Прва недела од Чесниот Пост. Недела на Православието

Първата седмица на Великия пост, както и последната, се отличава с особена строгост, а богослужението – със своята продължителност.

През първите четири дни (понеделник, вторник, сряда, четвъртък) се чете канонът на св. Андрей Критски с припеви към стиха “Помилуй ме, Боже, помилуй ме”.

В петък от първата седмица на Великия пост на Литургията след заамвонната молитва се извършва освещаване на “коливото”, т.е. на вареното жито с мед, в памет на св. великомъченик Теодор Тирон, оказал благотворна помощ на християните за да опазят поста.

Първа неделя на Великия пост – Тържество на Православието – Неделя на Православието. Този празник е учреден в 842 година

На утренята Неделно евангелие.
На литургията Евр. 11:24-26, 32 – 12:2. Ев. Иоан 1:43-51.

Историското значење кое овој ден го нуди е победата на вистинската вера. „Ова е победата која го победи светот – нашата вера.“ (1 Јован 5,4) Исто така, иконите на светителите го носат сведоштвото дека човекот, создаден по образ и подобие Божјо, станува свет и богообразен преку очистувањето од гревови. Врската помеѓу победата над иконоборците и Великиот пост е историска, затоа што се случила токму во првата недела на Постот, соодветната година.

Првично оваа недела на Великиот пост се празнувал споменот на големите пророци, како Мојсеј, Арон и Самуил. Стиховите на алилуја и евангелските чтенија ја откриваат оваа постара употреба. Апостолот се чита од Посланието кон Евреите, 11,24-26,32-12,2. Огласените на овој начин, во раната Црква, го слушале Апостолот за Старозаветните мажи кои живееле со вера во ветувањето чие исполнување не го виделе.

Се чита и од Светото Евангелие според светиот апостол Јован, 1,43-51, каде повторно се нагласува: „отсега ќе го гледате небото отворено и ангелите Божји како се качуваат и слегуваат над Синот Човечки.“ Огласените на раната Црква, и верните чеда на денешната Црква се припремаат за Пасхата, и им се укажува дека со вера ќе го видат исполнувањето на сите ветувања, и пројавувањето на Царството Небесно, во Црквата.

************************

24. Со вера Мојсеј, кога порасна, се откажа да се нарече син на фараоновата ќерка
25. и повеќе сакаше да страда заедно со народот Божји, отколку да има преодна гревовна наслада;
26. хулењето на Христа го сметаше за поголемо богатство, отколку сокровиштата на Египет; оти предвид ја имаше +наградата.

**************************

32. И што уште да кажам? Оти не ќе имам доволно време, да прикажувам за Гедеона, +Варака, Самсона и ++Јефтаја, за Давида и Самуила и другите пророци,

***************************

2. имајќи Го пред очи Началникот и Завршителот на верата – Исуса, Кој, поради Неговата идна радост претрпе крст, откако го презре срамот, и седна од десната страна на престолот Божји.

****************************

43. На другиот ден Исус намисли да отиде во Галилеја и го најде Филипа, па му рече: „Врви по Мене!”
44. И Филип беше од Витсаида, од градот на Андреја и Петра.
45. Филип го најде Натанаила и му рече: „Го најдовме Исуса, синот Јосифов од Назарет, за Кого пишуваше Мојсеј во Законот, и Пророците!”
46. А Натанаил му рече: „Може ли нешто добро да излезе од Назарет?” Филип му одговори: „Дојди и види!”
47. Исус, пак, кога го виде Натанаила да иде при Него, рече: „Еве вистински Израилец, во кого нема лукавство.”
48. Натанаил Му рече: „Од каде ме познаваш?” Исус му одговори и рече: „Уште пред да те повика Филип, кога беше под смоквата, Јас те видов.”
49. Му одговори Натанаил и рече: „Рави! Ти си Син Божји, Ти си Царот Израилев!”
50. А Исус, одговарајќи, му кажа: „Веруваш, оти ти реков дека те видов под смоквата; ќе видиш повеќе од ова.”
51. И пак рече: „Вистина, вистина ви велам: отсега ќе го гледате небото отворено и ангелите Божји како се искачуваат и слегуваат над Синот Човечки.”

***********************************

Тропар

глас 2

На Твојот пречист образ се поклонуваме, Благи,

барајќи прошка на гревовите наши, Христе Боже,

оти доброволно си благоволил со тело да се искачиш на крст,

за да ги избавиш оние што си ги создал од ропството на ѓаволот.

Затоа благодарствено Ти викаме: со радост си ги исполнил сите,

Спасителу наш, Кој си дошол да го спасиш светот.

Кондак

глас 2

Словото неопишливо на Отецот,

стана видливо со воплотувањето од тебе, Богородице,

и кога го обнови осквернетиот образ во неговото

поранешно достоинство, го соедини со боженствената убавина.

А ние, исповедувајќи го спасението,

го изразуваме тоа со збор и дело.

Кондак, друг

Оваа тајна на Божјата промисла

беше некогаш наговестена од боговдахновените пророци.

Заради нас, кои достигнавме до крајот на вековите,

тие го претскажаа ова просветлување.

Преку него ние стекнуваме познание на Бога –

Еден Бог и Господ, славен во три Ипостаси.

Нему Единствениот служејќи Му, една вера и едно крштение имајќи,

во Христа се облековме. Ние пак, исповедајќи го спасението,

го изразуваме тоа со збор и дело.

*********************************

Свети Теодор го храни градот со коливо, Правејќи ја осквернетата храна неупотреблива.

Во овој ден, прва сабота од постот, го празнуваме преславното чудо со коливото на светиот и славен великомаченик Теодор Тирон, кое има ваков почеток:

За време на владеењето на Јулијан Отстапник (по Констанциј – синот на големиот цар Константин), кој отпадна од Христа и му се врати на идолопоклонството, започна гонење на христијаните, јавно или прикриено. Злочестивиот, откако се одрече од свирепото и нечовечно јавно измачување на христијаните, почна да ги искушува вака: Тој ги срамотеше и онеправдуваше и, за да не се множи нивниот број, мислеше како потајно да ги оскверни. Затоа, знаејќи дека нашиот народ христијански најмногу се очистува во првата седмица од Постот и се труди да Му угоди на Бога, царот Јулијан го повика управникот на градот и му заповеди да ја отстрани храната што обично се продава на пазарите, и да ја замени со храна, односно со лебови и пијалаци, осквернети со крв од идолски жртви, та оние што се очистуваат со постот, купувајќи и јадејќи од оваа храна, да се осквернат.

Управникот на градот (епархот) веднаш ја изврши наредбата и по сите пазари изнесе за продавање храна која претходно била осквернета со жртвена крв. Но, окото Божјо кое гледа се и злонамерните ги препнува со нивното лукавство, а кое секогаш промислува за нас – неговите слуги, оваа подмолна намера на Отстапникот му ја осуети; му ја откри на великиот маченик Теодор, наречен Тирон, и го испрати при градскиот архијереј Евдоксиј кој не бил баш многу прав и православен, да го извести за намерата на царот.

Свети Теодор, не на сон ами на јаве, отиде при архијерејот и му рече: „Стани веднаш и собери го стадото Христово и кажи му да не купува ништо од пазарите, зашто храната е осквернета со жртвена крв, по наредба на нечестивиот цар”. Овој, пак, чудејќи се, го прашал: „Што ќе прават оние што немаат храна дома, ако не одат на пазар да купат?” Св. Теодор му рече: „Нека јадат коливо”. Бидејќи овој не разбираше што е тоа коливо, Великиот Теодор му рече: „Тоа е варена пченица; така ние обично во Евхаит го именуваме”. Патријархот го прашал: „А кој си ти што се грижиш за христијанскиот народ?” Светителот му одговори? „Јас сум Теодор, Христов маченик, Кој ме испрати да ви помогнам”. Патријархот веднаш станал и на мнозина им кажал за своето видение и, откако постапи така, Христовото стадо го запази неоштетено од подмолната завера на Отстапникот.

Кога тој виде дека неговата измама е откриена и дека со тоа ништо не направил, нареди на пазарите да се изнесе повторно вообичаената храна. А Христовиот народ, кога заврши седмицата, му оддаде благодарност на добротворот и маченикот, и со радост, поради коливото, оваа сабота ја определи да се слави во негов спомен. Оттогаш, ние верните, спомнувајќи си за чудото и за да не биде заборавено делото на маченикот, му оддаваме почит на свети Теодор со коливо.

Овој голем маченик Теодор е оној што злочестивиот Вринга го стави во затвор, за време на царот Максимијан. Најнапред бил мачен; потоа тој го запалил храмот на нивната божица, а богатството од храмот го разделил на домородните жители. Неколкумина дошле при него за да го разубедат да се откаже од Христа, но по разговорот тој го отфрлил нивниот предлог. Потоа го подложиле на многу страдања; на крајот, откако разгореле силен оган во печка, го фрлиле во неа, но тоа не му наштетило. Најпосле, својот дух тој Му го предал на Бога. По неговите молитви, Христе Боже, помилуј нè и нас и спаси не. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-todorova-sabota/

*********************************

Иконите беа непристојно исфрлани; Се радувам гледајќи го (враќањето на) нивното пристојно почитување.

Во овој ден, Прва недела од светиот Пост – Недела на Православието, или издигнувањето на светите и чесни икони, Црквата Христова го прими празнувањето на она што се случи за време владеењето на Михаил и блажената царица света Теодора, и светиот патријарх Константинополски Методиј.

А тоа стана вака: кога по Божјо допуштање царската власт ја приграби Лав (III) Исавријанец, кој пред тоа беше чувар (пастир) на магариња и свињи, а црковната управа ја зеде светиот патријарх Герман, веднаш овој (патријархот) беше повикан од оној (царот) кој му рече: „Слушај, владико! Мене ми се чини дека светите икони во ништо не се разликуваат од идолите, затоа нареди што поскоро да ги изнесат одовде. Ако тие се вистински ликови на светители, нека ги кренат повисоко, за да не би, валајќи се во гревови, да ги осквернуваме секогаш кога ги целиваме”. Патријархот, пак, го одвраќаше царот од таквата зла помисла, велејќи му: „Зар ти, цару, не си слушнал како побесне некој си по име Конон, кој бил против иконите”? А царот му вели дека тогаш тој бил се уште млад. Но бидејќи патријархот не сакаше да се покори и да го послуша, царот го прогони, а на негово место го постави својот едномисленик Анастасиј. И така тогаш почна гонење против иконите. Се зборува дека тој порано негувал таква омраза против Евреите, кога тој се уште бил сиромав, кога ги пасел магарињата и кога му било претскажано од некој маѓепсник дека ќе биде издигнат на царско достоинство.

По него царската власт ја зеде (неговиот син) Константин Копроним кој продолжи уште пожестоко да ги гони иконите. И што треба да се каже! Колку и кави беззаконија изврши овој (цар)?! Но и тој заврши мошне срамно. По него за цар беше постaвен неговиот син Лав (IV), но и тој водеше лош живот (продолжи да ги гони иконите). По неговата смрт (780), власта ја презеде (неговата сопруга) Ирина со нејзиниот (помал) син Константин. Тие, поучени од светиот патријарх Тарасиј, го свикаа Седмиот (вселенски) собор и светата Црква повторно ги доби своите икони. По нив, власта ја зеде Никифор (I).

Потоа Ставрикиј, а по него Михаил Рангаве кој ги почитуваше божествените икони. Михаила го наследи ѕверообразниот Лав (V) Ерменин кој, измамен од некој злочестив монах, почна ново гонење против иконите. И пак Црквата Божја беше нагрдена. Него го наследи Михаил (II), а Михаила го наследи неговиот син Теофил кој продолжи со гонењето на иконите. Овој Теофил предаде на различни мачења мнозина од Светите Отци. Против чесните икони тој издаде указ во кој бараше: секој оној што во градот крева бунт, нема да дочека многу денови. По дванаесетгодишно такво владеење, тој се разболе. А царицата Теодора (неговата сопруга), кога заспала, на сон ја видела Пречистата Богородица, како го прегрнала Предвечниот Младенец, окружена од пресветли анели, кои го биеја и понижуваа нејзиниот маж Теофил. Кога неа ја напушти сонот, и кога Теофил си дојде малку на себе, тој повика: „Тешко мене, бедниот: јас сум биен поради светите икони”. Веднаш потоа царицата ја положи врз него иконата на Богородица, молејќи и се со солзи. По ова, Теофил, кога виде некого од оние што стоеја наоколу, како носи надбедреник, побара од него и го целиваше (надбедреникот). И веднаш потоа, устата која зборуваше против иконите, и грлото кое бесрамно зеваше, се врати на поранешната состојба, и се ослободи од бедата и неволјата што го држеше и заспа, откако исповеда дека добро ќе ги почитува светите икони. Потоа царицата ги извади од своите ковчези светите и чесни икони за да ги целива, и го учеше и Теофила да ги почитува со сета душа.

По малку време Теофил си замина од овој живот, а Теодора ги повика оние што беа во прогонство и во затворите и им заповеди да живеат слободно. Јован беше симнат од патријаршискиот престол, како и Анис кој поскоро беше поглавар на вражалците и началник на бесовите отколку патријарх. А на престолот дојде Христовиот исповедник Методиј кој порано пострада многу и жив беше ставен во гроб. Во врска со ова, се случи некаква божествена посета на Јоаникиј Велики кој се подвизуваше на гората Олимп: великиот испосник Арсакиј дојде при него и му рече: „Бог ме испрати при тебе, да одиш при преподобниот маж Исакиј Затворник во Никомидија и од него да научиме која е волјата Божја и што е прикладно за Неговата Црква”. И, кога дојдоа кај препододбниот Исакиј, од него слушнаа: Така вели Господ – ете, се приближи крајот на непријателите на моето (ликовно) изобрзување. Затоа отидете кај царицата Теодора и при патријархот Методиј и речете им вака: остави сè што не е свето и така ќе ми принесеш жртва со ангелите, почитувајќи го мојот образ (лик-икона) и крстот. Кога го слушнаа ова, тие веднаш дојдоа во Константиновиот град и кажаното му го пренесоа на патријархот Методиј и на сите Божји избраници. Собрани заедно, тие отидоа при царицата и најдоа дека таа е покорна на сè ова, бидејќи таа беше благочестива и богољубива. Веднаш потоа царицата ја извади иконата на Богородица што ја носеше обесена на вратот и, пред сите присутни, ја целива велејќи: ако некој не ѝ се поклонува на оваа (икона) и со љубов не ја целива, не како служење, не како на богови, туку како на икони (образи), поради љубовта кон првообразите (архетиповите), да биде проколнат (анатема). А тие се зарадуваа со голема радост.

За возврат, таа побара од нив да се молат за нејзиниот маж Теофил. Тие, пак, кога ја видоа нејзината вера, иако се откажуваа, сепак се покорија, бидејќи светиот патријарх Методиј, откако ги собра сите луѓе, клир и архијереи, отидоа во големата Божја црква. Меѓу избраните од нив беа овие: Великиот Јоаникиј од Олимп, Арсакиј и Навкратиј, и учениците на Теодор Студит, и великиот Теофан и Теодор написан, и исповедниците: Михаил Староградец и сингел, и многу други направија сеноќен молебен на Бога за Теофил, при што сите се молеа со солзи со продолжено молење. Ова го направија во првата седмица од постот, собрани заедно со царицата Теодора и со други жени и со други луѓе. Додека се случуваше сево ова, во петокот наутро на сон ѝ се стори дека се наоѓа кај некој крсен столб и како некои минуваат по патот шумно и виде како тие носат разни орудија за измачување; меѓу нив беше воден врзан и царот Теофил, со рацете врзани назад; бидејќи го позна, и таа тргна со оние што го водеа. Кога стигнаа до бакарната врата, имаше натприродно видение, некој маж како седи пред иконата Христова, кого го поставија спроти Теофила. Тој одвај ја отвори устата и рече: „Жено, голема е твојата вера; разбери дека, заради твоите солзи и вера, како и заради прозбите и молењата на моите слуги, и на моите свештеници, му давам прошка на твојот маж Теофил”. Потоа им рече на оние што го водеа: „Одврзете го и предадете го на неговата жена”. А таа, кога го зеде, замина веселејќи се и радувајќи се. Веднаш потоа и сонот ја остави. Ова го виде царицата Теодора.

Патријархот, пак, Методиј, по молитвите и молењата што ги направи за него, зеде нова хартија, ги напиша на неа имињата на сите цареви еретици, вбројувајќи го меѓу нив и Теофила, и сите ги положи под чесната трпеза. Во петокот и тој виде некој голем и страшен ангел како влегува во храмот и, кога дојде при него, му рече: „Услишано е молењето твое, епископе, и царот Теофил доби прошка, немој повеќе за ова да Му здодеваш на Бога”. А тој, за да провери дали видението е вистинско, се симна од своето место, ја зеде хартијата, ја развитка и, за големо чудо, најде дека името на Теофила е избришано од Бога. Кога дозна за ова царицата, таа многу се зарадува и му прати порака на патријархот да ги собере во црквата сите луѓе со чесни крстови и со свети икони, за да им се оддаде почит на светите икони и да бидат известени сите за новото чудо. Наскоро сите се собраа во црквата со свеќи. Дојде и царицата со синот. Таму направија литија со светите икони, со божествените и чесни крстови и со свештеното и божествено Евангелие, па излегоа дури и до големото игралиште, викајќи: „Господи помилуј”. И така, откако пак се вратија во црквата, отслужија Божествена Литургија.

На овој начин беа повторно востановени светите и чесни икони од гореспоменатите свети мажи, кои за нив проповедаа благочестиво и правилно ги славеа. А противниците и нечестивите и оние што не ги почитуваа светите икони, беа отфрлени и на проклетство предадени. Оттогаш овие свети исповедници определија ова свештено торжество да се извршува секоја година, за да не се случи некогаш пак да паднеме во истото злочестие. Неизменлив образу (иконо) на Отецот, по молитвите на Твоите свети исповедници, помилуј нè. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-nedela-na-pravoslavieto/

*******************************

Прва недела од Великиот Пост

Богослужението во седмиците од Великиот Пост можеме да го следиме уште од најрани времиња, зашто овој Пост во денешен вид се обликувал во периодот до IV век. Спомените кои ги славиме и богослужението во неделните денови не останале во целост зачувани во првобитната форма, зашто некои настани од свештената и црковна историја, биле дополнително воведени и добиле свое место во некои од неделите на Воскресенскиот Пост.

Првата седмица се нарекува чиста. Самите песни и молитви во оваа седмица ја воведуваат душата во една сосема друга димензија, на прагот од загубениот рај, кој допрва треба да биде освоен со духовен подвиг, преку воздржување, не само од храна, туку пред сѐ и од сите оние страсни наслади, од сето она што го оддалечува човекот од Божјата спасителна прегратка.

Во текот на постот молитвите се подолги. На богослуженијата на читањето му е отстапено поголемо место на сметка на пеењето. Во првата седмица, пак, должината на молитвите е уште понагласена, зашто во првите четири дена на Големото Повечерие, покрај вообичаеното, се чита и Покајниот Канон на Св. Андреј Критски.

Богослужението за време на Великиот Пост во Ерусалимската Црква најпрвин ни го изложува Етерија. Веќе во VII век тоа станува составен дел на Ерусалимскиот Устав, а понатаму е присутно и во сите други Устави.

Саботата во првата седмица од Великиот Пост му е посветена на Св. Вмч. Теодор Тирон, а во спомен на еден настан од времето на Јулијан Отстапникот. Имено, Јулијан намислил некако тајно да ги оскверни Христијаните, па за таа цел го повикал епархот од градот Константинопол да му ја соопшти својата тајна и нечиста намера. Му заповедал од пазарите да ја отстрани вообичаената храна и да ја замени со друга, попрскана со крв од идолски жртви, па така Христијаните, купувајќи ја, да се осквернат. Епархот постапил според заповедта. Но чудесната Божја промисла не допуштила тоа да се случи со верните. Така, Светиот Теодор Тирон му се појавил во видение на градскиот архиереј Евдоксиј и го известил за злобната намера на нечестивиот цар, велејќи му што поскоро да го собере стадото Христово и да му забрани да купува од предложеното на пазарите, затоа што е осквернето со крв од идолски жртви. Архиерејот, збунето го прашал великомаченикот како да го постигне тоа, кога има таква сиромаштија по Христијанските домови. Тогаш Светиот му го подал коливото и му кажал дека со тоа ќе може да го надополни недостатокот на Христијаните. Бидејќи архиерејот не знаел што е коливо, Св. Теодор му објаснил дека тоа е всушност варена пченица, и дека така ја нарекле Евхаитите. Запрашан кој е, тој му се претставил на архиерејот и му кажал дека е испратен од Христа за да го сочува стадото Негово.

Патријархот уште веднаш ги известил верните за чудесната Божја промисла со која Он уредил преку Својот угодник Св. Теодор, да ги спаси од царското лукавство.

Во спомен на овој голем настан, на овој ден Црквата предвидела да се прави коливо и да се празнува споменот на великиот маченик и добротвор Теодор Тирон.

Молебниот канон на Св. Теодор го составил Св. Јован Дамаскин, а неговиот спомен започнал да се слави уште во VII век, за што сведочи и Ерусалимскиот Устав.

Првата недела од Великиот Пост или Недела на Православието го слави споменот на востановувањето на почитта кон иконите (842 г.), кое се случило за време на царицата Теодора и Патријархот Методиј. Според историските прилики, оваа недела влегла во составот на богослужбениот поредок на Великиот Пост дури после 842 година, и тоа не веднаш, зашто Цариградскиот Типик (ΙΧ – Χ век) не ја ни спомнува, бидејќи според него за овој ден наместо неа било предвидено да се прославува споменот на Светите Мојсеј, Арон и Самуил. Тоа се согледува и во денешната служба, каде што постои мешање на стариот со поновиот спомен. Синајскиот Устав (Χ – ΧΙ век) исто така не ја споменува оваа недела. Имено, траги од неа се забележуваат дури во Евергетидскиот Устав (ΧΙΙ век), каде што исто така постои мешање на двете служби.

Во оваа недела посветена на Торжеството на Православието се извршува таканаречениот „Чин на Православието“, во кој верните во литија, со икони од Христос, Богородица итн. се упатуваат  во соборните храмови каде што се чита „Синодиконот“, со кој им се оддава почит на сите оние кои се подвизувале и бореле за чистотата и славата на верата Православна. Главната мисла на овој чин е молитвено и благодарствено пеење за сочувување на мирот во Црквата и обраќање на заблудените на вистинскиот пат.

Бигорски….

*****************************

„Да бидеме Филипи!“

7/20 март 2016 лето Господово,
Прва недела на Чесниот Пост. Недела на Православието

Со целиот свој празничен блесок засветли денес Првата недела од Светата и Велика Четириесетница. И со тој блесок веќе ја најавува пасхалната светлина на Воскресението Христово што се наближува. Светите Отци премудро ја положиле оваа Недела на Православието, за да ни го осветлува понатамошниот пат на подвигот во благочестието и правата вера во Троединиот Бог. Во неа го празнуваме седмичниот круг на Вселенските собори на нашата света Црква и утврдувањето на вистинскиот начин на исповедание и славење на Светата Троица. Иако историски овој празник е поврзан со конечната победа над иконоборството, коешто неколку векови ја вознемирувало Црквата, сепак тој претставува торжество на православната вера над сите лажни учења, ереси, кривоверија и неверија… Со него се утврдува не само православното учење за светите икони, туку и сите догми и правила на сите Вселенски Собори; се благословуваат не само иконопочитувачите, туку и сите благочестиви патријарси, цареви, отци и верници, а се анатемисуваат сите што тешко се огрешиле против светата Црква православна и нејзиното учење.

И како што е блескав овој победнички празник, блескава беше и атмосферата во нашата Свештена Бигорска Обител на вчерашното бдение, а особено денес, на Светата Литургија, со која чиноначалствуваше нашиот богољубив Старец, Архимандрит Партениј, во сослужение со браќата јеромонаси и јероѓакони. Посебно, пак, празнично обележје и печат на денешното богослужение беше торжествената литија со Чесниот Крст и светите икони, после која Старецот, пред многубројниот надојден народ, свечено го возгласи Синодиконот од Неделата на православието со кој „годишно должно благодарение Му принесуваме на Бога… и на оние кои доаѓањето на Бога Словото во тело, со збор, усни, срце и ум, писмо и икони го исповедаат…“

Трогнат, пак, од убавината и длабочината на зборовите со кои е опишана средбата на Филип и Натанаил од денешното евангелско зачало (Јн.1:43-51), Старецот ја збогати нашата трпеза на љубовта со една своја боговдахновена проповед.

Проповед на Неговото Високопреподобие во Првата Недела од Чесниот Пост, изговорена во големата трпезарија

Го слушавме денес, мили мои, прекрасниот и длабок по содржина евангелски расказ за двајцата пријатели Филип и Натанаил од Галилеја. Ете едно вистинско пријателство засновано не на некакви земни, лични интереси, туку пријателство соединето со врската на совршенството, која е љубовта Божја (сп. Колос.3:14), и од која произлегува и меѓусебната заедничка љубов. Апостолот Филип го слушнал гласот Божји: Врви по Мене, и уловен од тој чудесен, Божествен глас, веднаш оставил сè и тргнал по Христа. Тој едноставно сфатил во себеси дека пред него стои не обичен Човек, туку Оној по Кого неговата душа горела, Оној Чиешто доаѓање го сонувал. Чувството на воодушевеност од близината на Господа Исуса Христа му влевала сигурност дека Он е Вистинскиот, Пророкуваниот, Долгоочекуваниот. И Филип нетрпеливо побрзал да Му го открие Христа на Натанаила, на својот пријател, на својот ближен, на својот брат во Господа, и со јасна увереност, со восхитеност, му рекол: „Побрзај! Доаѓај со мене! Го пронајдовме Оној за Кого пророкуваа пророците и Го очекуваа праведниците и нашите татковци! Го најдовме Исуса, синот Јосифов од Назарет, за Кого пишуваше Мојсеј во Законот, и Пророците!“ Очигледно е дека Филип и Натанаил добро ги знаеле Писмата, често ја посетувале синагогата и слушале од свештениците, а и меѓу себе си разговарале околу Божјото ветување за доаѓањето на Месијата и избавувањето Израилево, и со надеж го чекале тој прекрасен ден на посетата. Филип сега поверувал дека Месијата е Оној Кој со некоја непозната привлечна сила му рекол: Дојди и врви по Мене!  Но, иако неговите очи Го виделе Спасителот, тој не можел толку лесно да го увери Натанаил во тоа. Кај Натанаил постоел извесен сомнеж, или подобро речено, претпазливост, зашто тој добро внимавал на пророчките зборови и знаел дека Месијата треба да се роди во Витлеем Јудејски, а не во Назарет како што му соопштил неговиот пријател. Затоа и го прашува: Може ли нешто добро да излезе од Назарет? И двајцата другари сè уште не знаеле дека Господ Исус Христос не е роден во Назарет каде што израснал, туку во Витлеем. Ова Натанаилово прашање за Филипа можеби било отсечно, ладно, сурово, но навистина било многу разумно. И што направил Филип? Тој едноставно цврсто верувал дека Го нашол Спасителот и не се обидел да полемизира со Натанала, туку му одговорил многу просто: Дојди и види. „Дојди и увери се самиот, јас ништо повеќе не ти кажувам“. Не се ни обидел да ја опшие убавината на Оној што Го сретнал, Неговата величествена појава, Неговиот моќен глас, Неговиот продорен поглед, Неговата Божественост, трепетот на својата душа во Негово присуство. Знаел дека такво нешто не може да се опише со зборови, туку може само да се доживее и види. Зашто нема ништо поубаво и понеискажливо од тоа да се биде со Бога, да се општи со Него, да се види со духовни очи. Филиповото дојди и види ни укажува токму на тоа дека нашата христијанска вера не е некаква апстракција, туку е вера на опитот, вера вистинска, посведочена, вера во живиот Бог и во Словото воплотено, во она, што беше од почетокот, она што го чувме, она што со очите свои го видовме, што го разгледавме и што рацете наши го опипаа… (1Јован.1:1). Значи, ние имаме таква вера преку која го чувствуваме реалното Божјо присуство, преку која можеме да бидеме блиску до Него, да другаруваме со Него. Затоа, да се потрудиме да бидеме сите како Филип, да станеме Филипи! Најнапред да Го бараме Бога, да копнееме по Него, да учиме за Него, да Го очекуваме и да го отвориме своето срце за Неговиот глас, та кога ќе ни рече: дојди и врви по Мене, да тргнеме веднаш по Него. Зашто ние сме создадени да бидеме во заедница со Бога, која започнува уште тука, на земјата, и продолжува во вечноста. Ако го направиме тоа, тогаш  нашата душа ќе се пробуди, ќе се исполни со Божествена сила, така што и ние ќе почнеме да ги повикуваме другите на најубавото место. А каде е тоа најубаво место? Се разбира, во близината на Бога, во присуството Божјо. Во Црквата како заедница на Телото Христово, таму каде што Бог се откривал низ историјата, каде што им се откривал на старозаветните пророци и праведници уште од Адама; најпосле, каде што им се открил во тело преку Својот Единороден Син на Филип и Натанаил, на другите Апостоли, на мачениците, исповедниците, праведниците и на сите светии. Нашата вера е вера на откровението Божјо, на Вистината и Познанието, кои не од луѓе, ами од Бога се откриени, и од многубројните маченици и исповедници со многу крв потврдени: и животот се јави, и видовме, и сведочиме, и ве известуваме за вечниот живот, кој беше во Отецот и нам ни се јави (1.Јован.1:2). Преку оваа вера на Откровението човекот станува сведок Божји, зашто Го гледа и Го чувствува Бога во Неговото таинствено присуство, општи, другарува со Него. И од тоа другарување со Бога духовната состојба на човекот станува сè поубава, и неискажливо умиление ја исполнува душата, така што тука, во таа состојба, зборовите ја губат власта своја и стануваат потполно немоќни. Единствено што ни преостанува е да го повториме Филиповото: дојди и види, кое сега, преку благодатта Божја, ја добива онаа моќ на Христовото: дојди и врви по Мене! И тогаш што се случува? Натанаил станува, мојот пријател станува, мојот ближен станува, тргнува и Го наоѓа Христа, и веќе не му е важен ни Назарет ни Витлеем, туку единствено што му е важно е тоа што повеќе да Му се приближува на Христа, да пребива со Него, да се насладува со Него, да се радува со Него. Зашто неговиот живот веќе станува предвкус на Царството Божјо.

Ете така, мили мои, треба уште овде да Го бараме Бога за Он да ни се открие, а откако ќе Го спознаеме во Неговата убавина, да ревнуваме и другите да ги приведеме при Него. Тогаш нашиот живот ќе биде исполнет, тогаш нашите пријателства ќе бидат вистински пријателства, токму како пријателството помеѓу Натанаил и Филип. А не пријателства во гревот и во земните интереси, кои се привремени, и кои по нивниот секогаш несреќен крај, стануваат најголеми непријателства. Оти тогаш кога човекот се дружи со Бога, само тогаш е вистински пријател на сите луѓе.

Така, оние коишто се сомневаат како Натанаил, нека Го бараат Бога за да станат како Филип, та и тие после да им откриваат на сите колку е убаво во Црквата, во таа жива заедница на живиот Бог. И само така ќе можеме да ги победиме непријателите наши, кои, за жал, паднале во замките на непријателот на човечкиот род – ѓаволот, и војуваат, без да знаат, против Божјата вистина, против Божјата Црква. А кога војува некој против Црквата, тој војува против сите нас. Често можеме да слушнеме, па дури и од Христијани, како за некоја личност велат: „Тој и тој човек нема ништо против Христијанството, но има против Црквата“, подразбирајќи го под Црквата само нејзиниот клир: епископите, свештениците, монасите, духовенството воопшто. Но, тоа е крајно неточно и богословски неоправдано! Доколку некој има нешто против Црквата, тој всушност има нешто против мене, против тебе, против сите нас, зашто сите ние заедно, и епископите, и свештениците, и монасите, и верните, ја правиме Црквата, го сочинуваме Телото Христово. И затоа отсекогаш Црквата била чуварка на вистинското Отрковение Божјо, на присуството Божјо меѓу нас. Оттаму Црквата се јавува како најголема чуварка и на нашето семејство, како чуварка на здравото и морално општество и на вистинското богоугодно живеење. Зашто од правоверието, од правилното верување што го негува Црквата, произлегува и вистинското живеење. Светите Отци кажале ортодоксија (ὀρθοδοξία) и ортопраксија (ὀρθοπραξία): православие и праводејствие. Без правилно верување и права претстава и познание за Бога не може да се има ни вистински дејствителен живот.

Неслучајно Светите Отци предвиделе евангелскиот текст за Божјото откривање на луѓето да се чита на денот кога ја славиме победата на светата православна вера над сите ереси и лажни учења, а особено победата над иконоборната ерес. Зашто сите оние што хулеле на светите икони, во подлабока смисла го негирале Христовото воплотување и реалното Божјо присуство меѓу нас и во нас. Оти со самиот факт што Синот Божји прими на Себе човечко тело, човекот повторно стана икона Божја, односно Христос го обнови паднатиот образ Божји во човекот. Оваа Вистина, во време кога големи искушенија ја треселе Црквата околу тоа дали треба да се почитуваат светите икони или не, била бранета со многу жртви и мачеништва, за накрај, со Божја поткрепа, Црквата да извојува победа и почитувањето на светите икони повторно да биде востановено, како што е и до ден денешен.

Бог да ни дава сили на сите што повеќе да Го бараме Него, Прекрасниот, и да не се заплеткуваме во светските работи и интересите од овој свет. Да се трудиме да станеме вистински Божји пријатели, и тоа пријателство да го пренесуваме на другите, како што направил Филип –  да станеме сите Филипи.

Да сте живи и здрави!

о.Партениј

*****************************

11/24 март 2013 лето Господово

Натанаил Му рече: „Од каде ме познаваш?“ Исус му одговори и рече: „Уште пред да те повика Филип, кога беше под смоквата, Јас те видов“ (Јн. 1, 48).

Колку неискажливо убаво и охрабрувачко, но истовремено и вразумувачко е чувството дека нашите срца постојано се отворени и откриени пред погледот на севидливото Божјо око, око на грижлив Родител преисполнет со милост и сострадалност кон нас, Кој со татковска љубов внимава на секое наше дело, збор и помисла? Да, човекољубивиот Бог, со својата неискажлива милост, постојано бдее  над нас, како добриот родител над своите чеда. А заедно со Него, нас будно нè следи и сета Негова небесна војска – светите ангели и богопрославените светии и праведници, наши браќа и сестри. Безброј ангелски очи гледаат на нас како со едно око. Безброј спасителни желби врват покрај нас по трнливите и страдални патеки на нашиот живот. Безброј светли раце се подаваат за помош, како да е  една рака, како раката на Оној Кој го подигна Адама од мрачните предели на Адот.

Вкоренета во Вистината и задоена со Светиот Дух, Црквата Божја на земјата, тој Ноев кораб на спасението, како најдобра Мајка се труди да им ја пренесе на своите чеда оваа величествена, страшна и поткрепувачка вистина, со посредство на многубројните свети и чесни икони, кои го изобразуваат тој невидлив духовен свет на небесните сили и постојано сведочат за нивното присуство во овој вештествен свет. Затоа, оддавајќи им достојна чест и почит на светите икони, ние всушност не го почитуваме материјалот од кој тие се направени, туку им се поклонуваме и ги почитуваме живите и присутни небесни сили, изобразени на нив. Трепетно и со вера стоејќи пред иконите, ние чувствуваме стравопочит пред тие сили. И кога нè обзема утеха и радост од благословените икони, ние всушност ја примаме утехата и радоста што ни ја даваат небесните сили, изобразени на иконите. Затоа, вистинско безумство е спасителното иконопочитување да го сметаме за најобично идолопоклонство. Та, кој со векови водел непомирлива борба против богопротивното идолопоклонство, ако не Црквата православна? И кој друг дал толку многу жртви во таа победоносна војна? Кој го срушил погубното идолопоклонство? Зарем Црквата Христова, која со својата спасоносна вистина го истера мракот на идолопоклонството, би можела некогаш да се нарече идолопоклоничка? Но, ете, и против една таква најдрска хула нашата света Мајка Црква мораше да се избори, за на крај победоносно да воскликне со зборовите на својот Основател – Христос: „Јас го победив светот!“ Токму таа победа, најголема од сите победи, победа над еретичкото умување и земното мудрување, победа над кнезот од овој свет, ја славиме ние денес, во оваа света Недела на Православието.

А надразумната радост што така силно блеска со зраците на оваа најголема победа, денес со умиление ги грееше и нашите обители, кои, чиниш беа сведоци на тоа торжество на Православието од средината на IX век, кога од светите отци победоносно беше превозгласен Синодиконот за победата на Вистината. Тоа древно писание, исполнето со бројни благослови за правоверните и анатеми за зловерните, одекна и во нашите два манастира, како победнички крај на прекрсните литии со најблажените ликови на нашиот возљубен Спасител, на Неговата пречиста Мајка, на светлоносните ангели, светии и праведници.

Како што Пророците видоа, како што Апостолите научија, како што Црквата прими, како што Учителите со догми утврдија, како што се согласи вселената, како што засветли Благодатта, како што се докажа Вистината, а протера лагата, како што смело се искажа Премудроста, како што Христос потврди со награда, така мислиме, така говориме, така исповедаме: Христос вистинскиот наш Бог и неговите Светии со зборови, писма, мисли, жртви, храмови и икони ги чествуваме; Него почитувајќи Го како Бог и Владика, Му се поклонуваме, а нив чествувајќи ги заради заедничкиот Господ и како Негови верни служители,  соодветно поклонение им оддаваме.

Оваа е верата на Апостолите. Оваа е верата на Отците. Оваа е верата на Православните. Оваа вера вселената ја утврди.

И сега ние братски и пријателски во слава и чесна побожност, ги величаме хероите на верата за која тие се  бореа и говориме: на Герман, Тарасиј, Никифор и Методиј, како на вистински архиереи Божји, победници и учители на Православието – вечен им спомен!“ – воскликна растреперениот глас на нашиот Старец, архимандритот Партениј.

Вечен им спомен!

Бигорски

*****************************

Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух!

Првата недела од Великиот Пост на јазикот на црковниот Устав се нарекува Недела на победата на Православието. Оваа недела се вбројува кон големите празници, и тоа не случајно, затоа што празникот на Неделата на Православието бил востановен во далечниот деветти век, поврзан со еден настан од големо значење. Во 787 година се одржал Седмиот вселенски собор, на кој била осудена иконоборската ерес. Иконоборците ја отфрлале правоверноста на почитувањето на светите икони; оние кои ги почитувале светите икони идолопоклоници, и ги уништувале светињите. И бидејќи царската власт го поддржувала ова еретичко учење, и гонењето на оние кои ги почитувале светите икони било поддржано од власта на византискиот цар. Прогонетите монаси се сокривале во источните области на Царството, особено во Кападокија, каде имало, а и до ден денес има голем број на подземни пештери. И таму, длабоко под земјата, тие ги сокривале црковните блага, светите икони, и пред нив вознесувале горежди молитви.

По милоста Божја, за Црквата опасна ерес на иконоборството била пребродена. Иконоборците биле осудени, и било донесена одлука во првата недела на Великиот пост да се празнува победата над иконоборството, а заедно со тоа и победата над сите ереси кои го потресле животот на Црквата во првото илјадолетие. Голема била надежта на отците од Седмиот вселенски собор, дека никаква ерес и отстапување нема да ја поколебаат православната вера. Имено, во знакот на таа надеж и бил утврден овој празник, кој ние денес го празнуваме.

Сепак следното, второ илјадолетие по Рождеството Христово исто така дало примери на мноштво обиди за делење на Црквата и погрешно толкување на православното вероучење. Тие обиди не запираат ни до ден денес. И току затоа, на денот на Победата на Православието денес не се работи толку за набројување на ересите со кои Црквата се изборила во првото илјадолетие, колку што [самиот ден] е повод за обнување со усрдна молитва за ниту една поделба и отстапување од вистинската вера да не го поколеба единството на Црквата Божја.

Секој православен човек е должен да сфати што лежи во основата на црковните поделби. Обичната претстава за еретикот е синонимна на онаа за разбојникот. Така било и во минатото. Дури и еден од еретичките собори, кој ја одрекувал човечката природа на Синот Божји, влегол во Црковната историја под името „Разбојнички собор“. За верните, еретикот е ист со разбојникот – и во суштина, така и е. Но, меѓу еретиците имало и многу благочестиви, силни во верата, ревносни луѓе. Во самата поделба, зарем тие илјадници верни луѓе би следеле некаков реален разбојник, развратник и грешник? Луѓето следуваат силни водачи, кои умеат да убедуваат, кои можат да покажат личен пример. Најголемиот број еретици биле токму такви силни црковни водачи, кои имаале огромен авторитет меѓу народот.

Доволно е да го спомнеме Ариј. Тој бил проповедник, мудрец, богослов. Неговото име било многу авторитетно во Константинопол. Бранителите на Ариј и неговото учење, влегувале во конфликт едни со други. Историјата ни сведочи за тоа дека пазарните препирки прераснале во физички пресметики, при што голем број луѓе биле подготвени да ги дадат своите животи за Арија.

Важно е да се спомене и тоа дека, размислувајќи на темата за ереси и поделби, основните еретички движења во историјата биле поврзани со обидите за заштита на Православието, за зачувување на неговата чистота, како и за нудење на верните што појасно поимање на догмите. За Ариј било неопходно приближувањето на сфаќањето за Воплотувањето до менталитетот, знаењето, светогледот на тогашните луѓе. Нему му се чинело дека, доколку говори за Христа како за творевина, таквото учење би било похармонично со Светото Писмо, и прифатено од народот, што би значело и дека верата кај народот би се засилила. Ариј бил воден од добри намери, да ја заштити верата, онаква, каква што си ја претставувал на себе си.

И понатамошните еретички движења се стремеле кон тоа да ја заштитат православната вера и да ја зачуваат нејзината чистота. Така, Нестор верувал, дека Родениот од Дева Марија не е Бог, ами човек, Кој постепено се возвисил до Божествената висина. Тој говорел и учел така убедувачки, што до ден денес постојат негови следбеници. За нас, православните кои живееме во Русија, неговото име ни е познато од учебниците по историја; никому не му паѓа на ум несториевата ерес. Но се случи јас да појдам во Ирак пред оваа страшна војна, и да се сретнам со тамошните христијани. И таму дознав дека мнозинството христијани во Ирак го почитуваат Нестора. Кога се возев со такси од аеродромот, на мое зачудување, стапив во богословски спор со возачот, кој ја бранеше неправилноста на зборот „Богомајка“ во однос на Дева Марија, исто, како што своевремено упатувал Нестор во далечниот петти век. Веројатно, доколку неговите зборови не биле уверливи, а животот му бил гревовен, луѓето не би го следеле Нестора.

И ваквите примери можат да продолжат. До ден денес постојат христијани кои не ја признаваат човечката природа на Господ Исус Христос, и веруваат единствено дека Тој има Божествена природа. И меѓу нив има и благочестиви, подвижници, монаси, богослови.

Тогаш, што е ереста? Како може да ја разликуваме неа од допуштеното разномислие во Црквата? Како да го разликуваме еретикот од ревносниот православен христијанин, кој посакува да ја заштити и сочува чистотата на својата вера? Постои само еден начин. Секоја ерес раѓа раскол, а каде има раскол, таму нема љубов. Тоа ние добро го знаеме и од нашите животи. Семејствата се распаѓаат: сопружниците се раведуваат, децата бегаат од родителите тогаш, кога од семејството исчезнува љубовта. И колку и да кажува еден од сопружниците добри и убави зборови, таму, каде што нема љубов – нема чист однос и нема единство. Истото следува и во Црквата. Ако се сретнеме со некој човек, кој нè убедува дека се бори за чистотата на Православието, но во неговите очи гори опасниот оган на гневот, и насекаде гледа еретици, тој е спремен да појде на бој и да ја раздели Црквата, тој е спремен да ја поколеба основната на црковното битие, како би го заштитил Православието. Кога некој човек е предводник на некое еретичко учење, ние во него не наоѓаме љубов, а наоѓаме толку гнев, тоа е првиот предзнак на тоа дека волк се прикрал во овча кожа – слично на Ариј, Нестор и многу други, кои силно проповедале, немале љубов во своите срца, и биле готови заради својата „праведност“ да воведат раскол во црковниот живот.

Единството е таму каде што е љубовта, а каде што е љубовта – таму е и Бог. И доколку некому му дојдат мисли да каже нешто за вероисповедањето што ја менува традицијата на Светите Отци и Вселенските и благочестиви собори, таквиот човек е должен да подразмисли поради што, и во име на какви цели тој го предложува ова или она ново учење. Доколку од устата на таквиот човек се излеваат потоци од клевети, кои ја сквернат Црквата и нејзините свештенослужители, доколку слушаме силни повици на борба и разделби, за спасение на Православието до смртм кога ние го слушаме таквиот возглас и таков слоган како „Православие или смрт“ – треба нужно да внимаваме од таквите проповедници.

Никогаш Господ не рекол: „Моето учење или смрт“. Ниту еден од апостолите не велел: „Православие или смрт“. Затоа што Православието е вечен живот, тоа е радост во Духот свет, тоа е радост животна; смртта е гнилеж, таа е резултат од гревопадот и ѓаволското дејствување. Меѓу нас, од време на време, се појавуваат лажни учители кои го повторуваат тој опасен, гревовен и противречен слоган: „Православие или смрт“. Во очите на тие луѓе нема да најдете љубов, таму гори демонскиот оган на гордоста, стремеж кон власт, кон разрушување на црковното единство. Во нивната надворешност може да се забележи побожен изглед, да бидат покриени со благочестив облик, и да уживаат почит од определен број луѓе.

Она што го кажавме во врска со ересите, важи и во врска со секоја друга поделба. Понекогаш во нашите парохии се јавуваат поделби меѓу духовниците и лаиците. Неретко тие поделби се поврзани со борба за некакво првенство, за некаква власт во парохијата. Знаеме и дека понекогаш, парохјаните се делат и се групираат околу еден или друг свештеник. Почитувањето на еден или друг пастир, љубовта кон нив – тоа е добро, но поделби во име на љубовта – тоа е гревовно, затоа што, таму каде што е љубовта, таму не може да има поделби.

Ние сме должни да го сочуваме не само единството на вселенското Православие од било какви ереси и расколи, и не само нашата Помесна Црква, Црква на маченици кои со својата крв ја зачуваа да биде една и неделлива, како своите очи. Ние сме должни да го сочуваме и единството на нашите парохии и манастири, помнејќи дека најважниот критериум за оценување на дејанијата на секој христијанин – од Патријархот до обичниот верник – е љубовта. Ако е тука љубовта – тука е Христос! Ако љубовта не е тука – ниту Христос не е тука!

Нека Господ ни помогне на сите нам да го зачуваме единството на нашата Црква, да го чуваме како своите очи, поучувајќи се од страшните и опасни примери од минатото, и во исто време, да бидеме вдахновени од подвизите на Светите Отци од седумте Вселенски и благочестиви собори кои го чуваа, одбранија и одржаа единството на Црквата Христова, кои во основата на црковниот живот го утврдија единствениот од Бога определен закон – законот на љубова, преку кого се спасуваме. Амин. Патријарх Московски и на цела Русија, г.г. Кирил
Извор: http://agapi.mk/beseda-nedela-na-pravoslavieto/

************************************

Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух. Амин!

Ваше Високопреосвештенство, драги отци, браќа и сестри во Христа.

Во првата недела од Великиот пост се слави споменот на повторното враќање на светите икони во храмовите, и победата на православната вера над сите еретички учења.

Имено, во тоа време луѓето почнале изопачено да ги почитуваат икоите, дури повеќе и од телото и крвта Христови, па на тој начин граделе идолопоклонски однос. Поради ова, но и од омраза кон иконите, царот Лав III Исавријанец му заповедал на патријархот Герман, да ги издигне иконите на повисоко место во храмот, за да не можат верниците да им се поклонуваат и да ги целиваат. Но патријархот се спротивставил на ова, па затоа бил прогонет. По него се смениле многу иконоборни цареви, и секој од нив ìнанел голема штета на Светата Црква. Дури, по смртта на иконоборниот цар Лав IV Копроним, кога власта паѓа во рацете на неговата жена, царицата Ирина, таа, поучена од светиот патријарх Тарасиј го свикува Седмиот вселенски собор на кој повторно се вратени иконите во сите храмови. По нејзината смрт повторно започнува иконоборството, кое конечно се смирува по смртта на царот Теофил, кога власта ја зема неговата жена, царицата Теодора, а на патријаршискиот престол бил поставен патријархот Методиј, кој многу пострадал од иконоборците. И така, во првата недела од Великиот пост, на 11 март 843 година, во соборниот храм „Света Софија“, свечено било објавено воспоставувањето на иконите и нивното почитување. Па во спомен на овој настан, и за да не се случи пак да паднеме во оваа богоборна ерес, заповедано e секоја година да се слави споменот на овој настан. Но денес не би зборувал за овој историски настан, туку повеќе би се задржал токму на значењето на поимот Православие.

Што значи поимот Православие?

Поимот Православие доаѓа од грчкиот поим ортодоксиа (ορθοδοξία), што значи правилно, вистинско, исправно верување, односно славење на Бога. Следбениците Христови за прв пат биле наречени Христијани во Антиохија (Дела 11, 26), но подоцна, кога во Црквата се појавиле многу еретички, богоборни учења, за да се разликуваат вистинските од лажните христијани, оние кои ја запазуваа неизменливо верата апостолска, почнаа да се нарекуваат православни, заради нивното правилно верување и правилно славење на Бога.

Двете крилја на православието – ортодоксиа и ортопраксиа;

Но, за да нема забуни и злоупотреби на името православие, богопросветените отци на Црквата го утврдија учењето за двете крилја, двата критериума на црквата – ортодоксиа (ορθοδοξία) и ортопраксиа (ορθοπραξία), без чие целосно исполнување не можеме да се наречеме православни христијани.

Како што кажавме погоре, поимот Ортодоксиа (православие) означува правилно верување или славење на Бога, кое е невозможно без целосно, стопроцентно усвојување на православната вера, онака како што нè научи Господ преку апостолите и нивните наследници. Не можеме да бидеме православни христијани, да му припаѓаме на новиот избран народ, на новиот Израил ако не ја усвоиме целосно верата на Светата Православна Црква. Не можеме да бидеме полу христијани, а полу муслимани. Или полу христијани, а полу будисти. Или сме стопроцентно православни, или не сме воопшто христијани. Но, за да можеме целосно и неизменливо да ја усвоиме православната вера, потребно е најпрво да го очистиме нашиот ум и срце, со пост, молитва, исповед и причест. Токму во ова се состои и православниот духовен живот, односно вториот критериум за православие, наречен од отците ортопраксиа, што значи, православно дејствување, православно делување или православен начин на живеење.

Покајание и причест

Оние кои не се крстени, за да се крстат треба да имаат вера и покајание (види Евр. 6, 1). Додека, пак, оние кои се веќе крстени, но отпаднале од верата, за да се вратат назад во Светата Црква треба да имаат покајание. Тоа се нарекува и второ крштение. Не случајно беше испратен пред Христос светиот Јован Крстител, проповедникот на покајанието. Неговата проповед не беше само историско претходење, туку и суштинско. Тој ја започна својата проповед со зборовите, „Покајте се, зашто се приближи царството небесно“ (Мат. 3, 2), навестувајќи го со овие зборови доаѓањето на Господ. Историски тој Му претходел на Христос, но и на личносен план се случува истото: не можеме да Го сретнеме Христос, не можеме да Го примиме во себе ако немаме покајание. Покајанието, придружено од постот и молитвата ги очистува срцето и умот од товарот на гревовите и страстите, и ги прави способни за примање на Христа, за примање на Царството Божјо кое е во нас, за примање на православната вера. Затоа инсистираме на тоа, верниците редовно да се исповедаат, да постат, да се молат за да можат да се причестат како што им доликува на православни христијани. Без оваа подготовка не можеме да добиеме никаква полза од светата причест – Телото и Крвта Христови. Но ако се подготвуваме за светата причест на православен начин, со пост, молитва и покајничка исповед, тогаш и нашите срца ќе горат како на Лука и Клеопа, кои патуваа заедно со Господ и чувствуваа дека нивните срца горат, но не можеа да Го познаат дека Он е Спасителот Христос, сè додека не се причестија со Него. Дури тогаш им се отворија очите и Го познаа (Лука 24, 13-53). Така постапуваа, веруваа и живееја сите светители на Црквата Божја и затоа Бог ги прослави со светост, па нивните мошти остануваат нераспаднати, нивните икони мироточат, се случуваат чудесни исцеленија по нивните свети молитви. Накусо кажано, тие станале садови на Светиот Дух, инструменти на Светиот Дух, во кои пребива Бог и преку кои Он ја објавува Својата волја. Затоа треба да ги читаме нивните житија и да го исполнуваме она што тие го проповедале и со пример го покажувале.

Не постои таков светител кој не верувал или не живеел православно. Но има еден интересен настан, поврзан со житието на свети Герасим Јордански. Тој бил монах, кој живеел во V век и кој бил заблуден во монофизитската ерес. Благодарение на заложбите на свети Ефтимиј Велики, тој се вратил во Светата Црква. Меѓутоа, едно нешто го збунило свети Герасим, имено, како тој имал благодат да прави чудеса преку неговите молитви, дури и тогаш, кога бил во заедничарење со еретиците – монофизити. Тогаш му било откриено, дека причината за ова е затоа, што тој бил следбеник на ереста од незнаење. Меѓутоа, свети Ефтимиј Велики сè уште се трудел да го врати во Црквата. Не било доволно тоа, што тој правел чудеса. И денес има многу лажни чудотворци, но не ги прифаќаме како православни христијани, затоа што не ги исполнуваат двата критериума, да живеат и да веруваат православно. Чудата не се критериум на црквата, туку дали веруваме православно и дали живееме православен духовен живот. По овој повод и патронот на нашата света Црква, светиот чудотворец Климент Охридски, во своите проповеди ги споредува оние, кои веруваат православно, но не живеат православно, со оние кои имаат очи, но немаат раце и нозе. Од друга страна, пак, оние кои се обидуваат да живеат добродетелен живот, без суштински да бидат православни, ги споредува со оние, кои имаат раце и нозе, но немаат ниту едно око. Ако го одземеме духовниот живот од православната црква, тогаш ја сведуваме верата на обично учење или философија, рамна на сите други религиозни философски системи. Ако, пак, ја одземеме православната вера од духовниот живот, тогаш верата ќе се претвори во суеверие и празна обредност.

Смирение, љубов и спасение

Но ете, ќе научиме да живееме православно, ќе ја прифатиме целосно православната вера, и што потоа? Дали со ова завршуваме? Се разбира, не. Целта на нашиот живот е вечното спасение, Царството Божјо, светоста, како што вели светиот Серафим Саровски, стекнувањето на Светиот Дух. Во Светото Писмо се вели: „По благодат сте спасени“ (Ефес. 2, 8), и на друго место, „Бог се противи на гордите, а на смирените им дава благодат“ (Јак. 4, 6), а Господ вели: „Поучете се од Мене, бидејќи сум кроток и смирен по срце“ (Мат. 11, 29). Значи спасението го добиваме по благодат, а благодатта ја добиваме кога стекнуваме смирение. Но што е тоа смирение? Денес, од незнаење, овој поим најчесто погрешно се толкува и се смета, дека смирение е состојба слична на онаа, кога човек е под дејство на средства за смирување (седативи). Ова е крајно извитоперено толкување. Поимот смирение доаѓа од грчкиот поим тапиносис (ταπείνωσις), што значи понижување, а во црковна смисла се преведува како смирение. Овие два поима не се контрадикторни еден со друг, туку напротив, тие се надополнуваат. Смирението доаѓа од понижувањето, или поточно, кога се сметаме себеси за последни, за безвредни, кога претрпуваме клеветење, навреди, понижувања без да се натажиме; и кога нè фалат и славословат, а ние не се гордееме, туку во секоја прилика и за сè Му благодариме на Бога. Смирението е основа на секој подвиг. Без него сè што правиме ќе биде лицемерно, а ние ќе се претвориме во современи фарисеи. Токму смирението го воздигна митарот, а гордоста го понижи фарисејот (Лука 18, 10-14). Господ со Својата човечка природа крајно се смири заради нас, претрпувајќи плукање, шамари, навреди, тепање, распнување на крст и смрт, но потоа и воскресна.

Заедно со смирението оди и љубовта кон Бога и кон ближниот. Светиот апостол Јован Богослов вели: Бог е љубов, и лажец е оној кој вели дека Го љуби Бога, Кого не Го видел, а го мрази братот свој кого го видел (сп. 1. Јн. 4, 8, 20). Ако вистински се содинуваме со Бога, тогаш како што железото, фрлено во печка се усвитува, односно добива својства од огнот, така и ние ќе станеме слични на Бога во љубовта. Светиот апостол Павле вели, „ако љубов немам, ништо не сум“ (1. Кор. 13, 2). Без љубов секој подвиг, секоја жртва е залудна, и што и да направиме пред Бога, ќе биде како жртвата на Каин, небогоугодно. Колку и да имаме голема вера, ако љубов немаме ќе бидеме како демоните, зашто и тие веруваат и треперат пред Бога (види Јаков 2, 19), но немаат смирение и љубов. Токму по љубовта ќе нèпрепознаат луѓето дека сме Христови ученици (види Јован 13, 35). Љубовта не е сентименталност, ни патетика, ни романтичност, туку е жртвување, или поточно себежртвување, давање на дел од себе, од своето срце. Во некои храмови се слика пеликан, кој во случај кога нема храна, ја раскинува својата утроба за да ги нахрани своите малечки. Оваа претстава е символ на Христос, Кој се даде Себеси заради нас и нашето спасение, но и денес ни се дава на секоја света Литургија. Светогорскиот старец Јосиф Ватопедски ја прашал една мајка, како таа би ја изразила најдобро љубовта кон своето дете, а таа му одговорила, дека би сакала да го изеде, но не за да го уништи, туку за да го има постојано во себе. Тоа може да го потврди и секоја мајка. Ете, таква е нашата манифестација на љубов, и затоа Бог, знаејќи го ова, ни се дава Себеси, односно ни дава можност да Го јадеме Неговото пресвето Тело и да ја пиеме Неговата пречиста Крв, но не за да Го уништиме, туку како и мајката, да Го имаме постојано во нас.

Добри и морални луѓе надвор од Светата Православна Црква

Но, можеби ќе праша некој, мораме ли сето ова да го правиме? Зарем нема луѓе кои не се православни, не веруваат, а сепак покажуваат љубов кон луѓето со тоа што им помагаат? Зарем нема добри луѓе надвор од Црквата? На овие прашања дава одговор светиот Серафим Саровски, кој цитирајќи го светиот Антониј Велики, вели дека, „постојат три волји во човекот: прво – Божјата, сесовршена и сеспасоносна; второ – сопствената, човечката, т.е. иако не е погубна, сепак не е ни спасоносна и трето – ѓаволската, која е потполно погубна“. И токму таа, третата, ѓаволската волја го учи човекот или да не прави никакви добри дела, или да ги прави од суета, или доброто да го прави заради самото добро, а не заради Христа. Втората, нашата сопствена волја нè учи сè да правиме заради наслада на своите похоти, или, како што учи и ѓаволот – заради доброто како такво, без разлика дали со него се здобива благодат. Првата, волјата Божја и сеспасоносна, се состои единствено во тоа, доброто да се прави исклучиво заради здобивање на Светиот Дух како вечно богатство, на кое ништо не му недостасува, кое со ништо не може целосно и достојно да се оцени“. Токму тоа го заборавиле петте немудри девојки, стекнувањето на Светиот Дух, добивањето на Божјата благодат без која никој не може да се спаси. Тие имале добри дела, но не биле заради Христа, туку заради самото добро, или заради својата волја. Значи, сепак, сите десет девојки биле девствени, сите го зачувале девството, но не сите го сториле тоа заради Христа, и затоа не влегле сите во одаите на Младоженецот – Христос (види Мат. 25). Да не заборавиме, и во комунизмот имало луѓе атеисти, кои биле морални личности, кои правеле добри дела, имале скромност и добар однос кон луѓето, но ниту еден од нив не добил светост, затоа што нивните дела не биле заради Христос, туку заради себеси или заради самото добро. Богомудриот и прозорлив старец Јероним Егински, во разговорот со добродетелниот турчин, му вели дека само првославните христијани, дури и кога не се секогаш послушни, се деца Божји и само тие ќе го наследат небесното царство, додека, пак, сите други, колку и да биле послушни, добри и праведни, ќе добијат онолку, колку што му следува на секој слуга. По овој разговор турчинот, заедно со целото негово семејство, се крстил и станал православен христијанин.

Затоа, возљубени мои, во оваа недела, посветена на Православието, да се потсетиме, дека само православните христијани се избран народ, нов израил, народ Божји, само во православната вера Бог дава светост, и само во оваа вера, доколку православно живееме и веруваме, можеме да добиеме совршена љубов и смирение и да го наследиме Царството Небесно, заедно со сите светии и ангели од небесната Црква, во осмиот невечерен ден, во кој не ќе има ноќ, зашто Бог ќе осветлува сè и Он ќе биде сè во сè. Затоа, да ја запазуваме целосно православната вера, да го запазуваме православниот духовен живот, за и нас Бог да нè запази и сочува во веки веков. Амин!

Нека ни е за многу години овој голем празник на нашата Света Православна Црква!

Јани Мулев

************************************

Първа неделя на Великия пост – Православна (Иоан 1:43-51)

Като се връщам назад във времето с умиление си спомням за един професор, който ми преподаваше. Беше в първите години, които последваха след „избухването“ на онова нещо, което сега малко маниерно наричат демокрация. Помните – беше объркано време. Живея само на няколко спирки от Богословския факултет в София, но в друг план тогава се намирах сякаш на стотици километри от него. Учех една светска специалност. Понякога на човек са му нужни години, за да измине само няколко километра. Може да минава всеки ден покрай енорийския си храм и винаги да е еднакво отдалечен от него. Да не говорим, че не е изключено да влезе, да излезе и пак да си остане далеч от същността на това, което се случва в храма. И така да продължи дълго… Казвам това, защото ми е ясно колко трудно е да израснеш в среда, която не знае нищо за Бога. Както, всъщност, е с повечето българи. За да преминеш това кратко в географски, но огромно в духовен смисъл пространство, са ти нужни две неща.

Първото е желание да си зададеш естествените за човека въпроси, свързани с Истината и смисъла на човешкото съществуване. И разбира се, упоритост да намериш отговорите им. Знаете ли как се справят повечето хора с толкова мъчителните за почти всеки млад човек въпроси? Много просто – спират да си ги задават. Затискат ги под купищата ежедневни задачи – работа, сметки, кариера и т.н. Е, листовете, на които тези най-важни питания са написани в сърцето, се показват понякога изпод купищата останали неща – например, когато отидеш на някое погребение… Поплакваш си и се питаш: „За какво беше всичко?“, но след няколко дни се разминава и пак продължаваш постарому… Може би, до следващата смърт…

Други решават нещата радикално. Понеже не са способни да разберат живота, казват: „Няма смисъл.“ Имат голямо самочувствие и не могат да признаят: „Объркан съм, не мога да разбера“, затова казват: „Няма Бог, няма Абсолютна Истина.“ Ходих веднъж на среща с едни петокласници (може и да бяха по-малки, не помня добре). И след часа ме спира момиченце и пита: „Отче, можете ли да говорите с Бога?“ „Разбира се, миличка – казвам – всеки може. Разговорът с Бог се нарича молитва. И ти трябва да Му се молиш.“ Тя се поколеба: „А можете ли да говорите с Него за моя баща? Той не вярва в Бога, казва, че всичко е случайност. Разбирате ли?“ И ме погледна угрижено, изразявайки с детския си поглед цялата сериозност на проблема. Ядосах се. Помислих си: “Какъв човек?!” Ето, аз съм дошъл и говоря на децата за вярата, за Възкресението на Христа, за вечния живот. А може ли този да застане и да им каже, че няма Бог, че всичко завършва със смърт, каквото и да правиш, каквото и да постигнеш – в крайна сметка – низ от случайности и смърт?… И толкова… Може ли да им го каже в лицето? Пък… нищо чудно и да може да го направи. Така е лесно. Лесният път към ада. Защото да търсиш Истината е път, пълен с болка. С падания и ставания. С провали… Често много провали, на края на които обаче стоят отговорите.

И тук идваме до второто важно нещо – помощта. Всеки път е по-лек, когато има кой да ти подаде ръка. Професорът, за когото споменах в началото, беше един от тези помощници. Говореше ни за съвременна литература и за литературна критика. Но между другото каза и няколко неща, които са се запечатали в съзнанието ми. Изглежда, защото са ми се сторили по-важни от останалото. Казваше: „Пред вас стои предизвикателството да намерите Истината в почти невъзможния за дефиниране свят, който ние ви оставихме“… И още: „Учудвам се колко малко знаете вие – порасналите деца – за борбите, които ние цял живот водехме със злото и колко страшни бяха те. Но си давам сметка, че може би това е вашето предимство. Така ще можете да започнете начисто.“ Т.е., стимулираше ни да търсим Истината, да я търсим там, където е чистотата на сърцето и да сме готови да страдаме за нея. Разбирах тези думи с течение на времето, а не веднага. Като повечето хора на тази възраст се мислех за голямата работа. Една похвала да ти направят и почваш да се възприемаш много сериозно. Казваш си: „Така е с нас, творците…“ или „Прави са за големите неща, които ще сътворя“… Големи неща – глупости. Всичко голямо е от Бога, а ние сме нищо. Но като си незрял те обхваща гордост. А вследствие на гордостта – самота. Затова внимавайте да не прекалите с похвалите към студентите. Светът е достатъчно самотно място и без това. Вместо ласкателства е нужна помощ. Ласкатели много, а помощници малко…

Всички ние, които сме познали Господа – служителите на светия олтар, т. нар. „богослови“, сме призвани да сме такива помощници. И когато спрем да бъдем такива, Бог изпраща някакви други хора да вършат делата Му – например професори по литература. Защото казва Господ: „Ако тия млъкнат, камъните ще завикат“ (Лука 19:40). И много често реално така и става. Помните ли как о. Серафим Роуз търсел Бога, търсел Истината къде ли не – във философии, религии… И все не я намирал. Накрая достигнал до такова отчаяние, че хем отричал Бога, хем крещял от болка към Него. Справял се като слушал една кантата на Бах. Отново и отново. И в нея намирал някаква утеха. Така и ние слушахме музика. Разбира се, такава, която би ужасила духовен аристократ като о. Серафим. Един познат казваше: „Ти слушаш такава музика, че или трябва да си вадиш стружки от ушите, или да изпаднеш в депресия.“ Нещо като търсене на Бога пипнешком…

Най-важното е обаче, че не само ние търсим Бога, но много по-напред Той ни е потърсил. Търси ни, откакто Адам съгреши и се скри от Него. „Адаме, где си?“ – му казал (Бит. 3:9). Потърсил ни е като се е въплътил. Станал е като нас, за да Го познаем по-добре. Потърсил ни е до смърт, разпънал се е вместо нас, взел е нашата болка, нашата смърт и е възкръснал, побеждавайки завинаги всяка болка, всяка смърт. И ни търси и досега: „Ето, стоя пред вратата и хлопам: ако някой чуе гласа Ми и отвори вратата, ще вляза при него и ще вечерям с него, и той с Мене“ (Откр. 3:20).

Ако човек е искрен търсач, той не може да не стигне до Истината, защото тя не е факт, нито представа, а Личност, Която сама ти се разкрива. Бог желае нашето вразумяване, реализирането на нашите търсения – „Искайте, и ще ви се даде; търсете, и ще намерите; хлопайте, и ще ви се отвори; защото всякой, който иска, получава, и който търси, намира, и на тогоз, който хлопа, ще се отвори“ (Мат. 7:7-8). Когато о. Серафим открил Православието, казал простичко: „Христос е по-добър от Бах.“ Несравнимо по-добър. Както казал ап. Натанаил: „Рави! Ти Си Син Божий, Ти си Царят Израилев“ (Иоан 1:49). И човек разбира, че цялата болка си е струвала. Хиляди пъти си е струвала. И не само си е струвала, но е била и необходима.

Но о. Серафим казва и още нещо важно – че трябват много усилия да намериш Истината, но още повече усилия са нужни, за да я задържиш. Особено в един свят, където всичко е много повече въпрос на приказки, отколкото на живот и смърт. В едно време, което все повече се връща към въпроса на Пилат Понтийски: „Що е истина?“ (Иоан 18:38). В смисъл на „Какво толкова има в Истината?“ или „Как може да ти пука за Истината?“ Не случайно Господ казва, че който иска да върви след Него, трябва да се отрече от себе си, да вземе кръста си и да Го последва (Мат. 16:24). Ако си открил Христос, трябва да стигнеш до края с Него. Трябва да си готов да умреш заедно с Него, за да можеш да вкусиш и от Възкресението Му. Само този, който е готов да изгуби живота си, ще Го намери (Мат. 16:25). Тази готовност е много важна в днешното време на компромиси. Затова и свети Серафим Соболев ни предупреждава, че не трябва да нагаждаме Истината към нас, а да се нагаждаме ние към нея.

Веднъж едно момче ми каза: „Отче, не знам защо непрекъснато ми говореха, че трябва да приема Православието? И сега, когато го приех, ми казват, че то не е единствената Истина, че има и други пътища. И че е важно да съм готин в най-общия смисъл на тази дума. Че аз си бях готин и преди да стана православен? (Всъщност, момчето употреби думата „пич“, а не „готин“, но аз се притесних да я напиша веднага, за да не изглеждам циничен.) Ето такива сме. Непрекъснато някой ни говори, че трябва да проповядваме на младите хора. И как ли не се опитваме да осъвременим проповедта, за да им се харесаме. Наскоро една жена ми прати линк с православен хеви метъл, изпълнен от гръцки монаси. (Не мога да твърдя, че са истински монаси, но поне на такива приличаха.) Видя ми се много глупаво. Добре че тези неща ги гледат само православни и сме си свикнали вече… Защото това не може да обърне никого. Хората си имат хеви метъл и без нас. Тези, които търсят – търсят много повече. Търсят Христос. Вместо това ние им предлагаме някакъв сурогат на проповед. Като клоуни се опитваме да ги забавляваме. Хората не искат да бъдат забавлявани. Искат да чуят думи за вечен живот. И като ги чуят, няма да искат да отидат никъде другаде. Както станало с апостолите (Иоан 6:68).

Сега е много модерно да се говори за любов. Една любов ни залива, не е работа. Чудиш се къде да се денеш от нея. Казваш на някого: „Ама нали знаеш, че еди-кои си проповядват лъжливо учение?“ И се почва: „Защо ги осъждаш? Ти нямаш любов! И те са християни! Какво мислиш, че само ти ще се спасиш ли?“ Отговаряш им: „Не, бе хора, просто това е въпрос на лъжа и истина. Това, което казват, не е вярно! Какво общо може да има между лъжата и истината, между верния и неверния?“ (II Кор. 6:14-15). А те пак: „Ти си талибан! Ти ги мразиш! Един християнин не може да мрази!“ Тук е мястото да кажа, че аз никого не мразя. Не мразя никой човек. Но лъжата и нейния баща мразя. И се надявам това никога да не се промени. Затова е важна Неделята на Православието. Тя ни разказва за хора, които са имали любов, несравнимо по-голяма от нашата. И сега съзерцават лицето на проповядвания от тях Господ, за Когото са положили живота си. Положили са живота си за Истината, която са открили в Православната църква. На мнозина от тях са говорили същото, което се говори и днес. Но те не са направили компромис. И затова са се осветили. Очудотворили. Тази неделя е наречена Тържество на Православието. Тържество на Истината над лъжата. Тържество на истинската любов към Бога и ближния над угодническата и самолюбива розова представа за любовта, която пробутва светът. Има някои реплики, които не харесвам от малък. Една от тях е: „Светът е кръчма – да седнем на една маса.“

За мен светът не е кръчма. И кръчмите не са място, където създавам социалните си контакти. Но колко лошо е, че тази мисъл вече се прилага не само по отношение на светския ни живот, но и на духовния. Все повече ни се натрапва, че щем-нещем – трябва да седнем на една маса, защото думата еретик вече не е политически коректна, защото не е „готино“ да наричаш някого така. Има няколко важни неща, които никога не трябва да забравяме. Църквата не е кръчма. Светият Престол не е тезгях, на който се сервира вино и топла питка за мезе. Тя е дом Божий, в който се извършва Тайната вечеря на Господа и това, което стои на Светия Престол, е Самото Пресвято Тяло и Самата Честна Кръв на нашия Господ Иисус Христос. И на тази Вечеря са поканени само верните. Защото не всички са верни, ако ще и да се наричат като нас християни. Между верни и неверни срещата може да се осъществява само в кръчмата. Но никога в Църквата! И ако някой казва обратното – греши.

Минаха двайсетина години, но не мисля, че нещата са се променили. Не мисля, че сме създали благочестива среда. И сега има млади хора, които търсят Истината в невъзможния за дефиниране свят, който сме им създали. И не знаят за нашите битки, които водихме със злото. Но тук, за разлика от моя професор, мога да попитам: А водихме ли ги наистина? И какво имаме да им кажем на тези млади хора? Защо те трябва да дойдат в Православието? Защо ги викаме тук? Защо казваме на едни пораснали деца, които все още са бунтари, че трябва да вкусят от Православното учение? Единственият правилен отговор е, че ги викаме, защото тук, при нас, е Онзи, Който е Пътят и Истината и Животът (Иоан 14:6). Защото Го познаваме и знаем, че Той е тук, сред нас. Различаваме Го от безбройните ментета, които са дошли в Негово име (Лука 21:8). И че ако искат да си останат бунтари, няма нищо по-бунтарско от това да си опазиш Истината. Има ли по-трогателни разкази за мъжество, за юнашка борба с логиката на този зъл свят от тези за живота на свети Атанасий Велики, свети Василий Велики, свети Григорий Богослов, свети Иоан Златоуст, свети Максим Изповедник, свети Теодор Студит, свети Иоан Дамаскин и другите. Когато викаме младите хора, ние не ги викаме при нас, защото сме „готини“. Викаме ги в компанията на тези велики истински мъже. На тези големи победители, на тези земни ангели и небесни човеци. И такива приятели Христови има и досега. Например о. Серафим Роуз. Не случайно Бог даде свети Серафим Соболев да отиде при Господа точно в този ден – в деня на Тържеството на Православието, за да го нареди в лика на големите пазители на Христовото благовестие. И го удостои с дара на чудотворството. Тогава, когато ми беше най-трудно, когато падах в борбата си в търсенето на Истината, аз ходех на гроба на свети Серафим и той извършваше чудни неща, за да ме удържи на повърхността. И това е нормално. Нали се беше явил на едно от своите духовни чеда и му беше казал: „Защо плачеш? Аз не съм умрял, аз съм жив!“ Ето към това викаме сега младите хора. Да бъдат не мъртви, а живи! Тържеството на Православието е тържество на живота над смъртта!

Владимир Дойчев

*************************************

Автор: йеромонах Димитрий (Першин)
Източник: http://www.pravmir.ru
Превод: Татяна Филева

В тази неделя, която в нашия църковен календар се нарича Неделя на Тържество на Православието, в нашите храмове звучат евангелските слова, които са били написани дълго преди празника на победата над иконоборчеството. Тези думи ни пренасят в онова време, когато християните още не постели четиридесет дни, а постели само оглашените – хората, които вече проявявали интерес към християнството, но още не разбирали в какво ще бъдат кръстени и какво ще се случи с тях след Кръщението.

Оглашените се кръщавали именно на Пасха, затова в преддверието на Пасха Църквата предлага четива, които привеждат оглашените към най-важните тайни на християнството. Ето защо най-важната тема на тези четива – това е, от една страна, търсенето на Бога, търсенето на правдата, а от друга – това, което Бог говори и открива за Себе Си.

Евангелското четиво разказва за това как Христос призовава Натанаил. Натанаил е благочестив юдеин, на когото били известни обещанията за Месия, за това, че в този свят ще дойде Примирителят на народите, и дрехата Му ще бъде напоена с кръв от грозде (Бит. 49:10-11). Това, разбира се, са обещания за Голготските страдания на Месия, на Спасителя Христос, но, по думите на свети Йоан Златоуст, Натанаил все още си Го представя изцяло като земен цар, който ще победи, ще съкруши, както са се надявали юдеите, римското господство и ще утвърди своята власт тук, на земята.

Натанаил бил призован от един от своите приятели, Филип, който вече бил срещнал Христос. Съзнавайки, че пред него стои Месия, Спасител, Този, Който е помазан от Духа Божи, Филип тича при Натанаил и казва: Да отидем, намерих Месия, Спасител! Натанаил отговаря: От Назарет може ли да излезе нещо добро? Дойди и виж – казва Филип.

И ето, Натанаил идва, а Господ му казва: Преди да дойдеш, Аз те видях под смоковницата, точно там, където ти каза: „От Назарет може ли да излезе нещо добро?” Ти си истински израилтянин, у когото няма лукавство. И Натанаил, в отговор на тези думи на Спасителя, казва: Рави! Ти си Син Божий, Ти си Царят Израилев.

Интересното е, че тези думи се срещат и на друго място в Новия Завет, произнесени от Петър. Господ казва на Петър в отговор, че на това изповедание, като на камък, ще може да основе Църквата. Но – както пояснява Йоан Златоуст – Петър влага съвсем друг смисъл в тези думи, отколкото Натанаил, който предполага, че пред него стои някакъв човек, който действително е Месия, помазан от Духа, но който ще утвърди властта тук, на земята – или на израилския народ, или, може би, на Божията правда, но тук, на Земята.

И тогава Господ му обяснява какви хоризонти на смисъла открива Новият Завет. Той казва: Отсега ще виждате небето отворено, и Ангелите Божии да възлизат и слизат над Сина Човечески. От една страна, тези думи на Спасителя ни препращат към знаменитото старозаветно видение, което имал Яков, за онази стълба, по която се качвали и слизали Ангели Божии (вж. Бит. 28:12). Ние не разбираме много добре какво ставало там, но разбираме, че където са Ангелите – там е и Господ. Както обяснява Йоан Златоуст, тук става дума не толкова за Стълба, колкото за реални евангелски събития, в които небесните сили вземат най-непосредствено участие.

При Христовото Рождество Ангели свидетелстват за пришествието на Спасителя в света, след кръстните страдания и погребението, при гроба – пещера, посрещат с пасхалната вест мироносиците, по време на Възнесението се явяват на апостолите, защото, където е Господ – там е и цялата пълнота на Неговото творение. Където е Господ, там се преодолява разделението между духовния и земния свят, Църквата става единна, земната, войнстващата, и небесната, тържествуващата Църква, стават едно.

Но най-същественото е, че тези Ангели, за които слушаме в това обещание – самите те казват в деня на Възнесението на апостолите, че този образ на Възнесението, който те виждат – именно той е образът на Второто Пришествие. С това Господ казва на Натанаил, че небето ще бъде отворено и тази преграда, тази стена на греха, отделяща човечеството от Бога, ще бъде разрушена. Мярата на тази Пасха, на този преход – това е Голгота, страданията, но ако Божиите Ангели слизат на Сина Човечески, то именно те ще пазят и Божията Църква.

И ние по време на литургията си спомняме за Ангелските сили, които невидимо присъстват в Храма и съучастват в богослужението, и се удивляват на това как Христос прави причастниците – влезлите в Храма хора – Свои Тяло и Кръв, прави ги като Себе Си, раздава Себе Си на Своето творение – ето за това Господ говори на Натанаил.

В четивото от Послание до Евреите на апостол Павел, което, според Устава, се чете в църква на този ден и предшества Евангелието, ние слушаме как за това пришествие на Месия светът е бил подготвян от старозаветните пророци. Именно поради това Моисей се отказал от кариера при двора на фараона. Ще напомня, че Моисей е бил намерен в кош от дъщерята на фараона, възпитан в семейството на фараона и имал възможност да направи много успешна кариера. Апостол Павел пише, че Моисей оставил всичко това заради своя народ, за да може да страда с него. В това Моисей се уподобил на Христос, след Моисей много пророци дошли в този свят, за да обърнат израилския народ към Бога и поради това претърпели страдания, били бити и рязани с трион – претърпели невероятни страдания, за да приведат своя народ към Христос, и така Спасението да се открие на целия свят.

Когато си спомняме за тези свидетели от Стария Завет, ние слушаме удивителни думи, че всичко това се е случило там, в миналото, за да чуем Христовото благовестие и заедно със старозаветните пророци да влезем в радостта на общението с Бога, с Христос, Който, както пише апостол Павел, вместо принадлежащата Му радост, претърпя Кръст, прие посрамване и болка и седна отдясно на Отца. Тоест, отворил ни е Небето, за което ще бъде казано по-късно в Евангелие от Йоан, и отново съединил земния и небесния свят.

И сега Божиите Ангели действително пребивават заедно с нас и в храма. Ние вярваме, че ще дойде момент, когато ще видим Христос да идва в този свят в деня на Второто Пришествие, ще видим Ангелите, дошли заедно с Него в този свят в цялата си слава, апостолите, свидетелите, и с тях и апостол Натанаил, и апостол Филип, и всички пророци от Стария Завет, които са предизвестили пришествието на Месия.

Ние силно се надяваме, че в това Царство за нас също ще се намери, макар и малко място, заедно с Натанаил, заедно с всички онези, които в този ден са дошли в храма, чули са вестта, направили са си съответните изводи и за започнали да съотнасят целия си живот с Божията правда. И може би от нравствените, морални правила, са успели да се издигнат до онова ниво, където вече Господ, съединявайки ни със Себе Си в Тайнството Кръщение, по чуден начин ни съединява със Себе Си и в тайнството Света Евхаристия.

йеромонах Димитрий (Першин)

**************************************

ЧАСНИ ПОСТ – НЕДЕЉА ПРВА
Јеванђеље о Господу Свезнајућем и о човеку без лукавства

Јован 1, 43-51. Зач. 5.

Како је велико и страшно присуство Божје – о како је велико и страшно присуство Живога Бога!
У трепету пред Њим стоје ангелске силе; серафими закривају крилима лица своја од пресјајне светлости и неизразиве красоте.
Како је сјајно сунце! како је красно звездано небо! како је силно валовито море! како су величанствене горостасне планине! како су страшни громоносни облаци и огњени вулкани! како су умилне цвећане ливаде са хладним изворима и белим стадима! Но све су то само дела руку Божјих: све је то смртна твар бесмртнога Творца. Па кад је твар тако красна, какав је тек Творац!
Кад се срце човечје испуњава страхом, или радошћу, или сузама у присуству твари Божје, како ли је тек у присуству Свемогућег и Живог Творца?
Која смртна твар може стати у близини Бесмртнога и не растопити се? Који ли смртан човек погледати у лице Божје и жив остати? Гле, страшно је и престрашно сагледати и лице ангела Божјега а камоли лице Бога! Описујући своје виђење ангела Божјега пророк Данило говори: и не оста снаге у мени, и лепота моја обрати се у ругобу (Дан. 10, 8)! Тако је немоћан и најмоћнији човек, и тако ругобан самом себи изгледа и најкраснији муж, у присуству пресветлога ангела Божјег, коме је тело као хрисолит, и лице му као муња, а очи му као лучеви запаљени (Дан. 10, 6). Онога преславног јутра када је Господ Исус васкрсао гле, земља се затресе врло, јер ангел Господњи сиђе с неба. – И лице његово бејаше као муња и одело његово као снег. И у страху од њега уздрхташе стражари и постадоше као мртви (Мат. 28, 2-4). Такав је само слуга Царев – а какав ли је тек Цар? О, кад би људи знали; кад би непрестано знали, и кад ниједнога тренутка не би губили то знање, да су такви муњеносни и белоснежни ангели близу њих, сасвим близу њих! То знање, које је код пророка и свих видовитих људи било виђење, и чинило је ове бескрајно кротким н смиреним пред небеским светом, а одлучним и гневним према непокајаним, заслепљеним грешницима. Једанпут сс пророк Јелисеј помоли Богу. да Бог отвори очи његовом момку. те да види оно што је сам пророк могао видети. И Бог услиши молитву великог пророка, и отворише се очи момку његовом те виде, а то гора пуна коња и кола огњених око Јелисеја (II Цар. 6, 17).
А какво ли је тек виђење Цара над небесним војскама, о какво ли је величанствено и страшно виђење самога Цара над небеским војскама! Кад се велики пророк Исаија удостојио тог виђења, узвикнуо је у страху и ужасу: јаох мени! погибох! јер сам човек нечистих усана, и живим усред народа нечистих усана. јер цара Господа над војскама видех својим очима (Ис. 6. 5)!
О, кад би људи знали, да их Цар Господ непрестано гледа – тај исти величанствени и непроменљиви Цар Господ кога је Исаија једанпут угледао и испунио се страхом и ужасом! Не би тад људима падао на ум никакав грех и никаква нечистота. Видео човек Бога или не видео, Бог њега гледа. Није ли то језа за богохулника? Није ли то утеха за хришћанина страдалника?
И не само троједини Бог да нас гледа и види у сваком часу нашег живота него и сва војска небесних ангела и прослављених светитеља. Милиони очију гледају нас као једним оком. Милиони добрих жеља прате нас на нашој трновитој и мрачној стази живота; и милиони руку пружају нам се у помоћ као једна рука. Вођена Духом Светим Црква Божја на земљи потрудила се да ову величанствену, страшну и умилну стварност представи вернима помоћу многобројних икона на иконостасу, које изображавају невидљиви свет небесних сила и напомињу на стално присуство тих сила у свету. Поштујући иконе ми не поштујемо дрво и боју на дрвету него поштујемо те живе и присутне небесне силе. Имајући страх од икона ми имамо страх од тих сила. Осећајући утеху и радост од икона ми уствари осећамо утеху и радост од тих небесних сила које су изображене на иконама. Само безумни. и злим духовима испуњени људи, сматрали су иконопоклонство као идолопоклонство. Ко је вековима водио борбу против идолопоклонства ако не Црква Православна? Ко је други дао милионе жртава у тој победоносној борби? Ко је други срушио идолопоклонство? Па зар Црква која је срушила идолопоклонство да буде идолопоклоничка? Такву поругу па Цркву Божју бацали су нечисти јеретици, који су мислили чулним а не духовним разумом. По грубости свога расуђивања они нису могли да разликују иконопоштовање од идолопоклонства. Кад нису могли успети својим слабим разлозима, јеретици су дигли огањ и мач против икона и иконопоштоватеља. Огњем су спаљивали иконе а мачем су секли правоверне. Но како је Божја сила јача и од огња и од мача, то су јеретици најзад пали и пропали, а иконе су остале и надаље да красе Божје храмове и да подсећају верне на велико и страшно присуство Бога и небесних сила у животу људском на земљи. У спомен победе над иконоборцима и на торжествено успостављање поштовања икона у време Патријарха Методија, благочестиве царице Теодоре и сина јој Михаила, свети и богоносни оци одредили су ову прву недељу Часнога Поста за празновање тога догађаја. Ова недеља названа је и Недељом Православља за спомен победе православног вероисповедања над јеретичким зановетањима и земним мудровањима. У вези с тим изабрано је да се на данашњи дан чита јеванђеље о Натанаилу, о сумњи овога у Христа док је стајао далеко од Христа. и о његовом обраћању чим је дошао у близину Христову. Да се тиме покаже како потреба Божјег присуства за обраћање маловерних у веру тако и чудотворна моћност тога присуства!
У време оно намисли Исус изићи у Галилеју, и нађе Филипа, и рече му: хајде за мном. А Филип беше из Витсаиде из града Андрејева и Петрова. После Свога крштења на Јордану Господ Исус упутио се у Галилеју, где је требао да отпочне Свој рад. Развраћени ум Јудеје није био достојан да Господ отпочне Своје дело међу Јудејцима. Јудеја са Јерусалимом по својој земности и чулности била је пала ниже од незнабожачких предела. Галилеја је била незнабожачка, насељена углавном Грцима, Римљанима и Сирцима, и само нешто прошарана Јеврејима. Јевреји из Јудеје презирали су Галилеју као земљу незнабожачку, земљу мрака и незнања. Баш у тој презираној земљи требало је да засветли видело велико, према пророчким речима: Галилеја незнабожачка…народ који ходи у тами видеће видело велико, и онима који седе у земљи смртне сени засветлиће видело (Ис. 9, 1-2). Отворивши Своја божанска уста прво у тој Галилеји, која је представљала мешавину народа, Господ је већ тиме истакао свечовечанску намену Свога Јеванђеља. Појавивши се пак прво у томе мрачном и незнатном кутићу Палестине Он је тиме показао колико Своју смиреност толико и осуду безумне гордости помраченог и развраћеног Јерусалима.
Андреја је најпре сам пошао за Господом и без позива, и привео је свога брата Симона Петра (Јов. 1, 35 – ), док Филипа Господ позива: хајде за мном! Да је Филип одмах следовао позиву без икаква оклевања јасно је из тога што он, загрејан ревношћу за Христа, почиње сместа и друге да врбује и приводи своме Господу. Брза одлука Филипова да одмах следује Господу може се тумачити тиме што је он можда пре тога чуо о Христу од својих суседа, Андреја и Петра, пошто су сви били из једног истог места, Витсаиде, а можда и од других; но највероватније је, да га је обајавајућа личност самога Господа намах покренула да остави све, да заборави све, и да за Њим пође. Но моћна личност Христова толико је освојила Филипа, да је, као што рекосмо, не само он пошао за Њим, него је одмах почео с апостолисањем, тј. са придобијањем других људи за Христа, јер се каже даље:
Филип нађе Натанаила и рече му: за кога Мојсеј писа у закону и пророци, нађосмо га, Исуса сина Јосифова из Назарета. Како просто Филип говори! Ово две чежњиве људске душе разговарају, Филипова и Натанаилова! Филип не каже: нађосмо обећаног Месију, нити Сина Давидова, нити цара Израиљева, нити Господа Христа; он само наговештава Натанаилу: онога за кога писаху Мојсеј и пророци нађосмо Га. То говори душа испуњена чудом и радошћу. Најсилнија осећања не бирају речи, но изражавају се просто, понекад препросто, као да су уверена сама у себе, да ће се њихова сила осетити и кроз најпростије речи. Слаба и лажна осећања праве себи сребрне трубе од громких и бујних речи, да би се показала јача и истинитија него што су. Свакако су Филип и Натанаил и раније разговарали међу собом о Обећаноме, о Прореченоме, о Дугочеканоме. То је био обичан предмет разговора правих Израиљаца, свих чистих и жедних душа. Нађосмо га, говори Филип. То јест: Он се није појавио као муња што потреса облаке и застрашава земљу; нити је пао изненадно на земљу као метеор; нити се узвисио на царском престолу у Јерусалиму, камо су били упрти погледи кратковидих фарисеја и неразумних књижевника и осталих ишчекивача Месије. Он је растао и живео ту у Галилеји, међу нама, ево већ тридесет година, и ми Га не познасмо; растао је као питома лоза међу дивљим лозама, па Га је тешко било познати, док није сазрео и почео плод показивати. Био је још као благо заривено у земљу; земља се одгрнула и благо се засијало. Он се није истицао ни наметао: ми Га видесмо и познасмо. Као јагње је кротак, као сунце видовит, као пролеће привлачан, као Бог моћан. Он је из Назарета, син Јосифов. Ко може знати, како је све Филип описивао Христа Натанаилу? Ко може поновити цео њихов разговор? Јеванђелист саопштава укратко само оно што је најглавније. И све што је Натанаил чуо од Филипа могло га је само обрадовати. Но једно га је збунило и учинило маловерним, наиме, како то да се Месија појави из Назарета? Филип назива Исуса сином Јосифовим можда зато што и сам још није знао о превеликој тајни зачећа Богомајке од Духа Светога, а можда и само зато да би био што краћи и разумљивији пред једним човеком, који је тек имао бити постепено уведен у тајну Божјег ваплоћења. Можда Филип већ овде поступа мисионарски, по методу апостолском, описаном доцније од апостола Павла: слабима био сам као слаб, да слабе придобијем; свима сам био све, да какогод спасем кога (I Кор. 9, 22). Натанаил је био још слаб, неуведен, непосвећен, и према њему се апостол односи као према слабоме.
И рече му Натанаил: из Назарета може ли бити што добро? Рече му Филип: дођи и види. Питање Натанаилово не треба разумети као једну злураду опаску тврдокорног и одрицајућег срца него као бојазан једног искреног срца, да му се пријатељ његов случајно није грубо преварио. Сара се у себи насмејала када јој је Господ објавио, да ће сина родити у старости (I Мојс. 18, 12). То је радост која жели сумњом да се утврди. И Натанаил није могао никад у животу чути радоснију вест од ове коју му је донео Филип. Но као што је свака радост видовита за сметње и сенке, тако и радост Натанаилова. Натанаилова радост одмах се разбила о реч Назарет. Како да Месија дође из Назарета? Није ли Витлејем означен од пророка као место Његовог рођења? Нису ли поколења и поколења гледала у град Давидов е чежњом, да тамо угледају очекиваног царевића и цара? Свакако се Филип морао преварити! Но Филип неће ни да се упусти у објашњења и доказивања; нити хоће ма шта од себе да одговори Натанаилу на његову примедбу. Он му само вели: доћи и види! Како победоносно звуче ове речи: дођи и види! Само дођи и види, Натанаиле. ја ти не могу доказати, но Његово присуство доказаће ти све. Ја ти не могу одговорити ни на то ни на друга твоја питања, но Његово само присуство одговор је коме се ти не можеш противити. Само хајде са мном у Његово присуство – дођи и види! – Натанаил се сагласи и пође са Филипом.
А Исус видевши Натанаила где иде к њему рече за њега: ево правога Израиљца у коме нема лукавства. Како дивна похвала! па још из чијих уста! Но шта то значи Израиљац у коме нема лукавства! То значи – човек који је испуњен оним што је супротно лукавству. тј. Богом: богомислијем, богочежњивошћу, тражењем Бога, чекањем Бога, надањем у Бога. То је човек који се предао једноме господару, Богу, и неће да зна за другог господара; човек, у коме принцип зла није могао ухватити корена. Но то указивање Христово на Натанаила као праног Израиљца јесте у исто време и истицање жалосне чињенице, како је мало било преостало правих Израиљаца. Зато и сам Господ, као обрадован, узвикује: ево правога Израиљца! Ево једнога правога међу многима лажним! Ево једнога који није само по имену Израиљац него по духу! Иако је Господ из даљине могао сазнати сумњу у Њега коју је Натанаил изразио речима Филипу, ипак Он похваљује Натанаила као правог Израиљца без лукавства. Да ли га похваљује да га придобије? Не, него серцеведац не обзире се на речи но гледа у срце човека. Ми ни по чем не видимо нити можемо на листовима Јеванђеља да прочитамо, да је Натанаил био човек без лукавства, но Господ је гледао у срце и то му у срцу прочитао. Можда су остали апостоли који су били око Христа остали зачуђени овим похвалним речима Христовим, но Христос је оставио времену, да се апостолима открије истинитост Његове похвале. И сам Натанаил био је изненађен овом неочекиваном похвалом, па рече му Натанаил: како ме познајеш? Одговори Исус и рече му: пре него те позва Филип видех те кад бејаше под смоквом. Видите, како се Натанаил показује одмах као човек без лукавства. Човек са лукавством заузет је самим собом и није му до других људи. Човеку са лукавством годе похвале и ласке. Да је Натанаил био човек са лукавством, он би се осећао опијен овом похвалом Христовом, и почео би Му захваљивати, или у притворној скромности одбијати ту похвалу од себе. Но Натанаилу је више стало до истине него до похвале, више му је стало до Христа него до самога себе. Зато не примајући нити одбијајући изречену похвалу Натанаил се устремљава са једним отвореним питањем које је имало за циљ да му открије истину о Христу. Како ме познајеш? Гле, ми се први пут у животу сусрећемо! Да си ме ословио по имену, мање би ме изненадио; јер име се некако може брзо дознати и погодити; али ме изненађује веома то, да ти тако брзо познајеш име мога срца и моје савести, то јест нечега што је најскривеније у човеку, и што човек најтеже открива и својим блиским пријатељима. Како ме познајеш? На ово питање Господ му одговара откривањем једне друге, спољашње тајне: пре него те позва Филип, видех те кад бејаше под смоквом. Онај који познаје тајне духа лако познаје и тајне тела. И Онај који види крстање мисли и чује тајанствени шапат мисли у човеку, још лакше види кретање тела човечјег и чује речи са језика човечјег. Пре него је Филип и приступио к Натанаилу Господ га је видео где седи под смоковим дрветом; и пре него је Филип и помислио и поћи к Натанаилу Господ је видео и знао срце Натанаилово. По Његовом промислу Филип је и приступио Натанаилу и позвао га да дође и види. Камо ће се скрити човек од погледа Божјега? Камо ће се склонити од великог н страшног присуства Његовог? Размишљајући о овом великом и страшном присуству Псалмист се обраћа Свевидећем Богу и говори: ти знаш кад седнем и кад устанем; ти знаш помисли моје издалека. Кад ходим и кад се одмарам, ти си око мене, и све путеве моје. видиш. Још нема речи на језику мом, а ти, Господе, гле, већ све знаш. Састраг и спреда ти си ме заклонио, и ставио на ме руку своју. Куда би отишао од духа твојега, и од лица твојега куда би утекао (Пс. 139)? Христос је чудо историје земаљске не само због сотворених чуда и због васкресења него, не мање, и због свудаприсутности Свога духа и Свога свезнања. Будући на земљи Он је био истовремено и на небу. Гледајући људе он је у исто време видео Сатану како спаде с неба. Сретајући се с људима Он је погађао њихову прошлост и њихову будућност. Мисли људске он је читао као из отворене књиге. Услед славе и похвале људске Он је говорио Својим ученицима о Своме страдању; усред страдања говорио је о Својој блиској победи и слави. Гледајући мермерни храм јерусалимски Он је видео његово разорење. Са Мојсејем и Илијом разговарао је као са Својим живим савременицима. Живећи у ограниченом телу Он је видео све што происходи на небу, и чуо је разговор између грешнога богаташа у Паклу са Аврамом у Рају. Провидео је из даљине, где стоје везани магарица и магаре, и тамо упутио Своје ученике да их доведу. Провидео је из даљине човека у граду који носи воду у крчагу, и упутио ученике Своје у сретање томе човеку с налогом да Му спреме пасху. Његовом духовном взору времена нису могла ставити никакву завесу. Све што је било и што ће бити Он је гледао као оно што већ бива пред ногама Његовим. Нити је простор за Њега имао раздаљине. Оно што се дешавало ма где у свету Он је гледао као да се дешавало на догледу Његових телесних очију. Оно што се збивало у затвореном простору као да се збивало на отвореном пољу. Па чак и оно што се догађало у најзатворенијем простору, у срцима људским, пред њим је било откривено и јавно. Ова свудаприсутност и свезнање Господа Исуса Христа поразила је Натанаила не мање него Петра богати риболов на мору, и остале ученике идење по мору, и утишавање буре и ветрова. Познавајући срца људска Господ је знао, која ће од Његових божанских моћи више дејствовати на кога ученика. Ако је Петра највише зачуђавала Његова власт над природом, Натанаила је, ево, могла највише зачудити Његова видовитост и Његово свезнање. Знајући све Господ је према Своме свезнању и управљао Своју божанску економију спасења људи. Можда је то Филип већ у те прве дане свога апостолства и назрео, кад је казао Натанаилу: дођи и види! Филип је био уверен, да ће премудри и свесилни Господ открити Себе Натанаилу на начин који је најподеснији за дух и карактер Натанаилов. Он је можда само донекле предосећао оно што је после јасно знао, какве се безбројне и пречудне тајне крију у трошним човечјим грудима његовог Учитеља. Ваистину, тајне шире од небеса и дуже од времена скривале су се у грудима Богочовека! Да ли је Христос Господ открио или исказао један хиљадити део од оних тајни и моћи које су се скривале у Њему? Свакако да није. Огромна већина Његових тајни и моћи остала неоткривена и неисказана, да се тек открије и покаже светима у Његовом небесном царству. Толико је било силе у Њему, да се Он није упињао да чини чуда, но више се трудио да се уздржи да не учини сувише чуда. Од његове стране само је онолико речено, откривено и учињено, колико је потребно за спасење наше без притиска и насиља на нашу вољу, на наш слободан избор, и слободно опредељење.
Но погледајмо удивљенога Натанаила шта одговара Господу: одговори Натанаил и рече: Рави! ти си син Божји, ти си цар Израиљев. То говоре она иста уста која су мало пре тога рекла Филипу: из Назарета може ли бити шта добро? Каква чудна промена! Какво нагло усхићење! О, браћо, како је велико и чудотворно присуство Божје! Нема речи која би га исказала, нити руке која би га написала, али има срца која га могу осетити, и осетивши устреперити као јутарња роса при сусрету са зрацима сунчаним. Не убеђује ли довољно овај догађај, зашто се морао као слаби човек ради људског спасења? Ко би Га могао издржати да се јавио као пламени ангел? Па још да се могао јавити као слаби човек ради људског спасења? Ко би Га могао издржати да се Јавио као пламени ангел? Па још да се јавио као Бог, необучен и незаклоњен завесом тела, у Својој вечној сили и слави – ко би Га могао сагледати и жив остати? Ко би могао Његов глас чути и не распасти се у прашину? Не би ли се сва земља претворила у пару од блискога даха Његовога? Погледајте, како је силно и Његово ублажено присуство! Како у једноме часу обрће срце човеково и мења мисли човекове! Ко је могао и помислити само на неколико тренутака пре овога разговора Христа с Натанаилом, да ће Натанаил кроз неколико тренутака исповедити, да је такозвани син Јосифов и Учитељ, и Син Божји, и Цар Израиљев? И ако Натанаил можда у том тренутку под царем Израиљевим замишља земаљског цара Израиљевог, што је у складу са тадашњим свеопштим мишљењем о Месији, ипак за једнога почетника у исповедању Христа и следовању Христа ово је више него довољно. Јер Натанаил Га уз то именује још Сином Божјим, чиме уздиже личност Христову високо изнад вулгарног схватања Христа као обичног земаљског цара на престолу Давидову.
Одговори Исус и рече му: што ти казах да те видех под смоквом зато верујеш; видећеш више од овога. И рече му: заиста, заиста вам кажем: одселе ћете видети небо отворено и ангеле Божје где улазе и силазе, к сину човечјему. Господ, дакле, сматра да је открио Натанаилу само једну малу тајну о Себи рекавши му да га је видео под смоквом. Његова видовитост на таквој невеликој раздаљини на земљи јесте само као један зрак Његове свеобухватне сунчане видовитости. Због чистоте своје душе Натанаилу је и то мало било довољно да поверује. Нечисти и лукави фарисеји и књижевници јерусалимски гледали су како Господ лечи губаве, како даје вид слепим, како васкрсава мртве, па ипак нису могли поверовати. А гле Натанаила, правога Израиљца, како верује и исповеда само због мало одшкринутих врата чудеса! Видећеш више од овога, обећава му Господ. Шта ће видети? Небо отворено, и ангеле где узлазе и силазе к сину човечјем. Господ се обраћа с овим речима Натанаилу, но ово обећаше свима, јер вели: заиста, заиста вам кажем. А даће се то обећање неминовно испунити показује силан нагласак тога обећања: заиста, заиста! Од самога почетка ангели су служили Спаситељу, силазећи с неба и узлазећи на небо. Ангел се јавио Захарији да му објави рођење великог Претече Христовог. Ангел се јавио Пресветој Деви да јој саопшти превелику тајну Рођења Господа. Небо се показало отворено пастирима витлејемским, и ангели су силазили певајући радосну песму измирења Бога са људима. Ангели су силазили и узлазили да обавесте и упуте Јосифа и источне звездаре. Кад је Господ победио сва искушења и искушења Сатане у пустињи, ангели су сишли и служили Му. У Његовим предсмртним мукама у врту Гетсиманском ангел Му се јавио да Га крепи. При Његовом Васкрсењу ангели су сишли на гроб Његов. При Његовом Вазнесењу са земље на небо два ангела у белим одеждама сишла су и јавила се ученицима. После Његовог Вазнесења ангели су се јављали често Његовим апостолима, а потом и многим и премногим Његовим угодницима, мученицима и светитељима. Није ли свети првомученик Стефан видео небо отворено? Није ли се апостол Павле успео до трећега неба? Нису ли апостолу и јеванђелисту Јовану откривена безбројна чуда небеса, и времена и вечности? И до дана данашњега многим чистим и богоносним душама јављају се ангели, и многи покајани и од греха опроштени виде небо отворено. О, колико и колико пута су се до данас обистиниле речи Господа Исуса о отвореном небу и о силазећим и узлазећим ангелима! Господ је и сишао на земљу да покаже људима отворено небо. Пре Христа само малени број пророка и богоугодника удостојавао се видети отворено небо, но после Христа читаве војске небовидаца дизале су се видовитим духом својим у небеску висину и сретале са ангелским војскама небесним. Небо је ваздан отворено према људима, но људи су затворени према небу, те гледајући не виде и слушајући не чују. Христос је скинуо слепило не само са неколиких телесно слепих него са милиона духом слепих људи. И слепи су прогледали и видели небо отворено. И данас слепи прогледају и виде небо отворено. А шта значи небо отворено ако не присуство Живога Бога и Његових безбројних сила? Шта пак значи присуство Живога Бога но страх и ужас нечистим и грешним, а живот и радост чистим и праведним? Од тога великог и страшног присуства нас засад заклања тамна завеса нашега тела. Но скоро. сасвим скоро ће се скинути и бацити та завеса, и ми ћемо се наћи потпуно у отвореном небу, и то они који су покајани и чисти међу нама – у вечном животворном присуству Живога Бога, а непокајани, богохулни и нечисти – у вечитом одсуству од Њега, у муци и тами крајњој.
Притецимо с тога човекољубивоме Господу Исусу и док још нису сви наши дани одбројани, исповедимо име Његово, као једино спасавајуће име, а завапимо за помоћ, једину неварљиву и спасоносну помоћ. Господе Исусе Христе, Сине Божји, помилуј и спаси нас грешне! Теби нека је слава, са Оцем и Духом Светим – Тројици једнобитној и неразделној, сада и навек, кроза све време и сву вечност. Амин.

Владика Николај

***************************