Св. Григорий живял през XIV век и учил и разкрил учението за силата на поста и молитвата. Съгласно с православната вяра той учел, че заради молитвения подвиг и поста Господ озарява вярващите с благодатната Си светлина, с която Сам той сиял на Тавор.
Евр. 1:10 – 2:3
Mарк 2:1-12
Кондак, гл. 2 от Великия канон на св. Андрей Критски
Душо моя, душо моя, стани, защо спиш?
Краят наближава и ще се смутиш.
Но стресни се и ще те пощади Христос Бог,
Който е навсякъде и всичко изпълва.
Човекът има вродени потребности. Вродени духовни потребности са например:
- Потребността от истина – глад и жажда за истината – интелектуална потребност.
- Потребността от хубавото – глад и жажда за хубавото – естетическа потребност.
- Потребността от доброто – глад и жажда за доброто – етическа потребност. Нашият поет Яворов казва: “Как чезна за доброто, как му вярвам аз!”
- Една от вродените духовни потребности на човека е и религиозната потребност – потребността от Бога, гладът и жаждата за Бога.
Собата на душата е телото; вратите се петте телесни сетила. Душата влегува во својата соба кога умот не застранува ваму-таму, талкајќи помеѓу стварите и световните работи, туку останува внатре, во нашето срце. Нашите сетила стануваат и остануваат затворени кога не им дозволуваме страстно да се поврзат со надворешните, сетилни ствари и на тој начин нашиот ум останува слободен од секаква земна приврзаност, и преку тајната умна молитва се соединува со Бога Отецот.
Бог Кој ги гледа сите тајни нешта ја гледа умната молитва и јавно ја наградува со големи дарови. Оти, онаа молитва е вистинска и совршена, која ја исполнува душата со света благодат и духовни дарови (Св. Григориј Палама).
Општо земено, празнувањето на оваа недела е фокусирано на учењето на Црквата дека човекот може да се обожи преку благодатта Божја во Светиот Дух. Всушност, ова учење е богооткриено и предадено преку Светите Отци. На пример, свети Атанасиј Велики пишува дека Бог стана човек, за човекот да стане Бог, по благодат. Токму ова „станување Бог по благодат“ Црквата го смета за цел на човековиот живот, и истата се празнува оваа недела.
Духовниот аспект на оваа недела се надоврзува на оној на претходната, односно на верата. Покрај верата, на човекот му е потребен и подвиг, труд. Апостолот се чита од Посланието кон Евреите 1,10-2,3 а Евангелието од Евангелието според Марка, 2,1-12.
Апостолот поучува и прашува:
И пак: “Во почетокот Ти, Господи, си ја основал земјата, а и небесата се дело на Твоите раце; тие ќе загинат, Ти остануваш; сите ќе изветвеат како облека; ќе ги свиткаш како наметало, и тие ќе се изменат: но си Ти секогаш Ист, и Твоите години нема да свршат”. А на кого од ангелите Бог некогаш му рекол: “Седи од Мојата десна страна, дури непријателите Твои не ги станам во подножјето на нозете Твои”? Нели се тие сите службени духови, определени да им служат на оние, што ќе го наследат спасението? Затоа треба да бидеме нарочно внимателни кон она, што го чувме, па да не би некако да отпаднеме. Оти, ако реченото слово преку ангелите се покаже верно, и ако секој престап и секоја непослушност прими праведна отплатакако тогаш ќе избегнеме, ако занемариме такво големо спасение, кое, најнапред проповедано од Господа, се потврди од оние што го беа чуле од Него?
Во евангелското четиво, пак, се прикажува трудот и желбата за исцелување на фатениот, кој го приведуваат кон Христа преку покривот во една куќа.
Св. Григориј Палама и православната мистика
***************************************
Тропар: Светилнику на Православието тврдино на Црквата и учителу, убавино на монасите. Непобедлив поборнику на богословите чудотворче Григорије, славо светогорска. И проповеднику на благодатта, моли го Бога непрестајно да ги спаси душите наши.
Тропар
- На православието светилнику, на Црквата тврдино и учителу,
- на монасите украсу, на богословите непобедлив заштитнику,
- Григорие чудотворче, солунска похвало,
- на благодатта проповеднику, моли се секогаш да се спасат душите наши.
Кондак
- Сега е времето за работа: пред вратите е судот,
- постејќи да станеме и да принесеме солзи покајни,
- со милостина, викајќи: Згрешивме повеќе од морскиот песок.
- Но прости ни, Создателу на сите, за да примиме венци нетлени.
Кондак, на светиот
- Свештен и божествен органу на Премудроста,
- светла трубо на богословието, согласно те воспеваме,
- Григорие Богопроповедниче: но, како ум којшто стоиш
- пред првиот Ум, кон Него упати го и нашиот ум, за да викаме:
- Радувај се, проповедниче на благодатта.
******************************************
10. И пак: „Во почетокот Ти, Господи, си ја основал земјата, а и небесата се дело на Твоите раце;
3. како тогаш ќе избегнеме, ако занемариме такво големо спасение, кое, најнапред проповедано од Господа, се потврди од оние што го беа чуле од Него,
************************************
1. По неколку дена, Он пак влезе во Капернаум; и се чу дека е во една куќа.
2. Веднаш се собраа мнозина, така што и пред вратата не можеа да се сместат; а Он им зборуваше.
3. И дојдоа при Него со еден фатен, кого го носеа четворица;
4. па, како не можеа да се приближат до Него од народот, откако го открија и го пробија покривот од куќата, каде што беше Он, ја спуштија постелката, на која лежеше фатениот.
5. А Исус, кога ја виде верата нивна, му рече на фатениот: „Синко, ти се опростуваат гревовите твои!”
6. Таму седеа некои од книжниците и си помислија во срцата свои:
7. Што хули Овој на Бога? Кој друг може да опростува гревови, освен единиот Бог?
8. Исус веднаш, штом узна со Својот дух, дека тие така мислат во себе, им рече: „Зошто го
помислувате тоа во срцата свои?
9. Што е полесно да му кажам на фатениот: ти се простуваат гревовите ли да речам: дигни се, земи ја постелката своја и оди?
10. Но за да знаете дека Синот Човечки има власт на земјата да ги простува гревовите” – му рече на фатениот –
11. Тебе ти велам: стани, земи ја постелката своја и оди си дома!
12. И тој стана веднаш, па, штом ја зеде својата постелка, се појави пред сите – така што сите се восхитуваа и Го славеа Бога, велејќи: „Никогаш вакво чудо не сме виделе!”
***********************************
Големиот и светол проповедник на Светлината, Изворот на светлината сега навистина го води кон незаодната Светлина.
Овој син на божествената и незаодна светлина, навистина вистински Божји човек и чудесен слуга и служител на божествените (тајни), потекнуваше од Азија, од пресветли и славни родители кои се трудеа да го украсат своето дете со наука и добродетели, не само надворешниот и сетилен човек, туку уште повеќе внатрешниот, оној што не се гледа. Бидејќи го загуби својот татко уште на најрана возраст, неговата мајка, и него и неговите браќа и сестри, ги хранеше и упатуваше во законот Божји и во свештените писанија, а ги испраќаше и при учители да ја учат и надворешната мудрост. Со живоста на неговата природа тој ја помеша и ревноста кон учењето, за кусо време ја придоби рационалната мудрост така што, кога имаше дваесет години, бидејќи земните работи ги сметаше за полажливи од сонот, тој се потруди да се искачи кон причината и изворот на секоја мудрост, односно кон Бога, и целосно да Му се посвети преку еден посовршен живот. Затоа тој ѝ ја откри на мајка си својата набожна намера и големата љубов кон Својот Бог и разгорената желба за Бога. Тој открил дека и таа веќе подолго време ги има истите чувства и дека се радувала на тоа од истите причини како него.
Веднаш потоа мајката ги собра своите деца околу себе, радосно велејќи: „Еве ме мене и децата мои што ми ги даде Бог”. Таа ги испита нивните мисли што се однесува на доброто и им ја откри намерата на големиот Григориј. А тој, откако им упати поучни зборови, успеа, за помалку време отколку што е потребно, да ги убеди и да поттикне и кај нив слична љубов како неговата да го следат во неговото бегство од животот во светов. Тогаш тој го раздели своето богатство на бедните, според Евангелието, доброволно се одрече од царските привилегии и почести, за да Го следи Христа. Својата мајка и сестри ги смести во еден женски манастир, а браќата ги зеде со себе и отиде на Гората Атонска. Меѓутоа, на браќата им советува да одат во различни манастири, бидејќи не беше можно да живеат достоен живот за Бога останувајќи заедно едни со други. Самиот тој се покори на еден чудесен човек, по име Никодим, кој живееше во безмолвие предавајќи Му се на единствениот Бог. Кај него се научи на секоја заповед, на секоја добродетел, на смирение на душата. По неговото заминување при Господа, откако во текот на едно тајно откровение се увери во застапништвото на Сечистата Богородица и во нејзината непобедлива помош, тој помина неколку години во Големата Лавра. Потоа, со зголемена ревност и со еден позрел дух, од љубов кон безмолвието, тој замина од Лаврата и се повлече во осамеништво. Зголемувајќи ја својата љубов и сакајќи да биде секогаш со Бога, тој се предаде на најстроги подвизи. Воздржувајќи ги целосно своите чувства преку истрајна молитва, откако својот ум го издигна кон Бога, се посвети на непрестајна молитва и на божествени созерцанија, и уредувајќи го својот живот на најдобар начин, со Божја помош ги победи демонските напади; со сеноќни стоења и со реки од солзи, стана избран сад на даровите на Духот Божји и имаше чести боговиденија. И, чудна работа, дури и кога премина во Солун поради отоманските напади, и кога отиде во скитот во Верија и, по потреба да посетува еден или друг град, понекогаш и со некој граѓанин разговараше, дури ни тогаш не ја напушти точноста со која тој го водеше начинот на својот живот.
Откако тој за малку години ги очисти совршено и телото и душата, на повик Божји тој ја прими големата благодат на свештенството, и како нетелесен или, така да се рече, како да беше надвор од себе, тој ги служеше божествените тајни, гледајќи само да ги допре душите на оние што го гледаа. Тој беше навистина голем, и секој што живееше според Бога во него препознаваше носител на Духот. Дури и на оние што гледаа надворешно, тој им изгледаше како да има моќ против демоните, способен да ги избави оние што беа подложени на нивните стапици и лукавства, да родат плодови дрвја неродни, да предвиди иднина, а беше украсен и со други дарови и плодови на Божествениот Дух. Бидејќи, ако практикувањето на добродетелите е во наша власт, не ни е туѓо ни паѓањето во искушенија; без нив нема ни усовршување, ниту покажување на верата во Бога (бидејќи само желбата и практиката на доброто го прават човекот совршен, кој живее по Бога).
Дека овој голем светител среќавал чести и бројни искушенија, треба да прифатиме, и на тој начин ни се покажува навистина совршен. А оние работи, кој ум може да ги сфати, кој збор може да ги изрази овие дотогаш нечуени сплетки ковани од лутиот непријател, поткажувањата и клеветите на новите непријатели на Бога против него, борбите што мораше да ги води за вистинската вера во текот на дваесет и трите години, кога тој од страна на неговите непријатели претрпе најразлични маки и неволи? Бидејќи италијанскиот ѕвер, калабриецот Варлаам, кој се потпираше на надворешната (земна) мудрост и, во суетата на своите сопствени помисли, мислејќи дека знае сè, започна една ужасна кавга против Црквата Христова и против нашата благочестива вера и против оние што цврсто се придржуваа за неа. Тој безумно тврдеше дека општата благодат на Отецот и Синот и Светиот Дух и светлината на идниот век, онаа во која праведниците ќе светат како сонце и којашто и Христос однапред ја покажа кога засветли на Гората (Тавор), најпосле и сите сили и енергии на Триипостасното божество, и сè она што на некој начин се разликува од суштината Божја, се создадена твар. Што се однесува, пак, до оние кои, сообразно со вистинската вера, оваа божествена светлина ја сметаат за несоздадена, како и секоја сила и енергија која излегува од Бога, со помошта на долги говори и расправи, сметајќи дека ова не припаѓа на ниту едно ново природно својство на Бога, тој ги именуваше двобошци и многубошци, како што тоа го правеа, кога зборуваа за нас, Евреите, како и Савелиј и Ариј.
Поради ова, божествениот Григориј, како пресветол застапник и поборник за верата, и како оној што пред сите се бореше за неа во првиот ред, беше наклеветен и, испратен од Црквата, тој пристигна во Константиновиот град. Тогаш набожниот цар Андроник IV Палеолог, како заштитник на верата, свика свештен собор. На него беше присутен и Варлаам кој ги изложи своите заблудени мислења и обвинувања против приврзаниците на православието. Но великиот Григориј, исполнет со Дух Свети и облечен во непобедливата сила одозгора, ја затвори оваа против Бога отворена уста и докрај го посрами и, со боговдахновени зборови и списи, во прав ги претвори трњето на неговите ереси. Не можејќи да го поднесе поразот, овој противник на набожноста побегна кај Латините, откаде што и дојде. Веднаш потоа, на соборот, Григориј го изобличи и оној што се именуваше „Поликиндин”, што значи: „оној што претставува мноштво опасности” (игра на зборови за Акиндин, чие име значи „без опасности”) и неговите списи ги мина како низ сито со своите побивачки говори. Но оние што беа заразени од таа болест, не престанаа така лесно да се борат против Црквата Христова. Соборот, а и самиот цар, им се спротивставија со голема сила. Григориј, потврден со Божја волја пред сите, се искачи на архиепископскиот престол и стана пастир на светата Црква во Солун. За православната вера, храбро и трпеливо, тој поднесе уште побројни подвизи од претходните. Бидејќи лукавите наследници на Акиндин и Варлаам, кои колку што беа бројни толку се покажаа и неподносливи, нивните постапки како на диви ѕверови, нивните мислења и нивните списи, и тоа не само еднаш или двапати или трипати, туку и многу пати, не само за времето на еден цар или патријарх, туку и за времето на три последователни скиптри, и исто толку патријарси, и во текот на собори кои е тешко да се набројат, со помошта на говори и боговдахновени списи, тој им се спротивстави на многу начини и, најпосле, ги победи. Некои останаа непоправливи, не сметајќи го за ништо горниот суд, и така продолжија. Сè уште има остатоци од ереси кои бесрамно се креваат против светите што ги победија, да не зборувам и за дрскиот род јудејски кој и до сега има непријателство против Христа. Ете, накратко, вакви се и толку се бројни победите на великиот Григориј против нечестивите.
Бог, на неискажливи начини, го испраќа за учител и на исток: како старешина, го испраќа од Солун во Константиновиот град да ги смири разните цареви. Земан е и од Агарените и држен цела година, страдалнички одејќи од место во место и од град во град и смело проповедајќи го Хрисовото Евангелие: едни утврдувајќи ги и советувајќи ги, згора и молејќи ги да останат во верата оние што се колебаа, и кои имаа некои недоразбирања и барања во врска со она што им беше предлагано, богомудро утврдувајќи ги, а на некои им даваше и исцеленија. Не пропушташе многупати да зборува и на други неверни, како и на покајани христијани кои отпаднале и пристапиле кон другите и со себе ги влечеле и нашите за промислата Божја во врска со воплотувањето на Господа нашиот Бог и за почитувањето на чесниот крст и на светите икони. Зборуваше и за Мухамеда и за многу од нив предложени барања, при што, едни му се восхитуваа, а други покажуваа непријателство и креваа раце против него, дури и маченички ќе завршеше ако по Божја промисла не беше поштеден. Така великиот (Григориј) беше ослободен од христољубивите и бескрвниот маченик пак се врати при своето стадо. Покрај другите бројни и големи дарови и првенства што ги имаше, тој се украси и со раните Христови и, по примерот на Павле, беше многупати во немаштија.
Да покажеме и некои од неговите особини: на прво место кроткоста и смирението (но не кога станува збор за Бога и за Божјата наука, бидејќи за нив беше и поборник), незлобивост и непомнење зло, ревност во правењето добро според силите, трпеливост и великодушност во однос на неволјите што наидуваа, воздржување од телесни сласти и лажна слава, помагање на бедните; имаше до крај благодатно трпение и безмолвие, страдалнички борејќи се против страстите и демоните. Така и еретиците ги изгони далеку од Црквата Христова, и православната вера со зборови и списанија ја разјасни и со нив, како со печат, сето Божествено писмо го запечати, живеејќи по примерот на многу светии.
Откако своето стадо апостолски и богоугодно го водеше тринаесет години, и со своите поуки нивните нарави ги подобри, кон небесните огради се упати, и стана, така да се рече, општ добротвор на сите православни, живи и идни, тој премина кон другиот живот, откако поживеа сè на сè шеесет и три години. Својот дух го предаде во рацете на Бога, а своето тело – го остави на своето стадо просветлено и прославено, како света реликвија, сочувано во Солун, за да светли таму и да биде прославено како скапоцена ризница и наследство, бидејќи Христос, преку чудеса, на верните кои секојдневно приоѓаат, им дава исцеленија од секоја болест. За тоа историјата не малку ни раскажува.
Преку неговите молитви, Боже, смилувај се и на нас. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-vo-nedelata-na-sv-grigorij-palama
*****************************************
Многу книги за православието детално ја прераскажуваат црковната историја. Не толку [книги] ја раскажуваат скорешната историја на православието или православната мисла. Многумина не сфаќаат до кој степен православното богословие било заробено од западните влијанија и угнетено од туркократијата (Турската Империја) сè до 20-от век. Дури и во Русија, богословието било подредено под растечкото западно влијание од различни насоки, честопати под покровителство на различни цареви. Се работи за еден тежок период од православната историја.
Сепак, дваесеттиот век, макар тежок и крвав, столетие на православни маченици – е и столетие во кое православието се ослободило од различните поробителни јареми под кои било ставено. Резултатот од оваа слобода е воскресението на паламитското богословие – односно, православно богословие во неговото величие и потполност – животот и делата на св. Григориј Палама, за кого си спомнуваме секоја година во Втората недела од Великиот пост.
Имињата поврзани со ова воскресение се како прирачник за православното богословие од 20-от век. Владимир Лоски, о. Георгиј Флоровски, о. Џон Мејендорф, о. Јован Романидес, Христо Јанарас, Димитриј Станилое, митр. Калист Вер, и во опитот и учењата кои се раѓаат од него, св. Силуан Атонски, старец Софориј Сахаров, архим. Захариј, и многу други. На многу начини, мнозинството теолози денес работаат во рамките на некаков модел на паламитски светоглед. Дваесеттиот век со право е наречен „паламитско столетие“ на православниот живот.
Местото на Исусовата молитва во православниот живот, целото сфаќање на божествените енергии и божествената суштина, опитот на Бога на најдлабоко ниво како корен и темел на сето богословие, сето тоа е белег на животот и делото на св. Григориј Палама.
Соодветно да го почитуваме, и да Му благодариме на Бога што живееме во време кога неговите дела повторно оживеаја за да можеме да ја познаеме полнотата на којашто тој нè поучувал.
Извор: http://agapi.mk/palamitsko-stoletie/
************************************
Втора недела од Великиот Пост
Православното учење за посниот подвиг со особена сила се открива во Втората недела на Великиот Пост, посветена на Св. Григориј Палама и неговото учење за благодатната сила којашто слегува одозгора и го озарува целиот човек, откривајќи му ги најтаинствените доживувања на неговиот дух. Оваа седмица и Недела е своевиден повик од Црквата кон Господа – Дарителот на Светлината – со кој таа проси благодатно просветлување за оние кои духовно се подвизуваат. Самото богослужение на оваа седмица и недела го повикува човекот да чекори по патот на смирението, и во скрушеност да Му се обрати на Бога за Он, просветлувајќи го неговото внатрешно битие, да ги исцели слабостите на неговата природа.
Славниот Солунски архиереј и пофалба на архиереите, Свети Григориј Палама, и самиот многу строго се подвизувал на Атон и го просветлил својот сопствен живот предавајќи се на умната молитва. Неговата остроумност била плод не само на познавањето на науките, туку и на неговиот благодатен живот во Христа. Со нивна помош тој го побил еретичкото учење на Варлаам, кој го отфрлал православното учење за несоздадената светлина и не ја допуштал можноста за достигнување на тоа озарување, како плод на молитвата, постот и другите духовни подвизи на самоодрекувањето. Имено, на Соборот свикан во 1341 година во Константинопол овој свет син на Божествената светлина го разобличил споменатиот еретик и го заштитил православното учење за несоздадената светлина, со која Господ засветил пред Своите ученици на Таворската гора.
Црковната служба во чест на Св. Григориј Палама и неговото житие ги составил Константинополскиот Патријарх Филотеј во XV век, а канонот е дело на Генадиј Схолариј (XV век).
Втората недела од постот не била отсекогаш посветена на Св. Григориј, туку претходно била во спомен на евангелската парабола која зборува за покајанието на блудниот син. Сведоштво за тоа постои во Ерусалимскиот Устав од VII век, како и во Синајскиот Канонар (X – XI), а додека, пак, во Уставот на великата Цариградска Црква (IX – X век), оваа недела била посветена на Св. Поликарп епископ Смирненски. Евергетидскиот Устав (XII век) нема некои особени спомени за оваа недела. Кај него за овој период од постот во богослужбите преовладуваат претежно воскресни песнопенија. Во денешната служба од словенскиот Триод првиот канон зборува за покајанието на блудниот син, како за стар спомен, а вториот канон, пак, го пофалува светлиот пример на Св. Григориј. Оваа специфичност не се забележува во грчкиот Триод.
*****************************
Споменот на големиот и светол проповедник на Светлината, светиот и преподобен отец наш, Григориј Палама, Светата Православна Црква свечено го одбележува и торжествено го празнува во Втората недела од Великиот пост, која е посветена токму на овој солунски чудотворец и голем проповедник на Божествената и незаодна светлина. Мајката Црква денес радосно пее во чест на овој чудесен служител на божествените тајни воспевајЌи го како: Божествената лира на Духот, трубата што јасно ги проповеда божествените тајни, солунскиот свештеноначалник, Богословскиот јазик, со песни да го прославиме.
Со река од солзи, св. Григориј го очистил своето срце, и постанал избран сад за даровите на Духот Божји, Кој исполнувајќи ја ризницата на неговата душа, го усовршил како вистински учител на богопознанието, на премудроста Божја и несоздадената Божја благодат.
Св. Григориј непоколебливо ги бранел догматите на православието, го посадил и умножил семето на верата; луто спротивставувајќи се на лажливите учења и ереси, ја отворил својата благодатна уста, за да ги исполни срцата на верните со пофалба за Бога и Божјата слава.
Славејќи го овој божествен и сечесен празник, во навечерието, а и на самиот ден, многуброен верен народ притекна во манастирот на Св. Георгиј во Рајчица, каде во рамките на конаците се наоѓа и параклис посветен на Тројцата светители: Св. Григориј Палама, Св. Нектариј Битолски и Св Јован Кукузел. Голема празнична вечерна служба беше отслужена во навечерието на празникот од игуменот на Бигорскиот манастир, архимандрит Партениј во сослужение на братството, додека на самиот празник беше отслужена Архиерејска Божествена Литургија со која чиноначалствуваше митрополитот г. Тимотеј, кој со пригодна беседа им се обраати на присутните верници:
Во денешното свето евангелие според Марко, ги слушнавме зборовите на Господа Исуса Христа пред да го илекува парализираниот: „Синко, ти се простуваат гревовите твои! Стани, земи си ја постелката своја и оди си дома!” (Мар.2,5 и 11) Преку овие зборови Господ ни покажува дека нашите гревови служат како причина за болестите, затоа е потребно најпрво да се отстрани причината, тогаш ќе исчезне и последицата од гревот – болеста.
За да разбереме какво погубно дејство произведува гревот или што му прави на целокупната човечка природа, потребно е да се знае што е тоа грев. Гревот прво е морален отров. Доаѓајќи во организмот, отровот предизвикува силно движење на крвта, се покачува температурата, настапуваат срашни исцрпувачки грчеви и смрт. Нешто слично се случува и со душата кога во неа ќе допрат духовните отрови, гревовните мисли. Во душата се случува силна вознемиреност на мислите, чувствата, желбите и стремежите така што целиот дух гори додека острастените движења на срцето не ја загушат совеста и не ја вовлечат душата во грев. Душата, пак која ќе отпадне од Бога, се лишува од благодатта и постанува мртва.
Какви средства и да употребиме против отровот, ако тој остане во организмот, смртта е неизбежна. Потребно е отровот да го извлечеме од оргнизмот. Така се случува и со затруената душа од гревот. Единствено средство за спас е извлекувањето на отровот од гревот преку тајната на исповедта. После исповедта, совеста заживува и преку опростување и помирување се повратува со нови сили и живот. Душата преку доаѓањето на Светиот Дух се осветува и повторно постанува подобна за живот и погодна за Бога.
Гревот, тоа е мрежа со која демонот нè лови во неговата волја: Кој прави грев од ѓаволот е, зашто ѓаволот греши од почетокот (1 Јов. 3,8). Со тоа срдство ги завладеал првите луѓе, а потоа и со целокупниот човечки род. Вплеткувајќи ја мрежата на гревот, ѓаволот ги држел во адските усти сите луѓе сè додека Големиот Рушител на синџирите гревовни, Господ Исус Христос, не се распнал на крстот и сè додека не им го открил патот на покајанието на сите кои Го љубат. Христос го победи ѓаволот и сите нас нè ослободи од него. Но, и покрај тоа, ние и по ослободувањето и големата победа, доброволно влегуваме во мражата на ѓаволот, задоволувајќи се со сладоста на гревот. Дали може да се ослободи птица која паднала во рацете на ловецот. Таа може да прави обиди да избега но, сепак е во мака. Така е и со огревовената душа. Може ли да се ослободи од власта на ѓаволот додека е во мрежата на лукавиот. Единствено среdство за спасение и за победа над гревот е покајанието. Преку него ги раскинуваме гревовните синџири и искрено се обраќаме кон Бога.
Гревот, тоа е кaрпа која нè одделува од Бога. Висината и недостапноста на таа карпа е подигната со гревовите на луѓето. Бог ја разрушил со својата смрт на крстот. А, ние, пак со нашите нови прегрешенија, повторно подигаме карпа и се лишуваме од општењето со Бога. Излез од таквата жалосна состојба се исповедта и причесната. Затоа се вели во Светото Писмо: „Ако ги исповедаме гревовите свои, Тој е верен и праведен за да ни ги прости гревовите и да нè очисти од секаква неправда” (1. Јов. 1,9)
Само по себе, се разбира, дека вистинското исповедание на гревовите сме должни да го направиме целосно и совршено искрено. Исповедувањето на гревовите, без силна и цврста увереност да ги оставиме, тоа е еднакво како да Му велиме на Бога: Го слушаме Твојот глас и признаваме дека сме грешни, но остануваме уште во ѓаволските мрежи и не сакаме од нив да се оделиме.
Небесниот Самарјанин, Господ Исус Христос, го лекува и го крева секој грешник кој се кае со солзи на покајание. Животворната крв Христова живот дава само тогаш кога кон исповедта се пристапува со покајание. И кога не водиме спор со праведниот Судија, Бог, туку бараме милост и молиме за простување од Милостивиот Бог и Судија.
Затоа, драги христијани, кога се исповедаме да пристапуваме кон Бога искрено и да не ги криеме нашите престапи и гревови, ако сакаме опростување од Бога.
Како што знаеме, денеска светата Православна Црква го прославува свети Григориј Палама. Црквата во втората недела од Великиот пост го истакнува овој Божји угодник за да можеме од неговиот живот и од неговите дела да се поучиме. Како што знеме од историјата на Црквата, свети Григориј Палама водел тешка интелектуална теолошка борба со калабрискиот монах Варлаам. Нивната расправија била околу учењето за несоздадента светлина за која се застапувал свети Григориј Палама. Неговото учење, светата Црква, на своите Помесни собори, го прифатила како вистинско правилно исповедание. Но, додека се изборил за вистинитоста на православното учење, овој Божји угодник претрпел многу искушенија и многу страдања. Но, сепак, својот крај го завршува како голем подвижник и исповедник на догматите на светата Православна црква. Затоа и светата Црква го прославува како правило на верата и учител на вистината. Да се обратиме со искрена молитва кон свети Григориј Палама, тој да биде наш молитвеник и заштитник пред величието на семоќниот Бог, за да ни подари искрена молитва и исповед, за да го оттргнеме гревовниот отров подостоинствено и постојано да бидеме со Бога. Нека е слава и благодарност на Триединиот Бог, сега и во сите векови. Амин.”
************************************
Св. Григориј Палама – Непобедливиот поборник за Православието
Овој богомудар маж бил роден во Константинопол во 1296 година во благочестиво семејство, во непосредна блискост со дворот на царот Андроник. Останал без татко на седум годишна возраст. Откако завршил византиско образование, преку кое се стекнал со голема мудрост, успеал да ги убеди својата мајка и своите двајца браќа и две сестри да заминат заедно со него во манастир. Св. Григориј најпрвин отишол на Света Гора во Големата Лавра, а еден период бил и пустиножител во скитот Глосна. Откако започнале нападите од Турците, многумина монаси го напуштиле Атос засолнувајќи се на разни места. Меѓу нив бил и св. Григориј заедно со уште неколку монаси. Тие се засолнале во околината на Солун, предавајќи се сосема на молитвата. Но, многумина погрешно го протолкувале нивниот начин на живот. Еден од нив бил Варлаам Калабриски. Тој ги обвинувал дека се богомили односно месалијани. Имено месалијаните учеле дека крштението како и останатите Свети Тајни не се задолжителни, и дека доволно е само харизматичното лидерство – нешто што е спротивно на учењето и пастирската служба во Црквата. Подоцна св. Григориј се покажал како силен поборник против заблудите на неговиот противник Варлаам, кој во секој исихастички, молитвен акт согледувал масалијанизам.
Кога наполнил 30 години, Палама примил свештенички чин и нешто подоцна повторно заминал на Атос, во ќелијата на Св. Сава. Тука се предал на исихастичкиот подвиг, соединувајќи се со Бога и духовно хранејки се со Него. Токму неговиот живот, кој бил преисполнет со благодатта од Св. Дух, е вистинската причина што св. Григориј неуморно се борел против луѓето со еретички умови, докажувајќи им дека философијата и интелектуалноста не се единствениот пат да се стигне до најголемата цел во човековиот живот – просветлувањето со Таворската светлина – и дека таа е достапна на сите, а не само на елитата.
Расправата меѓу св. Григориј и Варлаам започнала во оној момент кога двајцата биле повикани да се соочат со догматскиот проблем „Филиокве“. Варлаам сметал дека проблемот може да се реши по дијалектички пат, врз основа на библиски искази. Палама кон решавање на проблемот тргнувал од духовна страна, од вистинското христијанско искуство, помогнато од философијата и дијалектиката.
Но, како што ниту една голема личност не поминува без искушенија, така и Палама од своите противници бил затворен, а неговото учење – осудено. Подоцна во неговите дела се потврдила вистината, при што бил ослободен и хиротонисан за архиепископ Солунски.
Св. Григориј богомудро ја бранел вистината и отфрлајќи го влијанието на месалијаните го потврдил заедништвото со Самиот Бог, а не само благодатта. Противникот Варлаам погрешно учел дека крајната цел на молитвата и умственото набљудување е духот да се ослободи од материјата, искривувајќи го Светото Предание на Светите Отци на Црквата, кои пишувале за целосно преобразениот човек преку чинот на молитвата. Духот, Кој што осветува, го осветува целиот човек и ја оживотворува душата, преобразувајќи го и телото. Човекот не е целосен доколку не е во заедништво со Бога. Да се биде обожен значи да се биде со Христа, да се заедничари со Него во Црквата Негова, особено на Литургиското Собрание, каде што ние Го примаме целиот Христос.
Расправата меѓу св. Григориј и Варлаам завршила со потпишување на манифест во корист на вистината, најпрвин од страна на Светогорското монаштво, а потоа и од страна на Соборот во Константинопол во 1341 год. Св. Григориј се упокоил 1359 г., а во 1368 со одлука на Синодот на Константинопол бил канонизиран за светител.
Приврзаниците на Варлаам тврделе дека монасите би требало да имаат познавање од областа на философијата, оти во спротивен случај тие не би биле компетентни да зборуваат за Бога и со Бога да се соединат. За противниците критериум бил интелектуалниот дар, кого го нарекувале духовен дар, како и познавањето на тајните на природата. Кај нив просто постоела добра конструкција на зборови. Но, Палама ставајќи се во одбрана на монаштвото, покажува дека човекот кој полага надеж во Бога, кој е ослободен од секакви грижи, природно ја поттикнува својата душа да ги набљудува Божјите созданија и треперејќи од восхит, тој го продлабочува своето разбирање. Друг пат за разбирање на Божествените нешта не постои. Интелегенцијата е дар што секој може да го стекне со вежбање во мудроста т.е. со учење, а тој дар е добар, тогаш кога човекот знае да го искористи внимателно и да го стави во служба на Бога. Тоа е нешто како мед и пелин, и притоа секогаш треба да се внимава, кога се одвојува медот да не се земе и од пелинот. Од таква невнимателност потекнале сите ереси. Арогантноста на философијата нема ништо заедничко со понизноста, затоа гордоста треба да се совлада и секогаш оној кој сака за Бога да слови и со Бога да заедничари, треба да се подвизува и да се моли.
Противниците зборувале дека просветлувањето на Тавор и слегувањето на Светиот Дух врз апостолите е умствено набљудување и дека е јасно достапно на сетилата. Палама во својот одговор зборува за неможноста на познанието на Бога во целост, односно во Неговата суштина. Бог е над секое име и над секој збор употребен за Негово опишување. Кога светиите биле просветлени од божествената светлина, тоа значи дека најнапред кај нив постоела еден вид умствена аскеза. Гледањето на Светлината е неискажливо искуство, обожување кое се јавува со помош на Божјата благодат, откако од умот, преку молитвата, ќе бидат отстранети сите негативни активности што се наталожиле во него. Тогаш Духот Божји е во нив и тоа не е умствена активност, туку е резултат на чистата молитва, која се извршува во чистотата на срцето, каде Совршено Чистиот се населува. Така умот се издига над молитвата и таму таа престанува. А граница не постои, бидејќи се согледува Безграничниот. Тогаш човекот знае дека Бог е Дарителот на таа светлина и дека во споредба со Него тој е капка снег, со која знаеме што ќе се случи, доколку ја изложиме на сонце.
Варлаам велел дека таа светлина била символ Божји. Но какво е ова размислување? Ако на небесата постојат символи, знаци, примери, загатки, тогаш ние сме се излажале и залудно се надеваме во ветувањето дадено од Бога дека ќе ја стекнеме вистинската божественост, а не гледаме ниту дел од таа божественост. Дали е можно таа светлина на идниот век да ја наречеме само символ? Сигурно не, сé додека ја бараме таа светлина. Светиите нé потсетуваат дека Бог не е достапен на сетилата и дека духовното познание е дар од Светиот Дух. Тоа познание го имаат оние кои се целосно Божји и кои Го знаат Бога. Тие ја согледуваат Светлината, бидејќи самите се светлина. Сé што гледаат е светлина, а таа светлина е различна од секоја друга светлина.
Но, тоа не е природна состојба, бидејќи не би можело да се разбере како човекот е повикан да излезе од самиот себе, да се надмине себеси и својата природа за да се соедини со Бога. Тоа е карактеристично само за светиите, кои се родени од Бога и кои се дух роден од Светиот Дух. Христос не ќе имаше потреба да дојде, доколку обожувањето беше природно, оти тоа едноставно ќе му беше достапно на секој народ, дури и пред Неговото доаѓање. Тогаш и ангелите и сите луѓе ќе беа повеќе или помалку богови.
Варлаам користел и текстови од Светите Отци, но испревртено ги толкувал.Така на пр. тој велел дека само со посредство на ангел човекот може да Го сретне Бога, бидејќи како што вели Псевдо Дионисиј Ареопагит ние сме подредени на ангелската хиерархија. Но, св. Григориј, спомнувајќи си за Мојсеевото видение на Синајската гора, вели дека тој таму не бил посетен од ангел, туку од Самиот Син Божји… „Јас сум Бог на Авраама, Исака и Јакова“. Синот Божји слезе на земјата и стана човек, за да му се јави на човекот и да зборува со него без посредник. Св. Григориј заклучува дека обожувањето е дар поради телесниот, душевниот и духовниот напор на личноста задоена со стремеж кон Бога. Бог таквите ги препознава и им се открива во најбожествената светлина, во најбожествената благодат на Духот и се соединува со нив. Тој ќе рече: „Во Својата неизмерна љубов кон човекот, Синот Божји не само што ја соединил Својата Божествена Ипостас со нашата природа, примајќи го душевното тело и разумната душа, јавувајќи се на земјата и живеејќи со нас, туку, о какво неизмерно и прекрасно чудо! Он се соединува исто така и со човечките ипостаси, опфаќајќи го со Себе секој верен, преку причестувањето со Неговото Свето Тело. Така и со нас Он постанува едно тело, нé прави да бидеме храм на целото божество, бидејќи во Самото Тело Христово ’живее сета полнота на Божеството‘( Кол. 2, 9)“.
Нека премилостивиот Бог, по молитвите на ова големо светило, ги испрати Своите благодатни сили, за да нè поткрепи на патот кон присоединување со Него, кон очистување на нашите души, та така преобразени, достојно да се поклониме на Неговите страдања, примајќи ја на крај и невечерната светлина на Неговото Воскресение. Амин.
*************************************
„Благодат врз благодат“ на празникот на проповедникот на благодатта
14/27 март 2016 лето Господово, во Рајчица
Втора недела на Чесниот Пост. Недела на Св. Григориј Палама
Кога би било потребно да се опише со еден збор сето она надворешно и внатрешно искуство што го доживува душата на патникот во четириесетдневното посно патешествие – тој збор, се разбира, би бил борба. Борба против гревот, против страстите, против злото во себеси, против егоизмот, против светот и неговата лажна привлечност…, и најпосле, борба за славата Божја, за величието Божјо, за убавината Божја, за вистинското Божјо призвание на човекот – тој да стане сопричесник на Божјата благодат, да се обожи. Таа борба од космички карактер наоѓа свој одраз во секое, макар и најмало делче од Светата Четириесетница, но особен триумфален сјај добива во неделните денови. Така, во Првата недела на Чесниот Пост ја видовме борбата на светиите за чистотата на православната вера и нејзиното спасително богословие, како и торжеството од победата на вистината. Оваа Втора недела, пак, би можеле да ја наречеме продолжение на тоа торжество, бидејќи во неа го славиме споменот на уште еден голем борец за Православната вера, слаткогласната труба на благодатта – Св. Григориј Палама. Тоа е великиот тајник на Светата Троица, кој со живот и дело докажа дека благодатта е енергија Божествена, несоздадена, обожувачка, и дека преку неа смртниот човек може да се уподоби на бесмртниот Бог и да стане учесник во нетварната Божја светлина. Во ова учење, засновано на опитот на сите светии од Црквата Христова, се содржи нашата најголема радост. Зашто нам, на православните Христијани, ни се дава можност преку стекнување на Божјата благодат да станеме богоносци, да станеме причесници на Божествениот живот и Божествената природа. Ни се открива дека тоа е конечната цел на нашиот живот, дека тоа е нашиот вистински призив.
И затоа споменот на Божествениот Григориј Палама е со нетрпение очекуван од бигорските монаси и рајчичките монахињи; затоа е тој толку радосно празнуван од нашата монашка заедница; затоа нашиот Старец, Архимандрит Партениј, со толкава почит го прегрнува во своето срце учењето овој боговдахновен учител, така што параклисот во Рајчица му го посвети токму нему, и на неговите двајца светогорски собраќа и небесни сожители – Св. Јован Кукузел и Св. Нектариј Битолски. И ете, овој параклис вчера и денес повторно беше сведок на едно големо торжество, на една духовнa радост, на еден прекрасен молитвен собир. Овој мал храм наеднаш стана пространо небо, каде со умилителните гласови на псалтите се испиша прекрасна пофалба кон проповедникот на благодатта. А тој одново го осведочи своето силно присуство, принесувајќи им од Бога двојна благодат на сите верни што во голем број притекнаа да се напојат од овој непресушен извор. Сепак оваа благодат најизобилно се излеа врз нашиот долгогодишен пријател и духовно чедо на нашиот Старец, Павел Крцоски од Охрид, кога преку раката на многупочитуваниот Митрополит Дебарско-кичевски, г. Тимотеј, беше ракоположен во свештенички чин, на голема радост на сите нас! „Божествената благодат која постојано ги лекува слабостите и ги потполнува недостатоците“ (од чинот на ракополагање), произведе уште еден служител и молитвеник пред престолот Божји за целиот наш народ.
Потоа Господ Христос, Дарителот на благодатта, што така јасно ја проповедаше Неговиот славен ученик, откако ги преисполни со радост нашите души, приготви и дополнителна радост за најмладите, кои од раката на нашиот Старец примија благословен дар – прекрасно украсени пасхални свеќи со играчка.
А нашиот возљубен Архиереј со своето пригодно слово потсети уште еднаш на величието на Св. Григориј Палама, а му даде и прекрасни архипастирски честитки и совети на новоракоположениот свештеник Павле:
„Во името на Отецот и Синот и Св. Дух.
Драги браќа и сестри,
Во втората недела од Велигденскиот пост, во неделата којашто е посветена на св. Григориј Палама, светата Црква го чита евангелието за добриот пастир. Во евангелието, прочитано на светата Литургија, Самиот Господ Исус Христос за Себе вели: „Јас сум вратата: кој ќе влезе преку Мене, ќе се спаси; и ќе влезе и ќе излезе и пасиште ќе најде“ (Јн. 10, 9). Понатаму, пак, вели: „Јас сум добриот Пастир; добриот пастир си ја полага душата своја за овците“ (Јн. 10, 11).
Нашиот Спасител, поучувајќи ги Своите следбеници, честопати земал примери од секојдневниот живот. Примери преку кои, апостолите и останатиот народ кој Го слушал, можеле полесно да ја разберат Неговата наука и поуката што ја упатувал кон нив.
Палестина е сиромашна земја и таму луѓето чувале стада во мал број. Но, се случувало, особено вечерно време, да соберат неколку стада и да ги затворат во едно трло, или, пак, во некоја природна пештера, со што би ги заштитиле од дивеч и од разни крадци. Така Господ Христос го претставува царството Божјо. Односно, како едно трло, или една пештера, во која се влегува преку една врата. Таа врата е Самиот Господ Исус Христос. Таа врата е Неговата наука, Неговата љубов и Неговиот придонес за севкупниот човечки род остварен преку Неговата искупителна крстна жртва. Жртва преку која ги отвора рајските порти помирувајќи го човечкиот род со Бога и овозможувајќи му повторно да се врати во рајската наслада и во прегратките на својот Отец, Создател и Промислител.
Добриот пастир се споредува со оној пастир кој ги напасува своите овци и се грижи за нив. А овците, пак, го познаваат по гласот негов и одат по него. Така, наутро, кога разните пастири ќе ги повикаат своите овци, тие повторно се делат и го следат својот пастир. Го следат пастирот кој ќе ги напасе и ќе ги напои во текот на денот. Тука, овците се преставени како словесно стадо, односно народот Божји – овоземната Црква. Господ Христос на друго место вели: „Јас сум Алфа и Омега, почетокот и крајот“ (Откр. 1, 8). Со други зборови, сака да ни каже дека сè што постои и сè што знаеме и можеме да знаеме, за видливиот и невидливиот свет, сето ќе го сознаеме само преку Него и во Него. Затоа, Он е добриот пастир Кој се жртвува за своето стадо. Додека, пак, под наемници, претставени се лажните учители кои не се грижат за својата паства, туку само за себе. Кога ќе наидат на опасности, ги оставаат луѓето на милост и немилост и бараат начин и пат да ја спасат својата сопствена кожа. Под крадец, тука е претставен ѓаволот кој со сите сили се обидува луѓето да ги навлече на зло, на пропаст и на погубување на нивната душа.
Во историјата на светата Православна црква, имаме учители, просветители и пастири, кои, со својот труд и со своето делување, се грижеле за спасението и утврдувањето во верата на стадото Христово. Еден од таквите, кој дал огромен прилог во зачувувањето на правата, вистинската вера е св. Григориј Палама. Овој Божји пастир, иако по потекло од благородничко семејство, израснат на византискиот двор, сепак, верата и монашкиот позив, му биле попривлечни од целата помпа на императорскиот двор. Напуштајќи го Цариград, оди на Света Гора каде што прима монашки завет, се подвизува и се усовршува во монашките светогорски подвизи. Во тоа време ќе се појави еден лажен учител Варлаам од Калабрија, Јужна Италија. Тој погрешно ќе учи и со омаловажување ќе пишува кон светогорската доктрина за можноста да се согледа Таворската светлина. Тогаш, св. Григориј, ќе се вклучи во одбрана на вистината и на правилното учење. Ќе напише повеќе трудови разобличувајќи го погрешното учење на овој лажен учител. Потоа, ќе биде избран за епископ на градот Солун и како добар пастир, уште повеќе ќе се потруди и ќе придонесе за зацврстувањето на православната вера меѓу својата паства. Преку неговите пишани дела, ќе даде голем прилог во богословската мисла на севкупната православна екумена. Св. Григориј Палама многу јасно прави разлика кој може да ја согледа таа преображенска светлина. Неа не може да ја согледа секој. Не може да ја согледа секој што се нарекува православен христијанин, ниту, пак, секој епископ или клирик. Но, таа можност ја имаат само одредени просветлени и облагодатени личности, кои, со својот живот, се издигнале на многу повисоко духовно скалило. Па, така, имаат спечалено милост Божја, да можат со нивните телесни очи, да ја согледаат таа нетварна светлина.
И ние денеска, прославувајќи го овој голем Божји угодник, да се обратиме со искрена молитва кон него. Да ја поткрепи нашата вера, па и ние да можеме да ја живееме поисправно и подостоинствено. Да Го сведочиме Господа Христа во нашиот живот со добри дела. Така живеејќи и постапувајќи, да измолиме милост Божја. Па да ни ги просветли и осветли нашите умови и срца и да се покажеме пред Христа како Негови верни слуги, спечалувајќи вечен и блажен живот, сега и во сета вечност.
Ја користам оваа прилика, на новоракоположениот свештеник Павел Крцоски, да му го честитаме ракополагањето во свештенички чин и да му посакаме да се угледа на добрите пастири на светата Црква и со љубов да го пасе своето идно поверено стадо. Нека го носи свештеничкиот чин за прослава Божја, за украс на МПЦ и за спасение на неговата душа“.
*************************************
Аудио библиотека: Поука за втората недела од Великиот Пост
КОЕ: http://koe.mk/audio-biblioteka-pouka-1/
****************************************
„Синко, ти се простуваат гревовите твои!“
(Марко 2: 5)
ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!
Современиот христијански свет веќе ја загубил совеста и чувството за грев. Во денешново материјалстичко – нихилистичко време малкумина останаа кои умеат правилно и реално да ги оценат своите лични постапки, активности и желби од гледна точка на праведност или гревовност. Сите ние како да навикнавме себе си да се нарекуваме „грешници“, но не во смисла на смирено сознавање на своето недостоинство пред Бога, туку во смисла дека ние не сме „свети“, па според тоа не можеме да се наречеме праведни. Ужасот на гревот, во целата своја негативна безобразност и сатанска лукавост, ретко се покажува пред нашиот духовен видик. Тој видик постојано како да е замаглен од животните соблазни, па како резултат на тоа веќе е заталкан по суетите од овој свет.
Спротивно на ова, во православната христијанска свест навистина се ужасни и гнасни и тие наши „мали“ гревови, како што ние честопати умееме да ги наречеме, кои постанале наши постојани сопатници во секојдневниот живот. Но, токму тие „безначајни“ гревови претставуваат конкретно нарушување на евангелските заповеди и предизвикуваат дисхармонија во нашиот духовен живот, а во исто време се и причина за појава на конкретни гревови, кои веќе го разоруваат ткивото на нашето битие.
Денешниот евангелски расказ ни говори за тоа, како четворица носеле еден фатен пред Христа Господа, со една и единствена цел – нивниот пријател да постане здрав. Евангелието ни сведочи дека од премногу народ тие не можеле да се приближат до Христа, па затоа одлучиле да го пробијат покривот од куќата, па да ја спуштат постелата во собата, каде што бил Христос. Спасителот ја видел нивната вера, зашто четворицата во ниту еден момент не помислиле: „Ајде, да ја одложиме средбата со Спасителот за друг пат“, туку биле упорни во своето настојување, па таа нивна упорност донесла и плод. Господ Исус Христос, откако го видел сето ова, од Својата премудра уста ги кажал само зборовите: „Синко, ти се простуваат гревовите твои!“, па фатениот веднаш станал, ја зел својата постела, се појавил пред сите заради сведоштво за чудото кое се случило и здрав си заминал дома.
По ова величенствено чудо, многумина од присутните во себе помислиле: „Кој друг може да простува гревови, освен единиот Бог?“. Овие нивни мисли, Спасителот ги искористил за да ја објасни самата суштина на гревот, па затоа и јавно го поставил прашањето: „Што е полесно да му кажам на фатениот: ти се простуваат гревовите или да речам: дигни се, земи ја постелата своја и оди?“. На ова прашање, нормално, како и на многу други, присутните искушувачи немале одговор, зашто тие и не ја знаеле вистинската природа на гревот.
Светиот апостол Јован дефинирал дека Бог е љубов. Тоа е најточната и најпрецизна дефиниција со која наједноставно можеме да го објаснеме Божјото постоење. Оној, кој пребива во Бога заради љубов и врз себе го носи јаремот на моралниот закон, на оној закон, кој се раѓа од љубовта, живее исполнет со љубов и пребива во царството на љубовта. Заради тоа, гревот против моралниот закон не претставува само формално нарушување на вишата волја, туку е директен грев против љубовта. Според тоа, да се греши значи да се „нажали“ Светиот Дух, како и што се изразуваме во молитвите пред светото Причестување.
Адам кога згрешил, најпрво што направил, се обидел да се скрие од Божјото лице, зашто почувствувал дека ги раскинал врските на љубовта помеѓу него и својот Творец, па затоа чувствувал и срам да се појави пред очите на божествената Правда. Возљубениот син од евангелската парабола, кој не ја исполнил волјата на својот татко, не се исплашил толку многу од самото неисполнување, туку се исплашил, зашто постанал свесен дека згрешил против сојузот на љубовта, се свестил дека внесол неискреност и лага во тој сојуз и дека ги осквернил чистите и искрени односи. Оттука произлегува и слепата наивност на современите христијани, кои се обидуваат да ги вклопат служењето на Бога и служењето на сопствените телесни и страсни потреби, па постојано си нагласуваат дека Господ е добар, сè ќе ни прости, дека грев е да се убие, а сè друго се мали гревови за кои не треба да се обеспокојуваме!
Едно да запаметиме: Бог е Бог – Ревнител. Он честопати нè испитува, честопати ја испробува нашата издржливост, честопати нè става меѓу чеканот и наковалната, сè со една цел – да ја испита силата на нашата љубов. Но, Он никогаш нема да ни се открие, ако ние и понатаму рамнодушно се обидуваме да Му служиме со своето ладно и бесчувствително срце и безмилосна душа. Тоа значи дека треба да се чуваме од гревот како од најопасно зло, зашто гревот е осквернување на светињата и прогонување на Бога од човечките души. Дури сега можеме да сфатиме како успеал Христос да го излечи тешко фатениот. Единствено преку простувањето на неговите гревови, кои толку многу го понижиле неговото човечко достоинство, та дури го врзале и за постела, па веќе не постоел жив човек на светот, кој би бил во состојба да го излечи, а камоли и гревовите да му ги прости, освен единствениот семожен Бог. Токму и вистинската терапија започнува со простувањето на гревовите. За жал, денешната медицина напразно се труди во борбата со тешките заразни болести кои му се закануваат на човештвото со уништување. Вистинскиот лек и вистинската терапија е при Бога. Никогаш нема да исчезнат болестите, ако не почнеме со лично покајание да бараме прошка од Бога за своите гревови, па на таков начин да почнеме да се надеваме на лекување и на своите телесни немоќи, зашто гревот е непремостива пречка, која не дозволува лекување на телото, сè додека вистински и правилно не се излечи душата.
Овие великопосни денови, кои светата Црква ни ги дала за преиспитување на својата валкана совест, потребно е да ги искористиме за чистење на своите духовни ниви. Во нас штедро е посеано словото на божествената љубов и од нас се очекува секој момент да принесуваме плодови кои се достојни за нашето назначување на земјава. Но, за жал, лукавиот човекомрзец – ѓаволот, меѓу тоа семе посеал и плевел со кој се обидува да ги задуши прекрасните семиња, па од нив да не израснат никакви добродетели. Затоа е потребно постојано да пројавуваме усрдност и никогаш да не бидеме мрзливи во обработката на нивата од својата душа. Зарем е тешко да дојдеме во храмот, да присуствуваме на светата Литургија, да се насладуваме од прекрасните духовни беседи, преку пост и молитва, да се соединуваме со Христа Спасителот преку светата Тајна Причест…? Зарем е тешко да паднеме на колена во своите молитви, да пролееме солзи за своите гревови, да просиме од Бога прошка за прегрешенијата, да признаеме дека сме навистина грешни и недостојни за убавините кои Бог ни ги дарил…? Зарем е тешко да благодариме на Бога за тоа што сме здрави и способни да твориме добри дела, за тоа што имаме семејство и чеда, за тоа што имаме леб да го поминеме и денешниот ден…? Зарем е тешко да сфатиме дека сè е од Бога: и нашето тело, и нашата душа, и сонцето кое секое утро го озарува нашето лице, и воздухот со кој секоја секунда ги исполнуваме нашите гради, и водата со која ја гаснеме жедта на нашите усни…? Затоа да сфатиме дека со гревот нема играње, бидејќи преку гревот ние го раскинуваме нашиот однос со Бога. Затоа секогаш да се трудиме да погледнуваме на своите гревови и да се трудиме, заради Бога, да се очистуваме од нив преку покајанието и исповедта. Господ ќе ја види нашата добра желба, ќе ја слушне нашата усрдна молитва, па и ние ќе бидеме во состојба да ги слушнеме преслатките Христови зборови: „Ти се простуваат гревовите твои!“.
Никогаш да не попуштаме во своите покајнички намери, никогаш да не бидеме малодушни и никогаш да не го одложуваме своето покајание за друг пат. Да ветиме дека од денес ќе постанеме нови луѓе, дека од денес ќе започнеме со вистински пост, дека ќе почнеме да се подготвуваме за средба со Господа, па кога ќе застанеме пред светата Чаша и кога ќе ги слушнеме зборовите од свештеникот: „Со страв Божји, вера и љубов пристапете!“, навистина да почувствуваме дека пречистите Христови Тајни ќе ни бидат за прошка на гревовите и за живот вечен. Амин!
******************************
Пред неколку дена, еден пријател ми испрати адреса на блог од некој кабинетски богослов кој учел дека ги побил учењата на свети Григориј Палама, со тоа што поставил цитат од свети Василиј Велики, целосно изваден од контекст. Знаете, постои причина зошто Интернетот се нарекува најголемиот празен печат во светот.
Имајќи го предвид споменот на свети Григориј Палама, мислам дека би било згодно да се разгледа богословието на свети Григориј. Првото што треба да го научиме за паламизмот е дека воопшто не постои такво нешто. Паламизмот е измислица на римокатоличките мислители – не би ги нарекол богослови – коишто сакале да ја оправдаат сопствената ерес, давајќи му егзотичен назив на несомненото и преданиско учење на Православната црква, претворајќи го во историски условен „изам“. Сè што направил свети Григориј е тоа што го изразил древното учење на Црквата во рамките на современите контроверзи поврзани со природата на исихастичките методи на молитва. Зад сета расправа околу медитацијата и созрцанието на светлина лежи фундаменталната дистинкција (разликување) што православните богослови ја истакнувале барем уште од времето на свети Атанасиј.
Накратко, учењето е ова:
Од самиот почеток, луѓето имале два сосема различни опита на Бога. Од една страна, Бог се набљудувал како битие радикално поинакво, поразлично од самите нас, така што ние не можеме да говориме за Него користејќи зборови како битие и постоење во недвосмислена и директна смисла. Моите мисли не се ваши мисли, и Моите патишта не се ваши патишта – вели Господ. Техничкиот термин за оваа смисла на Божјата дистанца од нас е трансцедентност.
Од друга страна, ние луѓето, барем некои од нас, имале опит на Бога како Некој поблиску до нас отколку самите ние. Христијанството е религија на Емануил, што значи „Бог е со нас“. Свети Петар, пак, вели дека треба да станеме „учесници во Божјата природа“. Техничкиот термин за оваа блискост е иманентност.
Православието е религија на и/и а не или/или. Постојат два вида на ереси. Ентузијастичките ереси се поврзани со некои харизматични ликови коишто одлучуваат дека тој или таа имаат специјален однос со Бога и одлучуваат да играат улога на самопомазани пророци. Монтан бил еден таков лик. За неговите следбеници се вели дека крштевале во името на Отецот, Синот и Господарот Монтан. Џозеф Смит, како и повеќето модерни харизматици, би се вброиле исто така во оваа категорија.
Вториот вид на ереси, коишто се многу почести, се рационалистичките ереси. Поголемиот дел од повеќето „изми“, коишто ја опустошувале Црквата со векови, од савелијанството до калвинизмот, се од овој вид.
Она што е заедничко за сиве овие ереси е одлуката на нивните ересијарси (основачите на погрешни учења) да го направат опитот на Бога складен на некаква рационална структура. Со други зборови, сите тие претпоставувале дека Бог треба да ни е поимлив.
Да ви го илустрирам ова со историјата на учењето за Троица. Знаеме дека уште од почетокот Црквата ја исповедала својата вера (и крштевала) во името на Отецот, Синот и Светиот Дух. Исто така знаеме дека Црквата, како нов Израил, верувала дека дека имало, и може да има, само еден Бог, а не три. Значи, Црквата исповедала дека ние Го познаваме Божеството и како три различни личности, и како едно семоќно битие.
Но ова и/и не му било пресметливо на римскиот презвитер Савелиј. 1+1+1 не е еднакво на 1. Гледате, тој очекувал Бог да биде складен со човечкиот разум и математичката логика. Така што тој ја решил оваа логичка дилема, со тоа што ги сметал трите личности како три маски на едниот Бог, како Бог да играл различни улоги во различни времиња, но секогаш зад маската се наоѓал истиот Бог.
Малку подоцна, Ариј го имал токму истиот проблем, но бидејќи савелијанството исчезнало, тој требало да најде поинакво решение. Па ги деградирал Синот и Светиот Дух на создадени битија. Ова го оставило недопрено математичкото просто единство на Божеството. Но, ова создало застранување/излегување од опитот на Црквата. Бидејќи таа отсекогаш Му се поклонувала на Христа како на Бог. Затоа аријанизмот во определен момент бил отфрлен.
Целата позната клаузула за омоусиос (едносуштноста) од никејскиот Символ на верата е со цел да се потврди дека Христос е и различна личност од личноста на Отецот, а во исто време е и едно суштество, суштина или природа, со Отецот. Со еден збор, Троица е и три, и еден.
Разликувањето на суштината и енергиите на Бога, што римокатолиците сакаат да го наречат паламизам, но всушност е присутно во целата историја на православната мисла, не е ништо друго, туку лингвистички начин да се потврди дека Бог е и трансцедентен, и иманентен. Учењето за несоздадената светлина, коешто е круна на ова разликување, едноставно потврдува дека кога светиите имаат опит на славата на Бога, тие имаат опит на Самиот Бог, иако Он сè уште останува целосно сокриен и недостапен во Својата внатрешна природа.
Божјата слава, т.е. Неговата благодат, не е создаден посредник, туку Самиот Бог. Кога човекот се причестува со оваа благодат, тој е буквално обожен, но никогаш, никогаш, ниту во овој живот, ниту во векот што доаѓа, човекот не се преобразува во природата на Бога. Со Бога може да се општи преку Неговите дејствија или енергии, но Он е сосема трансцедентен по природа. Човекот се обожува по благодат, секогаш останувајќи создание. Ова го имал предвид свети Василиј кога говорел дела човекот е создание со задача да стане Бог.
Оние што ја негираат оваа дистинкција, го објаснуваат ова велејќи дека на овој начин се нарушува Божествената простота (едноставност, симплицитет), а тоа е индиректен начин да се каже дека со ова се нарушува човечката рационалност – Бог може да е или/или, но не и/и. Но, Божествената природа не е и не може да биде предмет на човечкото познание. Богот што може да биде спознаен со човечки разум воопшто не е Бог. Или да го поставиме ова поинаку, Бог не се потчинува на принципите на не-контрадикторноста или исклученото трето.
Во своите трактати, свети Григориј го следи аргументот што свети Марко Подвижник и другите го користеле со векови. Тој прашува реторички: „Што ако поборниците за или/или се во право?“ Ако Божествените енергии или дејствија не се Самиот Бог, туку создадени нешта, тогаш човекот нема реално општење со Бога. Нашиот однос со Него останува чисто површно. Секако, ова е позицијата на муслиманите, како и на некои форми на протестантизмот. Ние никогаш нема да станеме богови по благодат или учесници на Божјата природа, или вистински сонаследници на Христа. Ние остануваме само слуги.
Од друга страна, ако Божествените енергии или дејствија се идентични со Божествената природа, тогаш да се причестува со нив, на некој начин значи да се причестува со самата Божествена природа. Единствен поимлив резултат на ова мисловно движење е пантеизмот. Сепак, западното Христијанство се мислело меѓу двата заклучоца во текот на последните илјада години.
Како и да е, и двете сценарија, да ја употребам фразата од претходно, застрануваат од опитот на Црквата. Светиите знаеле дека тие имаат опит на Самиот Бог, а не на некакви создадени посредништва, но тие исто така во исто време знаеле колку неисцрпен и недостапен е овој Бог, во Својата длабочина.
Значи, имаме два избора. Можеме да го прифатиме и/и со парадоксите и логичките контрадикции што произлегуваат од ова, или можеме да го жртвуваме живиот опит на Црквата на олтарот на нашиот паднат разум, правејќи Го Бог складен на нашите рационални страндарди.
Вистинскиот проблем овде, како што констатирав претходно, произлегува од фактот што луѓето инсистираат повеќе да богословат со книги, отколку со бројаница. Нема ништо езотерично, па дури и мистично во црковното учење за суштината и енергиите на Бога. Тоа е само начин на кој Црквата го запазила и/и, запазувајќи ја така можноста да ја откриеме вистината за себе, преку следење на црковниот пат на покајание, послушание и молитва.
Нека нашиот велик Бог и Спасител, Исус Христос, по молитвите на свети Инокентиј Аљаски, блажениот старец Софрониј Сахаров и свети Григориј Палама, нè помилува нас и ни дарува наследство во Неговото Царство.
*********************************
Из службата на светителя
С какви похвални песни да възпеем този йерарх – тръба на богословието, огнедишаща уста на благодатта, свещено вместилище на Духа, непоколебим стълб на Църквата, велико украшение на вселената, река на премъдростта, светилник на Светлината, ярка звезда, която просвещава цялото творение?
С какви цветове на песнопения да увенчаем този йерарх, поборник на благочестието и противник на нечестието, горещ защитник на вярата, велик наставник и учител, най-прекрасна лира на Духа, златосияен език, извор, изливащ потоци на изцеления за верните, великия и досточуден Григорий?
С какви усти ние, земните, да възхвалим този йерарх, учител на Църквата, проповедник на божествената светлина, посветен в небесните тайни на Троицата, велико украшение на монашестващите, просиял с дела и съзерцание, солунска похвала, който има за свой съгражданин на небесата божествения и пречуден свети Димитрий Мироточиви?
Слава, глас 6: Преподобний, трижди блажен, светейши отче, добри пастирю и на Архипастира Христа ученик, който положи душата си за овците! Сам сега, отче наш, богоносни Григорие, изпроси от Него чрез твоите молитви да ни дари с велика милост.
Тропар, глас 8: Светилниче на Православието, утвърждение и учителю на Църквата, украшение на монасите, непобедим поборник на богословите, чудотворче Григорие, солунска похвало, проповедниче на благодатта, моли се непрестанно за спасението на нашите души.
Канон, глас 4
Песен 1
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Божествени проповедници, избрани богослови и всички вдъхновени от Бога езици, елате и се съберете в едно, за да възпеете достойно божес-твения Григорий, проповедника на Духа.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Нека възпея великия Григорий – стълбът на вярата, защитникът на Църквата, добрият солунски пастир и истинска слава за архиерейския чин.Слава: От детство пожела възвишен живот и от младини възлюби съвършеното богомислие, явявайки се като истинен последовател и единомишленик на твоя съименник, отче Григорие.
И ныне: Бъди ми, Всенепорочна, път на живота, водейки ме към божествените обители; защото се прелъстих и паднах в пропастта на злото; от там ме възведи чрез твоето ходатайство.
Песен 3
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Като съхраняваме струите на твоите божествени учения, ние отхвърляме всички козни на злославните еретици и чрез твоите свещени писания обръщаме в бягство техните пълчища, Григорие.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Безумната мъдрост на злославните еретици ти обори, блажени, имай-ки в своето сърце Ипостасната Божия Премъдрост, чрез Която шумно порази упоритата им гордост. Слава: Ти умъртви всяко сладострастие на тленната плът, премъдри, и оживявайки душата си чрез делата на подвижничеството, я направи божествен орган на богословието.
И ныне: Съзнателно и доброволно възлюбих страстно срамния и блуден живот; но чрез твоите молитви, Дево Богоневесто, обгърни с божествена любов моето сърце.
Седален: Прелестта на еретиците ти унищожи, премъдри, и добре изясни вярата на православните, просвещавайки така целия свят. Затова ти прие венците на победата, стана стълб на Църквата и истинен йерарх; моли непрестанно Христа, всички да се спасим.
Песен 4
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Ти отвори устата си, премъдри отче, за да проповядваш божествената Премъдрост, от Която винаги се поучаваше в своето сърце, и тъй ти изобличи празнословеца Варлаам като безразсъден и безумен.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Ти залезе като слънце в земята, о пресладки, според природния закон, но в утрото изгряваш с Христа – незалязващото Слънце, съгрявайки и пазейки всички със своите молитви.Слава: Божествената благодат, о блажени, те направи похвалá и велика опора на православните, добър пастир, втори Григорий Богослов и бдителен пазител на своето паство.
И ныне: Отвори душевния ми слух, Майко Божия, родила Оня, Който отвори ушите на глухия и ме сподоби да слушам и изпълнявам божествените слова.
Песен 5
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Със сърпа на твоите слова и свещени писания ти изкорени тръните на ересите и плевелите на лъжата и пося семената на православното благочестие, свещеноначални Григорие.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Твоите слова и честните ти писания са за тия, които ги четат, чиста небесна роса, мед от скалата, ангелски хляб, питие, храна, сладост и наслада и извор на жива вода, о премъдри Григорие.
Слава: Земята и морето те признават за свой учител, като свещен стълб на Православието, славна ризница на божествените догмати, свещен и премъдър богослов, съжител и единонравен събеседник на апостолите.
И ныне: Отмий сквернотата на моето сърце, непорочна Дево, със стру-ите на умилението и ми дай начин на покаяние чрез твоите свети молитви към милостивия Бог, Когото неизказано роди.
Песен 6
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Разбита бе суетната гордост и безумния език на Варлаам от словата, поученията и проницателния ум на премъдрия цар и на великия Григорий.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Божествената лира на Духа, тръбата, проповядваща ясно божествените тайни, солунския предстоятел и богословския език елате с песни да възпеем.
Слава: Предвождайки народа като огнен стълб, ти изгори враговете на вярата и просвети събранията на верните, богомъдри отче Григорие.
И ныне: Бъди ми, Всечиста Владичице, тишина и прибежище на утешение, като укротиш моите страсти и ме приведеш в спасителното божествено пристанище.
Кондак, глас 8: Като свещен и божествен орган на Премъдростта и радостна тръба на богословието ние единодушно те възпяваме, богословесни Григорие, но като ум, близък на Първоначалния Ум, приведи и нашите умове към Него, та да ти викаме: „Радвай се, проповедниче на благодатта!”.
Икос: Като ангел ти се яви на земята, възвестявайки на човеците тайните Божии, защото, макар да притежаваше човешки ум и плът, ти ни удиви със слова прилични за безплътните, боговдъхновений, и ни научи да ти викаме така: „Радвай се, защото чрез тебе бе прогонена тъмата; радвай се, защото чрез тебе се върна светлината. Радвай се, вестителю на нетварното Божество; радвай се, истинни изобличителю на безумното учение за тварна благодат. Радвай се, непостижима висота, свидетелстваща за божественото естество; радвай се, неизмерима дълбино, говореща за Неговото действие. Радвай се, защото ти прекрасно възвести за славата Божия; радвай се, защото ти отхвърли мненията на зломислещите. Радвай се, светилниче, който ни показваш Слънцето; радвай се, чашо, напояваща с божествено питие. Радвай се, защото чрез теб сияе истината; радвай се, защото чрез теб помръкна лъжата. Радвай се, проповедниче на благодатта!”.
Песен 7
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Всички, които изучават твоите слова и писания, Григорие, се просвещават с богопознание и се изпълват духовна премъдрост, богословствайки за нетварната благодат и божествената енергия.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Меча и стрелите на злославните ти напълно съкруши, Варлаамовата гордост и цялата сила на еретиците разкъса, както камък разкъсва паяжина, светителю.
Слава: Запечатана с твоите слова и догмати е вярата на благочестивите, Григорие, и унизи се еретическата дързост; прекрати се разрушението на Православието и се сломи силата на еретиците.
И ныне: Повехнали от болестите на страстите, ние наистина намерих-ме в теб извор, от който да черпим спасение и божествени струи; затова ти викаме: „Всечиста, благословен е плодът на твоята утроба!”.
Песен 8
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Ти сега предстоиш пред престола на Всещедрия Бог като един от великите богослови, защото бе тям единонравен, премъдри Григорие, солунски предстоятелю, архиерейска красота; сияйно украсен със славата на свещеноначалието, ти и сега служиш на Бога.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Още преди зачеването ти в утробата, Бог знаеше чистотата на твоя разум и Той откри ясно на боголюбивия цар, че си непобедим защитник на Църквата; затова по неизменните канони ти бе запечатан с мирото на архиерейството.
Слава: Вредното Акиндиново събрание бе победено и претърпя беди от твоите мъдри слова, преславни Григорие, солунски предстоятелю; както димът изчезва, така изчезна и тяхното гнусно безумие от твоя гръмогласен и богословесен език.
И ныне: В тебе, Дево, Божественото слово преобрази човешкото естество, затънало в страстите, чрез безкрайната си благост и цялото го обнови и освети; затова, спасени чрез тебе, те възпяваме във всички векове.
Песен 9
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Ти стана божествено огледало, Григорие, защото непорочно съхрани създаденото по Божи образ естество, мъжествено поставяйки ума си за господар над страстите, което по подобие от Бога възприе. Затова и стана светла обител на Светата Троица.
Светителю отче Григорие, моли Бога за нас.
Като крилат ангел в помощ на благочестивия цар, ти бе изпълнен с Дух Свети и сражавайки се с празнословеца Варлаам, който похули в своето безумие славата Божия, справедливо ти го победи.
Слава: Целият изпълнен с небесна мъдрост, ти просвети света със светлина, преславни, изяснявайки догматите на Православието. И бидейки привързан към истинското любомъдрие, премъдри, ти зачена в себе си страха Божи и роди словата на Духа.
И ныне: Ние верните в съгласие ти принасяме благодарствена песен, защото ти разруши нашето древно проклятие, Богородителко, и чрез тебе всички получаваме плодовете на Божието благословение: спасение, просвещение, милост и вечната радост.
Източник: Лична страница на свещ. Иван Латковски
http://www.pravoslavieto.com/life/11.14_sv_Grigorij_Palama.htm
************************************
Автор: Св. Йоан Кронщадтски
Източник: http://www.svetiapostoli.com. Из книгата Свети Joван Кронштатски, ВЕЛИКИ ПОСТ, Светосавска Књижевна Задруга, Београд 1993.
Превод: Татяна Филева
След няколко дни Той пак влезе в Капернаум; и се разчу, че е в една къща.
Тозчас се събраха мнозина, тъй че и пред вратата не можеха да се поберат; и Той им проповядваше словото.
И дойдоха при Него с един разслабен, когото носеха четворица.
И като не можеха да се приближат до Него поради навалицата, разкриха и пробиха покрива на къщата, дето се намираше Той, и спуснаха одъра, на който лежеше разслабеният.
Като видя вярата им, Иисус каза на разслабения: чедо, прощават ти се греховете.
Там седяха някои от книжниците и размишляваха в сърцата си:
какво тъй богохулствува Тоя? Кой може да прощава грехове, освен един Бог?
Иисус, веднага като узна с духа Си, че размишляват тъй в себе си, рече им: що размишлявате това в сърцата си?
Кое е по-лесно да кажа на разслабения: прощават ти се греховете ли, или да кажа: стани, вземи си одъра и ходи?
Но за да знаете, че Син Човеческий има власт на земята да прощава грехове (казва на разслабения):
тебе казвам: стани, вземи си одъра и върви у дома си.
Той веднага стана и, като взе одъра си, излезе пред всички, тъй че всички се чудеха и славеха Бога, като казваха: никога такова нещо не сме виждали.
Евангелие от Марко, 2:1-12
Когато нашият Господ и Спасител Иисус Христос обхождал градове и села и проповядвал за Царството Небесно, веднъж се отбил в дома на един жител на Капернаум и по обичая Си проповядвал и тук. Събрал се много народ, така че не можело да се стигне и до вратата на къщата. Четирима души донесли един разслабен, който лежал на одър, за да го види Този, Който изцелява всяка болест и всяка немощ у народа (Мат. 9:35). Но, тъй като не могли да си проправят път през тълпата, за да стигнат до Христос, те се качили с болния на покрива на къщата, разместили керемидите на покрива и, като направили достатъчно широк отвор, спуснали носилката с болния пред нозете на Самия Господ. И Господ, като видял вярата им, казал на разслабения: Чедо, прощават ти се греховете, а после, за да покаже на неверните чрез чудото на изцелението, че Той, Богочовекът, е Този, Който има власт да прощава грехове на земята, му рекъл: Тебе казвам: стани, вземи си одъра и върви у дома си. Той веднага стана и, като взе одъра си, излезе пред всички (Марк. 2:11-12). Целият народ, който видял това чудо, се удивлявал и, славейки Бога, свидетелствал, че никога не е виждал такова нещо. Ето, такава е наградата на Богочовека за вярата на онези, които носели разслабения!
Ако го бяха донесли при земния лекар, той, без съмнение, би сметнал за излишно да обръща внимание на неговите грехове и би го лекувал от телесната разслабеност с материални, а не с духовни лекарства. Но Божественият Чудотворец постъпва иначе: Той лекува телесната разслабеност, прощавайки греховете: Чедо, прощават ти се греховете, казва Господ. Защо? Защото душевната разслабеност, тоест греховете, била причина за телесната разслабеност. Защото всички болести и смърт водят началото си от греховната разслабеност на човешката душа. И ето, вече хиляди години грехът ражда всички болести на душата и тялото.
Но защо светата Църква е установила на днешния ден да се чете евангелската притча за разслабения? Без съмнение, защото тя у всички нас вижда болни от разслабеност, тоест от грях, и иска всички да побързаме към Иисус Христос, за да получим изцеление. И това е точно така: всички ние сме разслабени. Всеки наш грях е разслабеност. А че грехът наистина е душевна разслабеност, това всеки от нас е почувствал върху себе си. От всеки грях страда нашето сърце, разумът се притъпява за духовното, волята за добри дела отслабва, заболяват, така да се каже, всички основи на нашето битие, защото, когато заболее главният двигател на нашия живот, тогава болестта обхваща целия живот. Затова светата Църква, знаейки колко важна е за човека твърдостта на сърцето и постоянството във вярата и Божиите заповеди, пее в съгласие с нас: „Утвърди, Господи, на камъка на Твоите заповеди, моето колебливо сърце (Канон на Андрей Критски, песен 3).
И така, ние сме разслабени. Някои от нас, провокирани от своята съвест, сами разбират своята болест и отиват при Христос, за да се лекуват от греховната разслабеност, а на други, за съжаление, е необходима чуждата, искрена помощ, за да осъзнаят своята болест и от цялото си сърце да поискат да получат изцеление от Иисус Христос. Ах, кога ли някой би привел и тези хора, подобно на онзи разслабен, със силата на своята вяра и добронамерен съвет, към искрено съкрушение пред лицето на Самия наш Господ Иисус Христос, Който все на Себе Си нашите грехове и болести? На такива хора той би оказал най-голямата християнска услуга. Мнозина от нас са духовно разслабени и имат нужда от искрената помощ на другите. Самите те са толкова слаби във вярата – тъй като са разслабили своето сърце с различни страсти, че сами не са в състояние да направят нито крачка във вярата и християнския живот.
И какво? Нима сред вас, възлюбени, няма такива хора, които биха помогнали на своите немощни и слаби във вярата братя? Нима сред нас няма искрено вярващи, които със своята животворна вяра биха помогнали на невярващите? Нима няма такива, които биха вразумили своя брат, живеещ в невежество и разпуснатост, и биха го посъветвали да се обърне към Христос с искрено покаяние и вяра? Братя, вие, които сте слаби във вярата и които живеете разпуснато и разюздано, кажете, бихте ли искали да се избавите от своята душевна безпомощност и разслабеност, чийто край ще бъде вечно мъчение в адския огън? Искате ли да паднете пред Самия Иисус Христос, и Той да ви изцели? Това лесно може да се осъществи. Всеки петък, а ако има нужда, и в другите дни, в този свят храм Иисус Христос приема при Себе Си всички онези, които са разслабени от грехове и чрез свещеника ги изцелява според тяхната вяра. Всеки път, когато грешникът искрено се кае за своите грехове, Сам Господ му казва в сърцето: „Синко, прощават ти се греховете!”. Какво ви пречи да се приближите с вяра към Иисус Христос и да получите изцеление от Него? Дойдете, изцелете се: сега обявяваме прием за всички през цялата Света Четиридесетница. Самият Христос приема всички. Свещениците са само свидетели пред Него, посредници между Него и вас. Само не забравяйте, че трябва да идвате при Иисус Христос с ясното съзнание, че сте грешници, че без Него сте немощни и мъртви по душа. И трябва с цялото си сърце да вярвате, че Той е ваш Творец и Съдия и че единствен Той има власт на земята да прощава грехове (Марк. 2:10). Не забравяйте също, че след изцелението от греховната разслабеност е безумно и опасно съзнателно да предизвиквате нова разслабеност. Ето, ти оздравя; недей греши вече, за да те не сполети нещо по-лошо (Йоан. 5:14). Амин.
*************************************
Исихазмът като усвояване на вътрешните пространства
Свидетели сме на един изключително интересен феномен: в наши дни все повече расте интересът към т. нар. мистика и изобщо към мистичните и тайнствени явления. Това е очевиден знак, че е започнала преориентация на човешките интереси. Защото почти цялата човешка дейност през последните няколко века, особено дейността на европейския и американски човек, е била насочена към усвояване на космоса и материята, към усвояване на външните пространства. Тази едностранчивост е предизвикала отчуждението на човека от неговите вътрешни пространства и е довела до конфликт между човешкото същество и неговите действия: повърхността на външния свят сякаш е погълнала дълбочината на човешкото същество. Но когато човешкото същество стане плитко и повърхностно, светът му става тесен. Това е съвсем естествено: човекът по своята природа е по-дълбок и по-просторен от космоса, в който пребивава, оттук е и неговият глад за дълбочина и широта, който измеренията на тази материална реалност не са в състояние да наситят.
Че тази дълбочина на търсенето се е появила и у нас, за това свидетелства интересът, пробудил се през последните десетилетия, в Църквата и извън нея, към духовното движение, наречено „исихазъм” или „паламизъм”. Това движение, което е било особено силно застъпено през ХІV век и което е органично свързано с личността на св. Григорий Палама (заслужава си да изтъкнем факта, че Църквата му е посветила Втората неделя на Великия пост), дълго време е било забравено, а от някои хора, под влияние на западната литература, понякога и пренебрегвано. И така, що е исихазъм? Той действително ли е, както някои биха искали да го представят, „болна мистика” от миналото, или нещо съвсем различно? Неделята на св. Григорий Палама и светите дни на Великия пост, като призив към цялостно духовно и телесно преобразяване, са изключително подходящи за размисъл над това важно духовно движение за историята на Православието и за духовния живот изобщо.
Исихазмът – сърцевина на духовния живот
Първо, да видим какво точно означава думата “исихазъм”. Нейното буквално значение е “мир”, “покой”, “тишина”. Между другото, у православните подвижници тя още от древност е означавала нещо много повече и имала един по-дълбок смисъл. Онова, което характеризира човека и света, в който живее, е непрестанното безпокойство и изменчивост. Затова човек постоянно копнее за спокойствие. И както според човешкия опит спокойното море не излиза на морската повърхност, а е в морската дълбочина, така според опита на светите подвижници и вътрешният мир на човека трябва да се търси в човешките дълбини и „отвъд” тези дълбини. Исихията е именно това: търсене на такъв вътрешен мир, който превишава всеки ум. Тя не е просто спокойствие, намиране на тихо място за живот и пребиваване, а битийно събиране на човешкото същество и живот в своя вътрешен център („сърцето”), а чрез него – събиране в Бога и чрез Бога, като единствен Източник на всеки истински мир. Оттук и най-добрият превод на сръбски на думата “исихия” е предложеният от отец Юстин Попович: молитвено безмълвие. Безмълвието не значи пасивност. То предполага огромно духовно усилие и борба срещу страстите, като първоизточник на цялата разсеяност и дисхармония на човека. Докато пророк Моисей мълчал, казва св. Григорий Палама, обяснявайки този мир, се чул глас от Бога: “Що викаш към Мене?” (Изх. 14:15). Това е мълчание, което говори по-силно от думите, тишина, която прераства в дълбок вик на човешкото същество. Който придобие такова молитвено безмълвие, казва св. Йоан Лествичник, е познал дълбочината на тайните.
Такъв вид исихия, и изобщо исихазмът, обикновено се свързва с гореспоменатото духовно светогорско движение от ХІV век. Но ако се вгледаме по-задълбочено, ще видим, че той е характерен за целокупния православен духовен живот. Достатъчно е да погледнем например в древния Патерик, сборник със слова на египетските старци, за да се уверим, че исихазмът не е някакво ново изобретение, а съществува открай време като начин на живот и път на спасение. Това всъщност е служението на Мария край Иисусовите нозе, постоянно присъстващо в живота на Църквата. Така в Патерика четем, че когато преподобният Арсений Велики попитал Бога как да се спаси, чул глас: „Арсений, бягай, мълчи, безмълвствай в молитва”. Този призив към свети Арсений всъщност е призив към вътрешно духовно дело на душата, без което целият духовен живот е като безплодно дърво, покрито само с листа.
За исихастите говорят и отците на ранната християнската Църква. През V век се споменава за един пустинник на име Йоан от палестинския манастир на свети Сава, който води живот в „молитвено безмълвие”. За исихастите се говори и в Юстиниановото законодателство, за тях се споменава и в 41-то правило на Трулския събор. Великият подвижник от VІ век преп. Йоан Лествичник посвещава 27-мо Слово от своята Лествица (оказала огромно влияние и на Изток, и на Запад) на „свещеното безмълвие на тялото и душата” и на „разликите и различаването на начините на безмълвие”. За него исихията е идеал, както и за много други преди него. Между другото, той съзнава и опасностите, които исихията обикновено крие в себе си. Затова препоръчва непрестанна бдителност и смирение, които пазят подвижника от заблуди и падане в гордост – тази „всеобхватна смърт”. Лествичник съветва истински търсещия духовен живот: „Непрестанната памет и мисъл за Иисус да се съедини с твоето дихание, и едва тогава ще усетиш ползата от молитвеното безмълвие”. Следователно тук става дума за непрестанното любовно общение с Христос, което има за цел съединяването с Бога и Неговия „свят, наднебесен огън”, който изгаря неочистените, а другите освещава „според мярата на съвършенството” (Слово 28).
Свети Григорий Нисийски в тълкуванието на псалмите казва за Моисей, че прекарал четиридесет години отдалечен от хората, пребивавайки в „молитвено безмълвие” и съзерцавайки невидимите неща. И според преп. Исаак Сириец исихията е връх на съвършенството и майка на покаянието. Той я нарича начало на очистването. Според него думите са орган на този свят; а молитвеното безмълвие, изискващо пълно отричане от света – като желание на тялото, похот на очите и житейска гордост, се употребява преди всичко като орган на мълчанието, което е тайнство на бъдещия век.
Молитвеното безмълвие, като постоянно ходене на човека пред Божието лице, е органично свързано с изпълнението на всички евангелски заповеди. Изпълнението на заповедите е подготовка за по-високите степени на духовен живот. Затова този, който би искал да безмълства в молитва, без да се е освободил чрез добродетелен живот от духовните страсти и болести, прилича на човек, който скача от кораба в морето, смятайки, че на дъска ще може да стигне до брега без опасност (Преп. Йоан Лествичник).
Законът на живота според св. Григорий Богослов се състои в следното: „Трябва да споменаваме Бога по-често, отколкото дишаме”. Само така може да се осъществи целта на християнския живот: постигане на общение с Бога, приобщаване към Бога и виждане на Бога. Това е основната идея на исихастите от всички времена, богословски утвърдена и узаконена от Църквата, най-напред в писанията на Ареопагит, а след това и в писанията на преп. Максим Изповедник. Те, заедно с Евагрий, Исаак Сириец и особено преп. Симеон Нови Богослов, са духовни родоначалници на светогорските исихасти.
Ще се спрем само на преп. Симеон. И за него, както и за светогорските исихасти (той е живял в края на Х и началото на ХІ век), Бог е светлина и пребивава в неизказана светлина. Затова онзи, който постигне общение с Бога, се причастява с Неговата вечна светлина, ставайки и сам светлина. Това се постига чрез вярата и добродетелите, от които според него исихията е най-съвършената, а останалите добродетели са път, който извежда към нея. Безмълвстващият, казва светията, трябва, подобно на блудницата, духовно да държи, да целува и облива със сълзи нозете на Иисус. Или като слугиня, чиито очи са отправени към ръката на господарката й (Пс. 123:2), така и той трябва винаги да гледа към ръката на Господа, своя Бог. Трябва да бъде като невеста, която, съединена с Господ Христос, ляга и става във вечния живот, или като учениците на Тавор, които видели Неговата слава и чули гласа на Отца: този е Моят възлюбен Син, и паднали ничком, говорейки като Петър: добре ни е да бъдем тука. Безмълвникът трябва да бъде и като Моисей на върха на Синайската планина, да пребивава там сам и да влиза в облака, скривайки се от очите на другите. Ако прави така, той не само ще види Бога изотзад, но и ясно ще му се открие Божието лице. И когато гледа само Бога и бива гледан от Бога, и слуша Неговия глас, първо ще му се открият, по тайнствен начин, тайните на Царството Божие, а след това той ще даде закон на другите; ще се просвети, а след това ще просвещава и другите със светлината на знанието; ще бъде помилван, и тогава и сам ще милва другите. Такъв търси и получава, а след като получи – раздава и на онези, които искат от него; освобождава се от веригите на злото, а след това освобождава и другите.
Ненаситната жажда и глад за Бога и вечната Божествена светлина е основната движеща сила на пълното отричане от света, което търси преп. Симеон. Тук не става дума за някакъв абстрактен философски или религиозен мистицизъм, а за опитен светотайнствен и светодобродетелен реализъм. Това е жажда на кръстените и изпълнени със светлината на Трислънчевото Божество души за общение с историческия Христос и Богочовек, в Църквата на живия Бог, със силата на Дух Свети, посредством очистване и духовна борба.
Че тази жажда е свойство не само на монасите или пустинниците, но е заложена в природата на всички християни, за това свидетелства преп. Петър Дамаскин около 200 г. преди Симеон Нови Богослов. „Това е подвиг, казва той, необходим на всички хора, отчасти или изцяло. Без него не е възможно да се придобие духовно знание и смиреномъдрие; онзи, който го търси, чрез него успява да разбере скритите от всички творения в Божествените Писания тайни. „Без молитвено безмълвие, твърди същият светия, не можем да се очистим, нито да познаем своята слабост и лукавството на демоните, нито да разберем Божията сила и Промисъл от Божествените Слова, които четем или пеем.
Светогорският живот по Бога
Именно въз основа на такова желание, ерос и подвиг, е създадена, израснала е, живяла е и живее Светата Атонска гора. Светогорските подвижници от самото начало прегръщат исихазма. Всъщност Света гора, поради своята природа, е била място за исихия и огнище на добродетелите. Онова, което пише за първия светогорски пустинник преп. Петър Атонски, е, че той утвърдил на небето окото на своята душа и ум, отрекъл се е от своя дом, отечество, родители, сродници по плът и приятели, и като казал сбогом на всички, и по-точно казано, сбогувал се без сбогом, посветил своя живот само на едно – живеенето по Бога…”. Това е било и останало евангелско правило на живот за всички негови духовни последователи. За него св. Григорий Палама, един от неговите последователи, казва, че той със своя умерен и изпълнен с въздържание живот „придобил умна сила; а със строгия си живот в молитвено безмълвие направил сърцето си божествена колесница и второ небе, и жилище, по-скъпо на Бога от небето. Накратко казано, в това се състои връщането на ума и събирането му в самия себе си, или, макар и да звучи чудно, връщане на всички душевни сили към ума и действие според него и по Бога”.
Посредством това събиране на всички душевни и духовни сили, човек се освобождава от своето страстно отношение към себе си и към света, снема от себе си своята „противна маска”, освобождава се своята отчужденост от Бога и истинската светлина. Това е път на събиране на човешкото същество, разпиляно по творенията и извън себе си, на придобиване на истински мир, дълбочина и богопознание, обожение чрез причастяването с божествената благодат и път на вечно усъвършенстване и напредък. Такъв исихаст, боголюбиво отрекъл се от света, стои пред Бога „глух и ням”, побеждавайки закона на материята, а душата му се преобразява чрез божествената благодат, предавайки и на тялото „знаците” на божествената красота.
Този исихастки метод за усвояване на вътрешните пространства е пренесен от светогорското огнище и сред славянските народи. Великите руски възродители: Антоний Печерски (основател на руското монашество), Моисей Угрин, Нил Сорски, Серафим Саровски и останалите саровски и оптински старци от ХІХ век са били и големи любители на исихията, тоест молитвеното безмълвие.
Сръбски исихасти
Първите известни подвижници у сърбите: преподобните Петър Корицки, Йоаким Осоговски и др., също така спадат към исихастите, тъй като пустиничеството по своята природа е исихастко. И самият свети Сава, плод на Света гора и баща на сръбската духовна история, през целия си живот е бил разпънат на кръст между любовта към молитвеното уединение и любовта към духовното просвещение на своя народ. Той не само се „удивлявал на живота на непрестанното молитвено издигане на ума от земята към Бога” у светогорските подвижници, но и сам се упражнявал в такъв начин на живот и копнеел за него с цялото си същество. За това свидетелстват не само Карейската постница и Студеничката „мълчалница”, но и целият му живот и постоянното му връщане на Света гора. Той с голямо вълнение мислел за „светата и сладка пустиня”, и особено за люлката на източното монашество – Палестина, Египет, Синай. Бил и останал голям поклонник на синайското разбиране за подвижничеството. Духът на исихазма изпълва много служби и жития на сръбски светии преди ХІV в. Така цели сто години преди избухването на исихасткия спор на Света гора поетът пее в службата на Свети Сава в духа на чистия исихазъм: „Укротил си вълните на страстите чрез божествен възход и непомрачена чистота и със своето успение си просиял в незалязващата Светлина…”.
Св. Теодосий Търновски, един от учителите на исихазма по българските земи, ученик на св. Григорий Синаит
Несъмнено същия дух е имал и архиепископ Даниил ІІ, както и много други значими личности от сръбското духовно минало, особено онези, които са преминали през манастира Хилендар. И до днес все още не е достатъчно изследвано влиянието на монасите Синаити, които са основали няколко манастира в цяла Сърбия и чрез тях са посели в душата на сръбския народ духа на синайската исихия. Че преп. Ромил Раванички е бил чист исихаст, за това ясно свидетелства неговото животописание, както и фактът, че негов духовен учител е бил великият молитвеник и безмълвник Григорий Синаит.
В наши дни сме имали няколко значими личности, които са се трудили да продължат, по Божие призвание, старото предание на молитвеното безмълвие. Ще споменем известния старец Теоклит от Студеничката постница, стареца Симеон от манастира Дайбаба и напълно неизвестната старица от село Врака близо до Скадар, блажената Стевка Джурчевич. Тази чудна селянка, която след прогонването на сърбите от Албания (1933 г.) е живяла в едно село в Косово и последните си дни е прекарала в битолското сиропиталище „Богдай” (умира като монахиня Стефанида през 1945 г. от раните си, които получила от немците), ни е оставила „Изповеди” с рядка духовна дълбочина и разтърсващо съдържание (изповедите се пазят в ръкопис).
Исихазмът на св. Григорий Палама
Основният принцип на исихазма през всички времена е бил следният: първо трябва да БЪДЕШ, а след това да ПРАВИШ. Първото е корен и източник на второто, второто е немислимо без първото, но и първото има нужда да се открива и осъществява чрез второто. Човек трябва да срещне живия Бог и едва след това да проповядва убедително и вярно Неговата свята и неизказана тайна. Това е и същността на исихазма на св. Григорий Палама. Той и исихастите от ХІV век не въвеждат нищо ново. Ставало дума просто за съживяването и мисленото задълбочаване на нещо, което съществувало в Църквата от векове като опитна реалност и като начин на живот в Бога. Онова, което можело да се смята за новост в исихазма от ХІV век, е богословското догматическо задълбочаване и обосноваване на този духовен опит на Църквата.
Светогорският исихазъм, и изобщо опитът на църковното Предание, получават своя богослов „теоретик” в лицето на св. Григорий Палама. Основният проблем на този важен светогорски спор бил този за възможността или невъзможността за реално общение с Бога, както и за начина, по който може да се осъществи това общение. Калабрийският хуманист Варлаам, заедно със своите привърженици, които, под силното влияние на гръцката философия и западната схоластика, били аристотелиански ориентирани, или отричали възможността за реално общение с Бога, или му придавали символично-интелектуален характер. Бог според тях може да се познае само чрез природата или чрез тварните символи, посредством които Той се открива на човека. Свети Григорий веднага почувствал, че тук става дума за прикрито отстраняване на Бога от историческата реалност, и решително въстанал срещу такова осакатяване на християнското разбиране за отношенията между Бога и Неговите творения. Той основава своето мнение на библейския парадокс: Свещеното Писание твърди, от една страна, че „Бога никой никога не е видял”, нито може да Го види, но, от друга, свидетелства, че са „блажени чистите по сърце, защото те ще видят Бога”. От това светията изтъкава своя богословски парадокс, основан на Христовото въплъщение и вековния опит на Църквата: Бог по Своята СЪЩНОСТ е непристъпен, неизказан, неописуем, а по Своите вечни, божествени СИЛИ и ЕНЕРГИИ Той е Живот на нашия живот, Мъдрост на нашата мъдрост, Надежда на нашата надежда, Истина на нашата истина, Светлина на нашата светлина, Сърце на нашето сърце; чрез тях Той е Творец на света, негов Промислител и Създател на живота. В самия опит на исихастите Бог е – ако може така да се каже – скрито-отсъстващо присъствие. Като „присъствие” Той е „Царството Божие” в нас, Той е Таворска Светлина – Слава на Христовото лице, която Апостолите видели на Тавор, реално присъстваща у всички онези, които чрез вяра и добродетелен живот й подготвят място в своето сърце. В това е и смисълът на християнския живот: човек да стане причастник на вечната Божествена слава.
Това пребиваване на Бога в нас и на нас в Бога, като наше общуване в Божествената вечна слава и преобразяване чрез Божествената светлина, се отнася до цялото психофизическо битие на човека. То предполага и изисква от нас и телесен, и духовен подвиг. Смисълът на нашия труд е цялото наше същество, доколкото това е възможно за хората, да се събере в молитвен вопъл и постоянно ходене пред лицето на живия Бог. Онова, което в най-голяма степен е предизвикало противниците на Палама, отровени от дуалистичното презрение към тялото, както и мнозина след тях, които се надсмивали над това, че исихастите „гледат в пъпа”, за да видят Божествената светлина – това е всъщност значението, което свети Григорий придава на тялото в духовния живот. Светията съзнава, че след Христовото Възкресение всяко човешко тяло и всяка човешка кост е светиня и храм на Дух Свети.
Както и всяко Божие творение, тялото е призвано, заедно с душата, да бъде Божи храм; и за да стане това, то трябва със своя пост, чистота, смирение и събиране в себе си, да развърже крилете на душата и да я освободи за Божествената безкрайност и за неговото скрито откриване в нейните дълбини.
Призив към нравствена революция
Ето какво са били и са останали исихастите: свидетелство за възможността и необходимостта за човека от всяко време, преди всичко и над всичко, от онова усвояване на Божествения безкрай, скрито в дълбините на всяко човешко сърце и отвъд тези дълбини; в „сърцето” на космоса и неговата последна тайна, и отвъд тази тайна. Човекът, усвоявайки пространствата около себе си, като че е забравил за многото безкрайни пространства вътре в себе си. Процъфтяването на външния прогрес на нашата техническа цивилизация като че ли е съпътствано от опасна вътрешна закърнялост. Неотдавна във вестниците беше публикувана карикатура на свръхзвуков самолет, под която пишеше: „Човешкият научен прогрес”, а до нея – малка карикатура с надпис: „Човешкият нравствен прогрес”. Ненаситната жажда на човека за усвояването на външните пространства е осакатила неговата вътрешност, а чрез това и отношенията между отделните хора и общества. Човекът, подобно на река, сякаш е излязъл от своето корито и сега се намира в опасност да го изсушат слънчевите лъчи, да го изпарят от лицето на земята. Оттук Солженицин е много прав, когато твърди, че „ако ние не се променим с нашия ненаситен „прогрес”, човечеството, при какъвто и да било вариант на своето развитие, ще изчезне през ХХІ век – поради дегенерацията и изхабеността, безплодността и замърсеността на планетата”.
Именно предчувствието за тази опасност буди интерес у най-далновидните умове на нашето време към най-дълбоката човешка реалност. С това може да се обясни и интересът към исихазма, както на Изток, така и на Запад. Защото исихазмът е постоянен призив към една истинска революция и преобразяване на този свят: призив към нравствена революция и преобразяване, към задълбочаване и разширяване на човека чрез вечноприсъстващата Божествена безкрайност. Призив към откриване на Царството Божие вътре в нас. | http://www.svetiapostoli.com
*************************************
Изцелението на разслабения
В името на Отца и Сина и Светия Дух!
Днес, във Втората неделя на Великия пост Църквата отваря пред нас позната страница от Евангелието – за изцелението на разслабения. „Разслабеният” е човек, страдащ от парализа, който лежи като мъртвец. И ето, пренасят го при Господа. Всички ние трябва да помним от Свещеното Писание, че четирима души носели носилката с този болен, и когато стигнали до къщата, където бил Спасителят, те не могли да влязат в нея поради струпалия се народ. Опитали да влязат през вратата, но не успели, и въпреки това не се отказали! Те се добрали до покрива заедно с носилката, пробили го и спуснали носилката в стаята. По-нататък евангелистът съобщава: „Като видя вярата им, Иисус каза на разслабения: чедо, прощават ти се греховете” (Марк. 2:5).
Сигурно никога не сте се замисляли кои са хората, носели тази носилка. Там не е казано, че това са родните деца на болния, че това са негови роднини – майка, баща или братя… Изглежда, това са просто приятели, може би съседи. Вижте как са се старали – не за себе си, а за този болен. Нали не всеки би се решил да се покатери на чуждия покрив, да го отвори и да спусне по въжета носилката – вероятно това е било много неудобно и трудно, но каквото и да става, те искали да проникнат там, където е Господ. В това тяхно усилие, в това тяхно старание Той вижда вярата им! И не само вярата – главното, разбира се, е тяхната любов към този човек: за него те се грижели, за него се стараели, неговото изцеление очаквали и вярвали, че Господ Иисус Христос може да спаси този човек, който лежал като жив мъртвец.
Четейки тези страници за пореден път, се замислих какво се случва в нашия живот. Помня един мъж, който също лежеше парализиран, и имаше и син, и близки. Но никой не му подаде ръка за помощ. Той лежеше като ненужна вещ, като труп и по-лошо от труп… Студени, равнодушни, безчувствени сърца! Понякога такова отношение бива проявявано спрямо много близки хора и колкото и да е тъжно за осъзнаване, дори спрямо родната майка. А тези хора, за които четем в Писанието, били съвсем различни. Те желаели изцелението на този човек, сякаш сами боледували, сякаш сами жадували да станат от одъра!
И така, скъпи мои, тук ни е даден велик пример: да се спасяват, да живеят в стремеж към Господа хората могат единствено заедно, единствено като се подкрепят един другиго, като се обичат и вярват, като протягат ръка за помощ – и тогава в отговор ще бъде протегната ръката Божия, ръката Христова! Никога егоистичният, себелюбивият, коравосърдечният човек няма да види протегнатата към него ръка на Бога. Защото, както Сам Той ни изтръгва от бездната, така Той иска и ние да си помагаме едни на други. И ако не можем да помогнем с дело, можем да помогнем с молитва. Затова всекидневната молитва един за друг не трябва да бъде просто изброяване на имена. Когато в храма четем посочените от вас имена, ние не знаем за кого се молите. А когато отправяте молитви за своите близки, роднини, за онези, които се нуждаят – се молете истински, със същата настойчивост, с която роднините или приятелите на разслабения са се стремели да попаднат в къщата при Господа.
Ще има препятствия. Всички знаете, че това са нашата леност, умора, вялост! Как тежко е всичко това! Струва ни се, че не се молим, а товарим камъни. Обаче, когато ви е трудно да се помолите за своите близки, си спомнете, че да се повдигне на покрива носилка с човек навярно също не е било лесно. Но хората били възнаградени: Иисус видя вярата им. Така, ако преодолеем инертността си, Той ще види и нашата вяра… И всички препятствия, в крайна сметка, ще бъдат отстранени. Господ ни казва: „… хлопайте, и ще ви се отвори” (Мат. 7:7). Проявявайте настойчивост в молитвата. Кой от нас не знае как човек бива разсеян, слаб, как безкрайните житейски дела ни отвличат, как изпълват нашите мисли и чувства. Смешно е да помислим, че това са работи, за които вдругиден дори няма и да си спомним. Нескончаем боклук, дреболии изпълват нашия толкова кратък живот, който би трябвало да ценим безкрайно. И всичко това скрива от нас Господа, закрива Небето, затваря молитвата, като дим от комин, който, вдигайки се, закрива слънчевата светлина. А какво е димът? Това са малки черни частици! Така и нашите грехове, нашата безгранична суета се издигат като дим и закриват всичко, и животът ни от християнски се превръща в безполезен, суетен и бездарен.
И така, единствено стремежът към Господа, единствено желанието да се докоснем до изцелителя Христос може да победи. Ето, сега е пост. Ние се стараем повече да се молим, повече да се въздържаме. Малкото въздържане от храна е дребна жертва Богу. И принасяйки всичко това, нека се опитаме да се съберем духом и да възнесем към Господа своята молитва – този път едни за други. Не за себе си, не за своето здраве и спасение, успех и благополучие, а за своите сестри и братя, за онези, които са скъпи на сърцето ни, за тях принесете молитва на Господа, както ни учи днешното Евангелие. За тях се помолете, за да бъде благословен пътят им. За да ги подкрепя и срещне Господ! И тогава всички ние, сякаш държейки за ръка тази молитва на любовта, ще се издигаме все по-високо и по-високо към Господа. Това е главното, всичко останало ще ни се придаде. Ето това е най-същественото в нашата вяра, в нашия живот. И тогава Иисус, виждайки вярата ни, ще каже на всички нас и на тях, за които сме се молели: „Чедо, събуди се, стани от своя сън и болест, от разслабеността, от духовната парализа! Стани! Прощават ти се греховете”. Амин. | http://www.alexandermen.ru
15 март 1987 г.
*************************************
ЧАСНИ ПОСТ НЕДЕЉА ДРУГА
Јеванђеље о исцелењу узетог
(Протумачено и у шесту недељу по Духовима)
Марко,2,1-12.Зач.7.
Прошле недеље чули смо јеванђеље о чудотворном дејству великог и моћног присуства Христовог. Натанаил, који је посумњао у речи апостола Филипа, да се појавио у свету дугоочекивани Месија, и то у лицу Исуса из Назарета, – тај исти Натанаил чим је дошао у присуство самога Господа, одмах Га је признао и исповедио као Сина Божјег и цара Израиљева. Данашње пак јеванђеље говори о превеликом паштењу и труду истинских верујућих људи да дођу у присуство Христа Господа.
Четворица људи носили су једнога раслабљенога рођака, или пријатеља свога, носили су га на постељи – тако је очајан и непомичан био раслабљени. Гурали су се узалуд кроз многи народ, да се приближе Господу, па кад нису у томе успели, а они се подигоше на кров од куће, открише кров, и кроз кров, с напором и муком, спустише постељу са болесником пред ноге чудотворног Исцелитеља. Тако је силна била вера њихова у Христа.
А Исус видећи веру њихову, рече узетоме: синко, опраштају ти се греси твоји. Господ не чу исповест вере њихове, али виде веру њихову. Прозорљивост Његова ишла је до најтајнијих дубина срца људског, и разматрајући те дубине срца Господ виде велику веру њихову. Но и Својим телесним очима Он виде и позна веру њихову по паштењу и труду њихову да принесу болесника у присуство Његово. Њихова вера, дакле, била је очигледна и за духовни и за телесни вид Господа.
Исто је тако очигледно за Господа било и неверовање књижевника који беху присутни овом догађају и помишљаху у срцима својим: што овај тако хули на Бога? Ко може опраштати грехе осим једнога Бога? Видевши њихове помисли у срцу духом својим Господ их почиње благо укоревати због тога: што тако помишљате у срцима својим? Прозорљиви Господ чита лако нечиста срца као и чиста. Као што је одмах видео чисто срца Натанаилово, у коме не беше лукавства, тако сада одмах јасно види и нечиста срца књижевничка, испуњена лукавством. Па да би им показао како Он има власт и над телима као и над душама људским, и грехе опраштати и раслабљена тела лечити, Господ рече раслабљеноме: теби говорим: устани и узми одар свој, и иди дома. На овакву моћну заповест болесник уста одмах, и узевши изиђе пред свима, тако да се сви дивљаху и хваљаху Бога говорећи: нигда тога видели нисмо!
Погледајте, колико чудних моћи показује Господ у један мах:
Он прозире у срца људи и открива веру код једних и лукавство код других;
Он опрашта души грехе, и чини душу здравом и чистом од праузрока болести и немоћи;
Он повраћа здравље раслабљеном, узетом телу помоћу Своје моћне речи.
О, како је велико, и страшно, и чудно, и целително присуство Живога Господа!
Но треба доћи и стати у присуство Живога Господа. То је најглавнија ствар на путу спасења: доћи с вером у присуство Господа, и осетити то присуство. Понекад сам Господ долази и открива нам своје благотворно присуство, као што је дошао Марти и Марији и Витанији, као што се показао изненадно апостолу Павлу на друму, или другим апостолима на мору Галилејском, и на путу за Емаус, и у затвореној соби, или Магдалени у врту, или многим светитељима у сну и на јави. Понекад опет људи долазе у присуство Господа приведени од апостола, као што је Андреја привео Симона Петра, и Филип Натанаила, и као што су наследници апостола и мисионари привели ка Господу хиљаде и милионе верних, и као што су уопште једни верни приводили друге верне. Најзад, понекад људи само улажу огроман труд да дођу у присуство Господа, као што је био случај са овом четворицом људи, који се дигоше на кров од куће, да би свога болесника спустили пред Господа. Ово су три начина како се људи могу осетити у присуству Господа. Наше је да се паштимо и трудимо доћи у присуство Господа, а Божје је да нас пусти у Своје присуство и озари нас њиме. Зато морамо узети обрнутим редом ова три начина, па рећи: ми морамо е вером и чежњом чинити све што до нас стоји да би дошли у присуство Господа, даље, морамо следовати позиву и упуту свете апостолске Цркве, и црквених отаца и учитеља; и најзад, тек после испуњеног првог и другог услова. молитвено с надом очекивати да нас Господ припусти к Себи, и да нас Својим присуством озари, оснажи, излечи и спасе.
Колики пак треба да буде наш труд за отварање присуства Божјега, најбоље нам показује пример ове четворице људи који не презају ни од пењања на кров куће, нити се устручавају ма каквим стидом или страхом, да свога болеснога друга спусте с висине у присуство Живога Господа. Ово је пример ревности – ако не већи а оно – сличан примеру оне удовице која је непрестано досађивала неправедном судији с молбом да је спасе од њеног супарника (Лк. 18, 1-5). Ово значи испунити заповест Господњу да се треба свагда молити Богу и не дати да дотужи. Ово је доказ истинитости и друге заповести Господње, куцајте и отвориће вам се (Мат. 7, 7). Ово је најзад и објашњење чудне изреке Христове: царство небеско на силу се узима, и усиљивачи добијају га (Мат. 11. 12). Господ, дакле, захтева од Својих верних, да учине сва могућа усиља, да уложе све трудове, да раде докле светлости имају, да се моле без престанка, да ишту, да траже, да куцају, да посте, да чине безбројна дела милосрћа – и све то у циљу да им се отвори царство небеско, тј. велико, страшно и животворно присуство Божје. Стражите зато непрестано и молите се Богу, заповеда Господ, да би се удостојили стати пред сином човечјим (Лк. 21, 36). Стражите будно над срцем својим, да се не прилепи к земљи; стражите над помислима својим, да вас не удаље од Бога, стражите над делима својим, да би удвостручили талант свој а не смањили га и упропастили; стражите над данима својим, да вас не би смрт изненадила и уграбила непокајане, усред греха вашег. Таква је наша вера православна: скроз делателна, скроз молитвена и будна, сузна и усилна. Ниједна друга вера не предлаже вернима толико усиља, да би се удостојили стати пред Сина Божјега. Сва та усиља предложио је целом свету, а вернима заповедио, сам Господ и Спаситељ наш, а Црква их непрестано освежава понављајући их из века у век, из поколења у поколење, и истичући вернима све већи и већи број оних духовних витезова, који закон Христов испунише и сподобише се славе и моћи неисказане н на небу и на земљи.
Но с друге стране не треба се варати и мислити, да сви ови трудови и усиља једнога човека доносе спасење сама по себи. Не треба уображавати, да ће човек једино својим трудом и усиљем доћи у присуство Живога Господа. Ако Господ неће, нико никад од смртних не би могао стати пред лице Његово. Јер сам Господ, који је и наредио све ове трудове усиља, на другом месту каже: кад свршите све што вам је заповеђено реците: ми смо залудне слуге, јер учинисмо што смо дужни били чинити (Лк. 17. 10). И опет на другом месту: нико не може доћи к мени ако га не привуче отац (Јов. 6, 44). И опет на једном другом месту: без мене не можете чинити ништа (Јов. 15, 5). Апостол Павле пишући Ефесцима у том смислу вели: благодаћу сте спасени (Еф. 2, 5). Шта да кажемо после овога? Да ли да кажемо, да су сви наши трудови за спасење узалудни? Да ли да пустимо руке и чекамо док се Господ сам не јави и не стави нас Својом силом у Своје присуство? Не виче ли и сам пророк Исаија:сва је наша правда као нечиста хаљина (64, 6)? Да ли дакле, да се манемо свих трудова и свих усиља? Но зар онда не постајемо као онај слуга који је закопао у земљу свој талант и коме је господар због тога викнуо: зли и лењиви слуго! Морамо бити трезвени и трудити се да испунимо заповести Господње, које су јасне као сунце. Морамо уложити сав свој труд, а у Божјој је власти, да наш труд благослови и пусти нас у Своје присуство. Дивно је ово објаснио апостол Павле говорећи: ја посадих, Аполос зали, а Бог даде те узрасте. Тако нити је онај што који сади нити онај који залева, него Бог који даје те расте (1. Кор. 3,6-7). Од Бога, дакле, зависи све, – од Божје силе, мудрости и милости. Но наше је ипак да садимо и залевамо; и ми нашу дужност не смемо пропустити без опасности да вечно пропаднемо.
Дужност је тежака да оре и залева, а од Божје силе, мудрости и милости зависи. да ли ће усев нићи, порасти и плод донети.
Дужност је научника да испитује н тражи, а од Божје силе, мудрости и милости зависи, да ли ће му се знање открити. Дужност је родитеља да своју децу негују и васпитавају у страху Божјем, а од Божје силе, мудрости и милости зависи, да ли ће и докле деца живети.
Дужност је свештеника да верне учи, обавештава, укорева и исправља, а од Божје силе, мудрости и милости зависи, да ли ће труд свештеников уродити плодом.
Дужност је свију нас да се паштимо и трудимо, да би се удостојили стати у присуство Сина Божјега, но од Божје силе, мудрости и милости зависи, да ли ћемо бити припуштени Господу.
Али не треба да се трудимо без надања у милост Божју. Него сав наш труд нека буде озарен надањем, да је Господ близу нас, и да ће нас Он примити у присуство лица Свога. Нема дубљег и непресушнијег извора од извора милости Божје. Кад се блудни син покајао после свога жалоснога пада на ступањ свињскога живота, милосрдни отац изашао му је у сусрет, загрлио га и опростио му. Господ неуморно излази у сусрет Својој покајаној деци. Он пружа Своје руке свима који се окрену лицем к Њему. Ваздан пружах руке своје народу непокорну, говори Господ за Јевреје (Ис. 65, 2). Па кад Господ пружа Своје руке и к непокорнима, како ли је тек с покорнима? Покорни пророк Давид говори: свагда видим пред собом Господа: он ми је с десне стране да не посрнем (Пс. 16, 8-9). Покорним трудбеницима на своме спасењу Господ, дакле, не отказује присуство Своје.
Зато не сматрајмо свој труд узалудним, као што чине безбожници и очајници, него паштећи се и трудећи до највише мере надајмо се у милост Господа Бога. Усугубимо наше трудове нарочито у време Часнога Поста, како нам то и Света Црква налаже. Нека нам при томе светле својим примером она четворица који се дигоше на кров од куће, и прокопаше кров, и спустише петога пријатеља свога узета пред Господа. Ако је једна петина наше душе узета или трула од болести, пожуримо хитно са остале четири здраве петине пред Господа, и Господ ће учинити здравим оно што је болесно у нама. Ако нас је једно чувство саблазнило у овоме свету, и од саблазни оболело, пожуримо са остала четири чувства пред Господа, да би се Господ смиловао на наше оболело чувство и исцелио га. Кад један део тела оболи, лекари препоручују удвојену негу, чување и храњење осталога тела, да би оно што је здраво постало још здравије и снажније, и тако одолело болести онога што је болесно. Тако је и с нашом душом. Ако смо посумњали умом, брзо се потрудимо срцем и душом да појачамо веру своју и да оболели ум кроз Господа оздравимо и оснажимо. Ако смо се огрешили заборавом молитве, пожуримо да делима милосрђа повратимо изгубљену молитвеност, и обратно.
И Господ ће погледати на веру нашу, и на наша паштења и трудове, и смиловаће се на нас. И по Својој бескрајној милости пустиће нас у присуство Своје, у присуство бесмртно и животворно, којим живе, крепе се и радују безбројне ангелске силе и светитељске војске. Господу и Спасу нашем Исусу Христу нека је слава и хвала, заједно са Оцем и Духом Светим – Тројици једнобитној и неразделној, сада и навек кроза све време и сву вечност. Амин.
******************************
Christian Kresall 
You must be logged in to post a comment.