На Литургията се чете Евангелието с част от Нагорната проповед (Мат. 6:14-21). В нея се разказва за това, че трябва да си прощаваме, разказва се за поста и за събирането на небесни, нематериални съкровища.
“Ако простите на човеците съгрешенията им, и вам ще прости Небесният ви Отец; ако ли не простите на човеците съгрешенията им, и вашият Отец няма да прости съгрешенията ви” (Мат. 6:14-15).
(След това се припомнят наставленията на св.ап. Павел към евреите в Евр. 12:1-10)
В богослужението се пеят великопостните тропари с поклони и се произнася молитвата на св. Ефрем Сирин “Господи и Владико на моя живот…”.
Господи и Владико на мојот живот, не давај ми дух на мрзливост, униние, властољубие и празнословие. Дарувај ми мене, твојот слуга, дух на целомудрие, смиреноумие, трпение и љубов. Да, Господи и Цару, дарувај ми да ги видам моите согрешенија и да не го осудувам братот мој, зошто благословен си во вековите на вековите. Амин. **** Св. Ефрем Сирин ****
“Ако не простите на човеците съгрешенията им и вашият небесен Отец няма да прости съгрешенията ви.” (Мат. 6:15)
********************************
14. Бидејќи, ако им ги простите на луѓето гревовите нивни и вам ќе ви ги прости вашиот Отец небесен;
15. ако, пак, не им ги простите гревовите на луѓето, и вашиот Отец нема да ви ги прости вашите.
16. Кога постите, не бидете жалосни како лицемерите; зашто тие си ги прават лицата мрачни, за да се покажат пред луѓето дека постат. Вистина ви велам, оти тие ја добиле веќе својата награда.
17. А ти, кога постиш, помажи ја главата своја и измиј го лицето свое,
18. па да се покажеш дека постиш не пред луѓето, туку пред својот Отец, Кој е во тајност; и твојот Отец, Кој гледа тајно, ќе те награди јавно.
19. Не собирајте богатства на земјата, каде што ги јаде молецот и ‘рѓата, и каде што крадците ги поткопуваат и крадат;
20. но собирајте си богатства на небото, каде што ни молец, ниту ‘рѓа ги јаде, и каде што крадци не ги поткопуваат, ниту крадат;
21. зашто, каде што е богатството ваше, таму ќе биде и срцето ваше.
******************************
1. Затоа и ние, имајќи толку многу сведоци, да отфрлиме од себеси секакво бреме и грев, што лесно нè окружува, и со трпеливост да побрзаме кон претстојната борба,
2. имајќи Го пред очи Началникот и Завршителот на верата – Исуса, Кој, поради Неговата идна радост претрпе крст, откако го презре срамот, и седна од десната страна на престолот Божји.
3. Помислете, пак, на Оној, Којод грешниците претрпе над Себеси таква поруга, та да не ви дотегне, и да не опаднете духом!
4. Во борбата против гревот уште не сте се противеле до крв,
5. и сте ја заборавиле утехата, која вам, како на синови, ви зборува: „Сине мој, не презирај ја казната од Господа и не опаѓај со духот, кога те изобличува,
6. зашто Господ го казнува оној, кого што го сака; го бичува секој син, кого што го прима”.
7. Ако трпите казна, Бог со вас постапува како со синови. Зашто кој е тој син, кого што таткото не го казнува?
8. Ако, пак останете без казна, во која сите станаа соучесници, тогаш сте деца незаконски, а не синови.
9. Ако се плашиме од нашите татковци, кога нè казнуваат, тогаш колку повеќе треба да Му се покориме на Отецот на духовите, па да бидеме живи?
10. Зашто тие нè казнуваа за малку денови, според тоа како им беше угодно; а Он – за полза, та да учествуваме во Неговата светост.
******************************
Оваа недела Црквата се сеќава на изгонувањето на Адам и Ева од Рајот, на кои Бог им заповеда да постат од Дрвото (Битие 2,16). Престапувајќи ја заповедта да не јадат од Дрвото на познанието, тие биле изгонети од градината, воведувајќи ја смртта и распадливоста во овој свет.
Овој ден е исто така познат меѓу народот и како поклади, прочка, што го означува и простувањето кое секој верник го проси од своите ближни на овој ден, како подготовка пред Великиот Пост. Вечерната богослужба е масовно посетена на овој ден, каде се слушаат Господовите зборови за простувањето и постењето, по што во храмот сите си простуваат едни на други.
Евангелието за последната недела е исто така насочено кон постат.
- Кога постите, не бидете како лицемерите; зашто тие си ги прават лицата мрачни, за да се покажат пред луѓето дека постат. Вистина ви велам, оти ја добиле веќе својата награда. А ти, кога постиш, помажи ја главата своја и измиј го лицето свое, па да покажеш дека постиш не пред луѓето, туку пред твојот Отец, Кој е во тајност; и твојот Отец, Кој гледа тајно, ќе те награди јавно. (Матеј 6,16-18)
****************************
Богослужба од Посниот Триод –
***********************************
На душите на праведните, чиј спомен е секогаш присутен, Како жртва им ги принесувам моите зборови на покајание
Во претходните празници, богоносните отци постапно нè поучија и нè подготвија за подвиг, нè оддалечија од уживањето во храната и од прејадувањето, и нè упатија на стравот од идниот Суд. И сега, откако нè очистија од месото преку оваа сирна седмица, тие вешто ги определија овие два посни денови (среда и петок), за постапно да нè воведат во постот. Ете, тие ги вклучија и сите оние што минаа свет живот, мажи и жени, преку бројни подвизи, маки и напори, за да нè направат уште посилни за подвигот, сеќавајќи се на нивниот живот и пат, со нивна поткрепа и помош, да бидеме подготвени за духовната борба, имајќи на ум дека и тие ја имаа нашата природа. Како што војводите, пред војниците построени за бој, ги потсетуваат на некогашните славни борци и за нивната храброст, така што војниците, охрабрени со надежта во победа, со душа и тело влегуваат во борбата, така и сега, богоносните отци постапуваат мудро: пред почетокот на духовниот подвиг, тие ги охрабруваат мажите и жените, земајќи ги за пример оние што воделе аскетски живот, нè водат и нас кон посното борилиште, та и ние да практикуваме многубројни и разновидни добродетели, секој според своите сили.
На прво место љубовта, потоа доброволното одрекување од лошите дела и постапки, и најпосле самиот пост, кој не е само воздржување од храна, туку и од лоши зборови, од очите, од гневот и, просто речено, бегање од секое зло. Тоа е причината поради која светите отци го поместиле овде сеќавањето на сите светии, кои со пост и со други добри дела Му угодија на Бога, поучувајќи нè и нас, по нивниот пример, и ние да се вооружиме со добродетелите против страстите и демоните и, на некој начин, претставувајќи си дека, ако и ние покажеме ревност како нивната, ништо нема да нè спречи да го направиме она што го правеле и тие, и да се удостоиме и со нивните почести, бидејќи и тие ја имаа истата природа како нашата.
Што се однесува до Сиропусната недела, некои велат дека неа ја востановил царот Ираклиј, и дека нејзе ѝ претходела седмица кога се јадело месо (месопусна); бидејќи веќе шест години тој бил во воен поход против Хозрое и Персијанците, тој Му ветил на Бога дека, ако му даде да ги победи, ќе го смени тоа и дека ќе востанови една седмица меѓу постот и неделата кога било дозволено јадењето месо. Така и направи. А јас мислам дека, дури и да било така, оваа седмица била обмислена од светите отци како еден вид претходно очистување, за да можеме полесно да го поднесеме преминот од употребата на месо кон строго придржување кон постот, во спротивно би нанеле штета на своето тело. Додека, одрекувајќи се постапно од масните и вкусни јадења, како што на тркачките коњи постапно им се намалува храната, полесно да ја примиме уздата на постот. И како што тие го правеа тоа за душата, служејќи се со параболи, така правеа и за телото, отстранувајќи ги малку по малку (постапно) пречките кон постот.
По молитвите на сите Твои свети, Христе Боже наш, помилуј нè. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-vo-sabota-siropusna/
************************************
Светот горчливо нека заплаче со родоначалниците: Оној што отпадна, заедно со паднатите (ангели), поради слатката храна.
Во овој ден правиме спомен на паѓањето на првосоздадениот Адам од рајската храна, што божествените отци наши го определија пред почетокот на светата Четириесетница, за да покажат со тоа колку на човековата природа ѝ е потребен постот како средство за лекување, а и колку е гнасно лакомството и непослушноста. Со примерот на Адама светите отци сакаат и нам да ни покажат колку се кобни последиците од невоздржаноста и непослушноста. Адам, јадејќи од забранетиот плод, мислеше дека ќе стане бог. Но, не само што не стана тоа, туку и смртта си ја навлече, а и пропаст на целиот род.
И токму поради јадењето на првиот Адам, Господ постеше четириесет дена и беше послушен, и токму поради тоа и сегашниов пост е предложен од светите апостоли, па запазувајќи го она што Адам не го запази, преку постот повторно да ја стекнеме нераспадливоста што тој ја загуби. Впрочем, како што веќе рековме, целта на светите е за малку време да ги придобиеме делата Божји од почетокот до крајот и, бидејќи сите ние еднакво ја делиме одговорноста од престапот Адамов и неговиот пад, од таа причина отците предложиле, сеќавајќи се на него, да го одбегнуваме неговиот пример, наместо да ја подражаваме неговата невоздржливост.
Во шестиот ден, значи, Адам беше создаден од раката Божја, откако со дувнување беше почестен со образот Божји и, откако ја прими заповедта, во рајот поживеа до шест часа. Потоа, кога ја прекрши, беше истеран оттаму. Евреинот Филон вели дека Адам поминал во рајот сто години. Други велат дека минал седум дена или години, поради значењето на бројот седум. Но дека во шестиот час тој ги пружил рацете и го дофатил плодот, ни го покажа Христос, Новиот Адам кој, во шестиот ден и час ги рашири рацете, за да ја исцели неговата погибел. Адам бил создаден на половината од патот меѓу распадливоста и нераспадливоста, та она што ќе го избере доброволно, тоа и да го добие. Бог можеше да го создаде (Адама) и безгрешен, но, за да биде оправдан неговиот избор, Он му даде како закон да зема од сите дрвја, освен од она таму; односно, веројатно, сите созданија да имаат познавање на Божјата сила (енергија), но никако не и на она што се однесува на Божјата природа. Григориј Богослов, размислувајќи како философ дека дрвјата се божественото познание, додека дрвото го претставува созерцувањето, рекол: „Бог му заповедал на Адама да се интересира за сите други начела и за сите други својства, да го користи својот ум и да Му оддава слава на Бога, бидејќи таму се наоѓаат вистинските задоволства. Можеби Он барал од него да се распрашува и за својата сопствена природа, но во однос на она што се однесува на Бога, да не бара да дознае што е Он по природа, ниту каде, ниту како Он го создал светот од небитие. Но тој (Адам), напуштајќи ги другите истражувања, почна да го истражува поскоро она што се однесува на Бога и грижливо да ја испитува Неговата природа; и, бидејќи во овие работи беше сосема неопитен како дете, тој падна кога, преку посредништво на Ева, ѓаволот му ја сугерираше идејата за обожувањето“.
Големиот и божествен Златоуст вели дека ова дрво имало двојна моќ и тој тврди дека рајот беше на земјата; како философ, тој го замислува и духовен и сетилен (чувствен), каков што беше и Адам, и го поместува во „средината” меѓу распадливоста и нераспадливоста, за да го сочува Писмото, но без да се држи за него буквално. Некои велат дека дрвото на непослушноста беше смоквата зашто, сознавајќи ја својата голотија, тие се покрија веднаш, служејќи се со нејзините лисја. И тоа би била и причината поради која Христос ја проколнал смоквата, небаре таа била причината за престапот, бидејќи има некаква сличност со гревот; прво, сладоста на плодот; потоа, суровоста на лисјата и, најпосле, лепилото што излегува од нејзиното млеко. А ги има и такви кои на неподобен начин ги разбрале и дрвото и разговорот на Адам со Ева и нивното „познание”. Значи, откако отпаднал и го облекол смртното тело, откако бил проколнат, тој беше изгонет од Рајот, чија врата, по заповед Божја, беше чувана од пламенен меч. Пред таа врата, Адам седеше и плачеше за сите добра од кои се беше лишил поради тоа што не постеше кога требаше, и поради тоа што целиот човечки род требаше со него да ја дели истата состојба се додека нашиот Создател, имајќи милост за нашата природа опустошена од сатаната, се роди од Света Дева и достојно поживеа, ни го покажа патот со кој ќе му се спротивставиме на демонот, односно постот и смирението, и дека, победувајќи го оној што не заведе преку лукавство, да и го врати на нашата природа нејзиното некогашно достоинство.
Сето ова, богоносните отци сакале да го направат присутно низ сиот Триод, и тие на прво место го ставиле Стариот завет; најнапред создавањето, потоа падот Адамов, чиј спомен сега го правиме, потоа остатокот, преку списите на Мојсеја и на пророците, уште повеќе со псалмите Давидови, на кои во продолжение им се придодаваат и Книгите на благодатта (Новозаветните). Следат, исто така по ред, настаните од Новиот завет, од кои прв е Благовештение кое, според неискажливата Божја икономија, речиси постојано наоѓа место во светиот Пост; потоа доаѓаат Лазар и Цветници, Светата и Велика седмица, читањето на светите Евангелија и песните што ги опејуваат подробно светите и спасоносни Христови Страдања; потоа воскресението и остатокот, до слегувањето на Светиот Дух, додека Делата на апостолите изложуваат како се случи проповедта и како таа ги собра сите светии, бидејќи Делата (на апостолите) то потврдуваат Воскресението, преку чудесата. Бидејќи, значи, ние поднесовме такви страдања поради фактот што Адам, само еднаш, не постел, ете и ние сега се потсетуваме на тоа, на почетокот од светиот Пост, со цел, сеќавајќи се на сето зло што ни го навлече непостењето, да побрзаме со радост да го дочекаме Постот и да то практикуваме. Тогаш, она што Адам не успеал да го достигне, а тоа е обожувањето, ќе го добиеме ние, преку постот, плачејќи, постејќи и смирувајќи се, додека Бог не дојде да нè посети, бидејќи без тоа не е лесно да го најдеме повторно тоа што сме го загубиле.
Освен тоа, треба да знаеме дека овој свет и голем Пост е десетокот (данокот) за целата година; всушност, бидејќи поради мрзливост не сакаме секогаш да постиме и да се воздржуваме од злото, апостолите и светите отци ни довериле нешто како жетва на душите. На тој начин, сето зло што сме го направиле во текот на годината, сега ние го отфрламе преку покајание и смирение, преку овој пост што треба да го држиме колку што е можно постриктно. Но, божествените отци ни предале и други три поста: Апостолскиот, Богородичниот (Успенскиот) и Божикниот, односно четири пости – по еден за секое годишно време. Но овој пост ние најмногу го цениме поради Страдањето, или затоа што и самиот Христос го запазил, давајќи му извесна слава, или затоа што Мојсеј, откако постел 40 дена, ги примил Десетте Божји заповеди; да помислиме, исто така и на Илија, на Даниил и на сите оние што биле опитни пред Бога. А дека постот е добар, докажува Адам со спротивното. Поради оваа причина и светите Отци нè потсетуваат на изгонувањето Адамово.
Со Твоето неискажливо милосрдие, Христе Боже наш, удостој нè и нас за рајската наслада и, како единствен човекољубец, помилуј нè. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-vo-nedela-siropusna/
**************************************
Утрешниот ден, понеделник, го означува почетокот на Великиот пост во Православната Црква [литургиски, понеделникот – а со тоа и постот започнува на Вечерната претходниот ден, Прочка, односно Неделата на изгонувањето Адамово од Рајот]. Иако за време на Великиот пост луѓето се придржуваат до некои повеќе или помалку строги правила, би рекол дека во тој период од верниците не се бара ништо особено, или ништо што не се бара во преостанатите денови од годината. Ние постиме, се молиме, даваме милостиња, учествуваме на богослужбите, итн. Но, сето ова го правиме почесто и позасилено за време на Великиот Пост. Како подготовка за Пасхата, празникот на празниците, сите овие добродетели нè водат подлабоко во длабочината и сржта на Православната вера.
Денес, на многу христијани аскетизмот им се чини далечен. Малку се христијаните кои постат, а самиот пост е одамна избришан од преданието на претходните генерации. Различните историски околности го претворија христијанскиот живот од начин на живеење во сет на верувања. Затоа и монаштвото на многумина им делува егзотично.
А нема ништо егзотично во аскезата. Новиот Завет ги претпоставува постот и сличните дела во животот на еден христијанин. Фарисеите забележале дека Исусовите ученици не постеле. Кога Го запрашале Христа за овој недостиг (нешто што било соблазнително за Јудејците од тоа време), Тој им одговорил:
„Зар можат сватовите да бидат нажалени додека со нив е младоженецот? Но ќе дојдат дни, кога младоженецот ќе се отргне од нив, па тогаш ќе постат.“ (Матеј 9,15)
Деновите во кои „Женихот не е тука“ се деновите во кои ние живееме. Постењето е задолжително. Постењето е дело на постојано покајание – правилниот став на христијанското срце. Покајанието не е единечна акција која се прави откако некој погрешил – покајанието е состојба на срцето, состојба на скрушеност и покајание.
„Срце скрушено и смирено Бог не ќе го презре“ (Псалм 50).
Во голема мера ова е и целта на христијанскиот начин на живеење – да роди покајно срце. Царот Давид е наречен „човек според Божјото срце“, не затоа што во него не се нашол грев (тој бил прељубник и убиец). Тој е „човек според Божјото срце“ затоа што кога се соочувал со својот грев – неговото срце бивало скрушено. Тој не се бранел, и не барал изговор.
Св. Павле ни го упатува овој совет:
Браќа, во името на милоста Божја, ве молам подајте ги телата ваши во жртва жива, света и благоугодна на Бога, и тоа ќе биде вашата духовна служба, и не управувајте се според овој век, туку преобразете се преку вашиот обновен ум, за да можете да познавате, која е добрата, угодна и совршена волја Божја. Зашто, преку благодатта, што ми е мене дадена, на секого од вас му кажувам да не мисли повеќе, отколку што треба да мисли; туку мислете скромно според делот на верата, што Бог на секого му ја одмерил“ (Римјани 12,1-3)
Ми се чини дека ниту еден друг цитат не успева да пренесе толку многу аспекти од нашиот великопосен живот (а на тој начин, и од нашиот секојдневен живот). Нашите тела постануваат „жива жртва“. Можам само да се чудам која жртва св. Павле ја имал на ум (во Стариот Завет постоеле најразлични жртви). Или, можеби, Христовата жртва била доминантна икона за него. Но нашите тела, веќе „сораспнати“ со Христа се понудени во она кое св. Павле го нарекува наша „духовна служба“ (λογικην λατρειαν).
Нудењето на нашите тела како жртва преку пост и молитва, само по себе е воздигнување на нивото на духовна служба (преводот „духовна“ е можеби поправилен од „разумна“ или „службата која ни доликува нам како луѓе“). Навистина, тешко е да се пости, да се понудат нашите тела како жива жртва. И тоа е многу повеќе од „еднократна“ жртва: се протега преку сите денови и ноќи од овој велик период.
Понатаму, Св. Павле нè советува да не му угодуваме на светот, туку да бидеме преобразени преку преродувањето на нашиот ум (νοῦς), односно срце. Отец Џон Бер ги опишува страстите како „лажни перцепции“, наши лични погрешни толкувања на телото и неговите природни потреби. И на тој начин, преродувањето на нашите умови е внатрешна промена на перцепцијата на самите себе и нашите желби и потреби, или според зборовите на Св. Иринеј, „вистинско разбирање на нештата такви какви што се, односно, Божји и човечки нешта“.
За мене е мошне важно тоа што Св. Павле го завршува ова кратко советување посочувајќи ни го смирението (како што го прави тоа и во втората глава од Посланието до Филипјаните). Нашиот вистински идентитет и нашите умови се преродуваат токму во прифаќањето на Крстот Христов, во празнењето (унижувањето, смирувањето, κένωσις-от) на себе си пред Бога и пред ближните. Не можеме да гледаме во себе си како би се пронашле вистински. „Оти, оној кој сака да го зачува својот живот, ќе го изгуби“. Попрво, вистински ќе се пронајдеме преку губењето во нашите љубени. Тоа е љубовта која сите нешта ги прави возможни за нас.
Постот, како и сите Евангелски нешта, е чин на љубовта. Тоа е така, затоа што постот е вежбање на жртвувањето на себе си. Одрекувајќи се себе си во така мали нешта (како што е воздржувањето од различна храна и пијалоци), учиме да се одречеме од себе си во многу поголеми нешта, како гордоста и гневот, себељубието и зависта. По Божјата милост таквите напори ни се соградуваат во ликот Христов – Кој Самиот го започна Неговото спасително дело постејќи 40 дни, од љубов кон нас. Отец Стефан Фримен
Извор: http://agapi.mk/velikiot-post/
*****************************************
29 февруари/13 март 2016 лето Господово,
Сиропусна недела. Спомен на изгонувањето на Адам од Рајот
Со своето неискажливо и премудро раководење, Црквата наша света, полека нè доведе до самиот почекот на Четириесетдневното благодатно патување кон радоста над радостите – светото Христово Воскресение. И пред да се впуштиме во подвигот на постот, денес, на Сирната недела, кога си спомнуваме за Адамовото изгонување од Рајот, таа душепоучно нè потсетува дека тоа патување за нас е, всушност, враќање кон нашиот милостив Бог и Создател. И ние како деца Адамови го имаме истиот удел со него, и ние сега тагуваме по Рајот. Тагуваме, но не без надеж, бидејќи знаеме дека нашиот Спасител Господ Исус Христос повторни ни ги отвори неговите дверите. Тој чуден сплет на покајничка тага и светла надеж ги исполнуваше срцата на браќата и верниците на вчерашното бдение и на Литургијата утрово, со која началствуваше нашиот мил Старец, Архимандрит Партениј. Како вистински тајноводник кој ги гледа длабоките убавини на православното богослужение, тој и овој пат не изостави да ги сподели со нас неговите созерцанија за овој празник, надополнувајќи ја трпезата на љубовта и со духовна храна.
Слово на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, изговорено во Сирната Недела
„Доколку внимаваме добро, мили мои, на содржината од богослужението, за кое светите отци предвиделе да се пее и чита на овој ден, во Неделата сиропусна, сигурно забележавме дека таа искажува една силна внатрешна болка, еден длабок душевен крик, кои ги доживуваме и како наши скриени болки и таги. Беше тоа, всушност, плачот на првиот човек, на нашиот прататко Адам, поради неговото изгонување од Рајот: „Седна тогаш Адам и пред сладоста на рајот плачеше, со раце лицето си го биеше и велеше: Милостив, мене паднатиот помилувај ме“ (Икос на утрената). Но, пред да продолжиме да зборуваме за ова трогателно доживување, ќе направиме една кратка реминисценција за премудрата духовна педагогија на нашата Црква во претходните недели, со која нè доведе до самиот почеток на светиот Пост.
Имено, во изминатите подготвителни недели Црквата ни постави повеќе теми за длабоко размислување, за созерцавање, за духовно издигнување. Најнапред, со Евангелието за Закхеј (Лк. 19:1-10) ни покажа како треба да се издигнеме над метежот од овој свет, да го возвишиме нашиот ум над пропадливото и суетното, да изградиме во нас една незапирлива желба да Го видиме Оној, Кој ја врати убавината на стариот Адам. Зашто сите ние на некој начин го претставуваме нискиот Закхеј: со нашите ниски страсти, со нашите ниски погледи, со нашиот низок, паднат дух. Но, ете, нискиот и грешен човек Закхеј искрено посака да Го види Христа, и не само што Го виде, туку и самиот тој беше виден од Христа. Да се потрудиме и ние да ги слушнеме во нашата душа Христовите зборови: Закхеј, слези побргу, зашто денес треба да бидам во твојот дом.
Евангелието од следната недела после таа на Закхеј, кој како што знаеме беше цариник, повторно ни говореше за некој грешен цариник, но и за горделивиот фарисеј (Лк. 18:9-14). И овој цариник, како и Закхеј, беше заглавен во калта и бездната на гревовите. Но, согледувајќи се себеси како грешен и крајно недостоен, беше оправдан од Бога повеќе отколку фарисејот, кој, за разлика од смиреноумниот митар, себеси се сметаше за праведен и се фалеше пред Бога со својата молитва и добри дела.
Оставајќи ни ја оваа параболата за Митарот и фарисејот како поука за смирението, Црквата следната недела ни ја претстави прекрасната парабола за покајанието на блудниот син, искажана од Божествената уста на нашиот Спасител (Лк. 15:11-32). Преку неа, не само што нè поучи на неопходноста од покајанието, туку и ни го предочи неискажливото Божјо милосрдие, простување и бесконечна љубов, олицетворени во милосрдниот татко.
Минатата недела, пак, со евангелското зачало за Страшниот Суд (Мт. 25:31-46) се потсетивме на тоа колку ни е неопходно милосрдието за да можеме да се оправдаме, односно да влеземе во Царството на славата Божја, во заедницата на љубовта Негова. Видовме дека само за оние што ќе бидат милостиви и ќе прават добри дела во овој свет, на крајот ќе нема суд, туку ќе бидат препознаени од Синот Божји како Негови сродници, и како благословени од Отецот небесен, ќе го наследат Царството на вечната убавина, убавината што ја живеел Адам, а и повеќе од тоа…
И, ете, денес, во оваа Сирна Недела, на прагот од Великата и Света Четириесетница, Црквата премудро го положи споменот на изгонувањето Адамово од Рајот. Боговдахновените отци го направиле тоа за да ни напомнат од какво големо достоинство се лишил човекот. Го слушнавме пред малку, на блаженствата од Светата Литургија, Адамовото тагување: „Во рајот си ме облекол во боготкаена облека, Спасителу, како милосрден; јас, пак, Твојата заповед ја прекршив, на измамникот му поверував и ја видов својата голотија“ (од 6-та песна на канонот). За каква боготкаена облека плаче овде Адам, а заедно со него и целото човештво? Тагува и плаче за изгубеното достоинство, за неговата поранешна Божественост, бидејќи беше создаден по образ и подобие Божјо (1 Мој. 1:26), беше бог по благодат. Во првите страници од Светото Писмо читаме дека Бог го постави човекот за господар на целото творение (Сп. 1 Мој. 1:28). Но, токму поради невоздржание првиот човек го изгуби тоа возвишено достоинство и отпадна од Бога. Со Адамовиот пад човекот ја изгуби својата нераспадливост, и целата природа западна во мрачни тегоби, пропадливост и смрт. Наместо животот, меѓу луѓето се зацари смртта. Гледајте колку многу Адам изгуби, и што е пострашно – самиот себе се изгуби, со тоа што не се воздржуваше и не постеше, согласно Божјата заповед! Токму затоа, новиот Адам – Христос, „имајќи милост за нашата природа опустошена од сатаната, откако се роди од Света Дева и достојно поживеа“, со Својот личен пример ни покажа дека преку воздржание и смирение ќе го најдеме патот до нашата загубена првобитна убавина и достоинство (сп.Синаксар на Сирната недела). Зашто сега Рајот за нас е повторно отворен од страна на Христа, Кој ги здроби бакарните порти и ги скрши железните резињана адот (Пс. 106:16). Го воскресна Христос Адама, родителот на сите, и го врати во неговото исконско предназначение. На човекот, во Црквата Христова, во тој небоземен рај, Спасителот му дава можност повторно да биде личност во полнота, да биде вистински човек, да биде во заедница со Бога, да општи, да другарува со Него. Затоа, ништо друго не ни е така насушно, колку тоа да го прегрнеме постот и смирението, следејќи го Христовиот пример, и така да се доближиме до Бога. За човекот нема поголема радост од тоа да биде во заедница со својот небесен Татко. Ако првиот човек Адам, со своето непослушание и невоздржание, ни покажа како не треба, тогаш вториот Адам – Христос, постејќи 40 дена, ни стана совршен пример за подражавање што води кон спасение и заедница со Бога. А и сите праведници од веки го примениле Неговиот Божествен метод, со тоа што старозаветните само го предобразиле, а новозаветните го последувале. Да се запрашаме, на пример, кога Св. Пророк Илија беседеше со Бога (сп. 3 Цар. 19:8-18)? Или кога Св. Мојсеј Го виде Бога (сп. 2 Мој. 24:18)? Се разбира, после пост. Или како Св. Апостол Павле прими свето крштение (Дела. 9: 9-19)? Како Св. Апостол Петар виде видение од Бога (Дела. 10:9)? Повторно преку пост и воздржание. Така, сите Светии постеле пред да направат некое големо дело и пред да стапат во општење со Бога.
Но, постот не секогаш може да нè доведе во заедница со Бога. Денес Господ преку Евангелието (Мт. 6:14-21) нè поучи каков треба да е нашиот пост за да биде вистински делотворен. Ни кажа дека тој не треба да биде само надворешен, формален, туку внатрешен и суштински; дека поважно е да правиме добри дела, да им простуваме на другите, да бидеме полни со љубов и милосрдие, отколку само телесно да постиме. Телесниот пост никако не смее да ни биде цел сам по себе, туку само средство за напредок и усовршување во добродетелите, за духовно издигнување по скалилата на обожението. Затоа, да ја помажеме глава своја не со елеј или мириси, бидејќи на тој начин пак ќе се истакнуваме само себеси, туку со духовниот елеј на Црквата наша – житијата на Светиите, книгите на Светите Отци, молитвите на Светителите наши… и најважно од сè: со добрите дела, со нашето внимание, љубов и грижа за ближните. Само така би можеле да се покажеме како вистински Христови војници, кои, за да Му угодат на својот Началник, не се вплеткуваат во светски работи (сп. 2. Тим. 2:4), туку, наоружани со пост, молитва, добри дела и смирение, храбро се спротивставуваат на непријателот. Затоа, да не си го заробуваме срцето со земни и минливи нешта, кои ќе ни навлечат само пропаст, туку да си собираме, според зборовите Христови, богатства на небото, каде што ни молец, ниту ‘рѓа ги јаде, и каде што крадци не ги поткопуваат, ниту крадат; зашто, каде што е богатството ваше, таму ќе биде и срцето ваше. Секако, оваа Божествена заповед важи за секој Христијанин, но колку, пак, поголема сила има таа за монасите, кои дале вечен завет дека се откажуваат од сè на светот! Монахот во своето срце не смее да остави простор за ништо друго, освен за Христос. Зашто некогаш и обичните и банални нешта, доколку страсно се приврземе кон нив, можат да ни направат страшни проблеми, толку големи што да нè оддалечат од Бога! Големите неволји настануваат од ситници. А непријателот на нашето спасение секогаш нè лаже: „Па добро, не е тоа ништо страшно, можеш да си го допуштиш…“ Но, после тоа, од една навидум безначајна работа, доаѓа до големо помрачување и на крај – оддалечување од Христа! Да нè сочува Бог сите од тоа!
Затоа, да бидеме секогаш внимателни и грижливи, да го бараме најнапред Царството Божјо, а од сè друго што имаме потреба, нашиот предобар Отец небесен нема да нè лиши. Господ да ни дава сили да издржиме до крај во подвигот што сега ни се предлага, за на крај да се соединиме со Младоженецот на нашите души – Христос. Како што добро знаете, овој Чесен Пост има шест седмици, а седмата е Великата и Најсвета Страдална седмица. Токму на нејзиниот почеток, од вечерта после Цветници, Црквата уште еднаш ќе нè повика на едно големо будење на нашите души: „Ете, Младоженецот доаѓа на полноќ и блажен е оној слуга кој ќе го најде буден…“ Затоа, да бидеме духовно будни и трезвени за да ѝ Го дадеме на нашата душа Оној, Кого таа најмногу Го посакува – Христа, нејзиниот Младоженец, та да се сретне со Него на Светата и Велика Пасха, и да се радува со Него, сега и во вечноста. Амин!“
*******************************************
„Простувањето е Божествена особина“
1/14 март 2016 лето Господово,
Почеток на Великиот и Чесен Пост
Бидејќи ако им ги простите на луѓето гревовите нивни и вам ќе ви ги прости вашиот Отец Небесен; ако, пак, не им ги простите гревовите на луѓето и вашиот Отец нема да ви ги прости вашите (Матеј, 6, 14 – 15)
Еве ни се дава време да се разбудиме од гревот, немарот и заборавот на Бога и повторно да тргнеме во пресрет на Господа и Неговата родителска прегратка на помилување. Три недели ние молитвено воздивнувавме: „Отвори ми ги вратите на покајанието, Животодавче!“ И најпосле дојде тоа спасително време за покајание, и ние веќе стоиме на влезот од Светиот Пост – поприште на покајанието и израз на неискажлива милост Божја кон нас. Да пристапиме смело и да влеземе со ревност. Но пред да ја поминеме оваа ширум отворена порта треба да направиме уште нешто, за да можеме, олеснети од бремето и исполнети со љубов, да навлеземе во оваа нова димензија, во ова сосема поинакво време. За тоа ни сведочи и Евангелието од Сирната недела, упатувајќи нѐ сите од срце да им ги простиме навредите на своите ближни и со скрушеност и самите да побараме прошка од нив.
Прошката често се прима како добро дело, како знак на милосрдие и дар кон ближниот. Но, проштевањето е добро дело најпрвин кон самите себе. Човекот што проштева на самиот себе си дарува слобода и здравје на душата. Да се живее проштевајќи, тоа значи да се живее во прошка од Бога: без непријателство и злоба, со непомрачена совест, со благодарност кон Бога и луѓето. Затоа проштевањето е повторно востановување на синовството со Бога. Така измирени еден со друг, а преку тоа и со Бога, одиме во пресрет на Св. Четириесетница – времето на пролетта, тивкото пристаниште и обновување на душите наши. И одново Светата Црква, нашата најсвета Мајка, Го моли Господа да го прими постот на нејзините деца, да им подаде покајание и да им дарува духовен благослов за довршувањето на тој пат, до повторното стекнување на изгубениот рај.
Потоната во покајание е Бигорската Света Обител, покајание се чувствува и во воздухот, од покајание треперат и присутните во преполнетиот храм, додека стојат во потполн молк со приклонети колена и наведнати глави, а над нив смирено се слуша гласот на нашиот возљубен Старец и секој прочитан збор од прошталната молитва силно се врежува во срцето и умот. А потоа, после трпезата на љубовта, како што еден по еден пристапуваме кон него за прошка, чувствуваме како семилосрдниот Бог да ги прегрнува нашите души, измиени во бањата од солзи, и им дарува спокој. А тој, уште еднаш ни даде најслатка духовна храна, преточена во зборови, храна што ќе нè поткрепува во текот на посниот подвиг:
Слово на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, на Вечерната во Неделата на простувањето (13 март 2016 л. Г.)
„Би сакал вечерва, мили мои, да споделам со вас некои чувства што ме обземаа во текот на оваа прекрасна умилителна Вечерна на простувањето. Верувам дека ќе се согласите со мене оти особен впечаток оставаше великиот прокимен, кој гласеше: „Не одвраќај го лицето Свое од чедото Твое, бидејќи страдам; бргу услиши ме; пази ја душата моја и избави ја“. Каква чудесна молитва! Каков силен израз на внатрешната потреба на нашата душа! На сите нас насушно ни е потребна Божјата милост. Зашто, без милоста Божја нашата душа неизоставно многу страда, венее, се суши. Кога, пак, ќе ѝ капне роса од Божјата милост, таа веднаш освежува, расцветува, се радува. Мислам дека нема човек, кој кога ќе почувствува како над него се излева преслатката Божја милост, а да не се разнежни потполно во своето срце и душа и да не Му благодари на Бога за таа прекрасна состојба на умиление, која, можеби, е најубавата состојба за човекот во овој свет. Сите сакаме да бидеме љубени и да ни се простува. А во едно можеме секогаш да бидеме сигурни: дека Бог безмерно ни простува и нè љуби. Гледајте колку Господ го љуби светот! Сè што гледаме околу нас опстојува по Неговата неизмерна милост, и на некој начин е нејзин особен израз. Ете, и кога ќе го погледнеме човештвото и светот во глобала, ние најпрвин се згрозуваме од егоизмот во луѓето, од ужасните гревови, од стравотните војни едни кон други, но и крајно се изненадуваме од Божјата безмерна милост и долготрпение. И можеме лесно да сфатиме дека да се простува е Божествена, а не човечка особина.
Денес, кога разговарав за простувањето со еден брачен пар, мои духовни чеда, сопругата, крајно разочарана од својот маж, ми рече: „Отче, па тој веќе ги изгуби дури и човечките особини!“ Јас, пак, ѝ одговорив: „А какви се, чедо, човечките особини? Не се ли тоа: егоизмот, нечувствителноста, суровоста, алчноста, немилосрдието? За жал, токму тие се особините на падната човечка природа, особини што ги има во секој од нас“. Во човекот има премногу егоизам – тоа е неговото главно обележје. Но, ако мислиме за оние особини како сочувствителноста, милосрдието, простувањето, е тогаш веќе излегуваме од човечкото и навлегуваме во Божественото. Зашто сето тоа Му е својствено единствено на Бога. И доколку човекот се труди што повеќе да се уподобува на Бога, да живее обновен живот во Духот, тогаш станува вистински човек, човек кој се восовршува според мерата на растот Христов (Ефес. 4:13). Бидејќи нашиот Спасител Христос, со Своето неискажливо доаѓање на земјата, ни покажа што значи вистински човек, онаков каков што Бог го сака и го создаде на почетокот. Така, поучувајќи нè за простувањето, во Евангелието според Матеј Он ни вели:Ако принесуваш дар на жртвеникот и таму се сетиш дека брат ти има нешто против тебе, тогаш остави го дарот таму, пред жртвеникот, па отиди и најнапред помири се со брата си, а потоа дојди и принеси го дарот (Мт. 5:23-24). Забележете добро, не вели: „Ако ти имаш нешто против братот твој…“ За тоа Господ не сака ни да зборува. Туку нè поучува да простиме на оној кој има нешто против нас. Во тоа е големината на простувањето. Бидејќи, што посебно правиме ние доколку оној кој ни згрешил сам дојде да ни побара прошка? Навистина ништо особено, и тогаш за нас не ќе има награда, наградата ќе ја понесе другиот. Величината е во тоа ние први да побараме прошка од оној кој нам ни згрешил. А сите знаеме колку е тешко некогаш тоа да го направиме. Има луѓе кои многу ни згрешиле, нè натажиле, го згазнале нашето достоинство, луѓе на кои многу пати сме им проштевале, а тие повторно ни грешат. И колку тешка борба е потребна во нас за да најдеме прошка за другите! Бараш од Господ сила: „Дај ми, Господи, сила да простам“. Многупати, пак, не наоѓаме и велиме: нема потешко од тоа да се прости. Но, доколку искрено сакаме да сме Христови ученици, тогаш бездруго треба да се научиме да простуваме. Зашто Неговиот глас ни вели: „Ако сакате да бидете Мои ученици, тогаш љубете се еден со друг, како што Јас ве возљубив вас (сп. Јн. 13:34-35). И ако сакате синови Божји да се наречете и совршени како вашиот Отец небесен да бидете, тогаш љубете ги непријателите свои, благословувајте ги оние што ве колнат, правете им добро на оние што ве мразат и молете се за оние што ве навредуваат и гонат (Мт. 5:44). Зашто Јас од Крстот им простив на оние што Ме распнуваа“.
Така, добро е постојано да размислуваме за тоа колку сме подготвени да простуваме на овој начин, како Христа. Да согледуваме колку ние, како Христијани, се украсуваме во нашиот живот со тие Божествени особини на љубов, простување, сочувствителност. Оти само тогаш, само ако сме украсени со тие особини, нашиот пост ќе биде вистински, богоугоден пост. Затоа, доколку оваа вечер не успееме да се простиме со оние кои навистина ни згрешиле, да го направиме тоа во текот на Светиот Пост. Но, пред сè, искрено да се помолиме на Господ да ни даде сили да простуваме. И да се молиме не само за нас, туку и за тоа сите луѓе да се обратат кон Христа и да ги стекнуваат Неговите Божествени особини, да не војуваат едни против други, да се помират помеѓу себе и со себе, зашто војните најнапред стануваат лично во нас, во срцата наши, а потоа излегуваат оттаму и заземаат големи размери во општеството, меѓу народите и државите, и целиот свет станува една голема глобална војна. Денес, од кога и да било повеќе, на светот му е потребна молитва… и многу покајание! Молитвата, покајанието и трудот на еден човек на духовен план, можат да направат многу. „Смири се ти“ – вели Св. Серафим Саровски – „и илјада околу тебе ќе се спасат“. Таков пример ни наведува и Св. Ап. Јаков, кој зборувајќи за Св. Илија, вели:Голема сила има усрдната молитва на праведникот. Илија беше човек смртен, како и ние, и со молитва Му се помоли на Бога да нема дожд, и не падна дожд на земјата три години и шест месеци. И пак се помоли, па небото даде дожд и земјата го даде својот плод (Јк. 5, 16-18). Св. Пророк Илија успеал во тоа затоа што целото своето срце Му го предал на Бога, и вистински постел и се молел.
Да ни даде Господ сили и смиреномудрие овој пост да го поминеме со духовна будност, украсувајќи се со Божествени особини, и тогаш во полнота ќе заедничариме со Бога, ќе ја чувствуваме Неговата милост, која ќе ги гали нашите срца. И верувајте, од таа милост и од таа заедница нема ништо поубаво! Затоа Господ во Постот нè повикува постојано да се соединуваме со Него преку светата Причест, за на крај, како круна на тоа соединување, да дојде благодатта од најголемиот христијански празник – Христовото славно Воскресение, преку кое добиваме живот вечен.
На крај, отци свети и мили браќа и сестри, смирено барам да ми простите мене, грешниот, сѐ што згрешив во овој ден и во сите денови на животот мој, со слово, дело, помисла и со сите мои чувства“.
*******************************************
изречена на 23 февруари 2015 г., во понеделникот од првата седмица од Великиот пост
Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух.
Целта на постот е достигнување на нова состојба на човекот, нова во однос кон она што се случувало до почетокот на постот. Добрата измена на душевното настројство, мислите и чувствата – тоа е и целта на постот. Таа цел може да се достигне само користејќи се со проверени средства, оние за кои ни зборуваат светите отци, аскети, подвижници, кои не од академски лекции, туку од сопственото искуство ги дале тие прекрасни форми и формули на духовниот живот.
Едно од средствата кои помагаат да се достигне целта на постот е самопознанието. Св. Григориј Нисски прекрасно зборува за тоа: „Познанието на самиот себе е средство за очистување од гревот кој произлегува од незнаењето“. То ест, за да се очистиме од знајните и незнајни гревови, треба да разбереме што се случува во нашата сопствена душа.
Познанието е функција на човечкиот ум. Светот се познава преку разумот. И секоја дејност на човекот која е насочена кон изучување на дејствијата кои нè опкружуваат, се потпира на човечкиот разум. Би се рекло, ако познанието е од разумот, тогаш и самопознанието е функција исклучително на нашиот мозок, на нашето сознание. Но, Василиј Велики зборува за нешто друго. Тој зборува за тоа дека нашиот разум е спор во спознавањето на сопствените недостатоци. И понатаму, развивајќи ја мислата, тој вели дека со разумот многу живо ги воспримаме туѓите недостатоци, даваме свој суд, а во однос на своите сопствени – разумот е спор.
А зошто се случува тоа? Секое веродостојно познание се заснова на тоа што може да се нарече објективно испитување на предметот на знаење. А објективниот пристап предполага отстранување на сето она што е поврзано со личносниот однос кон делото или идејата. Тој оперира со тие поими и факти, и користи таква логика која не е поврзана со човечките интереси, не е породена од човечките страсти. И затоа резултатите од тоа испитување се признати и од научниците, а потоа и од сите кои се потпираат на резултатите од тие знаења.
Не може да има такво апсолутно објективно себепознание затоа што ние самите себе се спознаваме одвнатре. Нема никакви објективни сили, само нашата субјективна сила, силата на нашата личност. И затоа на патот до себепознанието ние најчесто правиме две грешки, паѓаме во две заблуди: ние ги преувеличуваме нашите добродетели и ги намалуваме нашите недостатоци.
Во една смисла тоа е поврзано не само со нашата грешна природа (иако, се разбира и со неа), туку и со целата логика на животот. Човекот, ако не се грижи за себе, ако не гради некоја заштита, може многу да изгуби или дури да загине. Ние пред сè се грижиме за нашиот сопствен живот. Тешко е да се направи јасна црта помеѓу законската, оправдана грижа за своите сопствени интереси, и болната, хипертрофирана идеја за служуење на своите интереси. Кога се случува последното, ние велиме дека човекот е егоист, тој сè прави поради себе и за себе.
Но и оној кој не е егоист прави нешто поради себе и за себе. А ако не би било така, тогаш можеби човекот не би можел да постои. Зашто ние се грижиме да го нахраниме својот организам на време. А ако тоа не се случува, тогаш знаеме дека може да се разболеме. Ние на време користиме влага за да го поддржиме функционирањето на нашиот организам. Ние се облекуваме со однос на климатските услови. Ние размислуваме за дом, за безопасен транспорт – за што веќе не мислиме!
И таа логика на заштита на своето постоење влегува во нашата плот и крв, и влијае на тоа што ние го нарекуваме себепознание. Во некоја смисла себепознанието кон кое нè повикуваат светите отци е дејствие усмерено против логиката на животот, против нашето искуство. Затоа тоа бара голема концентрација на духовните сили. И едноставно овде, се разбира, не е доволен умот, иако умот пред сè го дава тоа знаење. Но тој не е доволен, затоа што умот итро ќе ја води нашата мисла на страна на оправдување, на смалување на нашите слабости и гревови, и кон преувеличување на нашите добродетели.
Притоа, разбирајќи ја, очевидно, целата сложеност на духовното себепознание, без кое не може да има развој на човечката личност и, уште повеќе, на нејзиното духовно растење кое и е цел на постот, светите отци ни го предлагаат токму тој начин на преодолевање на нашата гревовност и укрепување во добродетелите.
Но од каде да најдеме таква сила – сила на интелектот, сила на волјата, за, движејќи се против текот на животот, да ја осветлиме правата слика на нашата духовна суштина, на својата сопствена вага да измериме, што во нас е добро, а што зло?
За да го направиме тој голем подвиг на умот и волјата, таа вистинска постапка, не е доволен само умот. Треба да се повикува Божјата помош. Треба во смиреност да застанеме пред Господа во една духовна голотија, не потпирајќи се, во општењето со Бога, на никаква наша човечка итрина. Да Го молиме за помош, за Он да ни даде способност да ги видиме нашите слабости, да ги измериме тие слабости, не смалувајќи ги и не преувеличувајќи ги нашите заслуги.
И тогаш ќе се видиме самите себе, и веројатно нема да си се допаднеме. Ние ќе разбереме што треба да правиме, на каде да одиме, што да исправаме. А веќе тоа осознавање на нашата гревовност и слабости е прв, можеби најважен чекор на патот кон духовното растење. И Господ нека ни помогне, во текот на Светата Четириесетница, да го направиме тој чекор. Господ нека ве чува.
*******************************************
„Ако им ги простите на луѓето гревовите нивни и вам ќе ви ги прости вашиот Отец небесен“
ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!
Денес повторно се отвора вратата на четириесетдневниот велигденски пост, кој за нашата душа претставува предвесник на духовната пролет, овенчана со различни благопријатни и добродетелни мириси. Како што на доаѓањето на пролетта се радува целата од Бога создадена природа, така и на доаѓањето на постот се радува целата наша душа, зашто од денес таа ќе се украсува со милоста и љубовта, со простувањето и покајанието, како што и Спасителот Христос ни порачува во Евангелието. Без овие добродетели, нашиот пост и не може да се нарече вистински пост, туку само едно обично и празно лицемерие, кое нема да донесе никаков плод.
Главната порака од денешното евангелско четиво е многу куса и јасна: „Ако им ги простите на луѓето гревовите нивни и вам ќе ви ги прости вашиот Отец небесен“. Гледате ли колку многу Бог е човекољубив, гледате ли дека Он не дава тешки наредби и заповеди, ниту, пак, со сила тера некого да прави нешто? Кротко и смирено од Неговата уста денес ги слушаме зборовите: ако ние им ги простиме грешките на нашите ближни, тогаш, едноставно, и Бог ќе ни ги прости нашите. Ако денес од нашите срца ги избркаме зависта и омразата, тогаш и Бог од нас ќе го оттргне својот гнев, зашто Бог на ништо толку многу не се гневи, колку на немилостивото срце. Денес е потребно да размислиме каков договор прави Христос со нас: ако простуваме – ќе ни прости, ако ли, пак, не простуваме – и нам нема да ни прости. Колку едноставен договор, кој не поднесува никакви додавања или одземања, ниту, пак, некој може на овој договор да додаде или да одземе нешто како несовршено.
Колку го почитуваме и следиме овој договор, можеме секојдневно да проверуваме. Нашата подготвеност да го почитуваме овој договор, не само во деновите од постот кои ни претстојат, туку во целиот наш живот, секојдневно се изложува на проба. Не смееме да си дозволиме да речеме дека секој ден немаме можност или причина да не се потсетиме на овој договор. Никогаш не знаеме кога може да наиде искушението и со што сè можеме секојдневно да бидеме испровоцирани. А денес провокациите доаѓаат од сите страни: роднините, ближните, комшиите, па и оние кои не ги познаваме и првпат ги сретнуваме. Секоја личност може да биде случај за себе, но и можност за нас да го испробаме степенот на својата подготвеност за простување, а воедно и за придржување на договорот со Христа.
Сепак, не можеме сè да сведеме само на простувањето како на еден механички чин. Потребно е уште нешто, кое ќе му даде потполна смисла на нашето простување, а тоа е нашето покајание. Без покајанието, ние никогаш нема да бидеме во состојба да разбереме што сме направиле во нашите постапки, ниту, пак, можеме да сфатиме што ни е простено од страна на Бога, а не би ја сфатиле ниту големината и величенственоста на простувањето. Токму затоа денес е потребно да се потсетиме и на фактот дали се каеме за нашите грешни постапки, за кои бараме прошка од Бога? А деновите на пост кои ни претстојат, не случајно се наречени денови на покајание, зашто нашата душа треба да се претвори во огледало на нашата совест, каде ќе ги видиме сите наши постапки, но каде што ќе треба да дадеме и една реална и самокритична оценка за нив.
Според учењето на светиот Јован Златоуст, во Светото Писмо ни се укажани повеќе патеки кои водат до покајанието. Најпрво, потребно е исповедување на своите гревови. Зарем е тешко, жално и срамно секој од нас да рече: јас сум грешник! Црквата не нè повикува напразно: кажи го гревот, за да ти биде простено! За ова не се потребни ниту труд, ниту многу зборови, ниту пари, ниту, пак, нешто друго слично. Потребно е храброст и сознание дека Бог сè знае, па и нашите скриени гревови, кои еден ден јавно ќе бидат покажани на сите, доколку не ги исповедаме.
Потоа, потребно е оплакување на своите гревови. Зарем и ова ни изгледа тешко? Од нас не се бара никаков тежок физички напор, туку едноставно солзи за своите гревови. Зашто, како што водата ја мие нашата телесна нечистотија, така и солзите ја мијат внатрешноста на нашата душа.
Третиот пат до покајанието е – смирението. Само со смирението можеме да ги разрушиме оковите на гревот. А пред смирението трепери и ѓаволот, зашто тоа е благодатна сила против која никој не може да се спротивстави. Преку смирението митарот се оправда, а фарисејот излегол од храмот губејќи ја и лажната праведност, која ја имал. Зборовите ги победиле делата. Смирението се состои во тоа, кога некој познат и славен се понижува самиот себе, и тоа не од било каква причина, туку едноствано зашто е грешник, кому му е потребно покајанието.
Милостињата е уште еден пат до покајанието, зашто таа е царица на добродетелите, која брзо ги воведува луѓето во небесните дворови. А да се биде милостив, и тоа не е тешко. Потребно е срце исполнето со пожртвуваност за ближните, но и за сите оние кои нè мразат и ни завидуваат. Милостињата е можност да ја покажаме совршеноста на нашата љубов кон сите, подобно на Христа, Кој беше распнат на крстот заради нас и нашето спасение.
Молитвата, исто така, е уште еден богоугоден пат кој води до спасението. Потребно е да се молиме постојано, не паѓајќи во мрзливост во молитвата, а Бог нема да биде глув за оној, кој постојано се моли, туку, напротив, ќе ги исполни неговите желби и молби, ако тие се добронамерни. Ако, пак, Бог ја послуша нашата молитва и ги исполни нашите барања, и тогаш да продолжиме да се молиме, принесувајќи благодарност кон Бога за сè она што Он направил за нас. А ако нашата молива не е слушната, и тогаш да продолжиме да се молиме, за да бидеме услишани. Господ Бог знае кога треба да бидат исполнети нашите барања, зашто честопати ние и не знаеме што, всушност, бараме од Бога и дали тоа е за наша корист. Да бидеме сигурни дека Бог никогаш нема да нè остави, од едноставна причина што ние сме Негови чеда и Негови творби, а Он како милостив Творец се грижи за сите нас.
Накусо се потсетивме на сите оние добродетели кои треба да нè красат сите нас, не само во деновите на велигденскиот пост, туку секогаш во нашиот живот. А во нашиот живот се случуваат најразлични духовни паѓања. Детето кога расти, честопати умее да падне, но неговата упорност да прооди го тера постојано да станува по секое паѓање. Истото се случува и во нашиот духовен живот: колку пати и да згрешиме, веднаш да се покаеме за гревот кој сме го направиле и да не очајуваме. Веднаш да влеземе во Црквата, зашто овде е духовна болница, а не судница; овде не се осудуваат нашите гревови, туку се простуваат…
Нека Господ Бог биде нашиот сопатник во деновите кои ни претстојат за достојно да го дочекаме светлото Христово воскресение. Амин!
********************************************
Милостив Боже, смилувај се на мене, паднатиот
(Икос по шестата песна од канонот на утрена во Неделата сиропусна)
Откако Адам го виде ангелот, кој го избрка од рајот и ги затвори вратите на божествената градина, тешко воздивна и рече: „Милостив Боже, смилувај се на мене, паднатиот! Сострадателен биди, рају, кон твојот беден господар и со шумот на твоите лисја моли го Творецот да не те затвора! Милостив Боже, смилувај се на мене, паднатиот!“
Дали и денес е способно човечкото срце да ги искаже овие прекрасни зборови од оваа црковна песна? Тагуваме ли и ние денес по загубениот рај? Можеби одвреме – навреме нè посетуваат некои мисли и ни претрчуваат нејасни чувства. Но, сепак, ние продолжуваме да тонеме и да тонеме во мракот надвор од Едемските врати. А што е тоа во нас, што постојано жеднее и тагува по рајот? Тоа нешто денес едвај и да го забележиме. Тоа е душата на нашата душа и срцето на нашето срце, чиј глас среде гревовните трње, кои нè заглушуваат однадвор и однатре, ние не можеме да го слушнеме. А таа наша скриеност е преполна со тага, но со тага не за нешто земно, не по нешто минливо, не по нешто краткотрајно, туку со тага по рајот. А секогаш таа наша скриена суштина, таа наша душа, тоа наше срце, говори. Затоа, кога молитвено си спомнуваме за протерувањето на нашите прародители Адам и Ева од рајскиот Едем, кога се потсетуваме на нашата прататковина, кога се наоѓаме пред вратите на божествениот и спасителен пост, да ги слушнеме зборовите кои излегуваат од нашата душа и од нашето срце, а кои нè повикуваат на покајание и враќање на загубениот рај:
„Човеку, – ни вели нашата душа, јас секогаш сум преисполнета со тага. Тагувам бескрајно. Тагувам, но луѓето ми се потсмеваат. И ти, човеку, во чии гради јас плашливо чукам, и ти ми се потсмеваш. Ти дури и не можеш да ме забележиш. А секое едно потсмевање, секоја една грубост мене длабоко ме навредуваат. Јас сум ужасна од тоа како можеш така лесномислено да се смееш во еден свет кој врие од тага, клокоти од болка, од пустош и од смрт. Таа тага не може да биде излечена од ништо земно, па колку и да е силно тоа, колку и да е радосно, колку и да е сјајно. Во таа тага моите мисли течат како солзи. Секоја една мисла е пролеана солза.
Но, освен таа тага јас имам нешто друго. Јас живеам преку нешто друго, кое ти, човеку, исто така не можеш да го почувствуваш, иако и тоа нешто живее во тебе самиот. Јас живеам преку нешто толку кревко и скриено, но во исто време огромно како вечноста и бескрајно како бесмртноста. Живеам преку инстинктот на љубовта. Но, не човеку, преку онаа љубов која ти ја познаваш, чувствуваш и испитуваш. Не со она, кое ти сакаш да го направиш од мене. Не со безобразната страст, која е груба или истанчена, а која ти ја нарекуваш љубов. Преку вистинската љубов јас сум ова што сум. Преку таа вистинска љубов јас живеам. За мене да постојам значи да љубам. И таа љубов преку маглата на страстите, на гревовите, на пороците, преку мракот на смртта постојано тежнее кон Оној, Кој е нејзин извор. Тежнее кон Творецот, тежнее кон ближните.
Но, светот е груб и суров, а и ти човеку, во чии гради јас тропам, си груб и суров, и затоа вие, луѓето, постојано ме ранувате и беспоштедно ми нанесувате рани врз рани. И затоа јас страдам. Затоа тагата е мој постојан сопатник. Затоа јас се виткам од болки при секоја грубост, при секоја суровост, при секој порок, под острицата на секој грев. Јас не можам да живеам без да љубам. И затоа јас ги љубам сите, сите несреќни, гладни, понижени, нажалени, сите отфрлени и сите очајани. Но, кога луѓето во своето безумство и кога ти, човеку, во вашиот бесловесен порив толку длабоко ме ранувате, јас тагувам. Зашто јас не можам да мразам. Мојот одговор за вашата грубост и суровост е тагата. Затоа јас сум исполнета со тага и затоа гледам низ оковите на мракот и смртта кон Единствениот, Кој може да ми подари слобода. Од сè јас најмногу ја љубам слободата. А слободата е во љубовта и во добрините. Зашто секоја грубост, секој порок, секое безобразно смеење и секоја страст за мене се рана. А мојата тајна е таа што, кога сите тие безжалостни и студени острила ќе ме прободат, од мене не тече крв, туку тага. Тоа е мојата тајна, човеку, тага и љубов. А при сето тоа ти си слеп. Понекогаш само бедно ѕирнуваш кон мене, за повторно да го вратиш својот лик и за да продолжиш да се валкаш во лажната светлина на твојата слепотија. Затоа јас не можам да престанам да тагувам, но и да љубам.
Јас имам еден ужасен непријател, еден смртоносен непријател – паднатиот ангел, ѓаволот, кој би рекол дека има свој рај и дека тој рај за него се луѓето. Во тој свој рај тој се храни од страстите на луѓето. Тие се пеколната храна на неговата рајска наслада.
Но, преку гревот и смртта јас сум насочена кон Оној, Кој дојде на земјата за да ја направи небо; кон Оној, Кој дојде за да ни го врати загубениот рај, за Кој јас не можам да тагувам. Вперена сум кон Оној, Кој Единствен е чист, безгрешен и преисполнет со љубов и добрина, со мудрост и кротост; кон Оној, Кој Единствен е прекрасен, зашто вистински прекрасен човек може да биде само безгрешниот човек. И затоа, човеку, во сите твои заблуди, успеси и разочарувања, при секое твое бегство од Единствениот и Прекрасниот и Безгрешниот, јас се стремам кон Него. Колку е тешка, твојата заблуда, човеку, зашто самиот ти си излегол од Неговите раце! И твојата среќа, твојата смисла, твојата мудрост се во Него и единствено во Него. А ти, човеку, не сакаш да го сфатиш тоа, горделиво не сакаш да го почувствуваш. Зашто твоето срце е закоравено. Кон Него и единствено кон Него јас гледам и ги жалам луѓето, ги жалам, зашто го загубиле рајот и не сакаат да го барат. Но, јас знам дека Он, и само Он може да биде извор на слатка утеха во светот кој поминува, и вечна блажена радост во светот кој доаѓа, за никогаш да не заврши. Он, и само Он, може да го слушне твојот повик:
Милостив Боже, смилувај се на мене, паднатиот!“
***************************************
До търговеца К. К.
Защо толкова много хора не спазват постите, се питате Вие? Защото не познават плодовете на поста. Здравните органи у нас трябва да препоръчват поста, както прави и Православната Църква, защото неговите плодове са велики и чудни – той принася полза не само на духа, но и на тялото.
Като доказателство могат да бъдат приведени много примери, но аз ще се огранича с един от последните. Ето какво ни разказа една вдовица от Бечей. „Започнах да постя миналата година на Духовден. Реших, че щом ходя на Църква и се моля Богу, трябва и да постя. Докато мъжът ми беше жив, нямахме представа за поста и често боледувахме; нямаше случай и двамата да сме здрави: ту единият на легло, ту другият. Така премина кажи-речи целият ни живот. През цялото това време се намирах в постоянно раздразнение. И най-малкото огорчение, независимо от чия страна, ме докарваше до гняв. Измъчваха ме страхове. Страхувах се от всичко, дори от своите мисли и предчувствия. А откакто започнах да постя – ето сега на Духовден ще стане година – душата ми е мирна и спокойна, чувствам духовна радост и телесна лекота. Никой и нищо не може да ме ядоса. В душата ми непрестанно звучат църковни песнопения и молитви. Сънищата ми са светли и сладки. Нямам си нищо на света. Живея при една заможна приятелка. Но се чувствам така, сякаш целият свят е мой. Макар да съм стара, се радвам на добро здраве. Не се страхувам от нищо – дори от смъртта. Единственото, за което ненаситно копнея е: тишина, пост и молитва. В тях намирам истинско щастие”.
Това разказва за себе си старицата от Бечей, потвърждавайки със своя личен опит евангелското учение и вековния опит на Църквата.
Превод: Диляна Иванова
Из книгата на св. Николай Велимирович „До изгонените от рая”, ИК “Омофор” 2016
**************************************
Без любов покаянието няма да бъде прието от Бога
Някога книжниците и фарисеите осъждали Господа и Го укорявали за това, че яде и пие с митари и грешници. На това Спасителят отговорил: “Защото не съм дошъл да призова праведници, а грешници към покаяние” (Мат. 9:13). От тези думи на Христос се вижда, че целта на Неговото пришествие в света е било нашето покаяние. Но ако това покаяние е било цел на пришествието на Иисус Христос в света, то ясно е, че и ние трябва да смятаме своето покаяние за цел на целия си живот, на всичките си трудове.
Това е напълно разбираемо, защото само чрез покаянието Господ ни дарява най-великото небесно съкровище: възраждащата благодат на Светия Дух, която получаваме в тайнството Миропомазване непосредствено след светото Кръщение. А тази благодат в нас е източник на божественото знание. Тя ни помага да отличаваме доброто от злото. Показва ни истинския път към спасението и съединяването с Христос. Предава ни всички познания, необходими за щастлив временен живот и за бъдещия живот. Ето защо св. Йоан Богослов, имайки предвид благодатта на Миропомазването, получавано при св. Кръщение, е казал: “И вие имате помазание от Светаго и знаете всичко… и нямате нужда да ви учи някой, понеже самото това помазание ви учи на всичко” (1 Йоан. 2:20, 27).
Тази благодат не е нищо друго, освен божествена сила, която ни помага на дело да се отричаме от сатаната и от всичките му дела – греховете и страстите, да живеем според Божиите заповеди и чрез това още тук да предвкусваме бъдещото блаженство на небесното Христово царство. Ето защо друг велик апостол, Павел, е нарекъл тази благодат залог или част от бъдещото наследие – неизказаното вечно блаженство на рая (2 Кор. 1:22; 5:5).
Ясно е, че и покаянието, и благодатта са две необходими за спасението блага, защото без покаяние не можем да получим възраждащата благодат при светото Кръщение. Поради това апостол Петър, на въпроса на слушателите на неговата първа мисионерска и световна проповед: “Какво да правим?”, е отговорил: “Покайте се, и всеки от вас да се кръсти в името на Иисуса Христа, за прошка на греховете; и ще приемете дара на Светаго Духа” (Деян. 2:38). И колкото е велико нашето покаяние, толкова е велика в нас и благодатта на Светия Дух в своите дивни дела.
Ние знаем, възлюбени, колко голямо е било покаянието на св. Мария Египетска. И вижте каква благодат е придобила от Бога. Когато преподобният Зосима очаквал Мария край Йордан със Светите Дарове, за да я причасти и недоумявал как тя ще дойде при него от другия бряг на реката, видял, че светицата, подобно на Иисус Христос, тръгнала по водата като по суша и така преминала Йордан. Когато преподобният Зосима помолил Мария да се помоли за целия свят, тя, възнасяйки горещи молитви към Бога, се издигнала във въздуха. С това поразително чудо Господ показал на преп. Зосима, че молитвата на тази велика праведница за запазването и спасението на света била приета от Бога. Светът не знаел, и до ден-днешен не знае, че той бива запазван от погибел по благодатта на малкото велики праведници.
Така някога Господ пазел света по молитвите на един от Своите угодници – преподобния Марко Трачески. Така Господ пазел света от погибел по молитвите на двама Свои преподобни – Макарий Велики и Макарий Александрийски, защото техният покаен подвиг бил велик, велика била и тяхната благодат.
Дивният Божи угодник св. Серафим не е имал тежки грехове. Той изпитвал само неизбежната мислена бран, предизвикана от нечистите духове. И когато веднъж му било предложено да стане настоятел на една от известните в Русия обители и да бъде възведен в сан архимандрит, преп. Серафим се отказал от това почетно назначение. Тогава в него възникнала жестока борба, породена от тщеславния помисъл.
И какво направил великият Божи избраник? Само за тщеславните помисли той започнал да се кае като за големи, тежки грехове. Застанал на колене на един камък и с издигнати към небето ръце стоял там три години, молейки се с молитвата на митаря: „Боже, бъди милостив към мене, грешника!”. През цялото това време се хранел само с трева и пиел само вода. Толкова поразително било неговото покаяние.
Но не по-малко поразителна била и неговата благодат в нейните дивни прояви. Подобно на Спасителя, той само с дума изцелявал всевъзможни недъзи у хората. Той също така се молел веднъж във въздуха за изцелението на безнадеждно болно дете. А сестрите на Дивеевската обител видели как свети Серафим, тръгвайки към своята пустинка, вървял зад тях по въздуха – на височина повече от един аршин над земята. След св. Причастие лицето му блестяло с божествена светлина, особено тогава, когато св. Серафим беседвал с Мотовилов за благодатта на Светия Дух. Когато душата на преп. Серафим излязла от тялото, Ангели я възнасяли към престола на Светата Троица.
Но ако нямаме истинска любов към ближния, то нашето покаяние няма да бъде прието от Бога и възраждащата благодат на Светия Дух няма да се разгори в нас и не само никога няма да се проявява, както се е проявявала в живота на преподобните Мария Египетска и Серафим Саровски, но и изобщо няма да действа в нас. Нейната светлина ще угасне и ние няма да влезем в Небесния чертог на Христос, нашия Спасител. Тази истина е разкрил Господ в Своята притча за десетте девици. Неразумните девици нямали елей в светилниците си, тоест нямали любов, и светлината на благодатта, дадена им при Кръщението, угаснала, поради което те се оказали извън Небесния чертог на своя Жених. Тази истина ни е показал Господ и в Своята притча за милосърдния цар и безжалостния заемодател.
Светата Църква, като наша чедолюбива майка, винаги се грижи за нас. Тя се опасява Господ да не отхвърли нашето покаяние. Затова непосредствено преди началото на Великия пост се обръща към нас на Литургията с думите на Иисус Христос: “Защото, ако простите на човеците съгрешенията им, и вам ще прости Небесният ви Отец; ако ли не простите на човеците съгрешенията им, и вашият Отец няма да прости съгрешенията ви” (Мат. 6:14-15).
Затова да се стремим подвигът на нашето покаяние – постът и молитвата – да не бъде лишен в Божиите очи от своите благодатни плодове, за да се причастим достойно със Светите Христови Тайни и завинаги да се съединим с Христос в Неговото небесно царство. Нека неизменен спътник на нашето покаяние винаги бъде нашата искрена любов към ближните.
Действително, ние знаем, че разпнатият благоразумен разбойник след един час покаяние влязъл в рая, въпреки че целият му земен живот се отличавал с жестокост, стигаща до убийства. Но църковното предание свидетелства, че по време на бягството на светото Семейство в Египет, то било нападнато от шайка разбойници. Разбойниците искали да убият светото Семейство, но техният главатар, поразен от неземната красота на Богомладенеца, ги удържал от страшното престъпление. Поради това Пречистата Майка му казала: „Този Младенец в свое време ще ти въздаде за твоята милост и любов към Него”. Този водач на престъпниците се оказал благоразумният разбойник. Впрочем той и на кръста показал състрадание и любов към Христос, защото възпирал другия разбойник от злословие към Божествения Страдалец. Затова и казал: “Спомни си за мене, Господи, кога дойдеш в царството Си! И отговори му Иисус: истина ти казвам: днес ще бъдеш с Мене в рая” (Лук. 23:39-43).
От животописанието на преп. Таисия също така знаем, че и тя за един час покаяние влязла в Рая. Но същото църковно предание ни казва, че преди своя развратен живот тя била раздала всичките си огромни богатства на бедните и построила странноприемница за монасите. Отличавала се с изумителна красота и, приемайки доброволна бедност, под влияние на тежките условия на живот, станала блудница. Но милосърдният Господ не допуснал погибелта на Таисия заради любовта към ближните, която била показала преди своето падение. Той внушил на великия сред Своите свети угодници, Йоан Колов, да отиде при Таисия и да я призове към покаяние. Подчинявайки се на Светия Дух, преп. Йоан Колов, като дошъл при Таисия, събудил в душата й толкова силна, пламенна решимост да се изправи, че тя веднага оставила всичките си спечелени с блуд богатства и всичко в света, и помолила преп. Йоан начаса да я отведе в някой от пустинните манастири, в който с покаяние да може да изкупи своите тежки грехове.
Свети Йоан изпълнил молбата й и отишъл с нея от града в пустинята. По пътя ги заварила нощта. Той направил възглавница от пясък и й казал да поспи малко, за да могат на сутринта да продължат пътя си. Като се отдалечил на известно разстояние от нея, той също искал да си почине, но неочаквано видял как божествена светлина озарила цялото небе, и в тази светлина Ангели възнасяли душата на Таисия към Божия престол. Преп. Йоан се приближил към нея и видял, че вече е починала.
Ето, такова е великото спасително значение на дълбокото покаяние. Ето колко бързо понякога Господ приема душите заради тяхната решимост да променят живота си и ги удостоява със Своето небесно царство.
На нашия руски народ изначално е била присъща истинната любов към ближния. Той винаги я е проявявал, особено в деня на Прощална неделя преди Великия пост. Тогава руските православни хора от цялото си сърце са се стремели към взаимно помирение, при което прощавали на всичките си врагове и дори на онези от тях, които са ги обидили; и дори първи измолвали прошка от тях, без да чакат те да направят първата стъпка към помирение.
Вие, мили мои деца, сте плът от плътта, кост от костта и кръв от кръвта на руския народ. Затова и на вашите сърца е присъща истинна и голяма любов към ближните. Тази любов ви подтиква винаги и неизменно, в голямо множество да се стичате в своя руски храм на Прощална неделя, за да присъствате на чина на прошката, да измолите прошка един от друг и да простите на всеки, който ви е оскърбил. Господ да ви укрепи в тази християнска любов, в стремежа към взаимно помирение. Направете и сега това, което винаги сте правили на този ден. Като знаете, че без любов няма покаяние, няма и благодат, изпросете прошка един от друг и дори от онези, които са ви оскърбили.
Но преди да направите това, аз трябва да поискам прошка от вас, като ваш архипастир. Затова ви моля, заради Христос, да ми простите всички мои съгрешения, които съм извършил против вас, с мисъл или чувство, волно или неволно, с думи или дела. От своя страна ви прощавам за всички ваши грехове, извършени спрямо мен, и призовавам над вас, мили мои деца, възлюбени в Христос, Божието благословение. Амин. | pravmir.ru
Словото е произнесено в Руската църква на св. великомъченица Параскева в София на Сирни Заговезни, 1946 г.
****************************************
НЕДЕЉА СИРОПУСНА
Јеванђеље о посту
Не предавати се непријатељу основно је правило за војника у борби. Војсковођ унапред упозорава, да се сваки војник чува замки непријатељских, да не би био преварен и заробљен. Осамљен, огладнео, озебао и оголео војник ће бити у великом искушењу, да се преда непријатељу. Његов положај искористиће лукави непријатељ на све могуће начине. И мада и овај гладује, добациваће ипак војнику нешто хлеба, да покаже, како он има хране изобилно. И ако се и он мрзне, у поцепаности и голотињи, добациваће му нешто од одела, да покаже како је он одевен и богат. Добациваће му и писма, у којима ће се хвалити, да је његова победа сасвим осигурана, и лагаће беднога војника, као да су се већ многи пукови његових другова на лево и на десно од њега предали, или како је његов генерал тобож убијен, или како је његов краљ тражио мир! Обећаваће му скори повратак на своје огњиште, и положај, и новац, и све што један човек у крајњој нужди може само у сну пожелети. Све ове непријатељске замке и трапове војсковођ унапред предочава војницима и упозорава их, да ничему томе не верују, него да држе своје место, да се не предају и да остану верни својој застави, ма и по цену смрти.
Не предавати се непријатељу основно је правило и за Христовог војника у борби са злим духом овога света. И Христос као наш Цар и Војсковођ у овој борби предочава нам све и упозорава нас на све. Ето вам казах унапред (Мат. 24, 25; Јов. 14, 29), говори Он Својим ученицима. Опасност је велика, а непријатељ човечјег рода страшнији је и лукавији од сваког другог могућег непријатеља. То Господ изражава на другом једном месту: ево вас иште Сатана, да би вас чинио као пшеницу (Лк. 22, 31). Сатана непрестано иште људе, још од онога дана када је преварио првога човека – још од онога дана он полаже право на људски род и отима га од Бога као своје. Свим могућим обманама он привлачи Христове војнике к себи, замамљујући их лажним обећањима и показујући им своја богатства. Нико није гладнији од њега, но он показује хлеб гладнима људима зовући их на предају. Нико није голији од њега, но он мами људе на боје свога лажног и привидног одела. Нико није сиромашнији од њега, но он као мађионичар на вашару трља динар о динар и вешто показује лакомим гледаоцима као да он има милионе. Нико није пропалији од њега, но он не престаје никако са лажима, као да је он победилац, као да су Христове војске потучене, као да је Христос узмакао са бојишта и сакрио се. Он је лажа и отац лажи, и сва његова сила и његово имање јесте само у лажи. Предочивши својим следбеницима све обмане и оружја ђаволска, Господ Исус упутио их је и примером и речима, како да се одупиру свему и каквим оружјем да се боре.
Пре свега сам Он, Христос, главно је оружје нас, Његових следбеника. Његово присуство с нама и Његова сила у нама главно је наше оружје. Његове последње речи, које су записане у Јеванђељу, гласе: и ево ја сам с вама у све дане до свршетка времена. Амин (Мат. 28, 20). И гле, заиста, Његово се присуство показало кроз векове и векове на милионима оних неустрашивих бораца Његових, апостола, мученика, исповедника, богоносних отаца, благочестивих девица и светитеља; и не само показало у прошлим временима, него се показује и данданас очигледно и несумњиво за свакога, ко се већ није предао сасвим зломе духу, и не само да се показује данас него ће се и на самом крају времена појавити такви силни богоносци, какви су били Енох и Илија (Откров. 11, 3). Исто је тако очигледна и несумњива сила Његовог тела и крви, Његовог страдања, Његових речи, Његовог часног и животворног Крста, Његовог васкрсења и Његове бесмртне славе. Ви, који сте се уверили у ову непобедиву силу Христову, што као електрична струја непрестано струји кроз Његове верне, казујте то другима! А ви, који се још нисте уверили, а желите уверити се, учините све оно што Јеванђеље прописује да се чини, и уверићете се. Оставите оне, који злобно сумњају, нека сумњају. Не злобе Богу него себи; не сумњају на штету Бога него на пропаст своју. Доћи ће ускоро време, када нити ће моћи сумњати, нити ће им се дати веровати.
Но осим присуства и силе Христове, што је наше главно оружје у борби против злог духа, Господ Исус је препоручио и још неколике врсте оружја, која ми сами себи, а с Његовом помоћу, треба да скујемо. А та су оружја: непрестано покајање, непрестано милосрђе, непрестана молитва, непрестана радост у Господу Исусу и страх од Суда и душевне пропасти; па онда драговољно подношење страдања за Њега са вером и надом, па опраштање увреда, па гледање на овај свет који јесте као да и није, па причешћивање Његовим светим тајнама, па бдење, па пост. Ми помињемо пост на крају не зато што је пост најмање важно оружје – Боже сачувај! – него само зато што данашње јеванђеље говори о посту, а ми смо ради да протумачимо данашње јеванђеље.
Ако ли не опраштате људима греха њихових, ни Отац ваш неће опростити вама греха ваших. Тако почиње данашње јеванђеље. Зашто тако почиње? Рећи ћете: какве везе има то са постом? Има везе, и то врло тесне, као што има тесне везе са постом и завршетак јеванђеља, који не говори о посту него о сабирању богатства не на земљи него на небу, где мољац не једе, рђа не разгриза и лопови не краду. Јер кад се схвати пост у правом хришћанском смислу, а не у законском и фарисејском, онда је и праштање увреда и уздржавање од среброљубља пост, и то главни пост, или ако хоћете – главни плод поста. Јер заиста врло малу цену има уздржавање од јела без уздржавања од враћања увреде за увреду и без уздржавања од опсене земаљскога блага.
Господ нама не наређује силом власти: опраштајте грехе људима! Он оставља нама на произвол, да праштамо или да не праштамо. Он неће да повреди нашу слободу, и да нам силом натури нешто да деламо, јер онда дела наша уствари не би била наша него Његова, те за нас не би имала оне вредности, коју имају кад их ми чинимо слободно и драговољно. Он, истина, не наређује силом власти, али Он нам предочава, шта ће нас снаћи: ни Ошац ваш неће опростити вама греха ваших. Па ко ће нам онда опростити грехе наше, ако Бог неће? Нико, ни на небу ни на земљи – нико. Људи нам неће опростити, јер и ми њима не опраштамо, а Бог нам неће опростити, јер нам људи не опраштају. Где смо онда, и где ћемо бити? Онда ћемо проживети овај век под планином греха, а у оном животу тежина те планине биће повећана за сву вечност. – С тога извежбајмо се, да не враћамо људима увреду за увреду, и зло за зло, нити да плаћамо грех грехом. Јер гле, кад видиш пијана човека пала у блато, да ли ћеш и ти лећи у блато поред њега? Или ћеш се потрудити, да њега дигнеш и уклониш од блата? И сваки је грех блато. И свака страст је пијанство. Ако је брат твој увалио своју душу у блато греха, зашто ти мораш да твоју душу простиреш у исто то блато? Зато уздржи се од онога што чини твој грешни брат, и пожури се да и њега исправиш и очистиш. Да би и тебе Отац небесни исправио и очистио од свију грехова твојих, тајних и јавних, и поставио те међу ангеле Своје на Страшном Суду.
А кад постите, говори Господ, не будите жалосни као лицемери, јер они помрачавају лица своја, да их виде људи где посте. Заиста вам кажем: примили су плату своју. Лицемерни су они, који не посте Бога ради, нити своје душе ради, него људи ради. Да их људи виде где посте и одаду им хвалу. Но како сви људи не могу гледати сваки дан шта они једу и пију, то се они труде да направе своје лице таквим, да људи могу читати пост са њихова лица. Они помрачавају лица своја, праве их бледим и жалосним, намрштеним и упијеним. Не мажу своју главу мирисним уљем нити лице своје перу. И људи их гледају, и диве им се, и хвале их. Награђују их људи својим дивљењем, плаћају им људи њихов пост својим похвалама. Шта имају више они да очекују од Бога? Ради Бога они нису ни постили. Ради људи су постили. Какву плату они могу погледати за душу своју? Ради душе они нису ни постили. Ради људи су постили, а људи су им одали хвалу за то. Заиста, примили су плату своју. И Бог им ништа не дугује, нити ће им што дати за њихов пост у ономе животу.
А ти кад постиш, говори Господ, намажи главу своју и лице умиј да те не виде људи где постиш него (да те види) Отац твој који је у тајности, и Отац твој који види тајно платиће ти јавно. Ово је главни пропис о посту. И он је својим спољашњим смислом јасан. Кад постиш, постиш ради Бога и ради спасења душе своје, а не ради људи. Није важно ни најмање, да људи виде и знају да ти постиш, чак је и боље за тебе да они не виде и не знају. Ти и не чекаш од људи зато никакву награду. Јер шта ти могу дати они који и сами све очекују од Бога као и ти? Важно је, да Бог види и зна. А Бог ће видети у сваком случају, од Њега се не може ништа сакрити. Зато не показуј свој пост никаквим спољашњим знацима. Бог не чита твоје срце по спољашњим знацима; Он га чита изнутра, из самога срца. Како си мазао главу пре поста, можеш је тако мазати и за време поста, и како си умивао лице пре поста, можеш га умивати и за време поста. Ни мазање главе ни намазање неће увеличати твоју заслугу пред Богом, ни умивање лица ни неумивање неће твоју душу ни спасти ни погубити.
Но ове речи Христове: намажи главу своју и лице своје умиј, тако одлучно речене, имају свој унутрашњи дубоки смисао. Јер, да је Господ мислио само на физичку главу и физичко лице, Он свакако не би дао заповест, да уз пост намажеш главу и умијеш лице, него би рекао, да је споредна и безначајна ствар за плодове поста мазао ти своју главу или немазао, и умивао ти твоје лице или неумивао. Очевидно, да се у овим речима скрива неки тајанствени смисао. Иначе, ко би схватио ову изричну заповест Христову по спољашњем смислу њеном, и почео нарочито уз пост мазати своју главу и умивати своје лице, тај би пао у једну другу, супротну врсту лицемерства. Тај би опет изнео свој пост на изложбу пред људе, само на један други начин. А то је Господ нарочито хтео да одучи људе, да не чине. Несумњиво је, дакле, да ова заповест има свој унутрашњи смисао. Какав? Сличан ономе, који апостол Павле придаје обрезању, истичући обрезање срца као спасоносно и сматрајући спољашње обрезање као равно необрезању (Гал. 6, 15; Рим. 2, 29). Намажи главу своју, дакле, значи: намажи ум свој Духом Светим. Јер глава означава ум и целу душу, а мирисно уље, којим се глава маже, Духа Светога. А то значи: пости од свих злих мисли и уздржавај се од свих ружних и непотребних речи, насупрот томе: испуни ум свој мислима о Богу, о светињи, о чистоти, о вери и љубави и свему ономе што је достојно Духа Светога. Исто тако чини и са језиком својим – јер говор с умом чини једно – те или се уопште уздржавај од говора, или, ако говориш, говори само оно што иде на славу Божју и на спас душе. Исто тако чини и са срцем својим: пости од сваке мржње и злобе, зависти и гордости, богохулства и човекохулства, од сваког греха и грешне жеље, страсти и похоти, – од свега се тога уздржавај, и пусти Духа Светог нека Он сади по пољу срца
твога све врсте божанског и богопријатног усева и небеског цвећа. Исто тако чини и са вољом душе своје: пости од свих грешних намера и грешних дела, уздржи се од свакога зла, и пусти Духа Светога, да Собом као мирисним уљем помаже тврдокорну душу твоју, да јој залечи ране, да је усправи ка Богу, да јој омили добра дела, да је испуни жеђу за сваким добром што је у Богу.
То значе речи: намажи главу своју. Једном речју – зауздај и уздржи свога унутрашњег човека, који јесте главни човек, од свакога зла и упути га на свако добро.
Шта значе речи: и лице своје умиј? Лице означава спољашњег телесног, чулног човека, речју – тело човечје. Кроз тело се објављује душа овоме свету. За Бога је душа лице човеково, но за свет тело је лице човеково. Телесним чулима и органима ми објављујемо свету шта мислимо, шта осећамо и шта хоћемо. Језик говори оно што ум мисли, очи показују оно што срце осећа и ноге извршују оно што воља душе хоће.
Умиј своје лице значи: очисти своје тело од чињења сваког греха, сваке нечистоте и сваке злоће. Уздржи чула своја од свега излишнога и погубнога. Закрати очима, да не тумарају непрестано по шаренилу овога света; закрати ушима, да не слушају ништа што не служи спасењу душе; закрати носу, да не опија душу мирисима овога света, који се брзо у смрад обраћају; закрати језику и стомаку, да се не лакоме на многа јела и пића; уопште, закрати телу, да се разнежује и захтева од тебе више него што му је најнужније за опстанак. Уз то још закрати рукама, да бију и муче људе и стоку; закрати ногама, да иду на грех, на лудо весеље, на безбожне забаве, у бој и у крађу, а насупрот свему томе, упути цело тело своје, да буде истински храм душе твоје, – не друмски хан, где разбојници свраћају и деле отмицу и спремају нови план отмице – него храм Бога Живога.
То значе речи: и лице своје умиј. То је пост, што спасењу води. То је пост, што Христос препоручује; пост, у коме нема лицемерства; пост, који изгони и прогони зле духове и доноси човеку славну победу и многи плод и у овом и у оном животу.
Важно је запазити овде, да Христос прво помиње главу, па онда лице, то јест прво душу, па онда тело. Лицемери су постили само телом, и свој пост телом људима показивали. Насупрот томе Христос истиче прво пост унутрашњи, душевни, па онда спољашњи, телесни, но не зато, да би потценио телесни пост – гле, и он је сам постио телесно – него да почне од почетка, да прво избистри извор, па онда реку, да прво очисти душу, па онда огледало душе. Прво човек мора умом и срцем и вољом да усвоји пост, па онда и телом драговољно и радосно да га испуни. Као што један уметник прво душом уобличи једну слику, па је онда хитно и радосно руком изводи. Тако и пост телесни треба да је радост а не жалост. Зато Господ и употребљава речи: мазање и умивање; јер као што ово двоје ствара пријатност и радост физичком човеку, тако пост – пост душевни и телесни – треба да ствара пријатност и радост човеку душевном. Јер пост је оружје, врло моћно оружје у борби против злог духа. Војник у борби кад изгуби оружје жалостан је, јер ненаоружан мора да бежи или да се предаје. А кад добије оружје, онда је радостан, јер онда може да држи своје место и даје отпора непријатељу. Како да се не радује хришћанин кад се наоружа постом против најцрњег врага своје душе? Како да му срце не устрепери и лице не засветли, кад види у својим рукама оружје, од кога враг његов безобзирно бежи?
Прождрљивост чини човека суморним и плашљивим, а пост га чини радосним и храбрим. Но као што прождрљивост изазива све већу прождрљивост, тако пост подстиче све већу и дужу издржљивост. Цар Давид се извежбао био тако дуго да пости, да сам каже: колена моја изнемогоше од поста (Пс. 108, 24). Кад човек увиди благодати поста, он заволи да пости све више и више. А благодати су поста безбројне.
Постом човек олакшава и тело и дух од мрака и дебелости. Тело постаје лако и чило, а дух светао и јасан.
Постом човек издиже душу своју над земаљском тамницом и пробија се кроз мрак животињског живота у светлост Божјег царства, управо у домовину своју.
Пост човека чини снажним, одлучним и храбрим и пред људима и пред демонима.
Пост чини још човека широкогрудим, кротким, милостивим и послушним.
Постом се Мојсеј удостоји да прими закон из руке Божије.
Постом Илија затвори небо те не би кише три године дана; постом он спусти огањ с неба на идолопоклонике, и постом учини себе тако чистим, да је могао на Хориву с Богом разговарати.
Постом ce Данило спасе од лавова у пећини, и три отрока од огња у пећи пламеној.
Постом цар Давид уздиже срце своје ка Господу, те сиђе благодат Божја на њ и испева најслађе и најузвишеније молитве, какве је икад један смртни човек пре Христа уздигао Богу.
Постом цар Јосафат без борбе сатре своје непријатеље, Амонићане и Моавићане (II Дневника 20, 23).
Постом ce спасоше Јевреји од гоњења царског доглавника Амама (Јестир. 4, 3).
Постом ce спасе град Нинива од пропасти, коју му предсказа пророк Јона.
Постом постаде Јован Крститељ највећим човеком међу свима од жене рођенима.
Постом наоружан Свети Антоније победи све хорде демонске и одагна их од себе. Шта? Зар само Свети Антоније? Безбројне војске хришћанских светитеља и светитељски очистише ce постом, ојачаше ce постом, и посташе највећи јунаци у историји људској. Јер победише оно што је најтеже победити – себе. A победивши себе победише свет и Сатану. (Свети Василијевели: “Пост чини ум крепким”. Свети Диодох: “Прави подвижници уздржавају ce од хране не зато што је сматрају по природи злом, но да би кроз уздражање укротили гореће чланове тела”. A блажени Јероним: “Богу, Творцу и Господару васиони, наравно, није нужно крчање празног стомака, али без овог не може бити целомудрија” – aliter pudicita tuta esse non possit”).
И најзад, није ли и сам Господ Исус отпочео своје божанско дело спасења људи дуготрајним постом од четрдесет дана? И није ли Он тиме јасно указао, да и ми морамо почети прави хришћански живот постом? Прво пост, a остало све долази уз пост и кроз пост. Својим примером Господ нам је показао, какво је моћно оружје пост. Тим оружјем Он је победио Сатану у пустињи, a кроз то победио је и три главне сатанске страсти, кроз које Сатана има слободан приступ к нама, a то су: сластољубље, частољубље и среброљубље; три погубна лакомства и три највеће замке, у које зли непријатељ рода људског намамљује Христове војнике.
Ho како среброљубље олакшава и омогућава остале страсти, то је оно, по речима апостола, корен свију зала (I Тим. 6, 10). Зато Господ Исус завршава Своје учење о посту опоменом да не будемо среброљубиви, да се уздржимо од душегубног нагомилавања земаљскога блага, које одваја наше срце од Бога и затрпава га у земљу.
Не сабирајте себи блага на земљи, говори Господ, где мољац и рђа квари, и где лупежи поткопавају и краду; него сабирајте себи блага на небу, где ни мољац ни рђа не квари, и где лупежи не поткопавају и не краду. Јер где је ваше благо, онде ће бити и срце ваше. Ко сабира земаљска блага, сабира себи муку и страх. Тај губи себе у своме благу, и његово срце затрпава се прашином. (“Многи древни светитељи имали су, истина, велика богатства, као: Авраам, Јов., Давид, и многи други, али они нису имали пристрашћа ка богатству, него су све ствари сматрали за Божје”. Петар Дамаскин). Ми смо непрестано у друштву свога блага, било да је наше благо не земљи било на небу. Наше су мисли с нашим благом; наше је срце с нашим благом; наша је сва воља с нашим благом, – било да је наше благо на земљи било на небу. Ми смо везани за своје благо као река за своје корито, – било да је наше благо на земљи било на небу. Ако се обогатимо земаљским благом бићемо привремени богаташи и вечни сиромаси; ако се пак обогатимо небеским благом, бићемо привремени сиромаси а вечни богаташи. Остављено нам је на вољу да бирамо, једно или друго. У тој слободи избора и лежи наша слава али и наша мука. Ако изаберемо вечна блага, којима не приступа ни мољац ни рђа ни лопов, наша слава биће вечна. Ако ли изаберемо она друга блага, која морамо чувати од мољаца, рђе и лопова, наша мука биће вечна.
По унутрашњем смислу под земаљским благом разуме се и сва земаљска утученост, земаљска култура и земаљско благородство, уколико је оно одвојено од Бога и Јеванђеља. Заборав једе то благо као мољац; животне недаће и страдања кваре га као рђа, а зли дух га поткопава и краде као сваки лупеж. Сабирати небеско благо, према овом унутрашњем смислу, значи богатити свој ум познањем Божјег бића и Божје воље; и богатити своје срце и душу културом и благородством јеванђелским. Јер такво богатство само није изложено пролазности, кварежи и крађи. Сабирајући такво богатство ми га дајемо одмах Богу на чување. А оно што је код Бога, далеко је и од мољаца, и од рђе, и од лопова. То богатство послаше Бог у сусрет нама онда када ми, по телесној смрти, пођемо Богу у сусрет. То богатство и извешће нас пред лице Божје. А свако друго богатство, које нас је и на земљи делило и удаљавало од Бога, оделиће нас и удаљити од Бога на небу за увек и увек. Јер ако смо предали своје срце земаљском благу, предали смо своју душу Сатани. И бићемо тада као војници, који су изневерили своју заставу и предали се своме љутом и лажљивом непријатељу.
Зато отворимо очи док још има времена. Будимо тврдо уверени, да ће крајња победа припасти не ђаволу и његовим слугама но нашем Цару и војсковођи Христу. С тога пожуримо, да примимо победоносно оружје, које нам Он препоручује за борбу, часни пост, оружје за нас светло и поносно, а за нашег врага страшно и смртоносно.
Уздржимо се од излишног једења и пијења, да од тога не отежају срца наша (Лук. 21, 31), и не закопају се у трулеж и мрак.
Уздржимо се од сабирања земаљског блага, да нас кроз то Сатана не одвоји од Христа и не принуди на предају.
А кад постимо, не постимо ради људске похвале него ради спасења душе своје и славе Господа и Спаса нашег Исуса Христа, кога прослављају ангели са светитељима на небу и праведници на земљи са Оцем и Духом Светим, – Тројицу једнобитну и неразделну, сада и навек, кроза све време и сву вечност. Амин.
***********************************
Christian Kresall 
You must be logged in to post a comment.