане на Бога, което Богородица имала в Светая Светих, ни говорят в своите беседи на Въведение на Пресвета Богородица св. Григорий Палама и св. Никодим Светогорец.

Да понасяш изпратените ти житейски изпитания търпеливо и без ропот

Тежките и продължителни болести, смъртта на скъпи за нас хора, както и собствената ни смърт, неправдата, неблагодарността и пренебрегването, гоненията, които понякога търпим, бедността и други изпитания, са случаи, които, ако правилно ги използваме, ни разпъват за света и приближават към Христос. А ако се озлобим, ще бъдем духовно увредени. Ако ги приемем пасивно, стоически, защото не можем иначе, отново нищо не сме направили. Но ако ги приемем като Божие посещение за нас и като повод за духовно усъвършенстване, тогава ще имаме голяма полза. Доброволното приемане на кръстното страдание като дар на божествената любов за нашето духовно усъвършенстване ни издига на висотата на светите мъченици.

Един светогорски подвижник отбелязва: „Едно славословие: „Слава на Тебе, Боже” по време на болест има по-голяма стойност от хиляди „Господи Иисусе Христе…”, когато сме здрави”.

Съ-разпънат с Христос, апостол Павел ни уверява: Ако търпим, с Него ще и царуваме (2 Тим. 2:12). Това разбиране са показали на дело всички светии, начело с блажения и многострадален Йов, който по тази причина се смята за предобраз на Христос. Йов бил праведен, а не безбожен и грешен, но въпреки това Бог допуснал той да претърпи непоносими болки, докато други, безбожни хора, напредвали. Известният православен богослов отец Думитру Станилое, говорейки на тази тема, поучава: „Бог има право да дава и да отнема даровете. И човек не би трябвало да пристъпва към Бога, за да му даде Бог някои дарове. Това би означавало да поставя даровете над техния Подател. Отношенията между Бога и човека в този случай биха се основавали на принципа на договора и човекът би могъл да каже: „Ще Ти бъда предан дотолкова, доколкото Ти ми даваш”. Такова разбиране на човека би зависело от интереса, тоест човекът само използва даровете, които Бог дава. Тогава той всъщност би обичал само себе си. С това даровете, като знаци на Божията любов и като начини човек да влезе в лични отношения с Бога, биха изгубили своя смисъл. Даровете имат смисъл само тогава, когато влезем в истински, лични отношения с Бога, отношения, които са над всичко тленно. Единствено такава връзка не е обременена от идолите на материалното. Всички наши идеи за Божиите неща и дарове изчезват в светлината на такива отношения. Така, очистени, ние принасяме себе си на Бога и се издигаме до диалога на любовта с Него. Тогава чувстваме, че Бог е много по-велик от всички Свои дарове и всичко сътворено. Чрез тези отношения се издигаме на едно по-високо ниво на съществуване и отново получаваме всичко, което сме изгубили. Християнинът, който има в себе си Божията любов към всеки – онази любов, която създава нетленната и неизчерпаема реалност – чувства, че притежава най-голямата от всички радости. По-голяма от радостта, която всички неща на този свят могат да му предложат, по-голяма и от самото му съществуване. Това е факт, който добродетелните хора откриват в своето страдание. Този кръст се дава на човека, за да успее да открие Бога на едно друго ниво на съществуване, в една апофатична дълбочина. Но и за да покаже на другите, че съществуват и такива, които могат да останат съединени с Бога и тогава, когато изгубят всичко, което имат, дори и тогава, когато, както изглежда, Сам Бог им отнема всичко. По един особен начин в Христовото страдание е участвала и Богородица. „Богородица е участвала и състрадавала с това, че е допринесла за възвишеното самопонизяване (кеносиса) на Бог Слово” (св. Григорий Палама). Още със зачеването на Словото от Дух Свети в нейната утроба започнали и нейните изпитания. Йосиф, не можейки да си обясни нейното непостижимо зачатие и бременност, поиска тайно да я напусне (Мат. 1:19). Това трябва да е било голяма болка за простодушната девица Мария. Изпитания и трудности имала и тогава, когато търсела къде да роди, защото рядко се случва жена, готова да роди, да не може да намери място. Изпитание било и убиването на младенците от Ирод. Изпитание било и бягството в Египет. Без покрив над главата във Витлеем, бежанка в Египет. Изпитание и агония при поклонението в Йерусалим, когато за три дни изгубила своя дванадесетгодишен Син. Всяка болка на Иисус по време на Неговото тригодишно служение била изпитание и за нея.

Да се вслушаме какво казва св. Николай Кавасила: „Заедно със своя Син участвала в унижението и обидите. И когато Го убили онези, на които е правил добро, тогава тя заедно с Него търпяла всички Негови болки. Взела участие във всичко, което нейният Син направил за нашето спасение. Дала Му своите кръв и тяло и участвала в Неговите мъки и радости. И когато Го проболи с копие на кръста, тя се чувствала така сякаш  сама тя е прободена с меч, както й бил предсказал св. Симеон.

И след Възнесението на своя Син отново я виждаме като първа сред апостолите и християните. И както при Христовото разпятие стояла при Кръста, така и след Възнесението тя издигнала Кръста на Църквата, тъй като била една от първите жертви на гонението на християните.

Да поемеш доброволни трудове и да проявяваш себеотрицание заради любовта към Бога

Сам Господ ни учи, че евангелският път е тесен и труден, и че Царството Божие придобиват онези, които насилват себе си. Без труд и работа над себе си старият човек няма да отстъпи, страстите няма да бъдат изкоренени.

Чрез пост, молитва, бдение, поклони и цялостна православна аскеза се премахват страстите и християнинът от плътски става духовен. Подвизава се в това да изкорени страстното отношение към хората и материалните блага. Да се бори не като животно, а като Божи образ. Да не се ползва от света потребителски, а евхаристийно. Известно е светоотеческото изречение: „Дай кръв и приеми дух”. Постът през Великата Четиридесетница е много усилен, но без това усилие – съразпъване с Христос – не можем да усетим истински радостта от Възкресението. В нашата Църква всичко е възкресно, защото е кръстоносно. Нашата Църква е Църква на Кръста и Възкресението. Без Кръст няма Възкресение. А Кръстът не съществува като кръст, ако не е съпътстван от Възкресение. Затова ние, православните християни, празнуваме възкресно и Велики петък, докато на Запад празнуват и Възкресение под знака на кръста. „На Твоя Кръст се покланяме, Владико, и Твоето свето Възкресение славим”.

Св. Йоан Златоуст започва своята „Беседа за Кръста” със следните думи: „Днес за нас е празник и тържество, защото нашият Господ е прикован на Кръста… Кръстът е основа на нашето спасение, Кръстът е предпоставка за безброй блага”. В труда и усилието на подвига и кръстоносния живот е скрита най-тайнствената и най-истинска радост и покой, както и Сам Господ е известил: Блажени плачещите, защото те ще се утешат. Сълзите на покаяние и подвиг според светите отци са радостна тъга.

Аскетичен е бил и животът на нашата Богородица, особено, както казахме, в Светая Светих. Но и след Възнесението на нейния Син на небето тя, както казва св. Григорий Палама, живяла такъв живот, който може да се определи като най-строга аскеза. От Спасителя и Богородица са се учили на кръстоносна аскеза и светите апостоли, които предали това учение на Църквата.

Нашият (сръбският) народ научил и сътворил от Църквата свой кръстовъзкресен етос. Този етос му помогнал да издържи 400-годишното турско робство. Допринесъл за това този слаб народ да придобие смелост и да вдигне въстание през 1821 г. Простите и неграмотни, но умъдрени от Бога майки учели своите деца на вяра, молитва, пост, покаяние. Възпитавали истински свободни хора, които да станат водачи в борбата за национална свобода. Да размислим днес какво възпитание предлагаме на своите деца и доколко им помагаме да побеждават своя егоцентризъм и да станат истински свободни хора? Днес се рекламират и пропагандират други форми на аскеза, неправославни и нехристиянски. Православната аскеза обаче няма нищо общо с аскетичните методи на различни източни духовни учения като йога, където аскезата има антропоцентричен характер и е само една гимнастика на волята, а не съразпъване с Христос. В Православната църква аскезата никога не е самоцел, достигаща своя връх в самооправданието. Но тя винаги е средство за придобиване на благодатта на Дух Свети и на истинска любов към Бога и човека. За православните приемането на Кръста е израз на послушание и любов към Бога. Това е ответен дар на Бога, Който се е жертвал за нас. Страданията за Христос могат да се принесат на Бога и за самата Църква, какъвто е случаят с апостол Павел: Сега се радвам в страданията си за вас и подпълвам недостига от скърби Христови в моята плът за тялото Христово, което е църквата (Кол. 1:24). В страданията на много мъченици (св. Харалампий, св. Модест, св. Анастасия Римлянка) виждаме, че те принасят на Бога своята болка и смърт за всички онези страдалци, които ще ги призовават в своите молитви. Това е пример за съвършена любов, защото страданията тук биват не само за лично спасение, но и за спасението на другите.

Кръстът и съвременният свят

Живеем в един свят, в който доминира духът на вражда спрямо Кръста; в свят, който има за свой идеал самолюбието; в свят, в който няма морал и в който най-важното е да задоволяваш своите страсти, да живееш удобно и егоистично, а не с жертва и любов, тоест с кръст.

Този свят не желае и да чуе за въздържание, за господство над страстите, за саможертва, пост, аскеза. Всъщност той отхвърля кръста и затова не се среща с Христос. Остава в тление и смърт, в скука и празнота. Забавлява се, но не се радва.

Психологията, педагогиката, политиката, социологията, правото, са пряко атакувани от този дух. Както много добре отбелязва отец Димитрий Дудко в своята книга „За нашата надежда”: „Очевидно е, че понякога и въпреки своята вяра в Христос се опитваме да направим удобен пътя към Царството Божие! Светът със своите блага и технически прогрес ни е притъпил. И ако понякога говорим за болката и страданието, се случва неочаквано да кажем: „Християнството е радост”. И въпреки това, радостта не идва така. Радостта не се купува. Не се купува с пари. Радостта на християнина се купува с труд и страдание. За да спаси човека, нашият Господ е висял на Кръста. Доброволно. И бил разпнат, и умрял. А след това дошло Възкресението и радостта. Ако някой иска да върви след Мене, нека се отрече от себе си, да вземе кръста си и Ме последва, е казал Христос. Необходимо е да вземем своя кръст. А този, който върви след Христос без кръст, не е достоен за Него. Христос съвсем ясно ни го е казал: Не е достоен за Мене (вж. Мат. 10:37). А това значи: вярата и любовта на такъв човек към Христос не са истински, нямат никаква стойност.

Кръстът ни плаши и това е естествено, защото ни отнема удобството. Болката е нещо страшно за нас, а всъщност удобството е това, от което би трябвало да се страхуваме. Ако се вгледаме малко по-внимателно, ще видим, че всички съвременни злини имат за свой източник удобството. Трудът, страданията, кръстът са нещо, което е добро, казва Христос. Само така Неговото иго става леко. Този свят, който отхвърля Христовия uръст, днес ще трябва да понесе жестоки удари, които са следствие от неговото отхвърляне на Кръста: страховити болести, различни зависимости, екологични катастрофи. А решението не е там, където се мисли, че е, тоест в предприемането на определени предпазни мерки. Те са полезни, но не са достатъчни. Единственото радикално решение е покаянието. Юдеите искали личба от Христос и Той им отговорил, че ще им даде личбата на пророк Йона. Тоест Неговото страдание, смърт и възкресение (Мат. 12:39). И днес това е решението за нашата безизходица и бъдеща катастрофа. Следователно, изборът на кръстоносенето като единствен начин на живот.

Един от западните отци, Блажени Августин, е казал: „Познавам три кръста. Единият е кръстът, който спасява, и това е Христовият кръст. С този Кръст се спасява и човекът. Вторият кръст е кръстът на разбойника, разпънат от дясната страна. А познавам и трети кръст, с който човек може да изгуби вечността. Това е кръстът на разбойника, разпънат от лявата страна. Тези типове хора (двамата разбойници) представляват целокупното човечество. Кръстът на разбойника от дясната страна приема и взема на себе си Христовия кръст. Кръстът на разбойника от лявата страна символизира онази част от човечеството, която не приема Христовия кръст и поради това погива. Изобщо, по никакъв начин не можем за избегнем кръста”.

Християните, живеещи в свят, който отхвърля кръста, трябва да положат големи усилия, за да не бъдат погълнати от света на материалните ценности. Всеки момент те са в дилемата на избор между два начина на живот: кръстоносен в Христос или антикръстен, тоест на кръстната любов или антикръстния егоизъм. Чрез любовта се съразпъваме с Христос, а с егоизма разпъваме Христос, ставаме врагове на Христовия кръст. За старите и новите врагове, които разпъват Христос, говори и апостол Павел: Понеже мнозина, за които ви съм често говорил, а сега дори със сълзи говоря, постъпват като врагове на кръста Христов; техният край е погибел, техният бог – коремът, а славата – в срама им; те мислят за земното (Фил. 3:18-19). Дяволът се опитва да уплаши християните с това, че, ако изберат Кръста, ще изостанат в живота, няма да напреднат, няма да оцелеят, или пък ще станат жертва на злоупотреба, и тогава ще им се предложи да злоупотребят с други (за да не злоупотребят други с тях). Така, бидейки маловерни, те пренебрегват Божията благодат, сила и защита, които имат всички, изпълняващи Неговите заповеди.

Юдеите искали Месия, но без кръст. И днес хората искат земен рай, но без кръст. Затова призовават и нас, християните, да оставим кръстоносния начин на живот.

Ако Антихристът воюва против Христос, той прави това, защото Христос е разпнат Христос, а това значи и възкръснал. Антихристът, като лъжемесия и лъжепророк, обещава на хората земен рай, избавление и спасение без Кръста. Но как може да съществува рай без любовта и любов без себеотрицание? Въстанието против егоизма е най-радикалното въстание в света. | http://www.svetiapostoli.com

Превод: Татяна Филева

****************************************

ОМИЛИЈЕ

ВЕЛИКИ ПОСТ – НЕДЕЉА ТРЕЋА
Јеванђеље о крсту и спасењу душе
(протумачено и у недељу после Крстовдана)

Марко 8. 34-38; 9, 1. Зач. 3.

Велика је сила Истине, и ништа у свету не може одолети тој сили.
Велика је лековитост Истине, и нема никакве муке ни немоћи у свету, од које Истина није лек.
У својој муци и немоћи болесници траже лекара који ће им дати лек од муке и немоћи. Нико не тражи лекара који би давао што слаће лекове, него свак тражи лекара који зна поуздан лек, без обзира да ли је тај лек сладак, или горак, или безукусан. И што горчији лек један лекар преписује болеснику, и што тежи начин лечења, то, изгледа, болесници више вере имају у таквога лекара.
Зашто људи само из руку Божјих не подносе горак лек? Зашто траже и очекују само посластице из руку Божјих? Зато што не осећају тежину своје болести од греха, те мисле да се само посластицама могу излечити.
О, кад би се људи запитали: зашто су сви лекови за телесне болести тако горки? Дух Свети би им одговорио: зато да буду слика и изображење горчине лекова духовних. Јер као што су телесне болести слика и изображење болести духовних, тако су и телесни лекови слика и изображење лекова духовних.
Нису ли болести духа, ове главне и праузрочне болести, много теже од болести телесних? Како онда да лекови за дух не буду горчији од лекова за тело?
Брижни су и многобрижни људи за своје тело; те кад се тело уболести, они не жале ни труда, ни времена, ни богатства, само да поврате здравље телу. Тада им никакав лекар није скуп, никаква бања далека, никакав лек горак; нарочито када им се још наговести блискост смрти телесне. О, кад би људи били тако брижни и многобрижни за своју душу! Кад би тако ревносно тражили души својој лека и лекара! Тешко је босоногу ићи по трњу. Но ако босоноги умире од жећи, а с оне стране трња налази се извор воде, неће ли се босоноги пре решити да наступи на трње, да се искрвави и израњави само да дође до воде радије него да с ове стране трња на мекој трави умре од жећи?
Немогуће нам је узети тако горак лек говоре многи раслабљени од греха. Зато је човекољубиви Лекар људи прво сам узео горак лек, најгорчији лек, и ако је био здрав, само да покаже болесницима да то није немогуће. О, колико је теже здравоме узети и прогутати болеснички лек него болесноме! Но Он је узео да би га узели и они који су смртно болесни.
Немогуће нам је босоногим прећи њиву трња, ма колико да смо жедни и ма колико да је бујан и свеж извор воде с оне стране! говоре опет раслабљени од греха. За то је човекољубиви Господ сам прешао бос њиву трња, и сад од оне стране виче и призива жедне ка извору живе воде. Могуће је – довикује Он, Ја сам прошао по најоштријем трњу и Својим стопама га затупио; ходите, дакле!
Ако је крст лек, немогуће нам је узети тај лек! И ако је крст пут, немогуће нам је поћи тим путем! Тако говоре болесни од греха. Зато је човекољубиви Господ узео најтежи крст на Себе, да покаже да је то могуће.
Данашњим Јеванђељем Господ препоручује крст, ово горко лекарство, свакоме ко жели да се спасе смрти.
Рече Господ: ко хоће за мном да иде нека се одрече себе и узме крст свој, и за мном иде. Не гони Господ људе пред Собом на крст него их позива да следују Њему, Крстоносцу. Јер пре него је учинио овај позив Он је предсказао Своје мучење, наиме: да ће га окривити старешине и главари свештенички и књижевници, и да ће га убити, и трећи дан да ће устати (Марк. 7, 31). Он је зато и дошао, да буде Пут. Дошао је да буде први у мукама и први у слави. Дошао је да покаже да је могуће, и да учини могућим, све оно што су људи држали немогућим.
Он не гони људе и не приморава, но предлаже и препоручује. Ко хоће! По својој слободној вољи људи су пали у болест греха, по својој слободној вољи људи треба да се лече и оздраве од греха. Он не крије да је лек горак, прегорак, но Он олакшава људима да га узму на тај начин што га Он први узима, и ако здрав, и показује његово сјајно дејство. Нека се одрече себе. И први човек, Адам, одрекао се себе онда када је пао у грех, но он се одрекао правога и истинитога себе. Тражећи сада од људи да се одрекну себе Господ тражи, да се они одрекну лажнога себе. Простије речено: Адам се одрекао Истине и прилепио се лажи; сада Господ тражи од Адамових потомака, да се одрекну лажи и прилепе опет Истини, од које су и отпали. Отуда: одреци се себе значи: одреци се варљивога небића, које ти се наметнуло на место бића твога које је од Бога. Одреци се земљаности која ти је потиснула духовност, и страсти која ти је потиснула добродетељ; и ропскога страха који је потамнео образ синовства Божјег у теби; и роптања против Бога које ти је умртвило дух послушности према Богу. Одреци се злих мисли, злих жеља, и злих дела. Одреци се идолопоклоничког поштовања природе и свога тела. Речју, одреци се свега онога што ти сматраш да си ти, а у самој ствари ниси ти него ђаво, и грех, и трулеж, и обмана, и смрт. Авај, одреци се злих навика које су ти постале друга природа; имено: те друге природе одреци се; јер то није природа како ју је Бог створио него нагомилана и отврднула обмана и самообмана у теби – олицетворена лаж која ходи под твојим именом, и ти под њеним.
Шта значи узети крст свој? Значи драговољно примити из руку Провиђења сваку лековиту горчину која се пружа. Наиђу ли велике катастрофе, буди послушан вољи Божјој као Ноје. Тражи ли се од тебе пожртвовање, подај га са онаквом вером у Бога с каквом је Аврам хтео принети свога сина на жртву. Пропадне ли имовина, помру ли ти деца изненадно, и стегне ли љута болест, све подноси са стрпљењем не удаљујући свога срца од Бога као Јов. Оставе ли те пријатељи и окруже ли те сами непријатељи, сноси све без роптања а с надом у скору помоћ Божју, као што су чинили апостоли. Изведу ли те на губилиште за Христа, буди благодаран Богу за такву част слично хиљадама хришћанских мученика и мученица. Од тебе се не тражи да учиниш нешто што никад нико пре тебе није учинио, но да следујеш многим примерима других који су испунили вољу Христову: апостолима, светитељима, исповедницима и мученицима. Треба знати још, да тражећи наше распеће на крсту Господ тражи само распеће старог човека, то јест човека састављеног од злих навика и од службе греху. Јер тим распећем умртвљује се тај стари скотоподобни човек у нама и оживљује нови, богоподобни, бесмртни. Као што и говори апостол: стари наш човек распе се,и одмах објашњава зашто се разапе – да више не би смо служили греху (Рим. 6, 6). Крст је тежак староме, телесноме човеку, тежак је телу са сластима и жељама (Гал. 5, 24) но није тежак човеку духовном. Крст је лудост онима који гину, а нама који се спасавамо јесте сила Божја (I Кор. 1, 18). Зато се ми хвалимо Крстом Христовим; и хвалимо се крстом својим ради Христа. Господ не тражи од нас да узмемо Крст Његов него крст свој. Његов Крст је најтежи. Он се није распео на Крст због Својих грехова него због наших; зато је Његов Крст најтежи. Ми се распињемо због својих сопствених грехова; зато је крст наш лакши. И кад највише страдамо, не треба да говоримо да страдамо сувише, и преко мере. Господ је жив, и Он зна меру страдања наших и не допушта да страдамо више него што можемо. Мера наших страдања није мање одређена и срачуната него ли мера између дана и ноћи, или мера у кретању звезда. Повећава ли се наше страдање, отежава ли се наш крст, то се повећава и моћ Божја, као што и говори апостол: јер како се страдања Христова умножавају на нама тако се и утеха наша умножава кроз Христа (II Кор. 1, 5).
Пре свега велика је утеха наша у томе што нас Господ позива да идемо за Њим. И нека за мном иде!говори Господ. Зашто Господ тако призива оне који узму на себе крст свој? Прво зато да не би пали и сломили се под крстом. Тако је жалосна слабост људског бића, да је и најјачем човеку претежак и најлакши крст, ако га носи без небесне помоћи. Погледајте како очајни постају неверници при најмањем удару! Како се буне против неба и земље при једном убоду игле! Како се беспомоћно повијају лево и десно тражећи ослонца и заштите у празнини овога света, и ако сматрају да им свет не може дати ослонца и заштите, и да је сав свет једна очајна празнина! Зато Господ позива да за Њим идемо. Јер само за Њим идући ми ћемо се моћи одржати под крстом својим. У Њему ћемо наћи снагу, храброст и утеху. Он ће нам бити светлост на тамноме путу, здравље у болести, друг у самоћи, радост у муци и богатство у беди. Код телесног болесника оставља се светлост да гори по сву ноћ. И у ноћи овога живота нама је потребна неугасива светлост Христова, која ће нам олакшавати болове и одржавати наду у свитање дана.
Други разлог због чега Господ захтева да се иде за Њим исто је тако важан као и први, и тиче се циља драговољног одрицања себе и узимања крста на себе. И многи су се привидно одрицали себе да би се још више истакли у овоме свету. Многи су налагали на себе безбројна паштења и мучења само зато да би им се људи дивили и славили их. Многи су то чинили, и дан данас чине махом у незнабожачким народима, да би кроз то задобили у себи неку чаролијску и мађионичарску моћ, да би кроз исту могли владати људима, шкодити једнима а користити другима, све из пустог личног славољубља и користољубља. Овакво самоодрицање није никакво самоодрицање но самовозношење, и овакав крст не води васкрсењу и спасењу но потпуној пропасти и предаји ђаволу у руке. Онај пак ко са својим крстом ходи за Христом слободан је од сваке охолости, сваког превозношења над другим људима, и од сваке жеље за светском славом и коришћу. Као што један болесник узима горак лек не зато да би показао како он може да прогута тако горак лек, него зато да би оздравио, тако и прави хришћанин одриче се себе, то јест гнуша се свог болесног бића, узима крст свој на себе као горак но спасоносан лек, и иде за Христом, својим Лекаром и Спаситељем, не зато да га хвале и славе људи него да спасе своју душу од смртне лудости у овом животу и од црвоточног огња у оном.
Јер ко хоће душу своју да сачува, изгубиће је; а ко изгуби душу своју мене ради и јеванђеља, тај ће је спасти.Ево речи оштрих и неумитних! Ево огња који хоће да сагори старог човека до самог корена, и с кореном! Христос Господ није дошао да само поправи свет него да га прествори, да га препороди: да старо гвожђе баци у огањ и салије све ново. Он није поправљач него Створитељ, Он није крпач него ткач. Ко хоће да сачува једно старо црвљиво дрво, изгубиће га. Може се он споља трудити колико хоће око дрвета – залевати га, гладити га, ограђивати га, чувати га – црви ће разгристи дрво изнутра, и дрво ће неминовно иструлети и пропасти. Ко посече црвљиво дрво, и заједно с црвима баци га у огањ, па обрати пажњу на младе изданке, те ове сачува од црви, тај ће сачувати дрво. Ко хоће да сачува своју стару адамовску душу, разгрижену и сатрулелу од греха, изгубиће је; јер такву душу Бог неће пустити пред лице Своје, а што год не изиђе пред лице Божје биће као и да га нема. Ко пак изгуби ову своју стару душу, тај ће спасти душу нову, поново рођену од Духа (Јов. 3, 6), и с Христом венчану душу. Душа управо и сачињава наш живот, зато се у неким преводима Светога писма каже: Ко хоће живот свој да спасе; и: ко изгуби живот свој мене ради, тај ће га спасти. Тумачење је у оба случаја истоветно. Јер ко хоће да сачува свој смртни живот пошто пото, тај ће изгубити оба живота: и смртни и бесмртни; смртни због тога што ма колико успео да продужи свој живот на земљи, најзад га смрћу мора изгубити, а бесмртни због тога што се око овога није ни трудио и паштио. Ко се пак труди да задобије бесмртни живот кроз Христа, тај ће га задобити и сачувати у вечности, мада ће изгубити овај времени смртни живот. Овај времени и смртни живот човек може изгубити ради Христа и Јеванђеља или онда када га у потребном случају жртвује и мученички умре за Христа и Његово свето Јеванђеље, или пак онда када презре овај свој живот као грешан и недостојан и пружи се свим срцем, свом душом и свом снагом својом ка Христу стављајући се Њему у службу, дајући Њему све, и надајући се од Њега свему. Може неко изгубити душу своју, односно живот свој, било самоубиством, било жртвовањем за неку неправедну ствар, било у свађи и раздору. Таквоме се не обећава да ће сачувати душу своју, односно живот свој. Јер се каже: мене ради и јеванђеља. Само Христос и јеванђеље несравњиво су бољи од душе наше. То је највеће благо у времену и у вечности, и ниједан човек не треба да оклева да жртвује све ради тога непропадљивог добра. Но зашто Господ додаје и јеванђеље! Није ли довољно само рећи мене ради?Није ли довољно рећи само: мене ради: Није довољно. Господ вели: мене ради и јеванђеља, да би тиме раширио разлоге умирања себи и живљења Богу, а кроз то опет повећао и број оних који се спасавају. Спасава се, дакле, онај ко изгуби живот свој ради Христа живога и бесмртнога. Но спасава се и онај ко изгуби живот свој ради дела Христовог у свету и његове свете науке. Најзад спасава се и онај ко изгуби живот свој ради једне једине заповести Христове, или једне једине речи Његове. Господ је уставотворац живота; ко се жртвује за уставотворца жртвовао се и за Његов устав, и обратно, ко се жртвује за Његов устав жртвовао се за Њега. Истоветујући Себе са Својим делом и Својом науком Господ тиме шири могућност спасавања многих.
Јер каква је корист човеку ако задобије сав свет а душу своју оштети? Или какав ће откуп дати човек за душу своју! Овим речима се у многоме расветљују претходне речи. Из њих се види да Господ цени душу човечју више од целога света. Из њих се види такође, какву душу човек треба да изгуби да би душу сачувао: душу оштећену, душу поронулу у свет, обремењену светом, и заробљену светом. Изгуби ли човек такву назови душу, спашће праву душу своју; одбаци ли лажан живот, задобиће прави живот свој.
Шта помаже задобити сав свет, кад је свет намењен пропасти, а оштетити душу, намењену бесмртности? Свет се примиче своме крају, и најзад ће се одбацити као овештала и ислужена хаљина. Истините душе, христољубиве душе, полетеће тада у царство бесмртне младости. Свршетак света почетак је новог живота душа. Каква је корист, дакле, човеку од свега света, кад се он ускоро мора раставити од свега света и кад се и сав свет, у недалеком времену, мора раставити од бића и ишчезнути као одсањани сан? Шта ће му помоћи беспомоћни мртвац? И какав ћеоткуп дати за душу своју? Гле, и сав свет да је његов, Бог не би примио свет место душе. Али и свет не припада човеку него Богу; Бог га је саздао и дао човеку на привремену послугу ради једног више добра, вишег и драгоценијег од света. Главни дар који је Бог даровао човеку јесте богообразна душа. И тај главни дар Бог ће у своје време тражити натраг. Ништа човек не може вратити Богу на место душе. Душа је цар, а све остало је роб. Неће примити Бог роба место цара, нити ишта времено место бесмртнога. О, какав ће откуп дати грешник за душу своју? Још док је човек у телу у овоме свету он се заноси многим вредностима света; но када се одвоји од тела, тада увиђа – авај да не буде позно! да осим Бога и душе не постоје никакве друге вредности. Тада му неће моћи доћи ни помисао о ма каквом откупу и замени душе. О, како је језив положај грешне душе кад се покидају сви њени конци са светом и Богом, и кад се она нага пренага, сиромашна пресиромашна, нађе у свету духовном! Кога ће да викне у помоћ? Чије ће име да помене? За чиј скут да се ухвати падајући у понор без краја – вечно падајући у понор без краја? Блажени су пак они који су се у овоме животу приљубили уз Христа, и који су привикли Његово име призивати дан и ноћ, нераздвојно од дисања и од откуцаја срца свога. Они ће над понором знати, кога ће викнути у помоћ. Они ће знати, чије ће име споменути. Они ће знати, за чиј ће се скут ухватити. Ваистину, они ће бити ван опасности под окриљем љубљенога Господа.
Но ево главнога страха за све оне који у овом животу немају страха од греха – Господ говори: јер ко се постиди мене и мојих речи у роду овом прељуботворном и грешном и син ће се човечји постидети њега кад дође у слави оца свога с ангелима светима. Чујте ово сви верни, и не рачунајте преко мере на милосрђе Божје. Заиста, на непокајане богохулитеље изливаће се милост Божја само у овом животу, а на Страшном Суду правда ће заменити милост. Чујте ово сви ви који се сваки дан ближите неизбежној смрти, чујте и уздрхтите душом и срцем. Ове речи није изговорио непријатељ ваш но највећи Пријатељ. Она иста уста која су и с Крста опростила непријатељима, исказала су и ове страшне но праведне речи. Ко се постиди Христа у овоме свету, постидеће се и Христос њега на крају овога света. Ко се постиди Христа пред грешницима, постидеће се и Христос њега пред ангелима светим. Чиме ћеш се поносити, човече, ако ћеш се Христа стидети? Ако ћеш се стидети живота, значи поносићеш се смрћу! ако ли истине, значи поносићеш се лажи! ако ли милосрђа, значи поносићеш се злобом! ако ли правде, значи поносићеш се неправдом! ако ли страдања на Крсту, значи поносићеш се идолском гнусобом! ако ли бесмртности, значи поносићеш се смртном трулежи гробним смрадом! И пред ким најзад имаш да се стидиш Христа? Да ли пред неким бољим од Христа? Не; пошто нема никога бољега од Христа. Значи да се ти стидиш Христа пред неким горим од Христа. Да ли се син стиди свога оца пред медведом, или ћерка своје мајке пред лисицом? Зашто би се ти, дакле, стидео Најбољега пред злим, Најчистијег пред нечистим, Најмоћнијег пред ништавним, Најмудријег пред тупавим? Зашто би се стидео величанственог Господа пред родом прељуботворним и грешним? Је ли зато што ти овај род непрестано игра пред очима а Господ се не види? Но још мало мало, и Господ ће се појавити у слави, на облацима од многих ангела, и род ће овај ишчезнути испред Његових ногу као прашина испред силног ветра. Ваистину, онда се нећеш стидети Господа славе него самога себе, али стид твој биће тада бескористан. Боље се стидети сада докле још стид помаже, стидети се свега пред Христом а не Христа пред свим. Зашто Господ каже мене и мојих рени? Ко се постиди мене значи: ко посумња у Моје божанство, и у Моје божанско ваплоћење од Пречисте Деве, и у Моје муке на Крсту, и у Моје васкрсење, и ко се застиди Моје сиромаштине у свету, Моје љубави према грешницима. Ко се постиди мојих речи значи: ко посумња у Јеванђеље, или ко се одрекне моје науке, или ко изврне моје учење и кроз јерес унесе немир и раздор мећу верне, или ко се погорди над Мојим откривењем и покуша да га замени неком другом, својом, науком, или ко намерно скрије и прећути Моје речи пред силним и моћним овога света стидећи се Мене и страшећи се за себе. Речи Христове су животворни тестамент свету исто као и Његове муке, Његово тело, и крв Његова. Господ не двоји Своје речи од Себе, нити њима придаје мању вредност него Својој личности. Његова реч је нераздвојна од Њега. Његова реч има силу као и Његова личност. Зато рече својим ученицима: ви сте већ очишћени речју коју вам говорих (Јов. 15, 3). Он је речју Својом чистио душе, лечио болеснике, прогонио духове, васкрсавао мртве. Његова реч је творачка, очистителна, животворна. Какво је то чудо уосталом кад се у Јеванђељу каже и Бог беше реч (Јов. 1,1)?
Овај род назива Господ прељуботворним у ширем смислу, слично старим пророцима који су и поклоњење другим боговима називали прељубом (Јез. 23, 37). Прељуботворан је сваки онај ко заборави своју жену и пође за туђом, но прељуботворан је и сваки онај ко заборави Бога Живога и почне се клањати створеноме свету. Ко напусти веру у Господа и поверује у људе, и ко љубав према Богу остави и пренесе је на људе или ствари, тај прељубу твори. Једном речју, сви греси којима се твоја душа удаљава од Бога и везује с неким или нечим ван Бога могу се назвати једним општим именом – прељуба, јер сви они имају особине прељубе мужа или жене. Ко се, дакле, постиди Христа Господа, Женика душе људске, пред оваквим прељуботворним родом, заиста личи на невесту која се пред распутним људима постиди вереника свога. Господ не каже само грешнимродом него прељуботворним и грешним. Зашто? Зато да би нарочито изобличио прељуботворство. Под прељуботворством пак овде се разумеју сви најтежи грехови, отровни и смртоносни, који највише човека одвраћају од следовања за Христом, од самоодрицања, од крста и препорођаја.
Но, гле, како је чудан завршетак данашњег јеванђеља: И рече им: заиста вам кажем: има неких међу овима што стоје овде који неће окусити смрти док не виде царство Божје да дође у сили. Рекао би човек на први поглед, да ове речи немају везе са оним што је претходно речено. Међутим веза је та јасна, и завршетак је диван. Господ неће да остави Своје верне без утехе. Позвавши их да узму свој крст, да се одрекну и саме душе своје, и запретивши им страшном казном ако се постиде Њега и Његових речи, Господ сада поставља дугу на небу после буре. Он хита да објави и награду онима који Њега послушају и пођу за Њим са својим крстом. Та награда ће некима стићи и пре краја света и Страшнога Суда, чак и пре краја њиховог живота, овде на земљи. Они неће окусити смртидок не виде царство Божје да дође у сили. Како је премудар Господ у беседама Својим! Он никад не говори о осуди не поменувши и награду; нити изобличава а да и не похваљује; нити наводи људе на трновит пут а да не спомене и радости на крају пута; нити изговара претње а да не да и утеху. Он не оставља небо застрто тамним облацима а да убрзо не покаже сјај сунца и красоту дуге.
Но који су то који неће окусити смрти док не виде царство Божје у сили? Господ говори пред гомилом народа и ученика Својих, па каже: има неких међу овима што стоје овде. На кога то, дакле, Господ мисли? На првом месту на све оне који буду испунили заповест Његову о ношењу крста и самоодрицању. Они ће још у овом животу осетити на себи силу царства Божјега. На њих ће сићи Дух Божји, који ће их очистити и просветити и отворити им врата тајни небесних, као што је то био случај доцније с апостолима и с архиђаконом Стефаном. Нису ли апостоли у дан Педесетнице видели царство Божје у сили, онда кад им је била послата сила с висине? А Стефан будући пун Духа Светога погледа на небо и виде славу Божју (Дела Ап. 7, 55). Па јеванђелист Јован не виде ли царство Божје пре своје телесне смрти? Па апостол Павле не диже ли се у треће небо пре него што окуси смрт? Но оставимо апостоле. Ко зна колико и колико је њих од оних који су у време ове проповеди Христове стајали овде осетили силу Духа Светога и видели царство Божје где долази пре растанка с овим светом?
Но осим овога тумачења неки свештени тумачи Јеванђеља дају горњим речима Христовим и једно друго. Наиме, они односе горње речи Спаситељеве на тројицу ученика, Петра, Јакова и Јована, који су убрзо после ове проповеди видели на Тавору Господа Преображење у друштву са Мојсејем и Илијом. Нема сумње да је ово тумачење тачно, но оно не искључује ни оно прво тумачење. Тројица апостола видели су истини царство Божје у сили на гори Таворској, када се Господ Исус показао у небесном сјају Своме, и када су се из онога света показали видљиви Мојсеј и Илија, један с једне други с друге стране Господа Славе. Но никако не треба мислити, да је то једини случај где су смртни људи видели царство Божје, како долази у сили. Тај случај на Тавору уистини је величанствен и на свој начин изузетан, али тај случај не искључује и безбројне друге случајеве где су смртни људи видели у овоме животу, мада и на други начин, царство Божје у сили и слави.
Ако хоћемо и ми можемо видети царство Божје где долази у сили пре него ли смрт окусимо. Под каквим условима се то открива, данашње Јеванђеље јасно говори. Узмимо драговољно крст свој и последујмо Господу. Постарајмо се да изгубимо своју стару душу, свој грешни живот, и научимо се да је важније за човека спасти душу него ли цео свет задобити. Тако ћемо се и ми удостојити, по милости Божјој, да видимо царство Божје, велико у сили и несравњиво у слави, где ангели са светитељима даноноћно прослављају Живога Бога, Оца и Сина и Светога Духа – Тројицу једнобитну и неразделну, сада и навек, кроза све време и сву вечност – Амин.

Владика Николај

*********************************