Втор Круг (Педесетница – Велики Пост). Осма недела по Педесетница. Чудесното нахранување со пет леба и две риби

ОСМА НЕДЕЛА ПО ПЕДЕСЕТНИЦА

„И јадеа сите и се наситија; и кренаа дванаесет кошеви полни со останати парчиња“

 (Матеј 14: 20)

ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!

Државните структури во сите држави денес длабоко се загрижени како да обезбедат прехрана за својот народ и за поколенијата кои надоаѓаат. Во светот не постои држава која нема воведено било какви даноци, со кои се ублажува недостигот на храна и со кои средства се стимулира производството на храна. Се формираат и организации на светско ниво, кои имаат за цел да го надопол­нат недостигот од храна во оние земји, кај кои таа најмногу е потребна. Сепак, и при една ваква глобална организираност во решавањето на проблемот на недос­тиг на храна, сеуште има безброј гладни, сеуште има луѓе кои не можат да си дозволат нормално да поминат и еден ден од својот живот, а да не се соочат со проблемот на личната прехрана. Од друга страна, пак, секој поединец, секој еден кој формирал семејство, прва и приоритетна задача му е да обезбеди храна за своето семејство. На многумина ова им е единствена задача, но за жал, смртта ги прекинува во нивните намери, оставајќи им го овој проблем на него­ви­те наследници. Сепак, добро знаеме дека на земјава постојат идеални услови и огромни пространства кои можат да го решат проблемот со прехраната, но за големо чудо, проблемот никако да се реши. Незадоволството кај луѓето не се пројавува од тоа, дека не можат да го најдат она кое го бараат, туку во тоа што луѓето не го бараат она кое им е најпотребно и кое може, пред сè, да ја задоволи потребата на нивната душа.

За да го разбереме сето ова многу појасно, потреб­но е внимателно да се продлабочиме во содржината на денешното евангелско четиво. Господ Исус Христос се оддалечил насамо со Своите ученици во едно пус­то место за да се моли и да ги поучува апостолите.  Но, каде и да одел, народот Го следел, зашто бил гладен за духовна храна. Околу Него се собрала многуилјадна толпа. Иако бил изморен, Христос се смилувал над нив, зашто тие биле како овце без пастир. Откако ги излекувал болните, кои биле донесени при Него, Он почнал да ги лекува нивните души, кои боледувале од гревовите и од духовното незнање. Народот восхитен го слушал цел ден и бил подготвен да ја слуша Неговата наука и преку ноќта.

На стемнување се приближиле учениците до Него и Му рекле: „Овде е местово пусто, а и доцна е веќе; пушти го народот да отиде по селата и да си купи храна“. Спасителот намерно чекал за да види што ќе направат Неговите ученици. Тие биле Негови вистински следбеници, зашто се сожалиле над наро­дот, кој ја заборавил дури и храната, само за да го слуша божествениот Учител. Но, за да им покаже дека без Него не можат ништо да направат, Он им рекол: „Не­ма потреба да одат; дајте им вие да јадат“. Дури и да носеле цел карван со хра­на, апостолите не би можеле да го нахранат народот, зашто само мажи има­ло повеќе од пет илјади, покрај жените и децата. Но, тие немале доволно храна ни за себе си. Апостолите нашле само пет леба и две риби. Тогаш Христос на­ре­дил да му ги донесат. Погледнал кон небото, ги благословил и им ги дал на уче­ни­ците за да ги разделат. И тогаш сите јаделе и се наситиле. По тоа чудесно гош­тевање апостолите „кренаа дванаесет кошеви полни со останати парчиња“ храна.

Најпрво што нам ќе ни остави впечаток од овој денешен евангелски расказ, е ревноста, жедта и потребата на народот за духовна храна. Илјадници народ, и од селата, и од малите околни населби, заедно со своите жени и деца, ја оставиле секојдневната работа и тргнале да Го следат Христа по пустите места, каде што Он се повлекол. Можеби некој и ќе рече, па и денес ако дојде Христос меѓу нас, и ние ќе оставиме с# друго и ќе тргнеме по Него. Но, тоа не е точно. Денес многуброен народ се собира по митинзите и пред телевизорите за да ги слуша оние кои ветуваат земна среќа, благосостојба и успех. Но, Христос не е далеку од нас и не е по пусти места. Неговото Слово и Неговата наука и денес се проповедаат. Ако не можеме да најдеме доволно време за редовно да ги посетуваме светите богослужби во храмот, за тоа сме виновни самите ние. Секој може да направи правилна распределба на своето време, па да најде доволно време за наситување со духовна храна. Ако не можеме да одделиме онолку доволно време за својата душа, колку што одделуваме за своето тело, тогаш, барем еден ден од седмицата, неделата, да ја одделиме за да ја нахраниме сопствената душа со единствената духовна храна – Божјото Слово. Но, за огромна жал, ние и за тој еден и единствен ден не се интересираме.

Ако прашаме некој од оние, кои не сакаат да го читаат и слушаат Божјото Слово – зошто не го читаат светото Евангелие, тие веднаш ќе ни речат: „Ние немаме време да се занимаваме со тие прашања; ние сме луѓе кои премногу сме зафатени со други, многу поважни прашања, па времето ни е исклучително важно во посветувањето на земните прашања и во тоа колку повеќе да заработиме за нас и за своето семејство. Ние сме светски луѓе. Библијата нека ја читаат оние кои живеат по манастирите, нека ја читаат свештениците и монасите, а не ние, кои сме премногу зафатени со грижи и проблеми. Тоа не е за нас“.

На овие, кои вака размислуваат ќе им одговориме со зборовите на светиот Јован Златоуст. Што зборуваш ти, човеку? Како тоа да не е твоја работа да го читаш Словото Божјо затоа што си бил зафатен со премногу грижи и светски проблеми? Напротив, токму само заради таа причина ти треба најмногу да го читаш Словото Божјо, а не монасите и свештениците. Зарем монасите и свештениците имаат поголема потреба од Божјата помош, отколку ти, кој толку многу си изложен на соблазни, искушенија и гревови? Монасите се наоѓаат далеку од животните борби и соблазни, затоа тие се здобиваат со помалку рани, а ти си во постојана војна и постојано добиваш рани по својата душа. Според тоа, ти имаш многу поголема потреба од вистинското лекарство. Ти имаш, проблеми во семејството, со сопствените деца, те искушу­ва­ат ближните и пријателите, комшиите ти завидуваат, пријателите ти наште­ту­ва­ат, колегите те лажат, сиромаштијата те измачува, несредените домашни од­носи те загрижуваат, неуспехот те поразува и ти очајуваш… И зарем при толку многу рани врз душата, кои ги здобиваш секоја минута во животот, ти можеш да живееш без лекарството, без Божјата помош, без лек од Словото Божјо?

Уште поважен настан од денешниот евангелски расказ, кој исто така остава длабок впечаток, е фактот дека Спасителот не ги оставил гладни оние, кои претпочитале да Го следат и да ја нахранат својата душа со Неговото слово. Он на чудесен начин ги наситил. И на многу други места во Евангелието Христос нè уверува дека, ако најнапред го бараме царството Божјо, сè друго ќе ни се даде. А ние постапуваме обратно. Ние најнапред ги бараме земните богатст­ва и задоволства, па дури најпосле, ако остане време, патем можеме да помислиме и за царството Божјо. А има и такви кои и целиот свој живот не сакаат да помислат на Бога и Неговото царство, а сакаат да живеат само за овој свет, слично на бесловесните животни.

И денес насекаде се проповеда бесмртното Слово на вечниот живот. И денес Спасителот ни раздава изобилна храна и пијалок за сите, кои имаат потреба од Него. Ако отидеме како оние пет илјади души за да го слушаме Неговото Слово и ако ги исполнуваме Неговите зборови, Он нема да ги остави незадоволени и нашите телесни потреби. Нашиот небесен Отец многу подобро од нас самите знае какви се нашите потреби и колкави се нашите болки. Он е милостив. Иако сме грешни, Он секогаш е подготвен да ни притекне на помош, но потребно е да направиме само еден чекор и да се обратиме кон Него. Затоа, почесто да го бараме, почесто да го слушаме и читаме Божјото Слово, и ако живееме според она што таму ќе го сретнеме, тогаш да имаме во себе цврсто убедување дека Бог ќе ни подари изобилство на храна, како за телото, така и за душата. Амин!

протоереј Златко Ангелески

**************************************

1/14 август 2016 лето Господово

Благословот на Пречистата Мајка Божја од Нејзиното сечесно Успение веќе започна да ги распростира своите благодатни зраци. Денес Царицата Небесна го благослови почетокот на светиот пост, востановен во чест на Нејзиното преселување во бесмртното Царство Христово. И неслучајно овој чесен пост започнува со осветување на медот, за да би узнале дека постот е сладост духовна, што ни доаѓа од тајната на Крстот Христов, тајна што ќе го следи двoнеделниот посен подвиг. Затоа денес се изнесува и Чесно Дрво на кое Господ доброволно ги рашири Своите раце, во татковска прегратка за целото човештво.

Љубовта и силата од таа Божествена прегратка навистина силно се почувствуваа, кога на крајот од вчерашното бдение, од олтарот беше изнесен за поклонение бигорскиот крст, во кој се наоѓа делче од светиот Крст Христов. Светата Литургија, пак, утрово, која ја водеше нашиот крстољубив Старец, Архимандрит Партениј, ја надополни благодатта на денешниот почеток на Успенскиот пост. А Божјата промисла одредила оваа година тој почеток да се совпадне со осмата недела по Педесетница, кога се чита Евангелието за тоа како Спасителот Христос на чудесен начин ги умножил петте леба и двете риби и нахранил повеќе од пет илјади души. Толкувањето, пак, од нашиот Старец на ова Христово чудо, ни дојде како храна уште послатка од медот што нè укрепи за посните денови пред нас:

Слово на Неговото Високопреподобие, Архимандрит Партениј, за осмата недела по Педесетница, изговорено во манастирската трпезарија (1/14 август 2016 лето Господово)

Простете ми, мили мои, но би сакал накратко да ги споделам со вас моите размисли за денешното Евангелие, односно за тоа како Господ со пет леба и две риби нахранил повеќе од пет илјади луѓе (Матеј 14,14–22). Чудесно! Размислувајќи за овој необичен настан, си спомнав и за моите почетоци во овој манастир, па си реков себеси: „Нели и ти некогаш требаше да донесеш одлука да заминеш од овој свет, да оставиш сè и да појдеш во манастир, кој повеќе од шеесет години беше напуштен, мртов, без литургиски живот, манастир што повеќе наликуваше на пустина, отколку на монашко живеалиште?“ Дури и мојот татко ми го велеше тоа: „Каде одиш? Во планина? Зарем за тоа учеше школо за свештеник? Не е ли подобро, а и пологично, да бидеш тука со луѓето и да им проповедаш за Бога? Зошто одиш таму, во некаква си пустелија?“

Меѓутоа, денешниот евангелски расказ многу јасно нè поучува дека најнапред треба да Го бараме Господа, а сè друго што ни е неопходно, ќе ни се придаде. Да ги разгледаме сега малку околностите во кои се случило ова големо Христово чудо. После убиството на Св. Јован Крстител од страна на цар Ирод, Спасителот, Господ Исус Христос, се оддалечи, замина оттаму на кораб, во пусто место, Сам (Матеј 14,13). Отишол да се осами за да може поусрдно да се помоли. Не оти се уплашил поради убиството на Јована Крстител – Господ не се плашел од никаква власт во овој свет, зашто Негово е и Царството, и силата, и славата, и власта, и моќта, и овде и во вечноста – но, се осамил Господ за да им покаже на сите дека на измореното човештво повеќе од било што друго во овој свет му е потребен мирот. Мир од власта на гревот и смртта, мир од тиранијата на злобата демонска. Замислете си само во каков суров свет дошол тогаш Спасителот да го помири целото човештво со Бога! Од една страна, навидум силната, но внатрешно гнилата Римска држава, со нејзиниот духовно мртов паганизам, а од друга страна, јудејското општество, поробено не само од Римјаните, ами и уште полошо – духовно завземено од буквалистичкиот, речиси идолопоклонички однос кон Стариот Завет. Очајниот обичен народ, кој сепак негувал љубов кон Бога, ја имаше изгубено својата надеж, и во народните старешини, и во книжниците, и во фарисеите. Тие всушност имале потреба од Водач, исполнет со „дух и вистина“, што ќе може вистински да ги поврзе со Бога, да ги воскресне нивните свенати души и да го оживее нивниот личносен однос со живиот Бог.

Затоа и не чуди тоа што по Христа тргнало мноштво народ, иако Он заминал Сам на пусто место. А народот, штом узна за тоа, тргна по Него пеш од градовите (Матеј 14,13). Евангелистот ни сведочи дека околу Христа се собрале пет илјади мажи, а имало, исто така и жени и деца. Замислете колкава бројка луѓе! И токму во ова лежи главната порака од денешното Евангелие: дека најважно е да Го бараме, пред сè, Бога. Таа огромна толпа народ со незаситна жед за Бога, тргнала да Го бара Господа скриен во пустината. И таму, во пустината, тие несомнено го нашле најсуштествениот одговор. Луѓето, кои во духовна смисла навистина биле распрскани како овци без пастир, најпосле Го нашле Добриот Пастир. Колку трогнува тука грижата на Христа за луѓето! И кога излезе Исус, виде многу свет; и се смили над нив и ги излекува нивните болни (Матеј 14,14). А, потоа Он ја отворил Својата Божествена уста и почна да ги поучува многу (Марко 6,34), да ги учи на Неговата спасителна наука. Народот ги слушал Неговите прекрасни беседи во текот на целиот ден, сè до вечерта! Ништо друго не им било важно. Заборавиле за миг и на своите домови, и на секојдневните проблеми, и на своите работни обврски. Заборавиле дури и дека треба да јадат, зашто се насладувале со храната што излегувала од устата Господова. На крајот од денот Апостолите решиле дури и лично да се вмешаат: А на стемнување се приближија до Него учениците Негови и рекоа: „Овде е местово пусто, а и доцна е веќе; пушти го народот да отиде по селата и да си купи храна” (Матеј 14,15). Во близина немало ни села, ни продавници, ниту храна. Спасителот во Својата премудрост намерно допуштил да дојде до тоа, прегладнетиот народ да нема од каде да се нахрани. А го направил тоа главно од две причини: прво, за да нè поучи дека духовната храна е неспоредливо поважна од телесната, и второ, за да ни покаже дека Он непрестајно се грижи и не пропушта да ни ја даде и телесната храна. Во продолжение Господ им рекол на Своите ученици: Нема потреба да одат; дајте им вие да јадат!(Матеј 14,16) Со ова Христос ги приведува Апостолите кон смирение, укажувајќи им дека без Него не можат да направат ништо. Не можеле тие во оние мигови да му дадат леб на народот. Не можеме ни ние да направиме нешто сами од себе. Можеме да ја посееме нивата, ете земјоделците ќе ги засадат нашите полиња со жито, но доколку Господ не испрати благопријатно време, тоа жито нема да никне и да созрее. Затоа во Црквата секогаш се молиме Господ да испрати благопријатно време, па да може житото да успее и до нашите трпези да стигне лебот. Но, за Господа сè е можно. Он од ништо го создал овој прекрасен свет. Он прави, како што се вели во 103 псалм, да расте трева за добитокот и растение за потреба на луѓето, за да произведат леб од земјата; ја отвора Својата рака и сите созданија, вклучително и човекот  се наситуваат со блага. Затоа, за човекот најважно е да Го бара Бога, а сè друго што му е потребно, Он бездруго ќе му даде. Ете, токму тоа Евангелието денес добро ни го покажува. Луѓето оставиле сè и тргнале во пустината, не мислејќи ни што ќе прават, ниту што ќе јадат. И Господ ја наградил нивната ревност за словото Божјо; ги зел петте јачменови лебови и двете риби што се нашле кај некое момче, и ги умножил, така што целиот народ се наситил, оставајќи дури дванаесет кошеви со останати парчиња.

Ќе се навратам повторно на моите почетоци во Бигорски. Во ревноста што тогаш Бог ми ја даде, си реков: „Ќе оставам сè и ќе тргнам по Господа“. И милоста Божја никогаш не ме напушти. Не дека е тоа поради мојата праведност – напротив, многу се моите гревови и тие се секогаш пред Господа – но, едноставно, Бог не ги остава тие што се надеваат и што Му се предаваат Нему. Ете, со отец Доситеј, нашиот манастирски економ, уште од почетокот многупати сме ја имале недоумицата на Апостолите: „Што ќе правиме? Како ќе ги примаме гостите? Што ќе им дадеме да јадат сега? Многу се. Манастирот нема пари. Како ќе градиме понатаму? Како ќе живееме?“ Заправо, и до ден денес тие прашања многупати си ги разменуваме. Меѓутоа, Господ се грижи за манастирот. Никогаш не нè оставил без храна и леб. И ќе повторам, не оти сме ние праведни, туку дека во нашата грешност и недостојност знаеме дека, пред сè треба да Го бараме Него. И се трудиме постојано нашите животи во целост Нему да Му ги предадеме. Тоа себепредавање на Бога, се разбира, не важи само за монасите. Зарем Христијаните во првите три века не оставале безусловно сè заради Христа? За Него тие биле дури и мачени и убивани. Знаеме што сè не претрпувале тие за Христа цели триста години, сè до светиот цар Константин Велики. Потоа Господ им дал сила и власт уште овде во овој свет, им дал една огромна и силна империја, што траела најдолго во историјата, цели единаесет века. Бидејќи го барале најнапред Царството Небесно, Господ ги благословил. А кога престанале да Го бараат Него со таква посветеност, тоа царство се разрушило. Без Бога сè пропаѓа. Он е нашата најголема потреба, нашиот неопходен леб. Затоа во молитвата „Отче наш“ се молиме: „лебот наш насушен дај ни го денес“. Тоа се однесува, пред сè, на Лебот небесен, на Телото Христово, на Светата Причест, преку која Го наоѓаме и се соединуваме со Бога. Е, тогаш Он ќе се погрижи за нас и нема да нè остави.

Така, мили мои, да Му го предадеме целосно своето срце Нему и секогаш ќе имаме сè што ни е потребно. А, имајќи, ќе можеме да им даваме и на другите околу нас, и со тоа да ја умножуваме нашата општа радост. Егоистот, пак, не може да биде среќен човек. И оној што има многу богатство на земјата, а не го споделува со тие што имаат потреба, не е среќен. Среќен е оној што постојано Го бара Бога и на благодатен начин се сретнува со Него. И, да знаете, таквиот човек никогаш нема да остане гладен, бидејќи со Бога и пустината станува рај. Еве пак ќе ги земеме за пример манастирите. Првите монаси, основателите на манастирите, барајќи Го само Бога, секогаш се осамувале во пустина. Но, подоцна, откако ќе се соединеле со Бога и ќе се обожеле, светот ги пронаоѓал и доаѓал кај нив. Така, ревносните монаси, барајќи го Бога, оставале сè и неосетно ги претворале пустините во рај. Како што вели и Пророкот Давид: Се појавуваат пасишта по пустињите и ритчињата се исполнуваат со радост (Пс. 64,12). Погледнете ја само местоположбата на која е изграден нашиот манастир. Колку ли само непристапно место било пред да се изгради! Страшна пустина! Некогаш и се чудам како го изградиле. Очигледно и тоа е чудо Божјо. И затоа народот доаѓал во манастирите, доаѓал кај оние што се обожиле во Христа!

Но, не треба само монасите да се стремат кон тоа совршенство. Напротив, секој Христијанин е повикан безусловно да Го следи Христа. Во Евангелието се вели дека мнозина оставиле сè и отишле во пустината да Го слушаат. Отишле, зашто Он е надежта на светот; Он е единственото решение за големите проблеми во светот. Никој и ништо друго. Затоа да Го бараме најнапред ние, секој поединечно, а после ќе можеме и другите да ги храниме со љубовта со која Бог ќе не храни и со благодатта што Он ќе ни ја испраќа поради нашата богопредаденост. И така сè повеќе луѓе ќе бидат среќни и нахранети со љубовта Божја.

Нека ни биде благословен и душеспасителен претстојниот Богородичен пост! Амин!

Бигорски.

****************************************

Автор: Христо Димитров

„Моля ви, братя, в името на Господа нашего Иисуса Христа, да говорите всички едно и също, и да няма помежду ви разцепления, а да бъдете съединени в един дух и в една мисъл.“
(1Кор.1:10).
Братя и сестри,

Св. Ап. Павел казва тези думи на Коринтяни. Но тези слова, в които чуваме за разцепление и съединение крият много повече. Съдържат тайните на въпроса: „Кой съм аз“. Нещо повече. Съдържат и отговор на въпроса за спасението.

Св. Ап. Павел узнал, че сред народа има разпри. Но това погледнато през призмата на вярващия в Христа разкрива вътрешните конфликти у човека, у същия този човек, вярващия в Спасителя. Тъй като винаги когато човек реши да се справи сам със ситуация някаква, без да се помоли Господу, в душата му настава разцепление, смут. Тогава от една страна стои същата тази вяра. Понеже чрез нея проумяваме за устройството на света. Нещо повече. Чрез вярата изпитваме сами себе си в моментите, когато сме неуверени. И когато един такъв човек – който опита сам да се справи – без да помоли Господа за помощ… достатъчно ясно се вижда, че настъпва време на разцепление. Ако погледнем Стария Завет ще забележим, че Господ Бог непрестанно води и напътства човека. Понеже „Бог е създал човека за нетление и го е направил образ на Своето вечно битие.“ (Прем.Сол.2:23). Но тъй като човек има вяра в себе си, тази собствена вяра понякога измества онази, другата – вярата в Спасителя. Ето ги тук словата на св. апостол: „Защото един от вас дума: „аз съм Павлов“, друг: „аз пък — Аполосов“, трети: „аз съм Кифин“, а друг: „аз пък — Христов“.“ (1Кор.1:12). И тук е това вътрешно разцепление. И докато човек дели себе си по този начин няма как да бъде едно със Спасителя. А тъй като няма човек, който да не иска да разбере кой е, да узнае собствената си същност,… е добре за такъв човек внимателно да се вслуша в думите на св. апостол. Още повече за човек, кръстил се в името Господне. За такъв словата на апостола са като указател на посоката, в която да тръгне и да върви. Именно за такъв човек,… за такива хора апостолът казва: „Да бъдете съединени в един дух и в една мисъл.“ Тези наставления простичко казват, че да се търси Бога и даровете на Духа е най-главното, но и по възможност – да бъдем едно. И ето всички ние – събралите се днес тук – в името на Господа и Спаса нашего Иисуса Христа – сме доказателство за това: съединени сме в един дух и в една мисъл. Но дори и така да е – пак можем да бъдем разединени. И това ще е така, докато се изкушаваме взаимно, докато си правим забележки – но не градивни, а от завист. Пък всяко едно изкушение е разцепление, всяко едно изпитание – обединение. А за вярващия с всичкото му сърце, и с всичката му душа, и с всичкия му разум (Мат.22:37) е точно обратното. Защото когато е във време на изкушения такъв един човек се събира в себе си чрез молитвата към Христа Спасителя (Гал.2:20). И точно в такъв момент се потвърждават наяве думите на Св. Ап. Павла: „Защото словото за кръста е безумство за ония, които гинат, а за нас, които се спасяваме, е сила Божия.“ (1Кор.1:18).

Братя и сестри,

Словото за кръста наистина е безумство, когато човек е в разцепление – спрямо Бога, спрямо ближните си и спрямо себе си.

Нека по думите на Св. Ап. Павел – в името на Господа нашего Иисуса Христа – да не допускаме това помежду ни да застане, та да ни отдалечи един от други. А чрез даровете на Духа да се съберем в себе си и да се събираме в единомислие. Тогава вече няма да завиждаме, и няма да хулим. Тогава ще разберем, че докато носим в себе си обединяващите молитвени слова за кръста ще бъдем безумци в очите на ония, които гинат. Но за нас – които вярваме в Христа Бога – това молитвено слово е сила Божия.

Амин.

*****************************************

В името на Отца и Сина и Светия Дух!

Братя и сестри!

Често четем в Евангелието и в Стария Завет за чудеса, и наистина можем да ги видим в протежение на векове в живота на Църквата: чудеса на изцеления, чудеса на обновление на човешкия живот със силата Божия. И понякога си задаваме въпроса: какво е чудото? Означава ли, че в момент на чудото Бог насилва собственото си творение, нарушава неговите закони, разрушава това, което е извикано от Него към живот?

Чудото е нещо съвсем различно: чудото е моментът, когато се възстановява хармонията, нарушена от човешкия грях. Чудото може да бъде начало на цял нов живот: живот на хармония между Бога и човека, хармония на сътворения свят със своя Творец. В чудото се възстановява това, което трябва да бъде винаги; чудото не означава нещо нечувано, неестествено, противно на природата на нещата, но обратното, такова мигновение, когато Бог встъпва в Своето творение и бива приет. И когато Той е приет, то Той може да действа в сътворения от Него свят или във всяка отделна твар.

Чудесата са такива събития, които не могат да бъдат извършени от никаква човешка сила или наука. Истинско чудо може да направи само Бог, Който е Творец на всичко видимо и невидимо. Днешният евангелски разказ за нахранването по чудесен начин на пет хиляди души с пет хляба и две риби ни дава един добър повод да размислим и си разясним следните въпроси: с каква цел Господ Иисус Христос е вършил чудеса; извършват ли се сега такива и, ако се извършват, защо ние не ги виждаме?

Иисус Христос е бил чист, безгрешен и свят; говорил е красноречиво и убедително. Но грубите и жестоки сърца лесно забравяли всичко това. Думите на Спасителя трябвало да се потвърдят от необикновени дела. Такива са чудесата. “Ако не вярвате на думите Ми – казвал Той – вярвайте на делата Ми, които свидетелстват, че Ме е изпратил Отец”/Иоан 10:38/. Следователно, чудесата били потребни да се разпространява и утвърждава в сърцата на хората вярата Христова, вярата в Неговия евангелски закон.

Но Спасителят много пъти е извършвал чудеса и от състрадание към нещастните и нуждаещите се.

Христос извършвал чудеса и за да докаже, че твърдо вярващите хора могат винаги да получат помощта на силата Божия, както за себе си, така и за близките си.

Изобщо Спасителят извършвал чудеса, за да види светът Неговата Божествена мощ; за да повярват хората, че Той е Пътят, Истината и Животът, та да усвоят закона на правдата, любовта и милосърдието. Ала тази цел и досега не е постигната напълно. Има милиони хора, които още не са утвърдени във вярата Христова и не познават спасителните начала на евангелския закон. Следователно, чудесата и сега не са престанали да бъдат средство за богопознание.

Но защо сега те твърде рядко или никак не се виждат? Защото е необходим поглед на духовното око. Истински вярващият човек и сега се задоволява с чудесата, че със светото кръщение се омива от първородния грях, със светото причастие се съединява с Господа, със светото елеосвещение се изцеряват душевните, а често и телесните му недъзи. А да искаме по-нагледни чудеса, без да притежаваме потребната сила на вярата и молитвата, значи да изкушаваме Бога, както правел това дяволът в пустинята.

Маловерието и неверието са главната причина, дето сега рядко стават чудеса и не се виждат. В критични моменти за твърдо вярващия всичко е възможно/Марк 9:23/. Но маловерният или невярващият в такива случаи е съвършено безсилен. Апостолите не могли да изгонят бяса от момчето и питат Спасителя: “Защо не можахме ние да го изгоним? А Иисус им рече: поради вашето неверие; защото истина ви казвам, ако имате вяра колкото синапово зърно, ще речете на тая планина: премести се от тука там, и тя ще се премести; и нищо няма да бъде за вас невъзможно”/Мат.17:19-20/.

Нашето време и общество очевидно не се отличават със силна вяра. Слаби са и молитвите ни. Цари нравствена поквара, общението с Бога почти е прекъснато. Можем ли тогава да искаме пред нас да стават чудеса? При все това обаче те се извършват. Вярващите хора могат да ги виждат и да се ползват от тях. А невярващите са слепи и не могат да видят чудесата на Господа.

Св. ап. Павел, като мъмри коринтските християни, за дето се причастявали недостойно с Тялото и Кръвта Христови, казва: “затова между вас има  немощни и болни, а и умират доста” /1 Кор.11:30/. И днес, някои християни без разкаяние за извършени грехове, без изповед, се приближават до олтара и вземат причастие. Ако Божието милосърдие не ги наказва веднага за това недостойно приемане на светинята, то не е по-малко от чудо.

И така, чудеса винаги е имало и ще има. Божията благодат и милосърдие към хората са безкрайни; пък и силни с вяра и молитва хора никога не ще липсват. Ако и ние искаме да разберем и да видим чудеса, трябва да станем достойни за това с вярата и с живота си. Трябва да прилагаме Божиите заповеди в делата си; да поглеждаме по-често към небето и да молим Господа да усили вярата ни /Лука 17:5/.

За да усвоим вярата в чудото, а също и, за да усвоим въобще истините на вярата е нужно нравствено усилие, нужен е подвиг. Нашата вяра расте и крепне от вътрешния духовен ръст, от нашето вътрешно и духовно укрепване и очистване.

Немощността във вярата – това е немощност на духа, това е пряко следствие от нашата жизнена нечистота. Там, където е благодатта, там, където е чудото, нека нашият разум не търгува с Господа. Да вярваме в чудото трябва с цялото си сърце, тук не трябва да има никакво пазарене. Ако сърцето бъде открито за това, че да усвои и приеме вярата в това, че чудото извършва Господ, тогава земният разум няма да ни изкушава с лукави съмнения. Чрез вярата ние встъпваме в особена област на битието, където всички закони са други, където законите, действащи в нашето естествено-природно битие се отменят, изпразват се, не действат повече, в цялата пълнота действа благодатната сила. И ако ние чрез вярващите си сърца встъпим в тази област на това инобитие, то тогава там вече трябва без всякакви колебания, без всякакво пазарене, без всякакви съмнения да се отдадем на всемогъщата Божествена воля на Твореца. Да приемем вярата в чудото в нашите сърца и тя съвършено по-новому ще освети нашия живот. Ако не се удостоим никога да изпитаме сами на себе си чудотворната сила Божия, все пак тази вяра винаги ще ни съпътства; нещо особено винаги ще звучи в нашите души. Ние ще чувстваме винаги, че над естествено-природния живот, над законите на видимия веществен свят има висша Божествена сила, която винаги съпътства живота на човека и във всеки момент може да преустанови действието на естествените закони и да сътвори това, което иска Господ. Амин.

Автор: Прот. Иаков Михайличенко

****************************************

В името на Отца, и Сина, и Светия Дух!

По време на Своя земен живот Господ Иисус Христос сътворил множество чудеса. Той възкресявал мъртви, изцелявал болни, ходил по водата. И днес ние с вас чухме повествованието за чудесното насищане на повече от пет хиляди човека с пет хляба и две риби.

Всеки от нас си представя това, за което се говореше днес. Но това четене има някои детайли, които ние позволяват малко по-дълбоко да вникнем в евангелския текст. Ето вижте:

И след като заповяда народу да насяда на тревата, взе петте хляба и двете риби, погледна към небето,, благослови и,като разчупи, даде хлябовете на учениците, а учениците на народа (Мф. 14:19). Някой ще каже, ако Господ е всемогъщ, то защо се обръща към небето? Защо Той Сам не раздава храната, но поръчва това да направят учениците? Но всеки детайл, зафиксиран от евангелиста, за нас е пълен. със смисъл.

Погледна към небето. В какви случаи ние обръщаме своя взор натам? Най-често това става по време на молитва. Затова Христос ни показва, че всяко дело, даже такова «малодуховно» като яденето, трябва да започва с молитва. Господ, разбира се, знае от какво имаме нужда, преди нашето прошение, но за да ни научи да не разчитаме на своите сили, а да разберем своето място в този свят, ни е предписано да упражняваме своя дух в молитва.

Спасителят благословил хлябовете и рибите. Това означава, че тази храна вече не е просто съчетание от белтъчини, мазнини и въглехидрати, но е одухотворена с действието на Светия Дух. Това означава, че вкусването на тази храна не е просто утоляване на телесния глада, но и приемане в себе си на Божията благодат. Затова е така важно да имаме благословение за всяко наше дело, даже то да ни се струва просто и маловажно.

Разбира се, добре е да изпросваме благословение от свещенослужител. Но в нашия живот съвсем не винаги това е възможно. Тогава може, а по-точно, даже е нужно, да се обърнем за благословение за свои трудове към свояОтец…, Който е на тайно и нашият Отец, който вижда в скришно, ще ни въздаде наяве (Мф. 6:6). По такъв начин ние прекланяме своето сърце пред Всемогъщия Създател и Той, вярваме, ще ни помогне.

Даде хлябовете на учениците, а учениците – на народа. Има една стара притча за това как някой си презвитер извършвал литургия, постоянно грешал на едно място. В същия манастир живял старец, който често виждал ангела, стоящ редом до немарливия свещеник. «Защо ти не поправяш нашия събрат?» – попитал старецът ангела. И чул отговор: «В това е волята Божия, хората да бъдат вразумявани от хора».

Разбира се, Спасителят не се смущавал от множеството народ. Налагало Му се да бъде и в много по-трудни ситуации (ср. Лк. 4:29), и Той можел да направи всичко Сам. Но Той предоставя възможност да наситят гладните на Своите ученици, именно, за да видят всички: и ученици, и слушатели Божието и всемогъщество и да Го прославят.

И още един детайл. Според изяснението на светите отци преломяването на хляба било някакъв предобраз на Божествената Евхаристии, която се извършва от архиереите, като приемници на апостолите, и по тяхно благословение, от презвитерите, т. е. свещениците. Това, че Господ не Сам, но чрез Своите ученици, нахранил хиляди гладни, прикрито указвало за бъдещото Тайнство на Литургията, което Църквата Христова пази от новозаветните времена.

Затова, внимателно вслушвайки се в думите на светото Евангелие, ние ще намерим в него богата храна за нашия ум и за нашето сърце. Ето и днес, опитвайки се да проанализираме само един стих, ние узнахме и разбрахме много, много почувствахме и усетихме.

А сега остава да изпълним това.. Остава да сложим ръката си върху ралото и да вървим напред, след Христос (ср. Лк. 9:62), прославяйки Го заедно с Отца и Светия Дух, на Които подобава слава и чест сега и винаги и во веки веков. Амин.

Автор: прот. Владимир Александров

*************************************************

„След като заповяда народу да насяда на тревата, взе петте хляба и двете риби, погледна към небето, благослови и, като разчупи, даде хлябовете на учениците, а учениците на народа. И ядоха всички и се наситиха; и дигнаха останали къшеи дванайсет пълни коша” (Мат. 14:19-20)

Братя и сестри,

Днес св. Евангелие ни отвежда мислено в пустинята отвъд Капернаум, близо до Генисаретското езеро. Там Господ Иисус извършил необикновено чудо. Множество народ Го следвал, привлечен от словото и делата Му. Спасителят преминал на отвъдния бряг, където мястото било пусто и безлюдно. Той искал да почине с учениците Си, понеже както забелязва евангелистът, нямало време и хляб да ядат (Марк. 6:31).

Но… ето, тълпите Го намерили. Те заобиколили езерото пешком и дошли в пустинята. Не ги спрял ни знойният пек, нито дългото разстояние. Те дошли при Него с нови надежди, жадни да Го слушат и се лекуват от болестите си. Сърцето на Спасителя било пълно с милост и състрадание. Гласът Му отеквал в глухотата на пустинята, като тих, кротък повей от друг свят. Той им говорел нечувани думи за едно ново царство. Насърчавал ги, утешавал ги в страданията им. Всичко било така ясно, така просто, така истинно и приятно! На тоя народ, тъпкан от римските окупатори и лъган от самозвани и самозабравили се народни водачи, се поднасяла храна от неизчерпаем източник не само за тукашна насита, но и за вечността. Думите не секвали. Безбройни били и чудесата. Времето летяло и никой не забелязвал отминаването на часовете. Ето че последните лъчи на слънцето се скривали зад хоризонта, а никой не си отивал. Апостолите се доближили до Учителя и Му напомнили, че тези хора трябва да се разпуснат, защото се мръквало, а те са дошли отдалеч. Мястото било пусто и те трябвало да се пръснат, за да си намерят храна.

Колко земни били учениците! Днес те били свидетели на толкова чудеса, поуки, изцерения, но все още разсъждавали по човешки. Какво ще стане с тия хора тази вечер? Те забравили, че при тях стои Този, Който храни и душите, и телата. И Той мъдро ги повел към вярата. Не казал изведнъж: Аз ще ги нахраня! Евангелистът отбелязва: „Иисус им рече: няма нужда да отиват; дайте им вие да ядат!” (Мат. 14:16). Не казал: „Аз ще дам”, а „вие им дайте”… Учениците отговарят: „Ние имаме тук само пет хляба и две риби” (Мат.14:17). Апостолите все още разсъждавали по човешки. Те не виждали Този, Който храни всичко. Забележете: Спасителят не установил само факта, че народът е гладен, не казал като апостолите, че трябва да го разпусне, та той сам да си потърси храна, не ги приканил да потърпят една вечер или един ден и една нощ, защото „не само с хляб ще живее човек” (Мат. 4:4). Не! Нуждата от храна е естествена необходимост и трябвало да бъде удовлетворена. Този, Който хранел душите с нетленна храна, можел да нахрани и телата. И сега Той извършил чудото, което Бог прави всеки ден. – Не изпълня ли Господ всяка година класовете и не пълни ли хамбарите? Не храни ли всичко в света със Своята бащинска ръка? Бог произвежда от мъртвото зърно жив клас, налива го с благодатен дъжд и го топли със Своето слънце и с това храни не само нас, но и птичките и буболечките. Грижи се за всичко. Претворява зелената трева, дава на добитъка, за да получим мляко. От пръчките ни поднася вино и плодове. Всичко, всичко в природата е Божие чудо. В случая бил ускорен само процесът на изобилието. Защото там, където Бог иска, изменя се редът на природата. Където е Божието благословение, всичко се изпълва с благодат и плодородие.

Чудото било извършено: петте хляба и двете риби били така умножени чрез ръката на Господа Иисуса, че даже останали дванадесет коша остатъци. В евангелското повествование има една подробност: Спасителят заповядал на народа да насяда в редици на земята по тревата. Св. евангелист казва, че по нареждане на Господа Иисуса апостолите трябвало да разпределят хората по петдесет души. На всички било дадено по равно. Ако можеше и в днешния свят да има достатъчно блага, ако можеше хората да бъдат така разпределени и на всеки да се даде според евангелския идеал по равно, храната щеше да стигне за всички и даже да остане за бъдещите поколения. Господ наредил да насядат по тревата, като с това наставлявал народа на простота в живота (св. Йоан Златоуст). Той не ги наситил с изтънчени храни, а с наличните пет хляба и две риби. Колкото човек живее по-близко до природата, толкова е по-близо и до Бога. Народът виждал Кой му дава храната и никой не изпреварвал другите, защото знаел, че ще получи. Тези отрудени хора се намирали като че ли в рая. Не само изобилието респектирало, а и Божието присъствие. Колко по-друг би изглеждал светът, ако помним, че Бог не оставя гладни Своите верни. Грехът на света е, че, покрай благополучието, все още остава нуждата, която някъде е чудовищна. Тук отговорността вече пада и върху нас християните, които мълчим, когато сме преситени, а край нас бедните стават все по-бедни и по-многобройни. Затова Църквата – вярващите хора, са длъжни да се заемат с Божието дело. Ние изпълняваме ролята на Христовите ученици: „Дайте им вие да ядат!” – казва Спасителят и на нас. – Виждате бедата на другите, узнали сте, че в света има места, дето всеки ден хората умират от глад. Дайте им вие да ядат!…

Забележете, че апостолите не изхвърлили, а вдигнали дванадесет коша къшеи. Те свидетелстват, че Бог дава всичко в изобилие и че всяко парче хляб трябва да бъде светиня за всекиго. У някои народи има обичай, когато двама души се кълнат за нещо, да целуват хляба. Хлябът е дар Божи. Нямаме право да го разхищаваме, защото той е Божие достояние.

Пак да спомним как е станало чудото: Господ „взе петте хляба и двете риби, погледна към небето, благослови и, като разчупи, даде хлябовете на учениците, а учениците – на народа” (Мат. 14:19). Благословение на храната идва след молитвата. Изобилието на хлябовете идва от небето. Псалмопевецът е изразил прекрасно тази мисъл така: „Очите на всички се на Тебе уповават, и Ти им даваш тяхната храна своевременно; отваряш ръката Си и насищаш всичко, що живее по благоволение” (Пс. 144:15-16).

Братя и сестри,

Св. Църква ни учи да не сядаме никога на трапезата, независимо каква е тя, бедна или богата, без да се прекръстим и помолим. Да помним, че всичко, що ядем или пием, е Божие и трябва да бъде за Негова слава (1 Кор. 10:31). Бог е Стопанинът на нашата трапеза. Той благославя и умножава благата по нашите домове, в нашата Родина и в целия свят. Той ни насища, но чака и ние да дадем на онези, които се нуждаят. Амин!

Българска Патриаршия

***************************************

Неделя На утренята Ев. Иоан. 20:11-18.

На литургията 1Кор. 1:10-18. Ев. Мат. 14:14-22.

Понеделник 1Кор. 11:31-12:6. Ев. Мат. 18:1-11.
Вторник 1Кор. 12:12-26. Ев. Мат. 18:18-22; 19:1-2:13-15.
Сряда 1Кор. 13:4-14:5. Ев. Мат. 20:1-16.
Вж. За разликата между “огледало” и “смътно” (1Кор. 13:12) Св. Максим Изповедник
Четвъртък 1Кор. 14:6-19. Ев. Мат. 20:17-28.
Петък 1Кор. 14:26-40. Ев. Мат. 21:12-14:17-20.
Събота Рим. 14:6-9. Ев. Мат. 15:32-39.

*********************************************

Недела – на Утрената

11. А Марија стоеше кај гробот однадвор и плачеше. И, плачејќи, се наведна над гробот;
12. и виде два ангела во бели облеки како седат, едниот кај главата, а другиот кај нозете, каде што беше лежало телото Исусово.
13. И тие ѝ рекоа: „Жено, зошто плачеш?” Им одговори: „Го кренале Господа мој и не знам каде Го положиле.”
14. Штом го рече ова, се заврти назад и Го виде Исуса како стои; но не знаеше оти е Исус.
15. Исус ѝ рече: „Жено, зошто плачеш? Кого го бараш?” Таа, мислејќи дека е градинарот, Му рече: „Господине, ако си Го зел Ти, кажи ми каде си Го положил, и јас ќе Го земам.”
16. Исус ѝ рече: „Марија!” Таа се заврти и Му рече: „Равуни” – што значи „Учителе!”
17. И рече Исус: „Не допирај се до Мене, оти уште не сум се вратил при Мојот Отец; туку отиди при браќата Мои и кажи им: се враќам при Својот Отец и вашиот Отец, при Својот Бог и при вашиот Бог.”
18. Дојде Марија Магдалина и им кажа на учениците, дека Го видела Господа и дека тоа ѝ рекол.

**************

Недела – на Литургијата

10. Браќа, ве молам, во името на нашиот Господ Исус Христос, сите вие да зборувате едно и исто, и помеѓу вас да нема делење, туку да бидете соединети во еден дух и во една мисла.
11. Оти од домашните на Хлој чув за вас, браќа мои, дека помеѓу вас имало карање.
12. А ова ви го велам, затоа што еден од вас вели: „Јас сум Павлов”, друг: „А јас сум Аполосов”, трет: „Јас сум +на кифа”, а друг: „Јас, пак, Христов”.
13. Па зар Христос да се раздели? Дали Павле беше распнат за вас? Или пак во името Павлово се крстивте?
14. Му благодарам на Бога, што од вас никого не сум крстил, освен Криспа и +Гаја,
15. та никој не рече, дека сум крстил во свое име.
16. Го крстив исто така и домот на Стефанин, а дали сум крстил и некој друг, не знам.
17. Зашто Христос не ме прати да крштавам, туку да го проповедам Евангелието, и тоа не со премудри зборови, за да не ја изгуби силата крстот Христов.
18. Бидејќи словото за крстот е безумство за оние, што гинат, а за нас, кои се спасуваме, сила Божја.

**************

14. И кога излезе Исус, виде многу свет; и се смили над нив и ги излекува нивните болни.
15. А на стемнување се приближија до Него учениците Негови и рекоа: „Овде е местово пусто, а и доцна е веќе; пушти го народот да отиде по селата и да си купи храна.”
16. Но Исус им рече: „Нема потреба да одат; дајте им вие да јадат!”
17. А тие Му рекоа: „Ние имаме само пет лебови и две риби.”
18. Он им рече: „Донесете Ми ги тука!”
19. И како му заповеда на народот да седне о тревата, ги зеде петте лебови и двете риби, погледна кон небото, ги благослови и како ги прекрши, ги даде лебовите на учениците, а учениците – на народот.
20. И јадеа сите и се наситија; и кренаа дванаесет кошеви полни со останати парчиња.
21. А оние што јадеа, беа околу пет илјади души, освен жените и децата.
22. И веднаш ги покани Исус учениците Свои да влезат во кораб и да минат на другата страна пред Него, дури да го распушти народот.

*******************

Понеделник –

31. Оти, ако бевме се испитувале сами себе, тогаш немаше да бидеме осудени.
32. Но судејќи нè, Господ нè накажа, за да не бидеме осудени заедно со светот.
33. Затоа, браќа мои, кога се собирате на јадење, чекајте се еден со друг.
34. Ако е, пак, некој гладен, нека јаде дома, за да не се собирате за осудување. А другото ќе го наредам, кога ќе дојдам.

12. За духовните дарови и за нивната употреба.

1. А за духовните дарови, не сакам, браќа, да не знаете.
2. Знаете дека, кога бевте незнабошци, се влечевте при немите идоли, како да ве водеа.
3. Затоа ви кажувам дека никој, кој зборува преку Божјиот Дух, не фрла анатема на Исуса, и никој не може да Го нарече Исуса Господ, освен преку Светиот Дух.
4. Постојат разни дарови, но Духот е еден и ист;
5. има разни служби, но Господ е еден и ист;
6. и разни сили постојат, но Бог е еден и ист, Кој врши сè во сè.

**************

1. Во тој час се приближија учениците до Исуса и рекоа: „Кој е поголем во царството небесно?”
2. И како повика Исус едно дете, го постави меѓу нив
3. и им рече: „Вистина ви велам, ако не се повратите и не бидете како деца, нема да влезете во царството небесно:
4. кој, пак, ќе се смири како ова дете, тој е поголем во царството небесно;
5. и, кој прима такво дете во Мое име, Мене Ме прима;
6. а кој соблазни едно од овие мали, за него е подобро да му се обеси воденички камен на вратот и да потоне во морска длабочина.
7. Тешко му на светот од соблазни, оти соблазните треба да дојдат; но тешко му на оној човек, преку кого доаѓа соблазната.
8. Ако те соблазнува раката твоја или ногата твоја, отсечи ја и фрли ја од себе: подобро е за тебе да влезеш во животот без рака или без нога, отколку со двете раце и двете нозе да бидеш фрлен во вечниот оган;
9. и ако те соблазнува окото твое, извади го и фрли го од себе: подобро е за тебе да влезеш во животот со едно око, отколку да ги имаш и двете очи, а да бидеш фрлен во геената огнена.
10. Гледајте да не презрете едно од овие мали, зашто, ви велам, нивните ангели на небесата секогаш го гледаат лицето на Мојот Отец небесен.
11. Оти Синот Човечки дојде да го побара и спаси загубеното.

**************

Вторник –

12. И како што е телото едно, а има многу органи, и сите органи од тоа тело, па колку и да се тие, едно тело се, – така и Христос.
13. Зашто преку еден Дух сме крстени сите во едно тело – било Јудејци или Елини, било робови или слободни; и сите сме со еден Дух напоени.
14. Оти и телото не се состои од еден орган, туку од многу.
15. Ако ногата рече: бидејќи не сум рака, не сум од телото, зар само заради тоа таа не е од телото?
16. И ако увото рече: бидејќи не сум око, не сум од телото, зар поради тоа увото не е од телото?
17. Ако целото тело би било око, тогаш каде ќе е слухот? Кога целото би било слух, тогаш каде е мирисањето?
18. Но Бог ги наредил органите, секој од нив во телото така, како Му било угодно.
19. Ако сите тие би биле само еден орган, тогаш каде е телото?
20. А сега се, пак, многу органи, но сепак едно тело.
21. И не може окото да ѝ рече на раката: „Не си ми потребна”, ниту, пак, главата на нозете: „Не сте ми потребни”.
22. Напротив, оние органи од телото, кои ни изгледаат послаби, се многу попотребни;
23. и на оние членови на телото, за кои сметаме дека се понеугледни, им оддаваме повеќе чест;
24. и нашите понеугледни органи имаат поголема чест: угледните, пак, органи немаат потреба од чест. Но Бог го направи и телото така, што на најнезначајните органи им дал најголема чест,
25. за да нема расправии во телото, а органите подеднакво да се грижат едни за други.
26. А кога страда еден орган, тогаш страдаат сите органи; и кога се слави еден од органите, тогаш со него се радуваат сите органи.

****************

18. Вистина ви велам: сè што сврзете на земјата, ќе биде сврзано и на небото; и сè што разврзете на земјата, ќе биде разврзано и на небото.
19. Пак ви велам: ако двајца од вас се согласат на земјата да помолат нешто, што и да било, ќе им биде дадено од Мојот Отец небесен;
20. зашто, каде се двајца или тројца собрани во Мое име, таму сум и Јас посреде нив.”
21. Тогаш Петар пристапи кон Него и рече: „Господи, колкупати да му простам на брата си, кога ќе згреши против мене? До седумпати ли?”
22. Исус му одговори: „Не ти велам до седум, туку до седумдесетпати по седум.”

*********

1. Кога ги заврши Исус тие зборови, тргна од Галилеја и пристигна во пределите Јудејски, отаде Јордан.
2. По Него појде многу народ и Он ги исцели таму.

********

13. Тогаш доведоа при Него деца за да ги положи рацете над нив и да се помоли, а учениците им бранеа.
14. Но Исус рече: „Оставете ги децата и не пречете им да доаѓаат при Мене, зашто на такви е царството небесно.”
15. И кога ги положи рацете над нив, Исус си отиде оттаму.

***********

Среда –

4. Љубовта е долготрпелива, полна со добрина, љубовта не завидува, љубовта не се превознесува, не се гордее,
5. не прави што е непристојно, не бара свое, не се срди, не мисли зло,
6. на неправда не се радува, а на вистина се радува.
7. сè извинува, во сè верува, на сè се надева, сè претрпува.
8. Љубовта никогаш не престанува, а другото, ако се пророштва, ќе престанат; ако се јазици – ќе замолкнат; ако се знаења – ќе исчезнат.
9. Оти по нешто знаеме и по нешто пророкуваме;
10. а кога ќе дојде совршеното, тогаш ќе исчезне делумното.
11. Кога бев дете, зборував како дете, како дете мислев, како дете размислував; а кога станав маж, го оставив детинското.
12. Сега гледам нејасно како во огледало, а тогаш – лице во лице; сега знам нешто, а тогаш ќе знам како што сум познат.
13. А сега остануваат овие три работи: верата, надежта и љубовта; најголема меѓу нив е љубовта.

14. За дарот на оние што зборуваат на туѓи јазици и кои пророкуваат и за редот при служењето на Бога.

1. Стремете се кон љубовта; ревнувајте за духовните дарови, а особено да пророкувате.
2. Оти оној, кој зборува на јазик непознат, тој не им зборува на луѓе, туку на Бога; бидејќи никој не го разбира, а со Духот кажува тајни;
3. кој, пак, пророкува, тој им зборува на луѓето за поука, утеха и утврдување.
4. Кој зборува на непознат јазик, тој се поучува сам; а кој пророкува, тој ја поучува Црквата.
5. Но јас би сакал сите вие да зборувате на разни јазици, а уште повеќе да пророкувате: оти, кој пророкува, е поголем од оној, кој зборува јазици – освен ако и ги толкува, та Црквата да добие поука.

*************

1. Зашто царството небесно прилега на домаќин, кој излегол наутро рано да најми работници за своето лозје.
2. Па, штом се погоди со работниците по динариј на ден, ги прати во лозјето свое.
3. Потоа, кога излезе околу третиот час и виде други како стојат на пазариштето без работа,
4. им рече: »Одете и вие во моето лозје, па што е право, ќе ви дадам.« И тие отидоа.
5. Пак излезе околу шестиот и деветтиот час и направи исто.
6. А околу единаесеттиот час одново излезе и најде други, како стојат без работа, и им рече: »Зошто стоите тука цел ден без работа?«
7. Тие му одговорија: »Никој не нè повика.« А тој им рече: »Одете во моето лозје и, што е право, ќе добиете.«
8. А кога се стемни, господарот на лозјето му рече на својот настојник: »Повикај ги работниците и плати им, почнувајќи од последните па до првите.«
9. И дојдените околу единаесеттиот час добија по динариј.
10. А кога дојдоа првите, помислија дека ќе примат повеќе; но и тие добија по динариј;
11. и штом добија, негодуваа против господарот
12. и велеа: »Оние последните работеа еден час, а ти ги изедначи со нас, што ја претрпевме тегобата на денот и жегата.«
13. А тој им одговори и му рече на еден од нив: »Пријателе, не те онеправдувам: нели се погоди со мене за динариј?
14. Земи си го своето и оди си; и на овој, последниов сакам да му дадам колку и на тебе;
15. зар немам право да чинам со своето, што сакам? Или ти е окото завидливо, оти сум добар?«
16. Така ќе бидат последните први, а првите – последни; зашто мнозина се повикани, а малцина избрани.”

***********************

12. Сега гледам нејасно како во огледало, а тогаш – лице во лице; сега знам нешто, а тогаш ќе знам како што сум познат.

За разликата между “огледало” и “смътно” (1Кор. 13:12)

Огледалото, ако се опитаме да му дадем определение, е съвест, която, съответно на духовното дело, чисто отразява образа на всички блага и посредством която за човека, имащ чиста мисъл, е присъщо да вижда Бога. Или: огледало е навикът в духовното дело, еднообразно съчетаващ една с друга всички добродетели и като че ли поместващ ги в единен божествен лик. А смътно е познанието, придобивано чрез пълното, доколкото това е достъпно за човешкото естество, постигане в съзерцание на божествените логоси и притежаващо отражение на това, което превишава мисленето. И ако се каже просто: огледало е навикът, разкриващ бъдещия образ на първообраза на добродетелите, явяван в достойните хора, понеже бъдещата цел на деятелното любомъдрие като че ли смътно се загатва в притежаващите огледала. А смътно е проявата на първообраза на това, което се постига с ум при (наличието на) познание.

И така, всяка тукашна праведност, в сравнение с бъдещата, има, ако се придържаме към изказването за огледалото, образа на първообразните неща, а не самите тези неща, съществуващи такива, каквито са. И всяко тукашно познание на небесното, в сравнение с бъдещото, е смътно, имащо отражение на истината, а не самата истина, на която й предстои да стане явна в бъдеще. Защото, тъй като божествените неща се обхващат от добродетелта и познанието, то огледалото разкрива първообразните неща съобразно добродетелта, а смътното ­ първообразните неща съобразно познанието. Такава е разликата между огледало и смътно, тъй като огледалото посочва бъдещата цел на деятелното любомъдрие, а смътно проявява тайната на съзерцателното богословие.

Св. Максим Изповедник

*********************************

Четврток –

6. А сега, ако дојдам при вас, браќа, и ви зборувам на разни јазици, каква полза ќе имате од мене, кога не ви се објаснува било со откровение, било со познавање, било со пророкување, било со поука?
7. И бездушните предмети, како свирката или гуслата, што даваат глас, ако не даваат разни гласови, како ќе се разбере што се свири или гуди?
8. Оти, ако трубата не дава разбирлив глас, тогаш кој ќе се готви за битка?
9. Така и вие, ако со јазикот свој не изговарате разбирливи зборови, како ќе се разбере она што го зборувате? Ќе зборувате во ветар.
10. Во светот има кој знае колку разни зборови, и ниеден од нив не е без значење.
11. Ако, пак, не го разбирам значењето на тие гласови, тогаш за оној што зборува ќе бидам странец, а и тој за мене туѓинец.
12. Така и вие, бидејќи сте ревнители за духовни дарови, грижете се да ги добиете во изобилност, за поука на Црквата.
13. Затоа, оној што зборува на стран јазик, нека се моли за дар да може да го толкува.
14. Оти, ако се молам на непознат јазик, се моли мојот дух; умот, пак, мој останува бесплоден.
15. Па што да се прави? Ке Му се молам со дух, ќе се молам и до ум; ќе Го фалам Бога со дух, ќе Му пеам и со ум.
16. Зашто, ако благословуваш со дух, како ќе рече <амин” на твојата благодарност простиот човек, кога не разбира што велиш?
17. Ти благодариш добро, но другиот не се поучува.
18. Му благодарам на Мојот Бог, оти од сите вас зборувам повеќе јазици;
19. но в црква повеќе сакам да кажам пет зборови разбирливи, за да поучам и други, отколку илјадници зборови на непознат јазик.

***************

17. И кога се искачуваше Исус кон Ерусалим, ги зеде насамо дванаесетте ученици и по патот им рече:
18. ”Ете, се искачуваме кон Ерусалим и Синот Човечки ќе биде предаден на првосвештениците и книжниците, и ќе Го осудат на смрт,
19. и ќе Го предадат на незнабошците за да биде исмеан, и биен, и распнат; и на третиот ден ќе воскресне.”
20. Тогаш пристапи до Него мајката на Заведеевите синови, заедно со своите синови, и клањајќи Му се, Го молеше нешто.
21. А Он ѝ рече: „Што бараш?” Таа Му одговори: „Заповедај овие мои два сина да седнат при Тебе, едниот оддесно, а другиот одлево во Твоето царство!”
22. Исус одговори и им рече: „Не знаете што барате. Можете ли да ја пиете чашата, што ќе ја пијам Јас; или да се крстите со крштавањето, со кое се крштавам Јас?” Тие Му одговорија: „Можеме.”
23. И им рече: „Чашата Моја ќе ја пиете, и со крштавањето, со кое се крштавам Јас, ќе се крстите; но да се седи од Мојата десна или лева страна, тоа не зависи од Мене; таму ќе седнат оние за кои е приготвено од Мојот Отец.”
24. И десетте, штом чуја, негодуваа против двајцата браќа.
25. Но Исус, кога ги повика, им рече: „Знаете дека кнезовите народни владеат над народите, и упавниците господарат над нив;
26. меѓу вас, пак, нека не биде така; а кој меѓу вас сака да биде поголем, нека ви биде слуга;
27. и кој сака меѓу вас да биде прв, нека ви биде слуга;
28. како што и Синот Човечки не дојде да Му служат, туку дојде да послужи и да ја даде душата Своја за откуп на мнозина.”

******************

Петок –

26. Па што, браќа? Кога ќе се собирате, и секој од вас има – кој псалм, кој поука, кој јазик, кој откровение, кој толкување, – +сè да се врши за поука.
27. Ако некои зборуваат на непознат јазик, нека зборуваат по двајца, или најмногу тројца, и тоа по ред, а еден да толкува.
28. Ако пак, нема толкувач, тогаш в црква да молчат, а нека си зборуваат во себеси и на
Бога.
29. Пророците, пак, да зборуваат по двајца и тројца, а другите да расудуваат.
30. Но, ако некому што седи му дојде откровение, тогаш првиот нека замолчи.
31. И така, еден по друг можете сите да пророкувате, та сите да се поучувате и сите да се утешувате.
32. И пророчките духови им се покоруваат на пророците;
33. оти Бог не е Бог на безредие, туку на мирот. Така е по сите цркви меѓу светиите.
34. Жените ваши по црквите да молчат: ним не им е позволено да зборуваат, +туку да се покоруваат, како што вели и Законот.
35. Ако, пак, сакаат да научат нешто, нека ги прашаат мажите свои дома; зашто срамно е жена в црква да зборува.
36. Зар од вас излезе словото Божјо? Или, пак, само до вас стигна?
37. Ако некој мисли дека е пророк или исполнет со дух, нека разбере дека ова што ви го пишувам се Господови заповеди.
38. А кој не разбира, нека не разбира.
39. И така, браќа, грижете се да пророкувате, но не забранувајте да се зборува и на разни јазици.
40. Сè да се врши како прилега и уредно.

*********************

12. И влезе Исус во храмот Божји и ги истера сите, што продаваа и купуваа во храмот, ги растури масите на менувачите и столовите на оние, што продаваа гулаби,
13. и им рече: „Напишано е: »Домот Мој, дом за молитва ќе се нарече«, а вие го направивте како разбојничка пештера.”
14. И дојдоа при Него во храмот слепи и хроми, и Он ги излекува.

*******

17. И кога ги остави, отиде надвор од градот, во Витанија, каде што преноќева.
18. А утредента, враќајќи се во градот огладне;
19. и виде покрај патот смоква, отиде до неа; па како не најде на неа ништо освен лисја, рече: „Отсега да нема плод на тебе довека!” И смоквата веднаш се исуши.
20. Штом го видоа тоа, учениците се зачудија и рекоа: „Како веднаш се исуши смоквата!”

**********************

Сабота –

6. Оној, што ги разликува деновите, ги разликува за Господа; и кој не ги разликува деновите, за Господа не ги разликува. Кој јаде, за Господа јаде, зашто Му благодари на Бога; и кој не јаде, за Господа не јаде, и Го фали Бога.
7. Зашто никој од нас не живее за себеси и никој не умира за себеси;
8. туку, живееме ли – за Господа живееме, умираме ли – за Господа умираме; според тоа – живееме ли, умираме ли – Господови сме.
9. Бидејќи Христос затоа и умре и воскресна и оживе, за да господари и над мртвите и над живите.

*******

32. А Исус, кога ги повика учениците Свои, рече: „Жал ми е за луѓето, оти три дена веќе стојат при Мене и немаат што да јадат; да ги распуштам гладни, не би сакал, за да не премалеат по патот.”
33. Но учениците Негови Му рекоа: „Каде ќе земеме толку леб во пустинава, за да нахраниме толку народ?”
34. Исус ги праша: „Колку лебови имате?” А тие одговорија: „Седум и неколку риби.”
35. Тогаш му заповеда Исус на народот да поседне по земјата.
36. И како ги зеде седумте лебови и рибите, благодари, ги прекрши и им ги даде на учениците Свои, а учениците – на народот.
37. И јадеа сите и се наситија; и кренаа останати парчиња седум полни кошници.
38. А оние што јадеа, беа четири илјади души, освен жените и децата.
39. Па, штом го распушти народот, влезе во кораб и пристигна во пределите Магдалски.

***********************************

Светоотечки текстови. Бигорски.

Св. Григориј Палама

Беседа за Воведение на Пресветата Богородица во Светињата над светињите

Ако дрвото се познава по плодот, и ако секое добро дрво, раѓа добар плод, како тогаш Мајката на самата добрина и Родителката на вечната убавина, да не ги надмине со својата неспоредлива убавина и добрина сите земни и надземни добра? Поради тоа, Силата која сè прекрасно создаде, совечниот и непроменливиот образ на добрината на Највозвишениот Отец, предвечното, надсуштественото и предоброто Слово, поради Своето неискажливо човекољубие и милосрдие кон нас, посака да се облече во нашиот лик, да ја повика природата која беше повлечена во адската длабочина и поради тоа остарена, да ја обнови и да ја вознесе во наднебесните висини на Своето царство и божество. Соединувајќи се со неа по ипостас, Он требаше да прими и тело, и тоа ново тело, еднакво на нашето, за да нè обнови во суштината на нашата природа. Освен тоа, беше потребна и бременост и раѓање какво што нам ни е својствено, хранење после раѓањето и воспитание што одговара, и затоа, станувајќи во сè ист како нас, Он ја најде Слугинката која беше подобна во сè и која уште од раѓањето беше носител на непорочната човечка природа; тоа е оваа Приснодева на која денес Ѝ принесуваме пофалби и чиј влез во Светињата над светињите го прославуваме. Таа уште од пред векови беше предодредена од Бога за спасение и возобновување на нашиот род, и беше избрана меѓу сите, не само во поглед на нивното мноштво, туку и меѓу оние од векови избрани, чудесни и значајни по својата побожност и разумност, како според општополезните, така и според своите богољубиви особини, зборови и дела.

Уште од самиот почеток на човечкиот род, против нас се подигна духовната и злобната змија, која нè фрли во адската длабочина. Тој, обземен од завист, без никакви права се исполни со омраза и страст за тиранија над човекот, сакајќи да го уништи оној кој е создаден по образот и подобието Божјо. И бидејќи немаше храброст отворено да нападне, ја искористи лагата и лукавството. Зашто се приближи во облик на видлива змија, како божем пријател и советник (а всушност беше страшен и лукав непријател) и за жал, незабележително ја искористи можноста, та со својот совет, противен на Бога, во човекот, како некој отров, ја влеа смртоносната сила.

Да се придржуваше тогаш, Адам, силно до Божјите заповеди, ќе го отфрлеше лукавото непријателско наговарање, ќе се покажеше како победник над противникот, ќе станеше повозвишен од смртоносната погибел и со сите сили ќе го посрамеше безумниот и беден напаѓач. Бидејќи доброволно му се предаде, што никако не смееше да го направи, тој беше поразен и стана неомилен; и како беше корен на нашиот род и нас, како негови гранки, нè направи смртни. Затоа се јави потреба да се исправи поразот и да се стекне победа, да се исфрли смртоносниот отров од душата и телото, за повторно да бидеме повикани во живот, и тоа живот вечен и бестрасен. На нашиот род му требаше нов корен, односно нов Адам, не само безгрешен, туку и Некој Кој никако не можеше да биде измамен, Некој непобедлив, а освен тоа да може да простува гревови и виновните да ги направи невини; Некој, Кој не е само жив, туку и животворен, за да може на оние блиските по човечка природа да им подари живот и простување на гревовите, оживувајќи ги не само тие кои живееја после Него, туку и оние кои умреа пред Неговото доаѓање.

За совршената правда беше долично, онаа природата што своеволно беше поробена и поразена, своеволно да извојува победа и да го отфрли ропството. Затоа Бог благоволи да ја прифати од нас нашата природа, на чудесен начин соединувајќи се со неа по ипостас. Но таа возвишена и неискажлива чистота не можеше да се соедини со осквернавена природа. Навистина Бог не може само едно – да се присоедини кон нечистото, пред да го очисти. Затоа толку беше неопходна непорочната и пречиста Дева, која, како предодредена, во својата утроба би Го носела и би Го родила Ревнителот и Дарителот на чистотата; Дева, која се усоврши и појави, исполнувајќи ги совршено сите тајни поврзани со неа, и слевајќи ги во едно сите чуда од дамнина па до денес.

Значи Бог, не само што дојде меѓу луѓето, туку и произлезе од света и непорочна Дева т. е.  пренепорочна и пресвета, зашто Дева Марија се издигна не само над плотската нечистота, туку и над самите нечисти помисли што доаѓаат од плотта. И нејзиното зачнување не беше израз на волјата на плотта, туку плод на слегувањето на Светиот Дух.

Кога дојде времето да се исполни овој Божји избор, Бог ги избра Јоаким и Ана од домот и племето Давидово. Тие беа бездетни и живееја во целомудреност, надминувајќи ги сите во добродетелта и уподобувајќи се на Давид според возвишеноста на родот и природата. Ним, кои во молитва и подвиг Го преколнуваа Бога да ги разреши од неплодноста, ветувајќи дека ќе Му го посветат детето што ќе се роди, Самиот Бог им ветува дека тоа дете ќе стане Мајка Божја; и сега им се дарува како нивно чедо, за ова седоблесно чедо да биде зачнато од многудоблесни родители, и за да може Пренепорочната да произлезе од сосема целомудрени; а таа целомудреност здружена со молитва и подвиг, да даде плод, да стане родителка на девственоста и тоа таква девственост, што непропадливо по тело да Го роди Оној, Кој од пред сите векови е роден од девствениот Отец. Ох, какви крила имаше нивната молитва, и каква смелост доби таа пред Бога!

Добивајќи го, на ваков начин, она за кое тие се молеа и бидејќи познаа дека Божјото ветување се исполни на дело, самите, како богоугодни и богољубиви се погрижија да го исполнат ветувањето дадено на Бога. Штом малку порасна, тие ја одведоа навистина осветената Богоотроковица, а сега девствена Богомајка, во светињата Божја, кај архиерејот кој таму служеше. И бидејќи исполнета со благодат, и зрела по ум уште на таа возраст, беше свесна повеќе од другите за сè што се извршува во поглед на неа, и колку што можеше, покажа дека не е доведена, туку дека самата и по слободна волја Му пристапува на Бога, како сама по себе да е окрилена за осветената и божествена љубов, како самата тоа да го сака и ја спознава својата достојност да биде воведена и да пребива во Светињата над светињите.

Родителите ја приведоа Богомајката кон Бога, иако таа се уште не беше ни девојка, ниту девојче, туку дете што има потреба од родители, зашто имаше само три години и беше неодамна отргната од мајчините гради и бебешка храна. Таа, сепак, дури и на таква возраст им покажа на оние што гледаа непогрешливо размислување, зашто сите ја видоа како пристапува кон храмот со неискажлива радост. Доаѓајќи до предворјето на светилиштето, опкружена со благородни девојки од нејзиниот род, достоинствено облечени, со факели во рацете, кои во таа величествена поворка и совршен ред ја следеа кон внатрешноста на храмот, таа видливо покажа дека подобро од сите знае што станува и што допрва ќе се случи. Така величествена и воздржана, таа покажа смирен дух и однесување, за да не се каже дека оди пред другите, а потоа, соединувајќи го стремежот со устројството, постепено го забрза чекорот и ги претекна девојките околу неа, тргнувајќи напред, за оние кои што ја следеа да видат дека на неа се однесува онаа изрека од Псалмите: Во везена облека ќе ја доведуваат кај Царот; по неа водат при Тебе девици, нејзини другарки, и ги приведуваат кон Тебе, ги доведуваат со веселба и радост,  влегуваат во Царевиот дворец (Псал. 44, 14 – 15).

Поради тоа и архиерејот Божји, како согледа дека во Дева живее благодатта што ги надминува сите, ја удостои со почести повисоки од другите, и ја воведе во Светињата над светињите, уверувајќи ги сите присутни, со љубов да го прифатат она што тогаш се случуваше со Божјо посредство и по Негова волја, зашто со посредство на ангел, нејзе ѝ беше испратена храна од небесата. Таа храна силно ја поткрепи природата на Дева, правејќи ја почиста и повозвишена од бестелесните сили, кои ѝ служеа. И не влезе таа само еднаш во Светињата над светињите, туку бидејќи прифатена од Бога, пребиваше таму заедно со Него подолго време; како небеско знамение кое благодарение на неа, ќе се открие во свое време и ќе им биде дадено за вечно обиталиште, на сите оние што ќе поверуваат во нејзиното преславно раѓање.

Заради тоа, значи, избраната пред сите векови, се покажа како посвета од светиите и како онаа чие тело е почисто и побожествено и од духовите утврдени во доблеста. Таа не Го смести во себе само обличјето на словото Божјо, туку и Самото воплотено и единородно Слово на беспочетниот Отец, налик на ризница во која Он ќе стапне во Свое време; и тоа време се исполни, заради збогатување и украсување на сето земно и надземно. Така Он ја прослави Својата Мајка и пред да се роди од неа, како што направи и после рождеството. Ние, пак, сфаќајќи ја смислата на спасението што преку неа се изврши, да ѝ возвратиме, колку што можеме, со благодарност и пофалби. И навистина, ако разумната жена, спомната во Евангелието, откако слушна неколку спасоносни зборови од Господа, стоејќи среде мноштвото народ со висок глас ја прослави Неговата Мајка и ѝ се заблагодари, велејќи Му: Блажена е утробата, што Те носела, и градите од кои си се хранел! (Лука, 11, 27); дотолку повеќе ние, кои во себе ги имаме сите зборови за вечниот живот и не само зборови, туку и чуда, и страдања преку кои нашата природа стана од гробот и се вознесе од земјата на небото, а со тоа и ветување за бесмртен живот и непроменливо спасение, треба непрестајно да ја прославуваме и величаме Мајката на Началникот на нашето спасение и Дарителот на животот, празнувајќи го нејзиното зачнување и раѓање, а сега и преселување во Светињата над светињите.

Да се преселиме и ние, браќа, од земјата на небото и да се воздигнеме од телото кон духот. Да го пренасочиме нашиот стремеж од привременото кон постојаното, да ги презреме телесните насладувања кои се стапица за душата и брзо проаѓаат; да посакаме благодатни духовни дарови зашто се непропадливи, да го отргниме својот живот и нашите мисли од земниот метеж и да ги вознесеме во небесните светилишта, во онаа Светиња над светињите, каде сега пребива Богородица.

На тој начин, проследени со душеполезни дела и богоугодна смелост, до неа ќе допрат песнопенијата и молитвите кои ѝ ги принесуваме. Така, благодарение на нејзиното посредништво ќе станеме наследници на сегашните и на идните добра, со благодатта и човекољубието на нашиот Господ, Исус Христос, Кој заради нас се роди од неа. Нему Му доликува секаква слава, чест и поклонение, заедно со беспочетниот Отец и со совечниот и животворен Дух, сега, секогаш и во веки веков. Амин.

*****************

СТАРЕЦ САВА ПСКОВО-ПЕЧЕРСКИ

ГОСПОДЕ, ТИ СИ ЖИВОТ МОЈ!

ИЗВАДОЦИ ОД ДНЕВНИКОТ ЗА ПРИЧЕСТУВАЊЕТО СО СВЕТИТЕ ХРИСТОВИ ТАЈНИ

Тајната за Светото Причестување ја востанови Самиот Господ наш Исус Христос. Он Своето Тело Го нарекува Лебот на Животот. „ Телото Мое е вистинска храна и Крвта Моја е вистинско питие “. Господ нѐ опоменува: „ Ако не Го јадете Телото на Синот Човечки и не ја пиете Неговата Крв, нема да имате живот во себе “.

Оној кој се подготвува за причестување со Светите Христови Тајни мора да биде ослободен од прекорот на совеста, непријателството, гневот, расеаноста, лутината, мрзеливоста, па во длабока скрушеност на духот и во потполно спознание на својата недостојност, со страв и вера да пристапи кон Светата Чаша.

Светиот Теофан Затворник зборува за Пресветата Тајна Евхаристија како за најсилна и најпоразителна за непријателите: „ Слушај го ова и причестувај се со Светите Христови Тајни, колку што е можно почесто, секогаш кога имаш дозвола од својот духовен отец “.

Св. Василиј Велики ( 4 век ): „ Добро е и многу е корисно да се причестуваме со Светото Тело и Крвта Христова…Всушност се причестуваме четири пати секоја седмица: во денот Господов ( недела ), во среда, петок и во сабота, како и во другите денови на празнување на светиите…“

Кога го запрашале преподобниот Серафим Саровски: „ Колку често треба да се пристапува кон пренебесната Тајна на Причестувањето? “ тој одговорил: „ Колку почесто, толку подобро. Оној кој се причестува со Светите Тајни, ќе се спаси, ако не се причестува – нема. Благодатта која се дарува со Причестувањето е толку голема, што колку и да е недостоен и грешен човекот, ако со смирение и свесност за својата сегрешност Му пристапува на Господ, Кој нѐ искупува сите нас, дури и од главата до петите да е покриен со рани од гревовите – ќе биде очистен од благодатта Христова, сѐ посветол и посветол ќе биде, и на крајот ќе се просветли и ќе се спаси “.

Св. праведен Јован Кронштатски: „ Чудесно се обновувам со божествената Тајна на Телото и Крвта Христови секој ден, дури и до ден – денеска, на 70 – години од мојот живот, и како да не стареам, со дејството на благодатта останувам свеж и бодар во душата и телото! Секојдневно со стравопочит служам Литургија и се причестувам со Светите Тајни: Еве ги плодовите на причестувањето: очистување, осветување, обновување, победа над страстите, мир душевен…

Немој да се лутиш на оние што сакаат почесто да се причестуваат со Светата Тајна на Телото и Крвта Христова, туку сакај ги и радувај се поради нив пред Бога, бидејќи Господ ги привлекува нивните срца кои почувствувале сладост од општењето со Него во овие Тајни.

…Ѓаволот со сите свои адски напаѓања се труди да ги одврати христијаните од Чашата на Животот, наведувајќи ги на маловерие, рамнодушност и немарност спрема оваа најголема Тајна на христијанската вера, со цел да ги држи луѓето во оковите на гревот и смртта “.

Причестувањето со Светите Животворни Христови Тајни го носи својот плод само ако е придружено со подготовка и ревносно чување на придобивките: Треба да се чува мирот со ближните, да се пребива во молитвата, да се воздржува од прејадување, да се чува јазикот од празнословие, постојано да тежнееме кон чистота на животот преку непрестајното покајание; да не се надеваме на себеси, туку да имаме цврста надеж во Бога и Неговата милост.

Во спротивен случај Причестувањето бива на суд и осуда.

Не смее да се прима Телото и Крвта Христови доколку постои сомнеж дека во Светата Чаша е вистинското Тело и вистинската Крв Христова, доколку има отворена немарност во припремата за причест, преку кршење на постот, земање на храна после полноќ, потоа поради женската нечистота и поради односи со сопругот ( та ) во изминатата ноќ.

Светиот правден Јован Кронштатски за честотата на Светото Причестување:

„ А Исус им рече: Јас сум Лебот на Животот; кој доаѓа при Мене нема да огладни, и кој верува во Мене, нема никогаш да ожедни. Но, ви реков – дека вие и Ме видовте и пак не верувате. Сѐ што Ми дава Отецот, ќе дојде при Мене; а кој доаѓа при Мене, нема да го испадам надвор “ ( Јован, 6, 35 – 37 ).

Од наведените зборови на Спасителот очигледно е дека Он заповеда на верните и на оние кои се ревносни во христијанскиот живот често да се причестуваат со Телото и Крвта Негови – дури и секојдневно, доколку некој поради условите е спремен да пристапи кон Чашата на Животот. Ако секојдневно тежнееме кон храна и пиење што се расипуваат, т.е. земна храна, колку повеќе треба да бидеме гладни и жедни за Храната која не е распадлива и Пиењето кое е непропадливо, кои се Телото и Крвта на Началникот на животот – Господ наш Исус Христос.

Меѓутоа има многу незнајковци и меѓу образованите и меѓу неучените, па дури и помеѓу учените монаси и свештеници, кои го сметаат за неумесно, па дури и грешно, причестувањето на благочестивите мирјани во секоја недела и во секој ден. Тоа е против заповедта дадена од учењето за изобилната Господова љубов, Кој сака верните што повеќе да се грижат за што е можно почесто причестување со Неговите Тело и Крв. Амин “.

Душата која ја вкусила сладоста на Љубовта Божја, сета се препородува и станува поинаква и Го сака Господ свој и со сета сила ревнува за Него деноноќно.

„ Тело Христово примете, од изворот на бесмртноста вкусете! “

******************

Св.Атанасиј Велики, Архиепископ Александриски

НАЈГОЛЕМО СЛОВО ЗА ВЕРАТА

1) Изразот беше¹  се однесува на Неговото Божество, а изразот стана тело – наНеговата човечка природа. Словото²  стана тело (Јн. 1, 14) не укажува дека (Он) се роди тогаш кога доби тело, туку дека телото го понесе на Себе. Доколку кажеме дека „тој и тој е стар“, тоа не значи дека и се роди како стар; доколку, пак, кажеме „војникот беше заслужен “, тоа не значи дека тој отсекогаш беше таков, каков што стана подоцна. Кажано е: Јас, Јован… бев на островот наречен Патмос… во денот Господов³  (Откр. 1, 9-10). Тоа не значи дека Јован таму дошол на свет или дека таму се родил. Напротив, рекол: „Бев на Патмос“ наместо: „Дојдов на Патмос“. Според тоа, Словото слезе во тело, како што е искажано со реченицата: „Словото стана тело“. Слушни го оној кој вели: станав како скршен сад (Псалм 30, 12) и станав како немоќен човек, како фрлени и ранети што лежат во гроб (Псалм 87, 4-5).

2) Дали човек или Бог воскресна од мртвите? Знаејќи го тоа подобро од нас, апостолот Петар толкува и вели: Го симнаа од крстот и Го положија во гроб. Но Бог Го воскресна од мртвите (Дела. 13, 29-30). Значи, Јосиф од Ариматеја, го симна од дрвото, го положи во гроб и го погреба мртвото Исусово тело и токму него го воскресна Словото кој вели: Урнете го овој храм и за три дена ќе го подигнам (Јн. 2, 19), затоа што Оној кој ги оживеа сите мртви, го оживотвори и од Марија примениот на Себе човек, Христос Исус. И доколку, иако веќе беше на крстот, сепак можеше да ги подигне одамна изгниените мртви тела на светите, дотолку повеќе Он можеше да го подигне телото, кое на Себе го носеше Самиот вечно жив Бог – Слово, како што кажува Павле: Зашто, Словото Божјо е живо и дејствува (Евр. 4, 12).

3) Животот не може да умре, напротив – он самиот ги оживотворува мртвите. Според тоа, по Божеството од Отецот – Господ е изворот на животот; а умре, па според тоа и воскресна од мртвите, Човекот, (роден) од Дева Марија, Кој и за нас посредува, Кого, поради нас, и го прими на себе Бог Словото. Затоа тоа што е запишано – во почетокот беше Словото, очигледно го означува Божеството, додека кажаното Словото стана тело укажува на човечката природа Господова.

4) Лазар умре од болест; Човекот Божји не умре, ниту против Својата волја, ни од болест. Напротив, Сам слезе во поредокот на смртта, поткрепен од Бог Словото, Кој во Него се всели и кој зборува: Никој не Ми го одзема, туку Јас Сам од Себе го давам. Имам власт да го дадам и власт имам пак да си го земам. (Јн. 10, 18).Зошто, значи, Божеството на Синот и ја полага и ја прифаќа душата на човекот кого го понесе на Себе? – Затоа што Он целиот човек го прими на Себе, за да би можел целиот човек да го оживотвори, а заедно со него и сите мртви.

5) Самиот Он, како Семоќен и Сесоздател, во Дева подготвува за Себе храм – тело – и го присвојува како орудие, вселувајќи се во него и допуштајќи во него да биде спознаен. Поради тоа Он на Себе прима тело кое може да умре, за кога ќе стане причесник на Бога Словото, да може да загосподари над смртта и поради Словото кое се всели во него, да стане нетрулежно.

6) Словото Божјо Кое е над се, како сеискупителна жртва го принесе храмот Свој и Своето телесно орудие и според секоја праведност, го искупи долгот на оние кои заслужиле смрт; и нетрулежниот Божји Син, Кој според Својата сличност со нас на сите ни е близок, секого праведно го облече во нетрулежност со ветувањето за воскресение. И самата распадливост, која во човечката природа влезе преку смртта, нема повеќе место во луѓето, поради Словото Кое преку едно (единствено) тело се всели и во нив. Кога голем цар ќе дојде во некој град и ќе се всели во некоја од градските куќи, градот се удостојува со големи почести и не е вознемируван ниту од непријател, ни од крадец, туку, поради Царот кој се вселил во еден од неговите домови, се зголемува и секоја грижа за градот: така сфати го и нашиот Спасител. Уште и со самото Негово доаѓање меѓу нас и после Неговото вселување во тело слично на нашите (тела), престана секаква завера против човекот.

7) Он не беше ограничен со телото, ниту се наоѓаше во него на таков начин, та да не може да биде и некаде на друго место; Он го движеше телото, но ни се останато не беше лишено од Неговата промисла; а она што е најнесфатливо од сѐ, Он, како Слово од ништо не може да биде опфатен, туку напротив – Самиот сѐ опфаќа. По слегувањето на Словото во тело, тоа повеќе не беше подложно на трулежност, што е својствено на неговата природа, така што, поради Словото Божјо кое во него се всели, тоа стана нетрулежно. Телото лесно страда, па ако и пострадало, што е и својствено на неговата природа, повторно, поради Словото кое во него се всели, прими и својство на нетрулежност.

8) Самиот Божји Син го покажа телото како бесмртно и нетрулежно, зашто три дена беше мртов. На сите им стана јасно дека телото не умре поради слабоста на природата на Словото кое во него се всели, туку за да со силата на Спасителот во него биде уништена смртта.

9) Како мораше телото да умре по слегувањето на Словото во него? Како смртно, тоа не можеше а да не умре, и беше предадено на смрт поради сите, на што и го имаше припремено Спасителот. Меѓутоа, му беше невозможно и да остане мртво, затоа што беше станато храм на животот. Според тоа, иако телото како смртно умре, поради животот кој е во него, тоа сепак оживеа.

10) Тврдиме ли нешто неверојатно кога велиме: ако човештвото беше паднато во заблуда, тогаш Словото, кое се всели во него, се појави како човек, за да би можел, со Своето кормиларење и добрина да го спаси човештвото зафатено од бура?

11) Дело на душата е – мисловно да го набљудува она што е во внатрешноста на (нејзиното) тело, а не своето дејствување да го управува кон она што е надвор од него, ниту со своето присуство да го придвижува она што е далеку од телото. Она што е оддалечено човекот не може на никаков начин да го придвижи, ниту да го премести од едно место на друго.

Ако некој седи во својот дом и размислува за она што е на небото, тој со тоа ниту го придвижува сонцето, ни го поместува небото. Напротив, иако гледа сè што се придвижува и што се случува, тој самиот не е во состојба тоа да го изведе. Најпосле, не е такво Словото Божјо во човекот зашто не беше ограничен од телото, бидејќи Самиот владееше со него и поради тоа, иако во тело, Он беше во сѐ, а бидејќи беше во единиот Отец, беше дури и надвор од сѐ.

12) Гледај, те прашувам: зарем не остануваат тие во незнаење, изложувајќи се самите себеси на потсмев? Елинските мудреци тврдат дека светот е едно големо тело и во тоа не грешат против вистината, зошто самите гледаме дека и светот и деловите на светот подлежат на сетилниот вид. Ако во тој свет, односно во тоа тело, постои Слово Божјо и ако Он слегол и во целината и во секој дел од таа целина, што е тогаш чудно или противречно во нашето тврдење дека Словото слезе и во човекот? Ако нема противречност во тоа Словото да биде во создадената твар, тогаш не е противречно Он да биде и во човекот. Според тоа, нема ништо недолично во тоа Словото да биде во човекот, а од Него и преку Него сѐ се осветлува и придвижува.

13) Творецот на вселената, Бог Словото, кога виде дека Адам, кој беше заведен од ѓаволот, ги престапи заповедите на својот Создател и си навлече проклетство и власт на смртта, од една од ќерките Адамови, Дева Марија, Он си создаде за Себе пречисто тело, кое во себе можеше телесно да ја прими сета полнота на Божеството и сите страдања својствени на човекот, и доброволно го предаде за сиот свет, за со смртта на Своето тело да го умртви ѓаволот, кој некогаш царуваше над смртта. Меѓутоа, крвта не ја пролева Духот на Божеството на Словото, туку човекот кого Словото го понесе на Себе.

14) Изреките: Јас сум вистинската лоза (Јн. 15, 1), Мојот Отец е поголем од Мене (Јн. 14, 28), Ме создаде (Изреки 8, 22)⁴  и Јас сум црв, а не човек (Псалм 21, 6),како и се она понижувачко што во Евангелието и во книгите на пророците Синот го изрече за Себе – е кажано за телото кое Он заради нас го понесе на Себе. А распадливото и подложно на страдање тело, кое Синот го понесе на Себе заради спасение на вселената, ние не го припишуваме на Отецот, зашто Отецот сѐ создаде преку Синот, а единствено Синот е роден од Отецот. Затоа Бог Словото е првороден пред секое создание (Кол. 1, 15), Неизменлив од Неизменливиот. Заради тоа телото кое Синот заради нас го понесе на Себе, е твар (создадено).

15) Бидејќи во Адама, Оној Кој е наречен Исус, беше облечен во сѐ, па дури и во слабостите Адамови, освен гревот, за преку Него изгубената овца да се приведе при Отецот, како јагне Тој беше одведен на колење, и како што е овцата пред стрижачите свои безгласна (Иса. 53, 7). За Него пишува ап. Павле: Човекот Христос Исус, Кој се даде Себе како откуп за сите (1 Тим. 2, 5-6), додека на друго место вели: Бидејќи смртта дојде преку човекот, така и воскресението од мртвите стана преку Човек. И како што по Адам сите умираат, така и во Христос сите ќе бидат оживеани (1 Кор. 15, 21-22).

16) Сѐ стана и беше создадено од самото Слово, додека самото Слово нема почеток на постоењето; како оној кој има почеток и како оној кој е создаден, во Светото Писмо е спомнат човекот кого, заради нас, Бог Словото го понесе на Себе, зашто Господ вели: прачката … која е во Мене… ќе даде многу плод (Јн. 15, 4-5).Во човекот од Адамовиот род, кого Он го понесе на Себе, ги оживотвори сите кои потекнуваат од Адамовиот род.

17) Имај предвид дека досега никој не го знае Синот Божји, ниту каков е Он, бидејќи Он не ни се покажа Себеси. Ние, меѓутоа, го познаваме Синот човечки, кого Он заради нас го понесе. Павле за него вели: Размислете за Пратеникот и Првосвештеникот на нашата вера, Исус Христос. Кој Му беше верен на Оној Кој Го поставил⁵  (Евр. 3, 1-2); за Него зборува и св. Стефан: Еве, ги гледам небесата отворени и Синот Човечки како стои од десната страна на Бога (Дела. 7, 56).Тој, значи, не вели: Го гледам Словото или Премудроста на Отецот, туку – го гледам Синот Човечки, т.е. Господовото, од Марија (родено) тело.

18) А што се однесува до изразот: Исус, пак, напредуваше во мудроста и возраста и во милоста (Лука 2, 52), Тој зборува за човекот кој се спознава во Спасителот. Он некогаш беше дете и напредуваше во возраста, премудроста и милоста и кога започна, имаше околу триесет години, како што проповеда Евангелистот Лука (3,23). Телото, кое напредува и расте, е твар и создание. Исус Христос, сфатен како човечка природа на Спасителот, го усвојува напредувањето во возраста, едно време е дете, а потоа возрасен човек, кој како што вели Лука, имаше околу триесет години кога започна. Според ова, човекот кој го усвоил растењето – Пратеникот и Првосвештеникот на верата наша, која ја исповедаме, Исус Христос, верниот на Оној Кој Го поставил, е всушност Оној Кој Го усвојува растењето.

19) Св. Стефан вели: ги гледам небесата отворени и Синот Човечки како стои од десната страна на силата Божја (Дела. 7, 56). Тој не вели дека го гледа Словото или Премудроста Очева, туку – Синот Човечки, Господовото, од Марија (родено) тело; за Него Павле вели дека седи оддесно на Бога (Кол. 3, 1). За Неговото тело, во Божјо име, пророчки зборува Давид: Седи од Мојата десна страна, додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои (Псалм 101, 1), бидејќи ги провиде идните непријатели т.е. ѓаволот и противничките сили кои  ќе му помагаат и ќе се спротивстават на Човекот Господов, знаејќи дека со Неговата смрт ќе станат немоќни и тие, и оној кој има власт над смртта – ѓаволот. Оние кои го унижуваат Божеството на Словото, мислат дека Господ не можел Сам да се одмазди на Своите непријатели, заради што Отецот Му рекол: Седи од Мојата десна страна, додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои. Тие незнајковци нека сфатат дека ова е напишано за Човекот, разбран како тело. Истиот тој Давид за Човекот Господов напиша: Непријателот не ќе може ништо да Му направи (88, 22). Бог, значи, му зборува на телото: Седи од Мојата десна страна. Негови непријателистанаа ѓаволот и демонските сили, а исто така – Јудеите и Елините.

20) Блажениот Павле, зборувајќи за Господа дека во Него сѐ е создадено, единствено за Него вели и дека Тој е пред сѐ  (Кол. 1, 16-17); бидејќи се научи од старите, тој беше добар познавач на законот, проникна во смислата на Соломоновите зборови и откри дека за Господ двосмислено се зборува: едно се кажува за човекот, кого Он требаше да го прими од Марија, а друго – за Словото, Кој пред сите векови, предвечно е роден од Отца. За Исус, родениот од Марија апостолот му пишува на Тимотеј:Спомнувај си Го Господ Исус Христос од Давидовото семе (по тело) (2Тим. 2, 8), додека за Оној Кој е вечно со Отецот, Словото Божјо, вели: Он е пред сѐ. Нека, значи, сите светии ги разобличат оние што тврдат дека Словото Божјо е создадено на почетокот на делата (Божји) и нека го послушаат Давид (во тоа) дека Словото не е дело, туку Создател на делата, како што и Он зборува: небесата се дело на Твоите раце; тие ќе пропаднат, а Ти ќе пребиваш (101, 25-26).

21) (Реченицата) Исус Христос е ист вчера, и денес, и во вечни векови (Евр. 13, 8).Зборува и за човечката природа на Спасителот – Кој станува и дете, и напредува во возраста и милоста, или како што вели Евангелистот Лука, имаше околу триесет години кога започна (Лк. 3, 23). Напредувањето и растењето се својствени за телото и тоа е твар и создание. Затоа, нека оние што тврдат дека Словото на Отецот е твар, станувајќи разобличени од светите, ги прекинат своите злобни хули или нека од сите бидат прогласени за христоборци, бидејќи во самото она, во кое се победени, се потпираат на зборовите на Оној Кој во Приказните вели: Господ Ме имаше за почеток на Својот пат, пред сите Свои творби (Изреки 8, 22). Тие и се сопнуваат на ова, бидејќи Соломон, пророкувајќи за Човекот Господов Кој ќе се роди од Марија и Кој треба да биде создаден за доброто на сиот свет, во Негово име вели: Господ Ме имаше за почеток на Својот пат, пред сите Свои творби.

22) И затоа, нека знае со сигурност сиот Израилев дом дека Оној Исус, Кого вие Го распнавте, Бог Го направи Господ и Христос (Дела. 2, 36). Покажувајќи, значи, со прст на Него, на распнатиот Човек Господов, апостолите зборуваа: „Овој Исус Бог Го направи Господ и Христос“. Тој ист Човек Господов е и создаден како почеток на патот на предодредените за добри дела, Он е – и Началник над сите светии, кој се нарекуваат патишта, и направен е Господ Исус Христос, и распнат. За Него и Еремија, според преводот Септуагинта, вели: Создаде Господ спасение за нов насад, со спасение ќе се опкружат луѓето (Ер. 31, 22)⁶ . Додека Аквилиновиот превод⁷  на таа изрека вели: Создаде Господ ново во жената. Тоа што тој го нарекува спасението ново, а не старо, создадено заради нас, а не пред нас, и тоа што го нарекува ново, создадено во жената, е човечката природа на Спасителот Исус, зашто Исус се нарекува и „Спасител“ и „спасение“. Од Спасителот – спасение, како што од светлоста – просветление. И токму тој човек, Исус, пророкот го нарече спасение на созданието, ново во жената за нас т.е. во Марија, или, подобро кажано – од Марија. Според тоа, од Светото Писмо докажавме дека тој Христос Исус – Кого Соломон Го нарече „создаден како почеток на патиштата“, а Еремија „создадено ново спасение“ и „ново во жената“ – Премудроста за нас и заради нас си Го создаде Себе за дом. Да се придржуваме кон ова, на кое другите, останувајќи поради незнаење или поради предрасуди во заблуда, не сакаат ниту да се научат, ни правилно да се поучат.

23) Да можеа сите Божествени зборови духовно да се сфатат, немаше да биде потребен духовен дар за од нив да се поучуваме. Господ не би нè напојувал со млеко, ако сите бевме во состојба да ја прифатиме цврстата храна. Напротив, на оние кои сеуште се младенци во учењето на богопознанието, им се допушта како деца кои сеуште се хранат со млеко, да ги прифатат поуките за почетници, зошто сеуште не се во состојба како храна да го примат лебот ангелски – Бог Словото скриен во човечко тело.

24) Заради тоа, нам, како вешти управители со тајните Божји (в. 1 Кор. 4, 1), ни е дадено да ја предаваме поуката во онаа мера, во која секој може да ја прифати, зашто ќе се искинат старите мевови, не можејќи во себе да го примат новото вино на вистинската винова Лоза, т.е. учењето на нашиот Господ Исус Христос. Според тоа, доколку некои, или подобро речено – многумина, кои иако сеуште не постанале ни ученици, според својата немарност ја прифатиле титулата учител,сакајќи да бидат учители, по Законот, но не разбираат ни што зборуваат, ниту што утврдуваат (1 Тим. 1, 7), тие заслепуваат со својот духовен вид, немајќи ум кој, слично на Јаков, Го созерцава Бога, ниту чисто срце со кое се гледа Бог, па понижувачките дела, изреки и зборови кои искажуваат ништожност, напишани за човекот кого Спасителот заради нас го понесе на Себе, му ги припишуваат на Божеството на Словото, и бидејќи и самите во заблуда, ги воведуваат во заблуда неуките и колебливите; затоа, како што пишува Јуда (стих 3 – 4), имаме потреба во ова послание да изложиме какви изреки Му приличат на Божеството на Словото, а какви на човекот кого заради нас го прими на Себе. Иако во една вреќа се ставаат и сребреници и златници, кои на себе го носат ликот и натписот на еден ист цар, трговецот кој ги чува, го знае првенството на златниците, во однос на пониската цена на сребрениците; според тоа, иако во едното исто Свето Писмо е пишувано и за Божеството на Синот и за телото родено од Марија, кое Синот заради нас го понесе на Себе, ние, како разумни ученици на единствениот вистински Учител, ја разбираме секоја изрека од Писмото. Затоа разбери дека сите понижувачки изреки и дела се напишани за телото Исусово, а сите славни изрази – за Божеството на Словото. Кога Он откако постеше огладне, тоа е слабост на телото, а кога со пет леба нахрани пет илјади луѓе, освен жените и децата, и уште преостанаа 12 кошници (в. Мт. 14, 20-21), тогаш тоа е дело на Божеството на Словото. Кога во коработ спие на кормилото (Мк. 4, 28) тогаш тоа е чин на телесно мирување; но кога одејќи по морето силно им се закани на брановите и ветровите: Молкни, престани (Мк. 4, 39), тогаш истиот момент слушна како оние во коработ Му се поклонија исповедајќи: Навистина, Ти си Син Божји (Мт. 14, 33). Кога стоејќи покрај гробот на Лазар плаче, и кога, припремајќи се за страдање, вели: Смртно е нажалена Мојата душа (Мт. 26, 38),кога тагува, нарекувајќи го Божествениот Дух бодар за извршување на секаков подвиг, а телото слабо, тогаш Он жали и тагува поради немоќта на телото. Кога заповеднички зборува: Лазаре, излези надвор! (Јн. 11, 43) и четвородневниот мртовец, уште во повој, станува жив – нешто што не се случило уште од постанокот на созданијата – тогаш тоа е знак на Божеството. Кога изморен од патот, седна покрај изворот (Јн. 4, 6) – уморот, значи, е својствен на телото. А кога вели: Дојдете при Мене сите изморени и обременети и Јас ќе ве успокојам (Мт. 11, 28) – тогаш тоа е дело на Божеството, кое исцелува од телесни болести и напори и душевни страдања. Кога Јован Го крштева Он не направи грев, ниту, пак, во устата Негова се најде измама (1 Петр. 2, 22) – за нас се извршува очистување на телото, а кога им наредува на апостолите да ги крстат сите народи во името на Отецот, и Синот, и Светиот Дух (Мт. 28, 19), тогаш тоа доликува на Неговата Божествена сила. Кога ги приклонува колената и се моли како човек, тоа е исповедање на телото кое за нас се принесува. Кога, пак, во времето на Неговото Преображение на гората Петар, Јаков и Јован, не можејќи да ја поднесат славата, ги свртеа лицата кон земјата и паднаа долу (Мт. 17, 6), тогаш тоа е силата на Словото. Кога ги храбри апостолите велејќи им: И не бојте се од оние што го убиваат телото, а душата не можат да ја убијат (Мт. 10, 28), тогаш тоа е скриена и сигурна утеха на Божеството. Кога, меѓутоа, се двоуми да умре, тогаш тоа е слабост на телото, зашто до Адамовиот престап немаше ни жалост, ни страв, ни изнемоштеност, ни глад, ни смрт.

25) Јас сум, вели, патот на оние кои се спасуваат, вистината на оние кои избегнуваат лаги, и животот на мртвите (Јн. 14, 6). На оние, што се во темнина им велеше: покажете се (Иса. 49, 9), а зборуваше и: Јас сум Светлина на светот (Јн. 8, 12). Откако се облече во Адам наречен Исус, и во сите Адамови слабости, освен гревот – преку него на Отецот му ја приведе изгубената овца: како овца Он беше одведен на колење, и како што е јагнето пред стрижачите свои безгласно, така и Он не ја отвори устата Своја (Иса. 53, 7). За Него Павле пишува: … Човекот Христос Исус, Кој Се даде Себеси како откуп за сите и за гревовите наши (1 Тим. 2, 5-6). Апостолот на друго место вели: Бидејќи смртта дојде преку човекот, така и воскресението од мртвите стана преку човек; и како што по Адама сите умираат, така и во Христа сите ќе оживеат (1 Кор. 15, 21-22), додека на друго место го пишува и ова: Првиот човек е од земја, земјен; другиот човек е Господ од небото (1 Кор. 15, 47). Според тоа, со името на првиот Адам се означува првосоздадениот во светот, а со името на вториот Адам – човек под кој се подразбира Спасителот, и се нарекува Син Човечки, пастир, винова лоза, леб, дрво, зрно пченично и други слични имиња; се нарекува и Адам, иако е голема разликата помеѓу првиот и вториот Адам, бидејќи едниот потекнува од земјата, а другиот кој е Словото на Отецот, стана тело, не престанувајќи да биде Слово затоа што на Себе понесе тело, исто како што ни златото не ја губи својата вредност кога е затворено во неугледна кеса за пари.

26) Кога нашиот учител вели: познајте Го Пратеникот и Првосвештеникот на нашата вера, Исуса Христа, Кој Му е верен на Оној, Кој Го поставил (Евр. 3, 1-2),немојте да мислите дека Бог Словото, Кој од почетокот Е во Отецот – е создание, затоа што апостолот не заповеда под тоа да го подразбираме невидливото Божество, туку Човекот Господов, кого Павле го нарече Посредник помеѓу Бога и луѓето, Човекот Христос Исус, Кој се предаде Себе за наше избавување. Тој ни заповеда така да го сфатиме Исус, верен на Оној, Кој Го поставил; како што и Господ вели: Погледајте ги гавраните како ни сеат… (Лк. 12, 24) или Погледајте ги лилјаните како растат… (Лк. 12, 27), и тој, значи, ни заповеда да обратиме внимание на видливото, а не на ангелите или другите невидливи созданија. Ако пророкот Авакум вели: Господи, ги познав делата Твои и се уплашив (Авак. 3, 2)⁸, тоа значи дека ги познал делата, а не нивниот Творец. Така и апостолот заповеда да го познаеме видливото тело Господово, а не невидливото Божество на Словото, зашто Бога никој никогаш не Го видел (1 Јн. 4, 12), ниту може да Го види (1 Тим. 6, 16). И Бог беше, и е Слово, како што вели свети Јован Богослов (Јн. 1, 1). Според тоа, за Оној, за Кој ни е заповедано да Го познаеме – за човекот Исус Христос, Кој Себе се предаде за наше избавување, Кого Го нарекуваме Пратеник и Првосвештеник на нашата вера – за Него, значи, апостолот ни заповеда да Го сфатиме како создание. Сè е создадено; но, Словото Божјо, т.е. Синот, не е твар, туку по природа е роден. Отецот сè создал преку Словото, како што вели Павле:бидејќи преку Него е создадено сè (Кол. 1, 16) и како што вели Јован: Сè стана преку Него и без Него ништо не стана, што стана (Јн. 1, 3). Меѓутоа самото Слово Бог не Го создава, туку Го раѓа, бидејќи преку самото Слово сè постана и беше создадено и единствено Словото – не е создадено. Спротивно на тоа, Човекот, кого заради нас го понесе на Себе, Писмото го опишува како оној кој постана и беше создаден.

27) Господ вели: Јас сум лозата, а вие прачките; и кој што е во Мене, и Јас во него, тој ќе даде многу плод (Јн. 15, 5). И во Човекот, Кој е од Адама, родениот од земја, го оживотвори потомството Адамово, мртов по тело, но оживе духом, како што пишува св. Петар (1 Петр. 3, 18), затоа што вели дека (Он) за нас беше усмртен по тело, а не со бесмртното, животворно Божество. Господ вели Јас сум животот, а животот не умира, туку, напротив, ги оживотворува мртвите. Како што темнината не може да ѝ наштети на светлината, така и на животот кој што ја обзема смртната природа, ништо не може да му наштети, бидејќи Божеството на Словото е неповредливо и неизменливо.

28) Речено е: Кој го разбрал Духот на Господа, и Му бил Нему советник и Го учел? (Иса. 40, 13). Единствениот советник на Отецот – тоа е Синот, и Духот на Отецот го разбрал Оној Кој вели: и кој е Отецот, не знае никој, освен Синот, и – кому што сака Синот да му открие (Лк. 10, 22). Затоа св. Јован за Господа вели:кога ќе се покаже, ќе бидеме слични на Него, оти ќе Го видиме каков што Е (1 Јн. 3, 2). Обрати, значи, внимание – досега, додека сеуште не ни се открил Синот Божји, никој не знае каков Е Он Сам по Себе. Ние, пак, го знаеме човекот, кого Он заради нас го понесе на Себе и токму за Него Павле рече: познајте Го Пратеникот и Првосвештеникот на нашата вера, Исуса Христа, Кој Му е верен на Оној, Кој Го поставил (Евр. 3, 1-2). За Него зборува и св. Стефан: Еве, ги гледам небесата отворени и Синот Човечки како стои од десната страна на Бога (Дела. 7, 56). Тој, значи, не вели: „Го гледам Словото или Премудроста на Отецот“, туку – Синот Човечки, телото Господово, родено од Марија. И Павле вели: … Кој седна од десната страна на престолот на величието на небесата (Евр. 8, 1). За Неговото тело преподобен Давид, во името на Отецот, пророчки зборува: Седи од Мојата десна страна, додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои (Псалм 109, 1), мислејќи со тоа на идните непријатели, однапред знаејќи за нив, т.е. на ѓаволот и противничките сили кои му помагаат (кој нападнаа на Човекот Божји, знаејќи дека со неговата смрт и тие ќе станат немоќни како и оној кој имаше власт над смртта), а исто така и на Евреите кои беа Негови непријатели и во кои ќе се исполни пророштвото: Ме замразија без вина (Јн. 15, 25), бидејќи се осмелија Оној Кој корисно ги поучуваше заради тоа да Го удираат и распнат, нарекувајќи Го Самарјанин, демоноопседнат и грешник иако преку Него гревот е осуден и за Него е напишано: ќе погледаат на Него, Кого тие го прободоа (Зах. 12, 10). Кога ќе го видат на Судот како им суди на живите и мртвите – како што Јован зборува за Синот: И Му даде власт да суди оти е Син Човечки (Јн. 5, 27) – ќе се покајат и од колено на колено едни на други ќе велат: ете тоа е Оној Кому се потсмевавме, велејќи му: Другите ги спасуваше, зарем неможеш да се спасиш и Самиот Себе? Заради тоа Давид за телото Господово го напиша следново: Седи од Мојата десна страна, додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои. И пред ова пророштво на Давид Словото беше во прегратките на Отецот и немаше непријатели на небото, зашто пред создавањето никој не беше со Отецот, освен Синот и Светиот Дух. Отецот преку Синот ги создаде безграничните векови, поглаварствата и властите и целата твар. Зарем, значи, Бог Словото – со Кого никој нема заедничко наследство, ниту удел и кој спортивно на тоа е Господ Седржител, бидејќи никој не може да Му се спротивстави – би можел да има непријатели? Оние, кои го понижуваат Божеството на Словото, мислат дека Господ не може сам да се одмазди на своите непријатели, заради што Отецот и вели: Седи од Мојата десна страна, додека ги ставам непријателите Твои во подножјето на нозете Твои. Нека, значи, од сега сите кои не знаеле, спознаа дека тоа е напишано за Човекот, под кој се подразбира Спасителот, зашто кај истиот тој Давид, за Човекот Господов е напишано: Непријателот не ќе може ништо да му направи (Псалм 88, 22) и неволја нема да Ти се приближи до телото Твое (Псалм 90, 10).

29) Речено е: Господ го поставил Својот престол на небото (Псалм 102, 19).Едно значење имаат зборовите Небото е Мојот престол (Дела 7, 49), а друго: да се приготви престол на небото, како на некое место. Многу треба да се зборува за ова заради објаснување на овие стихови; најпосле, споменатите престоли ја изразуваат покорноста на целата твар. Тоа веќе претходно го забележавме во врска со изреката Седи од Мојата десна страна, како потврда дека таа е изречена за Господовото тело. Зашто, ако Зар не го исполнувам Јас небото и земјата, како што вели Господ кај пророк Еремија (Ер. 23, 24) и ако Бог сè содржи во Себе,додека Сам во ништо не може да биде содржан, на што тогаш Он ќе го создаде Својот престол? Бог, значи, му зборува на телото: Седи од Мојата десна страна. Неговите непријатели станаа ѓаволите и демонските сили, а исто така и Јудеите и Елините кои се спротивставија на Христовата проповед. Преку тоа исто тело Господ е направен и наречен Пратеник и Првосвештеник на таинството кое ни го предаде, велејќи: Ова е Моето тело, кое за вас се предава, и крвта на Новиот, а не на Стариот завет која се пролева за вас (Мт. 26, 26-28). Божеството нема ни тело ни крв и тие потекнуваат од Човекот роден од Марија, кого Божеството го понесе на Себе. За Него зборуваа апостолите: Исуса Назареецот, Човекот посведочен пред вас од Бога (Дела 2, 22). Градот Назарет го нарекуваат земен, а не небесен, а Него го нарекуваат човек, а не Бог, обраќајќи им се на Јудеите и на оние кои, слично на Јудеите, од тоа време па се досега мудрувале по тело. Апостолите велеа, а и Сам Господ зборуваше за Себе како за човек, велејќи: А сега сакате да Ме убиете, Мене Човекот, Кој ви ја кажав вистината (Јн. 8, 40).Не рече, значи: барате да Ме убиете Мене, Бога, затоа што Бог, бестрасниот и бесмртниот, ја прави смртта немоќна и ги оживува мртвите велејќи: Јас Сум животот (Јн. 14, 6). Меѓутоа, кога се обраќа на Филип, кој со вера го прима она што го слуша, тогаш и него, и другите апостоли и сите, кои слично на нив, се способни да сфатат духовно, ги поучува: Кој ме видел Мене, Го видел Отецот (Јн. 14, 9), Јас и Отецот едно сме (Јн. 10, 30) и Јас сум во Отецот, и Отецот е во Мене (Јн. 14, 10).

30) Според тоа, самите цитати од Писмото укажуваат на човечката природа на Спасителот. Ние се учиме да сфатиме дека создадена е таа, а не невидливото Божество на Словото, сокриено во прегратките на Отецот, Кого досега никој не го видел. Павле тоа подобро од нас го знаеше, кога рече: одеднаш од небото ме огреа силна светлина. Јас паднав наземи и чув глас, кој ми зборуваше: Савле, Савле, зошто Ме гониш? Тешко е за тебе да се риташ против бодило. Јас, пак, одговорив: Кој си ти, Господи? А Он ми рече: Јас сум Исус Назареецот, Кого Го гониш ти (Дела. 22, 6-8 и 9, 5). Тој, значи, исповеда дека го заслепила светлината на славата Господова и дека, според заповеста и откровението Господово, прогледал по три дена. Ако и Павле, избран сад (Дела. 9, 15) бил заслепен, не можејќи да ја види славата Господова, како тогаш би не поучувал нас да го сфатиме самото Божество на Словото? Спротивно на тоа повеќе пати реков, а и сега повторувам дека Павле ни заповеда да го сфатиме Исуса, верен на Оној, Кој Го поставил.

31) Подражавајте ме мене, вели Апостолот, како што јас го подражавам Христа (1 Кор. 4, 16), по тоа очигледно подразбирајќи го човекот – темелот кој е поставен (1 Кор. 3, 10), Ни Павле, ниту било кој друг не може да стане сличен на Божеството на Словото и единствено во страдањата и кроткоста може да го подражава Христа. Тоа ни го заповеда и св. Петар (велејќи)  да врвиме по Неговите стапки (1 Петр. 2, 21), како што и Павле зборуваше дека во своето тело го дополнува недостигот од Христовите маки (Кол. 1, 24). Неоспорно е, значи, дека пред вековите беше поставен во темел и скриен во предзнаењето на умот на Отецот, оној Човек Господов кого требаше да го создаде од Марија. Очигледно е дека на Јуда му е изречено пророштво за телото Господово: од тебе ќе ни излезе Оној, Кој треба да владее во Израилот и чие потекло е од почетокот, од вечноста (Мих. 5, 2), зашто Бог Словото при свршетокот на вековите прими на Себе човек од племето Јудино.

32) Речено е: Кога, пак, ќе Му биде потчинето сè, тогаш и Самиот Син ќе Му се потчини на Оној, Кој Му потчини сè, за да биде Бог сè во сè (1 Кор. 15, 28). Заради тоа прашуваме: Кој е непокорен на Бога, додека не му се покори сè? Што не било покорено на Словото на Отецот и пред  домостројот (на спасението) во Човекот кого заради нас го прими на Себе? Сите созданија се покоруваат на својот Творец. Меѓутоа, ни до ден денес, не се покорило сè на Човекот кого го прими на Себе, зашто Павле вели: не гледаме дека му е сè покорено (Евр. 2, 8). За Јудејците соблазна, а за Елините безумство, а нам, пак, кој веруваме во Него, Христос, Божја сила и Божја премудрост (1 Кор. 1, 23-24). Кога, значи, сета твар ќе Му излезе во пресрет на Синот на облаците и ќе Му се покори, тогаш и Самиот Син ќе Му се покори на Отецот, станувајќи од сета твар поверен Пратеник и Првосвештеник, да биде Бог сè во сè, т.е. Отецот и Синот и Светиот Дух – едно Господство, Божество и Царство. Ако некој каже: Апостолот не го нарече покорен Исуса, туку Словото, тогаш нека слушне дека Исус, заради Словото Божјо сокриено во Него, се нарекува и е Син Божји, како што Лука рече во родословот: Кога почна Исус да проповеда имаше околу триесет години и беше, како што мислеа, син Јосифов (Лк. 3, 23), продолжувајќи по ред со родословот до Адам, Синот Божји (Лк. 3, 38), укажувајќи дека Он од Адама го понел на Себе телото, додека Неговото Божество е од Отецот.

33) Во сето она што Отецот го извршува и покажува во Синот, спаѓа исто така и тоа да го знае денот и часот на судот, бидејќи Отецот не суди никого, но целиот суд Му го предаде на Синот, та сите да Го почитуваат Синот, како што Го почитуваат Отецот (Јн. 5, 23). Ако Отецот му го предаде на Синот целиот суд, тогаш очигледно е дека Му Го предаде и знаењето за судот, т.е. кога и каков ќе биде тој. Оној, значи, кој не го знае денот на судот е од Марија родениот Исус, зашто нема ништо што не би го знаел Бог Словото Кој е од срцето на Отецот, Кој сè знае и пред да се случи.

34) Според тоа, иако Исус вели Мојот Отец е поголем од Мене (Јн. 14, 28), Он Себе се нарекува и еднаков на Бога; затоа мора да знаеме зошто Он Отецот Го нарекува поголем од Себе и еднаков на Себе. Отецот е поголем од Синот по телото подложно на страдања кое Синот го понесе на Себе, а рамен на Синот до толку што целосниот Отец предвечно го роди потполно совршениот Син.

35) Така и Ездра пророкува во името на Зоровавел, велејќи за Синот Божји:Вистината победува и останува силна засекогаш, и живее и владее од века до века (2 Ездр. 4, 38)⁹ , со што се мисли дека за нас умира телото кое Он ќе го понесе на Себе, а не Вистината сокриена во тоа тело, т.е. Словото на Отецот. Вистината во умрениот за нас Исус слезе во срцето на земјата за да Оној, Кој е Вистина, ги ослободи заведените од лагата. Како што царот, кој влегувајќи во затворот за да ги посети таму затворените осуденици, не трпи заради тоа никаква штета, туку им донесува корист на оние кои се под стража; така и Бог Словото, не претрпувајќи ни малку штета заради смртното тело кое заради нас го понесе, со Духот на Божеството им користеше на затворените во темнината на адот.

36) Така и Јаков, благословувајќи го Јуда од кого Господ требаше да го прими смртното тело, вели: во вино ја пере облеката своја, а во крв од грозје облеклото свое  (1 Мој. 49, 11)¹⁰. Меѓутоа, ако тоа се разбере во историска смисла, тој тоа не го направи, зашто својата одежда не ја испра во крв (сок) од грозје. Што значи изразот: во крв од грозје, употребен после зборовите во вино ја пере облеката своја? Зарем виното е една работа, а крвта од грозје нешто друго? Тоа подобро од нас го знаеше Исаија, кој вели: Зошто Твојата облека е црвена, и твоите одежди – како на оној, што газел во каца? (Иса. 63, 2). Тој, значи, пророкува за одеждата испрана во вино и крв од грозје. Хитонот е Самиот Создател, зашто противно е на разумот и редот одеждата да се пере во вино и тоа, како што ни е познато не го прави никој од разумните луѓе. Со оглед на тоа дека од Духот Свет однапред дозна дека заради нас Синот Божји ќе понесе тело од народот јудејски, наречен винова лоза и лозје, тој вели: Од фиданка се издигаш, сине мој (Јудо)¹¹ (1 Мој. 49, 9). Да се измие во крв одеждата значи – да се измие телото кое е облечено, и откако ги испра со таквото Тело и Крв гревовите човечки, сите ги облече во сопственото тело.

37) Според тоа, нека се засрамат сега оние кои го одделуваат Отецот од Синот, како лоза од лозар, уверувајќи се од Светото Писмо, дека таа повест се однесува на телото Господово, а не на Неговото Божество, бидејќи, извршувајќи ја Светата Тајна, Он благословувајќи, рече: Пијте од неа сите, зашто ова е Мојата крв на Новиот завет, која се пролева за вас (Мт. 26, 27-28), иако виното е крв на лозата, а не (крв) Господова. Заради тоа Господ за сопственото тело рече: Јас сум вистинската лоза (Јн. 15, 1). Крвта не истекува од Духот на Божеството на Словото, туку од Човекот кого го понесе на Себе.

38) Бог говори преку пророкот Езекил: тешко на пастирите Израилеви, кои се пасеа сами себе! Зар пастирите не треба да го пасат стадото свое? … Слаби не поткрепувавте, болни не лекувавте, ранети не преврзувавте, истерани не враќавте и загубени не баравте, а управувавте со нив преку насилие и жестокост… И ќе поставам над нив еден пастир, што ќе ги пасе, слугата Мој Давида, тој ќе ги пасе и тој ќе им биде пастир… и нивни кнез (Езек. 34, 2, 4; 23-24). Меѓутоа кога ова Езекил го пророкуваше во Вавилон беа поминати веќе четиринаесет поколенија од времето кога се упокоил Давид. Тој, значи, пророкуваше за Човекот Господов, подигнат од семето Давидово, за кој Павле му пишува на Тимотеј: Помни Го Господа Исуса Христа од родот Давидов, Кој воскресна од мртвите (2 Тим. 2, 8).

39) Оние кои мудруваат по тело не сакаат да се поучат од продуховените, кои стекнале сигурно познание на писмото, туку дури и мечтаат за тоа да ги поучуваат простодушните луѓе и да ги одведат во пропаст, за преку нив да се исполни она што е напишано: кога слепец води слепец, обата ќе паднат во јама – т.е. во адот (Мт. 15, 14). Секако, во реалноста слеп не може да го води слепиот; но, бидејќи се тие слепи за познавање на божествените тајни, на секој од тие неуки му се наметнува следново: Зарем Синот не ни рече преку Соломон: Господ ме создаде како почеток на патштата Свои, пред творбите Свои? Зарем Синот не вели за Себе: Мојот Отец е поголем од Мене?  Зар не рече исто така и …  Зашто Јас Сам од Себе не зборувам; но Отецот, Кој Ме прати, Он Ми даде заповед што да кажам и што да зборувам (Јн. 12, 49), или: Јас го кажувам она што сум го видел кај Мојот Отец (Јн. 8, 38). Поинаква волја има Отецот, а поинаква Синот – ете како тие размислуваат! Ако имаат различна волја, зошто тогаш Отецот вели: да создадеме човек… итн. На тој начин, тие не прават разлика какви изреки му доликуваат на Божеството, а какви на човекот кого Божеството го понело на Себе.

 

❖¹ Св.Атанасиј тука мисли на првите стихови на светото Евангелие споредЈован: Во почетокот беше Словото (Збор) и понатаму

❖²   т.е Логос

❖³   во недела

❖⁴ Според Септуагинта (Превод на седумдесетмината, најстар превод на Стариот завет на грчки јазик) која ја цитира Св.Атанасиј, Господ ме создаде како почеток на патштата свои… додека нашиот предов гласи: Господ ме имаше во почетокот на својот пат…   Кај св.Атанасиј: „Оној Кој Го создаде“

❖⁵   Кај св.Атанасиј: „Оној Кој Го создаде“

❖⁶ Кај Даничиќ преведено е како Зашто Господ ќе направи нешто ново на земјата: жената ќе го заобиколи мажот (Ер. 31, 22)

❖⁷  Превод на Стариот Завет на грчки создаден во првата половина на вториот век по Христа

❖⁸Во превод: чув вест од Тебе и се уплашив (Авак. 3, 2); заради разбирање на понатамошниот текст, прифатена е варијантата наведена во рускиот превод на овој текст.

❖⁹ 2 Книга Ездра спаѓа во таканаречените дефтероканонски книги на Стариот завет, така што – како ни останатите дефтероканонски книги – ја нема во Даничиќевиот превод на Стариот завет.

❖¹⁰ Во Септуагинта – во крвта на грозјето, како што за разлика од Даничиќ наведено е во овој текст.

❖¹¹ Повторно е во прашање разликата помеѓу Септуагинта и преводот на Даничиќ, кој гласи: Од грабеж си се вратил сине мој.

*****************************************

Православие.бг

За основите на православното подвижничество

АРХИМАНДРИТ СОФРОНИЙ (САХАРОВ) · 19/07/2007

Избраната от мен тема ми се струва актуална не само за тези, които се наричат подвижници в тесния и така да се каже специализиран смисъл на тази дума, например монаси, отшелници, пустинници, а изобщо за всички християни. Нещо повече – актуалността и “съвременността” на този въпрос през всички векове, през всички епохи не намаляват, поради оня живот на човешкия дух, който се има предвид тук.

В дадения ми случай, като се съобразявам с наличното настроение на аудиторията, ще се стремя да говоря като човек, свободен от това, което някой би нарекъл академични условности, за да не придам на беседата си характер на отвлечено умуване. Това е още и по причина, че в действителния живот на Църквата богословието се мисли преди всичко като пребиваване в Бога.

Отвлеченото богословие като академична наука, макар да се явява някаква неизбежност за Христовата църква в историческите условности на този свят (мира сего), все пак винаги крие в себе си опасност от откъсване от истинския живот в духа и лесно може да се сведе до философско съзерцание без вяра или до псевдовяра, както се беше изразил един от руските философи, в която няма спасителна и обновяваща за нас сила. Този час аз не бих искал да прекарам безплодно, извън живота. Напротив, желанието ми е да навляза възможно най-дълбоко в живота. Според това, как нараства “динамиката на гибелта” в света, нарастват и страданията на човечеството, а заедно с това нараства и необходимостта от преодоляването им. Колкото и да са неоправдани тези страдания – следствие само на греха и не на обективните, т. е. дадени от Бога условия за живот на човечеството – те все пак представляват реалност, която пряко касае всички нас. Всички неизбежно страдат. Едни – в отрицателен смисъл – като се включват в общия поток от страстите на мира сего, други – в положителен, т. е. – по силата на своята любов към човечеството. И тъй като смисълът на нашето битие не е в страданията, свидетелстващи за несъвършенството ни, то неизбежно се поставя задачата за преодоляването им, за спасението от тях, което в живота на разумния човек се превръща в свободен подвиг, в аскеза. Подвижничеството, аскетизмът като духовен труд е неразделна част не само на всички известни истории на великите религии, а и на всяка човешка култура изобщо, дори и на безрелигиозната. Всички религии: езичеството, будизмът, юдейството, мохамеданството, всички съвременни форми на пантеизма, теософията, езотеризма, антропософията и подобните им мистически учения, и накрая – нашето християнство, имат своя аскетическа култура, различна в една или друга степен от другите по силата на догматическото съзнание, което лежи в основата на всяка религия изобщо и на аскетиката в частност. Тази интересна сама по себе си тема за сравнението на аскетическите култури и тяхната зависимост от догматическото съзнание днес ще оставим настрана. Моята задача е да обрисувам възможно най- кратко и в същото време ясно общата картина на православното подвижничество и смятам да говоря като православен християнин. За нас християнин е само този, който приема Христа като абсолютна Истина и Правда, като единствен Бог-Творец и Бог-Спасител. Ние решително отхвърляме всеки опит да се постави Христос, макар и на почетно място, в редицата на другите “основатели на религии” или “велики учители на човечеството”. Християнството се явява пред нас в цялата своя изключителност и в никакъв случай не го разглеждаме като просто една от “традициите” в реда на другите аскетически култури и традиции, така, както правят някои. Ние изхождаме от думите на Христа: “…и нито Отца познава някой, освен Сина, и комуто Синът иска да открие” (Мат. 11:27), или: “Никой не дохожда при Отца, освен чрез Мене”. (Йоан 14:6), или: “… ако не повярвате, че това съм Аз, ще умрете в греховете си”. (Йоан 8:24) и др.

Заповедите на Христа са отражение на вечния божествен живот в нашия свят и заедно с това – път към този живот. Всяко страдание, колкото високо и даже божествено да ни се струва, вън от Христа, за нас не е Светлина на Божеството. Като изхождаме от това положение, ние определяме като цел на православното подвижничество спазването на Христовите заповеди, стремежът към това тези заповеди да се превърнат в единствен вечен закон на цялото наше битие. И ако вие попитате кои именно заповеди, то отговорът е следният: първата заповед е: “Възлюби Господа, Бога твоего, от всичкото си сърце, и от всичката си душа, и с всичкия си разум и с всичката си сила… Втора, подобна ней, е: възлюби ближния си като себе си.” Защото по словото Христово “на тия две заповеди се крепи целия закон и пророците.” (Марк 12:30-31, Мат. 22:40).

И така, след като определихме смисъла и целта на християнското подвижничество, да преминем към разглеждането на онези форми, в които се облича този живот в Бога, когато се претворява в нашите човешки действия.

Нашето разбиране за аскезата синтетически може да бъде определено като свободно-разумен подвиг и борба за постигане на християнско съвършенство. Но съвършенството, което мислим, че се заключава в тварната природа на човека и затова не може да бъде постигнато чрез простото развитие на способностите на тази природа, взето само в себе си, в своята ограниченост. Не, нашето съвършенство е само у Самия Бог и е дар на Светия Дух. От тук аскезата като такава никога не се превръща в цел за нас; тя е само средство, само проявление на нашата свобода и разумност по пътя към придобиването на даровете Божи. Като разумен подвиг в своето развитие нашата аскеза се превръща в наука, изкуство, култура. Но, ще кажа отново, колкото и да е висока тази култура, взета само в своя човешки аспект, тя има твърде относителна ценност.

Постът, въздържанието, бденията, суровият начин на живот, нищетата, разбирана като нестяжателство, като нежелание “да имаш”, като свобода от властта на веществения мир над нас, послушанието като победа над егоистичната “индивидуална воля” и като една от високите и прекрасни изяви на любовта ни към Бога и ближния; отшелничеството като следствие на търсенето на “вътрешната стая”, където можеш “да се помолиш на Отца спокойно”; поучението в Словото Божие – не в смисъл на външно, “академично” знание, а като себенапояване с онзи дух на благодатния живот и богопознание, който се крие в Светото Писание и в творенията на Светите Отци; целомъдрието като преодоляване на плътските “безсловесни” движения и изобщо на “комплекса на плътта” чрез пребиваване в паметта Божия (помненето на Бога); мъжеството, дълготърпението и смирението; състраданието и милостинята като израз на любовта към Бога и ближния; вярата като подвиг на любовта – всичко това може и трябва да бъде свободен подвиг на човека, но докато не дойде всеутвърждаващото действие на Божествената благодат, дотогава всичко това ще остане просто човешко действие и следователно – тленно. По силата на това всичко в нашия подвиг се свежда до търсенето и сливането на нашия живот с волята и живота на Самия Бог. Това се изразява и постига най-вече в молитвата и затова молитвата е върхът на аскетическите деяния. Тя е центърът, от който всяко друго действие черпи силата и утвърждаването си. В молитвата културата на православния аскетизъм достига своето най-висше проявление и съвършенство. Чрез истинската молитва се извършва влизането ни в Божественото Битие със Силата на Светия Дух. Ето защо най-голямото внимание и главната сила на подвижника се отдават именно на извършването на молитвата (деланию молитвы). Молитвата може да бъде безкрайно разнообразна по форма и по достойнство. Най-съвършена се явява така наречената чиста молитва. За постигането на тази чиста молитва християнинът-подвижник оставя всичко друго зад себе си. И в това оставяне се заключава същността на това, което на всички вас е известно като монашеско отречение от света.

Възможно е преходът на нашето слово към монашеството да се стори на някого малко внезапен или в някаква степен клонящ към тема от общ характер. Но смятам, че ако узнаем същността на монашеството, то после всеки лесно ще намери приложение на това познание във всички други форми на човешкия живот, защото монашеството не предполага вяра различна от тази на останалите християни. Монашеството е само друг начин на живот, който произтича обаче от същите тези заповеди на Христа, чието съблюдаване е неизбежно свързано с подвиг. Няма християнин, който да не е подвижник и затова, когато говорим за същността на монашеското служение, ние говорим за нещо близко и сродно на всеки православен. И ако сега се обърнем към онези форми, в които се излива монашеството, то естествено ще трябва да се спрем на онези “обети”, които дава монахът, на техния смисъл и съответствие с нашата цел.

Когато се сблъскат с идеята за монашеските обети и отречение от света, мнозина могат да кажат: нима истинския живот може да се гради върху отрицанието и отричането? Разбира се, че не. И заповедите Христови носят положителен характер; изобщо животът в Бога трябва целият да бъде само положителен акт. Там, където действа Божествената любов – там няма подвиг, разбиран като отрицателно волево усилие за преодоляване на тези или онези собствени влечения. На изпълнения с любов Христова, у когото тази любов е станала втора природа, не му е нужно да се отрича от каквато и да било привързаност към света на вещите, от робството на страстите, защото той е свободен от подобни неща. В такова състояние всяко действие в духовен план, т. е в плана на заповедите Христови, не е нещо което се постига с усилие над себе си, а е просто проявление на любовта, то е безтрудно и даже сладостно. Но вследствие падението на човека, чисто положителното действие на евангелските заповеди, като непрекъснато придобиване и израстване в доброто, като Божествена любов, се преплита неизбежно в пределите на този живот с отрицателната форма на аскетизма, като противене на действащия в нас “закон на греха”. “Цял свят лежи в злото”, казва Писанието (1 Йоан 5:19). Злото е в това, че човекът е станал роб на греха. Освобождаването на свободния по своята първозданна природа човек, неговото възраждане за вечния Божествен живот, преображението и обожването на цялото негово битие, става чрез съчетаването на Божественото и човешкото. В последния, т. е. в човешкия план, преобладава отрицателното действие; в първия – в Божествения – винаги само положителното.

Нужно ли е да се споменава, че мисълта за отричането от света е довела до това, че повечето хора виждат в монашеството нещо изключително скръбно, тежко, мрачно? Не така са гледали тези и гледат тези, които избират този път. Преп. Теодор Студит например, във възторга си от този начин на живот, го е нарекъл “трета благодат”. Първата благодат е законът на Мойсей. Втората е онази “благодат въз благодат”, която всички ние сме приели от пълнотата на Христа, по думите на Иоан Богослов (Иоан 1: 16). И накрая третата е монашеския начин на живот, даден на човека. Той се разбира като небесен живот, като сваляне на ангелския свят на земята, като достигане и реализация в историята на нещо, което по своята същност лежи отвъд нейните предели.

Епископ Игнатий Брянчанинов, който заема едно от първите места в редицата Отци на Руската Църква, просияли през миналия, твърде богат духовно век, говори за монашеството така:

“Християнското съвършенство” се състои в сърдечната чистота, явена от Бога, Който открива своето пребиваване в сърцата с много различни дарове на Светия Дух. Достигналият това съвършенство е светилник – не с телесно служение, а със служението на Духа. Той изпълнява заповедта за любов към ближния, ръководи спасяващите се, възстановява ги след паденията, изцелява душевните им рани. Монашеският лик е дал на Църквата Христова пастири, които не със заплетените слова на човешката мъдрост, а със словото на Духа, като подпомагали учението с чудеса, са пасли и утвърждавали църквата. Ето защо Църквата в края на мъченията е представена като бягаща в пустинята. Там е бягало църковното съвършенство, източник на църковната светлина, главната сила на воинстващата църква. Кои са били Златоуст, Василий Велики, митрополитите Епифаний, Алексий и Филип – с една дума, всички свети пастири? Но не само в архиерейския чин, а и в обикновения монашески чин има много светилници – от Антоний Велики и Йоан Дамаскин до Сергий Радонежски и Георги Затворник. Вярата са утвърждавали, ереси са изобличавали… Без монасите християнството би пропаднало у миряните. Ето колко е необходимо в Църквата Христова съвършенството, без което и спасението със самата вяра може лесно да се изгуби, и непременно би се изгубило; защото са нужни сетива, дълго време обучавани, за различаване на доброто и злото (Евр.). Това съвършенство са постигали в първенстващата Църква аскетите и мъчениците, а после монасите. Безбрачието, нестяжанието, постът, трудът, бдението, дейната любов – това са оръдия, средства за достигане на съвършенството, но не самото съвършенство.

Ще кажат: какъв горд отзив за монашеството – изобличение на гордостта на сърцето. Отгвор: в тъмна стая значителната чистота не се забелязва; в ярко осветената от лъчите на слънцето и лекият прах се забелязва и безпокои стопанина. Дух Свети е учител на смирението: щом се всели в сърцето, въздиша с неизказани въздихания и показва на човека нищожността на неговата праведност, както казва Исаия: цялата наша правда е като пристана на блудницата. Истинска дяволска гордост е да се отхвърля съществуващия дар Божи като несъществуващ. Ако не искаме да изгубим вдъхновението в стремежа си към заповяданото ни от Христа съвършенство (“Бъдете съвършени, както е съвършен Небесният ваш Отец”, Мат. 5:48), то не бива да изпускаме от погледа си указаното осъзнаване на монашеството у Св. Отци. Наистина, ако се съсредоточим само върху наблюдението на външната страна на нашата църковна повседневност, то лесно можем да стигнем до упадък на духа и дори да “се съблазним”. Когато започнем да носим в себе си съзнанието за дълбоката същност на Църквата и дадения ни в Нея Божествен живот, тогава никакви външни обстоятелства, колкото и трудни и неблаговидни да са те понякога, не ще ни помръднат от камъка на Христовата любов, според думите на пророк Давид: “Голям е мирът у ония, които обичат Твоя закон, и за тях няма препъване” ( Пс. 118).

И така, засега ще се ограничим с направеното встъпление и ще преминем към беседата за монашеството. Тук ще се наложи да говорим за три рода призвание, за три отречения, за три вида кръст, за три степени на монашеско пострижение. Сред подвижниците се наблюдава известно различие в разбирането на този или онзи въпрос. Приемането на общото в своята дълбочина учение и на традицията на Църквата не изключва такива различия в детайлите. Така например сред атонските монаси може да се срещне практиката на единния постриг. Това се наблюдава особено при пустинниците, в малките обители, в скитовете, и по-рядко в манастирите. Извършва се едно постригване – и веднага във велика схима. Човек взема това решение веднъж и завинаги. Но в по-широкия опит на Църквата откриваме традиция на тристепенно монашество: първото – расофор, т. е. расоношение без произнасяне на обетите; второто – малка схима, т. е. мантия; и третото – велика схима. Тези три степени на монашеското състояние съответстват на трите отречения, за които говорят Светите Отци и особено Авва Пафнуций и Преп. Йоан Лествичник (2 слово, 9). Да се спрем за малко на тези три отричания. Авва Пафнуций е този, за когото в книгата на Преп. Касиян се казва: “В лика на светците, просияли като най-чистите звезди на мира сего, подобно на велико светило блестеше със светлостта на знанието Светият Пафнуций”. Този велик Пафнуций казва: “Има три вида призвание; така ние признаваме за необходими и три обречения за монаха, по какъвто и начин да е призван той. Първото призвание е непосредствено от Бога, второто – чрез човеците, и накрая третото – по необходимост. За първото е характерно някакво вдъхновение, което изпълва сърцето на човека дори и в съня и неудържимо го влече към любовта Божия, към заповедите Христови, учи Авва Пафнуций.

Второто – чрез хората – е, когато човек се възпламенява от Божествено желание, посредством човешко слово или влияние на свети люде. Третото – поради необходимостта, е това, при което поради силата на постигащите ни бедствия, опасности за живота, загубата на близки роднини, нещо тласка човека да се обърне към Бога.

Към ученето на Светите Отци ще си позволим да прибавим някои наши наблюдения, плод на дълголетно духовно общение с много подвижници от Света гора. Някои хора, възпитавани в Църквата с Нейните вековни традиции, с несравнимия богослужебен култ, божествените тайнства, неизчерпаемите молитвени и догматически съкровища, по силата на поражданото от всичко това вътрешно удовлетворение и покой не стигат до остра криза. Тяхното духовно израстване протича без бурни преломи. Понякога още от детството в такива души се пробужда дълбоко и силно влечение към Бога, което доминира над всичко и те просто и сякаш естествено стигат до монашеството. Съвсем друго виждаме у онези, които по един или друг начин са губили Бога, отивали са далеч от него и даже са се борили с Него.

Тяхното “обръщане” обикновено приема формата на остра вътрешна криза, често с разкъсвания и преломи; в такива случаи са възможни нервни заболявания и други патологични явления, стигащи чак до лудост. Духовното възраждане на такива хора, понякога от последните падения във всеки смисъл, става по силата на ясно усещане за благодатта, която в психологически план се проявява като особен род решимост. Благодатта, която въвежда човека в света на Божествената светлина, при цялата си притегателна сила, не лишава от свобода на волята и съвсем не го освобождава от вътрешна борба и даже колебания. Позналите благодатта също биват подлагани на изкушения и дори могат да достигнат до демоническо помрачение и тогава полученото познание, което неизбежно е оставило дълбока следа в умното съзнание може да бъде отдадено в служение на злото. “И последното състояние на оня човек става по-лошо от първото” (Мат. 12:45, Лука 11:26). Понякога, обаче, излиянията на благодатта са толкова изобилни, че душата ясно усеща в дълбините си своето възкресение. Тогава вътрешното свидетелство на Духа за истината е толкова очевидно, че в душата не остава място за съмнение или колебание. Любовта към Бога изпълва цялото същество и влечението към Него преобладава над всичко останало. В такива случаи душата бива утвърждавана за целия по- нататъшен живот и получава свобода от вътрешни конфликти в самата своя дълбина. Тогава в нея няма мъчителни търсения на истината и целия и по-нататъшен подвиг се свежда само до стремление да осъществи в живота си узнатото в часа на посещението на благодатта.

Няма да се спираме повече на този въпрос. Ще кажем само, че Св. Отци никога не са принизявали който и да е вид призвание, защото историята на Църквата знае немалко случаи, когато призованите по третия начин, т. е. поради необходимост, са постигали в края на живота си повече съвършенство, отколкото призованите даже по първия. И така не на началото на пътя, а на края и на завършека му са гледали Отците. В известно съответствие на трите призвания се намират и трите степени на монашеското посвещение. Според Св. Пафнуций тези три отречения вървят в следния ред:

1.Когато телесно оставяме богатствата и стяжанието на мира сего;
2. Когато изоставяме предишните нрави и страсти, както телесните, така и душевните. И накрая –
3. Когато откъсваме ума си от всичко видимо и временно и се потопяваме духом в съзерцанието на невидимото и вечното.

Великият Авва Пафнуций казва: “Необходими са тези три отречения, за да се постигне съвършенство”. Тук ни се струва изключително интересно да приведем учението за необходимостта от трите отречения на един друг велик наставник на източното монашество, Преп. Йоан Лествичник (VI в.), който казва така: “Никой не ще влезе в небесния чертог, ако не извърши първото, второто и третото отречение. Първото е отречение от всички вещи, и човеци, и родители. Второто е отречението от собствената воля. И третото – отхвърляне на тщеславието, което следва след послушанието.” Ако се опитаме сега да направим сравнение между учението на единия и другия светец, то в първия момент ще се създаде впечатление, че обемите на указаните три отречения не съвпадат. Св. Йоан сякаш започва с по- голямото и завършва с по-малкото в сравнение със Св. Пафнуций. Последният в пояснението си свежда в едно отречението от близките с изоставянето на предишните навици, начин на мислене, морални привички и изобщо житейските страсти, т. е. второто отречение, докато Йоан изисква оставянето въобще на всички хора, включително и на родителите, още на първата степен. При второто той говори за отричането на собствената воля, а в третото единствено само за отхвърлянето на тщеславието. На мен ми се иска обаче тук да отбележа удивителното единство на духа и традицията при цялото налично различие на формулировките – свидетелство за самостоятелното изследване на въпроса в самия жизнен опит. Единственото различие е в обема на първото отречение. Св. Пафнуций счита за достатъчно за встъпващия на пътя на подвижничеството при първото отречение оставянето само на външното в света и на придобиването на вещите, а вече в по-нататъшния живот поставя борбата със страстите и навиците на предишния живот. Св. Йоан от самото начало изисква отричане от всички хора, иначе счита за ненадеждно излизането от света. По-нататък, т. е. във второто отречение, той говори за борбата със страстите, като вече по точно показва самия център на тази борба и в това несъмнено е превъзходството на неговата формула. Но и при третото отречение формулата на Йоан също е по-съвършена, като остава в същността си напълно подобна на формулата на Св. Пафнуций. Последният при третото отричане говори за откъсването на ума от всичко видимо и за потопяването на духа в съзерцание на невидимото и вечното. В душата на все още неочистилия се от страстите подвижник тази формула може да възубжда действието на въображението и “невидимото и вечното” някак си стои все още вън от човека, докато формулата на Йоан – “отхвърляне на тщеславието” въвежда аскета в самата дълбина на вътрешната борба, като не позволява на ума мечтателно да витае във високите сфери и го заставя да бъде трезв до край. Позволих си да ви кажа своето мнение за превъзходството на формулировката на трите степени на отречение у Св. Йоан пред формулировката на Авва Пафнуций, но повтарям, тя е по-съвършена в своя, тъй да се каже, аскетическо- педагогически аспект, макар по същество те да си остават абсолютно единни. Ще се опитам да дам известно пояснение за това. Отричането на Йоан от тщеславието не е нищо друго освен аскетически похват или път за преселването на нашия дух във вечния свят. В това отречение се състои преодоляването на властта на света над нас и победата над него. Кой е този, който побеждава света? Ние знаем в Църквата един особен ред от светци – юродивите. В тази форма на християнския подвиг особено ярко се проявява третата степен на отречението. Целта на юродивия е да бъде презрян от света и от хората. Мнозина не могат да приемат този подвиг и виждат в него извращение, но по своята същност това е висша степен на избягване от славата човешка, в което се състои и победата над света. Господ казва: “Но не искате да дойдете при Мене, за да имате живот. От човеци слава не приемам, но разбрах ви, че нямате в себе си любов Божия. Аз дойдох в името на Моя Отец, и Ме не приемате; но ако дойде друг в свое име, него ще приемете.” (Йоан 5:40-44).

От тези думи на Христа виждаме, че приемането на слава от човеците е препятствие дори и за вярата. Бих искал да кажа, че ако ние изследваме Йоановото отречение от тщеславието чрез самия живот, ще видим, че то по най-достоверен начин довежда тъкмо до това, че човек със своя ум и дух се преселва в Божествения свят, като излиза от човешкия свят. Това състояние има и друг израз, а именно – оттеглянето в пустинята, както казва пророк Давид: “далеч бих се отстранил и бих останал в пустинята.” (Пс. 54:8). И апостол Павел казва: “У човеци ли търся сега благоволение или у Бога? Или на човеци искам да угаждам? Ако бях още угаждал на човеци, не щях да бъда Христов раб” (Гал. 1:10). И затова тук той незабавно казва: “Известявам ви братя, че Евангелието, което аз благовестих, не е човешко, защото и аз нито го приех, нито го научих от човек, а чрез откровение Иисус Христово”. И така, ако Евангелието не е от човека и не от човек се научаваме на него, то несъмнено третото отречение по Йоан, т. е. от тщеславието като по пряк път води до преселението на на нашия дух в Божествения свят.

Да продължим нататък. Учението за трите отречения, необходими за възхождането към съвършенство, съвпада със словото за трите кръста, на които те са съобразни. Всяко отречение всъщност е възприемане на кръст. И у Св. Отци ние намираме строго предупреждение относно това всяко възлизане на кръста да се извършва според силите на всеки. Опитите да се възлезе на кръста, който съответства на последното отречение, сурово се наказват ако се извършат преждевременно, т. е. не с това познание, което трябва да ги съпровожда. Казах познание, но по-скоро бих предпочел да говоря за опит и действително духовно състояние на човека. Този, който преди да изпълни по- малкото, четейки деянията на Св. Отци, с гордост се стреми да се издигне към чистата молитва – този последен кръст – той бедствено се поваля на земята. Особено силно говори за това Преп. Исаак Сирин (Ниневийский). У нашия роден богослов-аскет Епископ Теофан Затворник Вишенски има забележително слово за Трите кръста. Според него, първият вид кръст е външният кръст, който се състои от бедите и скърбите, които постигат човека по време на земния му живот. Вторият кръст е вътрешната борба на човека със страстите и похотите. И третият е кръстът на предаване себе си на волята Божия. Този, последният, според Теофан Затворник е следствие на духовните благодатни дарове и в по-висшата си форма е присъщ само на съвършените. Тук отново се срещаме с различни но всъщност неизменни по съдържание и дух формулировки. Показването обаче, че пълното предаване себе си на волята Божия не е нищо друго, освен третото отречение, ще оставим за друго време, а сега ще преминем към въпроса за трите степени и трите основни обета на монашеството.

По-горе ние вече споменахме за това, че първоначалното пострижение се извършва без произнасяне на обетите от встъпващите по монашеския път. В гръцките обители на Атон това пострижение се разглежда по-скоро като молитва на благословението да се носи монашеската дреха. По този начин се дава на начинаещия монах право “да носи расо”, откъдето идва и названието “расофор” (т. е. расоношение). Преди извършването на това пострижение се дава наставление за смисъла на монашеството и за необходимостта от отричането от света и близките. Но обет начинаещият не дава и по този начин тази степен по същество е период на изпитание и подготвително обучение в подвижничество. Втората степен е “малка схима”, или още “мантия”. При пострижението в мантия монахът вече дава обет, при това тези обети се дават не постепенно, а в своята съвкупност. Същите обети се повтарят в малко променена форма и при пострижението във висшата степен на монашеството, “велика схима”, но обикновено наричана просто “схима”.

Въпросът за трите основни обета, които се произнасят веднага при възхождането в указаните степени на монашеството външно сякаш се намира в противоречие с този порядък или структура, които ние току-що описахме в словото за порядъка на отреченията. Но това е само външно, а не съществено разминаване. И в единия, и в другия случай се натъкваме на постепенното израстване в духовното познание. Трите обета са свързани чрез единството на целта, също както и трите отречения. Повтарянето на едни и същи обети при пострижението в мантия и в схима има предвид не тяхната временност, а израстването в познанието на силата и значението им. Ако външната форма малко се променя, то вътрешното съзнание на човека може да се промени доста съществено в своята дълбина. За да не изпуснем от погледа си самата същина на християнския духовен живот, тук отново ще подчертаем, че всички тези чинове на посвещение, пострижение и обети не са абсолютна необходимост за постигането на Божествената любов и съвършенство. Последното е възможно и извън монашеството. Но подобно на това, което е казано за Христа, че Той “раснеше и крепнеше духом” (Лк. 1:80), се развива и расте всеки човек, и опитът на Църквата е показал ползата от посочените методи. И ап. Павел казва: “Затова, братя, още повече залягайте да уякчите вашето звание и избор: това като вършите никога няма да погрешите, защото тъй ще ви се даде свободен ход във вечното царство на Господа нашего и Спасителя Иисуса Христа” (2 Петр. 1:10-11).

Ето обетите, които се дават при постригване в малка схима:

1. Ще пребъдеш ли в манастир и в постничество до последния си дъх?
   2. Ще пазиш ли себе си в девство и целомъдрие и благоговение?
   3. Ще пазиш ли даже до смърт послушание към настоятеля и към всички братя в Христа?
   4. Ще търпиш ли всяка смърт и теснота на монашеското житие заради царството небесно?

Във велика схима:

1. Отричаш ли се от света и това, което е в света според заповедта Господня?
   2. Ще пребъдеш ли в манастир и в постничество чак до последния си дъх?
   3. Ще пазиш ли послушание дори до смърт към предстоятеля и към всички братя в Христа?
   4. Ще претърпиш ли всяка скръб и теснота на монашеското житие заради царството небесно?
   5. Ще опазиш ли себе си в девство, целомъдрие и благоговение?

На всички посочени въпроси се дава отговор: “Да, с Божието съдействие”.

Възможно е следното недоумение: ако при пострижението в мантия обетите са четири, а в схима пет, то защо се говори за три обета? Църковното предание свежда същността на монашеското пострижение до три обета, а именно: послушание, целомъдрие и нестяжателство. И сега ние ще последваме този порядък, като оставим за известно време по-подробното изследване на този въпрос, който още повече ще се усложни, след като се запознаем със съдържанието на последованието на постриженията. Така в думите на Игумена ние ще видим указания към този, когото постригват и други “обетования”, например: да очисти себе си от сквернотата на плътта и духа, да придобива смиреномъдрие, да остави дързостта на житейския навик, да пребивава в молитва търпеливо, да не отслабва поста си, да не бъде ленив в бденията. И все пак всичко това се сумира в трите обета: послушание, целомъдрие и нестяжателство. На този, когото постригват в мантия Игуменът дава и такова наставление: “На тебе, начеващият пътя, който води към царството небесно, подобава да не се връщаш назад, иначе не ще бъдеш отправен в Царството небесно. Да не предпочетеш нищо друго пред Бога, да не възлюбиш нито баща, нито майка, нито братя, нито когото и да било от своите, нито даже самия себе си да не възлюбиш повече от Бога, нито всичките царства на света, или покоя, или честта…”

При пострижението в схима отричането от света е изразено още по-силно. Там Игуменът казва: “Ще ти кажа за всесъвършеното житие, в което по подражание житието Господне (т. е. живота, подобен на Христовия) се проявява… Отречението не е нещо друго освен обещание за кръст и смърт. Знай себе си в този ден като разпънат и мъртъв за света чрез най-съвършено отречение, защото ти се отричаш от родители, братя, жена, деца чеда, родство, обикновеното приятелство, (отричаш се) от мирския метеж, попечение, стяжателство, имане, празна и суетна слава. Освен това трябва да се отречеш не само от всичко казано, но още и от душата си по думите на Господа: “Ако някой дохожда при Мен, и не намрази баща си и майка си, жена си и децата си, та дори и самия си живот, той не може да бъде Мой ученик” (Лука 14:26). И така ако наистина си решил да Го последваш и ако искрено желаеш да се наричаш негов ученик, то от днешния ден се приготви за духовни подвизи за въздържание на плътта, за добър плач и (изобщо) за всичко скръбно и болезнено, което се съдържа в радостотворното житие по Бога”. И по-нататък се казва:

“Ще бъдеш гладен и жаден, и гол; ще търпиш укори и досаждане, и унижение и изгнание … и, когато претърпиш всичко това, радвай се, защото голяма е наградата ти на небесата. И така, радвай се с радостта и се весели с веселието, че те е избрал сега Господ Бог и те е разделил от мирското житие, и те е поставил пред лицето Свое … във войнството на ангелоподобното житие висините да търсиш, защото нашето жителство, според апостол Павел, е на небесата”… И по-нататък: “О, ново призвание! О, дар на тайнството! Днес ти приемаш второ кръщение (*Изразът – “второ кръщение” – трябва да се разбира в смисъл, че монашеското пострижение, по своето величие и богатство на излиянието на Светия Дух върху човека, е подобно на тайнството кръщение, което, като такова, остава винаги “едно” според нашето изповядване (Символ на вярата) – неповторимо. ) , брате, с богатството от даровете на човеколюбеца Бог се очистваш ти от своите грехове и ставаш син на светлината, и сам Христос наш се радва заедно със светите ангели за твоето покаяние, като заколва угоено теле…” По-нататък този, когото подстригват се призовава “да ходи достойно според призванието си”, говори се и за някои детайли на аскетическия начин на живот, който се явява израз на това “ходене достойно според призванието”. Когато се срещаме за първи (и дори не за първи) път с такива формули, истинският им смисъл не ни се разкрива напълно. Само отчасти улавяме или се досещаме за това, към което се призовава човекът. Действителното разкриване на съдържанието и смисъла на тези думи се дава не иначе, освен в жизнения опит, и то опит безхитростен, искрен. Трябва да се каже, че призивът към монаха да се отрече от любовта към близките и изобщо от света, за да живее по подобие на Христа , в самия опит довежда душата до най-дълбок разрив или, на съвременен език, до конфликт. В душата на човека се пораждат големи бури и всеки, който няма зад себе си нужното ръководство, което да произтича от хилядолетния опит на Църквата, нерядко може не само да недоумява, а и да се погуби. Св. Йоан Игумен Синайски в своето творение “Лествица”, едно от най- гениалните аскетически писания на Св. Отци, казва така: ” Нужно е това море (т. е. животът на душата) да се надигне, възмути и освирепее, за да изхвърли на земята с тази буря … всичко гнило, което реките на страстите са внесли в него.

Да погледнем внимателно и ще видим, че след буря в морето настъпва дълбока тишина” (Сл. 4, 59).

Трудно е да се намерят думи, които биха обяснили необходимостта от довеждането на вътрешния “конфликт” до последната възможна степен с това да се разкрият дълбините на душата. Как да покажеш с думи необходимостта от съвместяване в душата ни на едновременното пребиваване на душата в ада и у Бога. Как да обясниш, че само при това условие се постига пълнота на човешкия живот и заедно с това онази устойчивост на истински здравия дух, която отстранява вътрешните колебания? Кой от нас не знае болезнените смени на духовните “възхождания” и “падения”? И ето, когато човек слиза в ада на вътрешната борба, като носи в себе си Бога, тогава избягва патологичните колебания; няма ги “възхожданията” и “паденията”, за които постоянно слушаме от хората. Няма ги, защото всичко е съвместено. Имаме заповед от Христа да се уподобим на Бога – и този живот се нарича у Отците “наука на науките” и “изкуство на изкуствата”. И той се познава не другояче, освен в опита. Възможен е въпросът: В думите на последованието на пострижението чуваме толкова много “жестоки” неща. Как е възможно да се съвмести това с “живот по подобие на Христа”? Къде е онази кротост и онази любов, към която ни призовава Господ? Понятията на духовния план доста се различават от понятията на душевния, “психологически” план. Опитайте се да изясните, например, обикновените понятия за святост, любов или кротост и ще видите, че те са несъвместими със същите понятия в Евангелието. Така мнозина разбират кротостта като естествен “тих нрав”. Другояче я определя Йоан Лествичник (*Слово 24. За кротостта, простотата и незлобието, които не от природата произхождат, а се придобиват с усърдие и труд. ) . Той казва: “Кротостта е такова състояние на ума, когато той пребивава непоколебимо в чест и безчестие … кротостта е неподвижна скала, която се извисява над морето на раздразнителността … утвърждаване на търпението; врата и дори майка на любовта; дръзновение в молитвата; вместилище на Светия Дух; юзда на неистовството; подателница на радостта, подражание на Христа…” Оттук виждаме, че това е нещо несравнимо повече от “психологическо” състояние. Това е мъжество, което взема върху себе си бремето и немощите на другите. Това е постоянна готовност да претърпиш хули или да не се поколебаеш при прославяне. Кротостта е спокойна решимост на всякаква скръб и дори на смърт. В нея се крие велика сила и победа над света. Христос казва: “Блажени кротките, защото те ще наследят земята”, т. е. ще победят и завладеят света в най-висшия смисъл на тази дума. Не с груба материална сила ще се покори земята, т. е. светът, а с кротост.

След като направих сравнително дълго встъпление с цел да ви представя общата картина на смисъла и духа на монашеството, ще премина към разкриване на духовното съдържание на всеки от трите основни обети, което се явява, така да се каже, центъра на този доклад. Мнозина мислят за монашеството, че неговата главна отлика от обикновения общочовешки начин на живот се състои в безбрачието, но аз, като следвам светите древни Отци и съвременните подвижници, отдавам повече значение на послушанието, защото нерядко хората прекарват живота си в безбрачие, без да стават монаси не само в сакраментален смисъл, а и по дух. И нестяжателството, ако го разбираме като способност за задоволяване с много малко, може да се срещне у хора твърде далеко от монашеския дух. Впрочем установяването на реда на важност на основните обети не е моя цел. По-скоро друго бих искал да кажа: чрез сливането на всичките три обета в единно цяло се създават условия благоприятни за достигането на главната цел на подвижника – безстрастие и чиста молитва.

Послушанието е основата на монашеството. Словото за него е необикновено трудно, защото, като започва от едни сякаш груби и наивни форми, то издига човека до онзи свят, който е неописуем; защото нито едно човешко понятие не е приложимо към него. Послушанието е тайна, която се открива само чрез Светия дух, и заедно с това е тайнство и живот в Църквата. Послушанието като отречение от собствената воля и разум може да се стори дело противно на Божия замисъл за човека, който е надарен с богоподобна свобода и е призван за Божествено господство по силата на тази свобода. Като отдават волята си и своето разсъждение във властта на друго лице, макар и духовно, мнозина биха почувствували загуба на почвата под себе си. Тази крачка би им се сторила хвърляне в тъмна пропаст, загуба на собствената личност, предаване себе си в най-ужасно робство, сякаш самоунищожение. Но на тези, които са последвали с вяра учението на Църквата и са извършили такова отречение в духа на това учение, послушанието се открива като неизразимо велик дар свише. Послушникът може да бъде сравнен с орел, който с криле се издига във висините и спокойно гледа на пространството, което го отделя от земята, като чувствува своята безопасност, господството си над тези висини, недостъпни и страшни до смърт за другите. Като отдава с доверие, любов, готовност и радост волята за всеки съд над себе си на духовен отец, послушникът със самото това действие смъква тежкия товар на земните грижи и познава това, на което е невъзможно да определим цената – чистотата на ума в Бога.

Монашеството е преди всичко чистота на ума. Без послушание е невъзможно тя да се постигне и затова без послушание няма монашество. Не-послушният не е монах в истинския смисъл на това звание. Вън от монашеството са възможни великите Божии дарования, чак до мъченическо съвършенство, но чистотата на ума е особен дар на монашеството, неведом на другите пътища и монахът познава това не иначе, освен чрез подвига на послушанието. Ето защо и ние го считаме за главната основа на монашеството, в което другите два обета се заключават като някакво естествено следствие. Йоан Лествичник, например, казва така: “Майка на чистотата е безмълвието с послушание.

Придобитото в безмълвие безстрастие при често приближаване със света не пребивава непоколебимо; това, което произлиза от послушанието, навсякъде е изкусно и непоколебимо” (Сл. 15, 37). А за нестяжателството той казва, че “този, който е предал и самата душа, ще помишлява ли за стяжанията?…” Така послушникът, “с отклоняването от света и отхвърлянето на собствената воля, … като на златни криле, без да жали труд, възхожда на небето” (Сл. 4, 1) на безстрастието.

Превод: Мила Игнатова

**************************

Tревогата на светите отци

Източник: Църковен вестник, бр. 2, 1998

Дали поради краткия земен живот или по човешка слабост ние, хората, още от древни времена сме склонни да идеализираме събития и личности от миналото. Същевременно на настоящето гледаме скептично, а от бъдещето направо се ужасяваме. По силата на този факт и погледът върху историята – както в ретропспективен план, така и в прогнозите за бъдещето – често пъти се оказва пресилено драматичен.

Колкото до църковната реалност днес обаче, и най-оптимистичният взор би се помрачил от бушуващите разколи и ереси, от нападащия атеизъм, от охладняването на вярата и упадъка на добродетелността.

И ето, търсейки за какво да се хванем, издирвайки спасително пристанище за изнурения от мъчително плаване църковен кораб, почти инстинктивно насочваме надеждите си назад в църковната история. Разгръщаме жадно творенията на светите отци и се изпълваме с очакване за утеха поне като прочетем за някогашната святост, за подвизите на първите християни, за извисената духовност на вярващите в онези дни.

Но какво да видим?!

И там раздори, ереси, разколи, метежи, неуредици – с тревога описани не от други, а от златоустия Иоан, от великия Василий, от божествения Атанасий…

Какво говориш, богоглаголиви Иоане? Защо си огорчен, светилниче на Църквата Василие? Нима и по ваше време е било така, както се случва с нас днес, ако не и по-лошо?! Нима и вие сте се огорчавали от отстъплението, от лукавството, от неверието на ваши съвременници?!…

Но когато четем тези тревожни свидетелства от древността, след безпокойството неочаквано ни осенява блага мисъл: ако векове е било така, ако Христовата църква отдавна е познала злините, за които мислим, че са само наши, то значи, че няма страшно, че не сме изоставени, но само сме подложени на изпитание, че и днешните бури ще се укротят, както толкова други преди. Спомняме си, че и вратите адови няма да надделеят над Църквата. И още, че там, където е благодатта, са и набезите на поднебесните сили на злото. Та нали Сам Христос ни е дал странно, но велико утешение: “Мене гониха, и вас ще гонят”.

Прочее, не за смущение, а за кураж и насърчение предлагаме на вниманието на читателите следните светоотечески свидетелства:

III век

“В свещениците не се забелязва искрено благочестие, в служителите – чиста вяра, в делата – милосърдие, в нравите – благонамереност” (св. Киприян Картагенски).

IV век

“А Църквата е почти в такова положение, в каквото е и моето тяло: не се вижда никаква добра надежда; нещата непрекъснато клонят към по-лошо” (св. Василий Велики).

“Питаш как вървят делата ни? Много зле. Църквите са без пастири; доброто загива, злото процъфтява; трябва да се плува нощем, а никъде не светят пътеводни звезди. Христос спи” (Лука 8:23) (св. Григорий Богослов).

“Християните преследват принадлежащите на Христа повече от враговете и душманите” (св. Йоан Златоуст (357).

“Епископите, с които съм в общение, дали поради леност, дали поради подозрителност или от неискреност към мен, не искат да съдействат. Не ми помагат за нищо от най-важното” (св. Василий Велики).

VI век

Север Антиохийски свидетелства за благочестието на своето време: “Има дни, на чиито служби би трябвало да присъстват всички, но на които, да си кажем право, не виждаме нито един вярващ. Само ние си присъстваме на богослужението и трябва едновременно и да произнасяме молитви, и да им отговаряме”).

VII век

“Погледнете, светът е пълен със свещеници, но рядко ще срещнеш работник на Божията нива, защото ние искаме да се кичим с епископския сан, но без да изпълняваме задълженията, свързани с него. В живота на епископите има, любими братя, голямо зло, което ме съкрушава. За да не помисли някой, че аз искам да обидя някого, ще изоблича първо самия себе си: въпреки своята воля, аз се поддавам на законите на варварската епоха. Това зло се изразява в това, че ние сме се отдали на делата на този век и нашите действия не съответстват на достойнството на сана ни. Ние изоставяме делото на проповедта. Ако сме призвани за епископи, това е вероятно за наказание, защото ние носим само името на епископа, но не и достойнствата. Тези, които са ни поверени, оставят Бога, а ние мълчим; те загиват в злини, а ние не им протягаме ръка, за да ги изтеглим. Заети с мирски дела, ние сме безразлични към съдбата на душите” (св. Григорий Двоеслов, папа Римски).

През ХVIII век църковният живот в Новгород е описан така: “От презвитерската небрежност вече много от нашия руски народ се отклони в гибелни ереси. Във Велики Новгород до днешната 1723 г. църквите бяха толкова празни, че в неделен ден и двама-трима истински енориаши не можеха да се видят. А сега, слава Богу, след архиерейския указ малко по малко започват да ходят в светата църква. Преди имаше по двама-трима в църква, а сега и по двадесет-тридесет се събират в неделните дни, а на големите празници идват и повече, но от страх, а не от истинско обръщане”.

През ХIХ век св. Игнатий Брянчанинов описва картината на духовната разруха така: “Оскъдността на духовни познания, която видях във вашата обител, ме порази. Но в кой ли манастир не ме е поразявала тя? Светските хора, които се подхранват духовно в Сергиевата Пустиня, имат несравнимо повече и по-определени знания, отколкото тези жители на манастирите. Живеем в трудно време. “Намаляха преподобните на земята.” Настана глад за Божиите слова! Ключовете на познанието са у книжниците и фарисеите. Сами не влизат и на другите пречат да влязат. Християнството и монашеството едва дишат. Благочестието се поддържа някак си, най-вече лицемерно, а хората са се отвърнали от силата му. Трябва да плачем и да мълчим”…

*******************************

Бягството като борба

АТАНАСИОС ПАПАТАНАСИУ · 03/06/2005

Бягството в пустинята като парадигма за мисията на Църквата в историята и обществото

 

Атанасиос Н. Папатанасиу е доктор по богословие и бакалавър по право. В периода 1993 – 1996 година сътрудничи на богословски факултет на Атинския университет. Член е на редколегията на гръцкото богословско списание “Синаксис”.

Отшелническият живот е един от аспектите на многоизмерната християнска аскеза и по-специално на монашеството. Терминът “анахореза” (отшелничество) обикновено се използва като равнозначен на “хермитизъм” (пустинничество), като и двете думи означават самотен живот в пустинята. Думата “отшелничество” обаче има динамично значение, тъй като на гръцки тя произлиза от глагол, който означава “отхождам, напускам, оттеглям се”.

Отшелничеството като историческо явление води началото си от трети век след Христа, от Египет, когато отделни лица, а понякога и цели общности, напускали селищата и се оттегляли в пустините, бягайки от непоносимото данъчно бреме. По време на преследванията много християни търсили убежище в пустинята, където вероятно изпитвали духовните предимства на самотата. За някои от тях обаче основният мотив за оттегляне в пустошта било желанието да водят живот във възможно най-голямо съответствие с Божията воля, далеч от всички компромиси на светския живот. Това напрежение се проявява още по-силно през четвърти век, когато преследванията свършили, християните получили официално признание и животът им в империята започнал да става все по-светски.

Като основна черта на отшелничеството, можем да проследим двупосочността на действието – “излизане” и в същото време “влизане” – от една страна, излизане, отдръпване от градовете, скъсване със света, оттегляне от обществото, а от друга – влизане в пустинята, бягство в пустошта.

Противоположността общество – пустиня е антитеза не между две места, а по същество между два начина на живот. За религиозния ум обаче това не винаги е ясно. Много често общество и пустиня погрешно се схващат като две онтологически различни части от творението, като че ли са били създадени от две различни вещества, едното “свещено”, а другото “профанно”, едното “чисто”, а другото “нечисто”. Някои мислят, че обществото par excellence е място на греха, докато пустинята е място на живот в святост. Други пък не могат да видят в отшелническия живот нищо друго освен егоистично бягство, търсещо спасение от големите проблеми на истинския живот, тоест на живота в обществото. Макар тези два възгледа да изглеждат противоположни, те еднакво предпоставят споменатото онтологическо, дуалистично и непримиримо противопоставяне между пустиня и общество.

Според автентичната църковна вяра и учение, обаче, същността на аскезата не е въпрос на география. Многобройни текстове на св. отци показват, че противоположността между пустиня и общество не е онтологическа. Особено важно е онова, което подчертава Никита Стетат (ок. 1005 – ок. 1090 г.), ученик и биограф на знаменития св. Симеон Нови Богослов: “Чувал съм да казват, че никой не може да придобие добродетел, без да се оттегли и да избяга в пустинята. Чудех се обаче как могат изобщо да вярват, че нещо неограничимо (т. е. връзката ни с Бога) може да бъде ограничено до определени места…

Силите на душата са вложени в нас още от създаването ни чрез божествената и нетварна енергия. С тези сили и чрез тях… можем да влезем в Небесното царство, което е вътре в нас, както каза Господ (Лука 17:21). Затова пустинята не е необходима, тъй като можем да влезем в Царството и без нея – чрез покаяние и спазване на Божиите заповеди. Това може да се направи, според св. Давид, на всяко място, което Бог владее, защото той казва: “По всички места на Неговото владичество благославяй, душо моя, Господа.” (Пс. 102:22)”

Последното изречение на Никита успешно откроява същината на въпроса: всяко място може да стане място на владичеството на Господа; владичеството на Господа обаче още не е установено навсякъде. Следствията от това можем да обобщим чрез църковното учение по следния начин:

Единственото фундаментално различие, което можем да установим, е не между две части от творението (общество и пустиня), а между Творец и Творение, тоест между Нетварното (Бога) и Сътвореното (вселената). Това е онтологическа противоположност, понеже същността на Бога и същността на Творението са напълно различни. Трябва да помним, че думата “Творение” противопоставя всичко с изключение единствено на Бога: ангели, хора, животни, неорганична материя и т. н. Особените начини на съществуване на всяко от тези неща са само аспекти на Творението.

И така, целият свят се схваща като Творение, което, бидейки сътворено от самия Бог, “беше твърде добро” (Бит. 1:31). Той дари съществуване на Творението така, че то по своя воля да се стреми към Бога, да се срещне с Него и в крайна сметка да стане Негова плът, по-точно – крайната цел на Творението е да стане тяло на Сина, второто Лице на Светата Троица и с това да влезе в троичния живот. Осъществяването на това предначертание започва с Въплъщението на Сина. Бидейки Богочовек (тоест личността, в която божествената и тварната природи се срещат и обединяват), Христос става началото на процес, който има универсални, космически измерения. Цялото Творение е съградено и призвано да участва в Неговото въплъщение, да Му се подчини, да стане Църква, за да може Бог да бъде всичко у всички (1 Кор. 15:28; виж също Еф. 1:22-23, Кол. 1:15-20). Именно човекът бива ръкоположен за свещеник, бива назначен за водач, който да води Творението към предназначението му. Тази есхатологическа страна на историческия маршрут на Творението е била подчертавана от православното богословие и най-вече от църковни отци като Ириней, Максим Изповедник, Никодим Светогорски и други.

Човешките същества обаче могат както да приемат, така и да отхвърлят Божия зов. Следователно всяко място може да стане или място на владение на Господа, или да се изроди в място на владение на злото. Това виждане няма нищо общо с морализма или сантиментализма. Това е въпрос на живот. Връзката с Бога и в крайна сметка единството с Него означава участие в Живота, тъй като за всяко тварно битие животът е подарък – дар от Онзи, който е несътворен и не дължи съществуването Си на нищо и никого. В този смисъл единението с Него и животът са едно и също. Напротив, творенията, които избират независимостта чрез скъсване на връзката си с Бога, се отдават на опасността не само да станат “зли” в моралния смисъл, но и да се лишат от Живота.

Състоянието на независимост обаче може да породи връзка с Бога, когато човекът се покае и отговори на Божия зов. Всяка част на Творението, която още не е намерила пътя си към Църквата, прилича на незаконно завладяна територия. Остава тя да бъде освободена и да се възстанови свободата в нея.

Това, което бихме могли да наречем “освободителна борба”, притежава исторически и есхатологични характеристики. Крайният й хоризонт е картината на окончателната среща на Творението с неговия Творец. Борбата на християните за издигане на всяка част от Творението до място на владение на Господа има смисъла да служи на движението на Творението към Бога. Това е историческа нагласа и в същото време знак, предугаждане и предвкусване на Царството. Всяка конкретна дейност трябва да изведе смисъла си, своята raison d’etre от тази фундаментална перспектива; в противен случай тя е лишена от смисъл. Затова християнската аскеза не бива да се схваща като усилие на духа да се освободи от тялото или като копнеж на душата да напусне историята. Такива представи, поставени в неисторическа, статична схема, представляват духовност, която недвусмислено се различава от християнската вяра. Онова, за което копнее Църквата, не е унищожението на една част от сътвореното (тялото) за сметка на друга част (душата), а Възкресението на човешките същества в тяхната пълнота в единение с Христа.

* * *

Отшелничеството в пустинята има много измерения. До голяма степен смисълът му предполага смисъла, който придаваме на пустинята. Така пустинята може да изглежда като царство на спокойствието, като убежище за преследваните, като място на среща с Яхве, като чисто място за разлика от покварения градски живот, или като прокълната, опустошена земя. Тези измерения вече се появяват в семитския Изток и Стария завет, тоест преди 4-ти век, епохата на отшелничеството.

Тук ще разгледаме само един конкретен аспект на отшелническия живот, който често се пренебрегва или пропуска. А именно: отшелничеството не като бягство, а като поход, като нашествие: не като “отдръпване”, а като “влизане”. Тук по-важна е пустинята (като територия за завладяване), а не градът (като изоставено място). Както подробно ще разгледаме по-надолу, отшелничеството в този смисъл се схваща като нападателно отбраняване на местата, завладени от злото, за да бъдат те освободени от него и върнати на Бога.

В семитската и месопотамската традиции пустинята не е била схващана като празно място, а напротив – като населено. Тя се е смятала за свърталище на силите, които тормозят човечеството, за царство на бесовете. Дивите земи, пущинаците и развалините са били смятани за техни любими обиталища.

Интересно е, че в Стария завет опустошените и разрушени градове стават обиталище на бесове и диви зверове (Ис. 13:21, 34:13-14, Йер. 50:39, Варух 4:35; зверовете често са свързани със зли сили: Пс. 21:11-21, Йез. 34:5, 22:25). При опустошените градове става ясно как едно място може да бъде лишено от присъствието на Бога и да се изроди в пустиня. Местата, които чрез греховете на жителите си отхвърлят върховенството на Бога, преминават под игото на бесовете. С две думи, можем да кажем, че дяволът и бесовете му са завоеватели, понеже държат в ярема си създания (места, живи същества и т.н.), които по природа не им принадлежат.

В рамките на тази традиция отшелниците не могат да бъдат смятани за бегълци. Напротив, те са непоколебими първопроходци на Църквата: те проникват и нахлуват в териториите на врага, търсейки пряк сблъсък с него, за да го прогонят. Пример за такова действие дава Самият Христос.

След като Се кръсти, “Иисус биде отведен от Духа в пустинята, за да бъде изкушен от дявола” (Мат. 4:1, виж също Марк. 1:12-13, Лук. 4:1-2). Иисус остава в пустинята четиридесет дни и Се сблъсква с трите бесовски изкушения. В това събитие можем да подчертаем следните страни: влизането на Христа в в пустинята не е случайно – то е съзнателна инициатива, ръководена от Светия Дух. Тук се преповтаря структурата на мисията на въплътения Син. Синът бива изпратен (Иоан. 17:18) в място, отхвърлило връзката си с Бога (Иоан. 1:10-11). Целта на това “нахлуване” е пряката схватка със Сатаната.

След победоносния изход на битката – тоест след като отблъсква трите изкушения – “дяволът Го оставя, и ето, Ангели дойдоха и Му служеха” (Мат. 4:11); “беше със зверовете; и Ангелите му служеха” (Марк. 1:12-13). Пустинята, която малко преди това е завладяна от дявола, най-после е освободена и става място на владичеството на Господа, място, където се възстановява единството между Твореца и Неговото Творение (човек, ангели, животни и т. н.). Всъщност Христос постъпва така през целия Си земен живот. Той постоянно пропъжда бесовете от всяко завладяно от тях свърталище, включително и от обладаните от тях хора. Св. Амвросий Медиолански (ок. 339-397 г.) подчертава, че Иисус, вторият Адам, влиза в пустинята, където е заточен първият Адам, за да предизвика дявола и да освободи праотеца (в действителност цялото човечество). Освен това е изключително важен фактът, че в тълкувателната традиция дори заминаването Му в Египет, (за да избегне клането, извършено по заповед на Ирод), се схваща не като бягство, а като умишлено влизане с цел да бъде пречистен Египет, смятан за една от двете “работилници на злото”. Другата работилница, Вавилон, се пречиства доброволно, защото нейните представители – тримата влъхви – отиват при Него. Но Египет остава встрани от Христос и затова Той трябвало да отиде там.

Няма да сгрешим, ако кажем, че отшелниците вземат примера си от Христа. Така например “Житието на св. Антоний” ни съобщава, че в пустинята, където пребивавал Антоний, се случва нещо, което ни напомня за горецитирания разказ от Писанието: когато Антоний постига голям духовен напредък, бесовете го напускат и зверовете стават кротки с него. Отшелниците и авторите на свързаните с тях текстове (разкази, предания, жития и т. н.) вероятно са споделяли споменатата традиция относно игото на злото над пустинята. Твърде важно е, че бесовете доста често претендират да са собственици и господари на определени части от Творението. Когато нападат Антоний, те му крещят: “Махай се от нашето владение, не е твоя работа да се занимаваш с пустинята.” Според друг разказ знаменитият отшелник Макарий Александрийски решава да влезе в старо езическо гробище. Там се сблъсква с бесове, които обитавали това пусто място. Те произнасят следните (всъщност издайнически) слова: “Какво искаш, Макарие? Защо си дошъл при нас?… Ти и другите отшелници завзехте нашата собственост – пустинята. Изпъдихте нашите роднини… Защо нахлувате във владенията ни?” Нещо подобно се случило, когато веднъж неизвестен отшелник отишъл в езически храм и влязъл в пререкание с живеещите там бесове. Те му казали: “Махай се от нашето място.” Отговорът му, макар и изключително лаконичен, изразява напълно църковната вяра: “Вие нямате ваше място.” За Църквата претенциите на бесовете върху пустинята са лъжливи и безоснователни.

Отшелниците навлизат във всеки подслон на бесовете без изключение: пустини, езически гробове, развалини. В аскетическата литература това се изразява чрез една “очарователна” сцена: бесовете често са изобразени как се жалват, че са заставени да бягат от място на място и че са пропъждани без милост последователно от всички места. Така сатаната се обръща към Антоний: “Нямам вече свое място, нито ъгъл, нито град. Християните се настаниха навсякъде, дори и пустинята гъмжи от монаси.” Подобни оплаквания откриваме в една случка по време на преследванията, предприети (от Валенс, ок. 375 г.) срещу монасите в Египет. Макарий и други отшелници биват заточени на остров, населен изключително с езичници. Когато слизат на брега, бесовете им казват чрез обсебената от тях дъщеря на езически жрец: “Вие ни изгонихте от всяко място, от градове и села, планини и хълмове, дори от безлюдната пустиня. Надявахме се, че ако се установим на този малък остров, ще се спасим от стрелите ви, но надеждите ни рухнаха.”

Борбата за освобождението на Творението няма граници. Съответните аскетични разкази, дори и да изглеждат митични и наивни, са текстове на мъдрост, основана на християнската космология. Паладий, авторът на “Лавзайска история”, разказва, че веднъж бил изпратен от духовния си отец авва Доротей да донесе вода. Когато приближил кладенеца, видял вътре един аспид (вид змия) и се върнал отчаян при авва, без вода. Но Доротей му казал: “Ако дяволът рече да сложи аспиди във всеки кладенец или змии и други отровни гадини във всеки воден извор, ще спреш ли да пиеш завинаги?” После авва извадил сам вода, пил и заключил: “Където пребивава Кръстът, сатанинското зло няма сила.” Оттук се вижда, че мисията на отшелника не е отхвърлянето на заразеното творение, а пречистването му. Обратното би означавало, че отшелникът прави компромис с дявола и в крайна сметка признава и узаконява неговия произвол. Всяко място може да бъде заразено и всяко място трябва да бъде очистено. Затова друг един отшелник, Йоан Киликиец, съветва монасите да не замърсяват наново местата, които предишни отшелници са очистили от дявола.

Следователно отшелничеството може да ни помогне да разберем, че животът на Църквата е истинска борба, която не бива обаче да се разбира като “империалистическа експанзия”. Влизането в пустинята не е пример за лъжехристиянски джихад. Битката всъщност се води срещу злото, а не срещу неверниците, грешниците или дори обладаните от злото. Нещо повече: дори онези, които отричат съществуването на дявола, трябва да признаят, че не е правилно да се отъждествява (както обикновено се прави) отшелничеството с отказа от участие в историята: в действителност е видно, че отшелничеството (дори ако се схване просто като тип религиозно поведение), предполага пълно доверие в историческата задача на човека в неговата намеса и творческа роля.

Това, което наричаме “пречистване” и “очистване”, е свързано с литургическата връзка между човека и останалата част от Творението. Те не са взаимно чужди. Човекът може да допринесе както за падението, така и за изкуплението на Творението (Рим. 8:19-23). Така християните са свещениците, които служат за преобразуването на целия свят в Църква. От тази гледна точка отшелниците са мисионерите, които ще отидат “дори до край-земя” (Деян. 1:7-8), за да призоват цялото творение към Царството. Горецитираните думи на авва Доротей “където пребивава Кръстът…” са от изключително значение. Те в никакъв случай не означават магически ритуали или нещо подобно. В действителност става дума за внедряване и вселяване на Христа във всеки аспект на живота, за въплътяване на творението в Неговото Тяло. Всъщност мисията, понесена от отшелниците, е да действат като нови Апостоли, за да може онова, което самият Христос постигна на Своя Кръст, да бъде, тъй да се каже, разширено, активирано, присадено в пространството и времето. Става дума за човешкото съдействие (синергия) в божественото дело, обхващащо целия космос. В един особено важен текст св. Йоан Златоуст осветлява тези вселенски измерения. “Защо Христос бе разпънат извън града (Йерусалим), на високо място (Голгота), а не под покрив?”, пита Златоуст. И отговаря: “Христос направи тъй, за да пречисти въздуха, за който се смяташе, че е под владичеството на дявола. По време на кръстната смърт небето бе единственият покрив над Него, за да се очисти самото небе. Освен него се очисти и земята, понеже Неговата кръв се проля върху земята и очисти всичките й зарази. Но, продължава Златоуст, защо Той не бе разпънат в Храма на иудеите?” И отново отговаря: “Той бе разпънат извън градските стени, за да не бъде присвоена жертвата Му от иудеите. Защото Неговата саможертва бе вселенска: тя бе извършена заради всички народи и пречистването на човешката природа е за благото на всички човеци. Тъй че Христос очисти цялата земя и превърна всяко място в място за молитва.”

* * *

Изключително важно е да осъзнаем, че споменатата отшелническа нагласа се отнася не само до малцина “познавачи”, а до цялата Църква.

Църквата не е нито херметично затворено пространство на човешкия живот, нито някаква социална служба в институционализираните общества. Само Църквата представлява неувяхваща алтернатива, радикално нова перспектива за живота на целия свят. Следователно, да се отвори тя към света – дори към онези части, които изглеждат напълно отчуждени от нея – означава да остане вярна на собствената си същност. Отварянето й към света, усилието й да приеме света в тялото Христово не е нейна допълнителна, второстепенна или просто странична и незадължителна задача. То е свързано със собствената й природа и мисия. Църква, отказваща да бъде изпратена в света, би била права само ако успее да докаже, че следва един “Христос”, който отказва да бъде изпратен в света.

Св. Григорий Назиански пише за начина, по който Христос живя на земята, и показва, че Той не се обръща само към отделни хора, но също към конкретен контекст на човешкия живот и към специфичните характеристики, които той притежава в пространството и времето. “Иисус”, казва св. Григорий, “Се занимаваше с рибарство, тъй че пътуваше от място на място. Защо Той не остана постоянно на едно и също място? Защото искаше не само да спечели повече и повече вярващи, но и да освети повече места. И така Той стана евреин заради евреите, постави Себе Си под закона заради онези, които са под закона, и прие върху Себе Си проклятия заради нас, обсипваните с проклятия.”

Важен аспект на Въплъщението е “подвижничеството” на Христа, тоест отбелязаното от св. Григорий постоянно пътуване от място на място, умишленото Му влизане във всяка област, където все още царуват страданието и разложението. Трябва да отбележим, че у св. Григорий понятието “места” не се схваща само в географски смисъл, а като означаващо различни контексти на човешкия живот. Това понятие несъмнено е свързано с така наречената от модерната мисиология “контекстуализация”.

Отшелниците внасят коренна промяна от името на Църквата: Божият народ, вместо да се държи встрани от пустинята и да изпраща там само жертвения козел, сега влиза сам в пустинята и я опложда. Следователно влизането на отшелниците в пустинята не е възложено изключително на определена каста в Църквата. Като нагласа към света и историческата отговорност на вярващите, то принадлежи на цялата Църква. Всъщност това, което правят отшелниците, не е нещо надхвърлящо задачата на Църквата, а е само изпълнение на тази задача. Може би няма да е пресилено, ако кажем, че е трагедия, когато християни си въобразяват, че някои части от човешкия живот по природа принадлежат на дявола или че съпротивата срещу злото е търпеливата неподвижност, а не действената инициатива.

Пустинята, бидейки място под игото на злото, няма само географско значение. Това става ясно особено в някои случаи, когато пейзажът като че ли се преобръща: някои отшелници, спечелили битката в пустинята, продължават мисията си, навлизайки в други опустошени места, както вече видяхме, например езически гробища, капища и т.н. В такива случаи бесовете,(вече изпъдени от пустинята и намерили убежище в гробището), протестират, и, вместо да прогонват отшелниците от пустинята, се опитват да ги ограничат до пустинята. Така бесът в едно капище, където влиза Макарий, казва на монаха нещо, което е сякаш немислимо от определена гледна точка: “След като си отшелник, достатъчна ти е пустинята (т.е. ограничи се до пустинята).” В действителност преобръщането е само привидно; условията и смисълът на сблъсъка си остават същите. Когато, следователно, злото заема част от човешкия живот, отшелникът гледа на тази част като на пустиня и навлиза в нея. Един важен почин се приписва на строгия аскет преп. Ефрем Сириец. Ефрем научил, че в град Едеса върлувал страшен глад. Преценявайки, че социалната несправедливост е съюзник на това бедствие, той напуснал уединението си, отишъл в града и убедил богаташите да му дадат да се разпорежда с богатството им за благото на слабите. След като това било свършено, отшелникът, изпълнил пророческата си мисия, се върнал в килията си.

Църквата е призвана да навлезе във всяка пустиня. Пустиня е всяка част от творението и човешкия живот, която претендира за съществуване в независимост, извън единение с Несътворения. Пустиня може да бъде всичко попаднало под владичеството на злото, каквото и да е то. Всъщност християните – независимо дали живеят в модерния град или в пустошта – трябва да съзрат, че самотата, отчуждението, липсата на любов, гладът, войната, замърсяването, смъртта, ересите и т. н. се опитват да завладеят живота на хората. Място на животодаряващата мисия на Църквата са всички пустини в целия свят.

© Омофор

Превод от английски: Пламен Сивов

***********************

Библиография за монашеството –

1. Древен Патерик или духовната мъдрост на отците от пустинята. Прев. йером. Павел Стефанов. Велико Търново, Монархическо-Консервативен съюз, 1994.
2. Поснов, М. Монашеството през ІV-ХІ векове (Общ очерк). – Годишник на Софийския университет. Богословски факултет, 4, 1927, 63-101.
3. Климент, йером. Християнското монашество (произход, същност и значение). – Духовна култура, 1930, № 42, 1-16; № 43, 130-143; № 44, 217-230.
4. Николай, еп. Макариополски. Православното монашество (същина, произход и значение). – Духовна култура, 1977, № 12, 7-19.
5. Лозанова, Р. Манастирът като хронотоп на православието. – Проблеми на изкуството, 1996, № 4, 21-24.
6. Кочев, Н. Към въпроса за появата и социалната значимост на монашеството. – В: Свети места на Балканите. Благоевград, 1996, 119-128.
7. Иларион, еп. Траянополски. Пътят на монаха. С., СИ, 1998.
8. Сидоров, А. И. Древнехристианский аскетизм и зарождение монашества. М., 1998.
9. Лазар, архим. За монашеството. С., 1998.
10. Флоровски, Георги, прот. Начало на монашеството. – В: Същият. Източните отци от V до VІІІ век. С., Тавор, [1999], 194-202.
11. Иеромонах Григорий (В. М. Лурье). Призвание Авраама: Идея монашества и ее воплощение в Египте. СПб., Алетейя, 2000 (Богословская и церковно-историческая библиотека).
12. Ванькова, А. Б. Некоторые замечания о статусе монахов и монастырей по светскому и церковному законодательству ІV в. – Вестник древней истории, 2000, No 1, 153-159.
13. Латковски, Ив. Еклесиологични основи на православното монашество. – В: Православната традиция и културата на Македония в контекста на цялостната българска история. Научна конференция Мелник 7-8 ноември 1999. С., (2000), 15-25 (Библиотека “Православен колейдоскоп”).
14. Лазарь (Афанасьев), монах. Аскетирион. Православное монашество в Египте IV-V вв. М., Русский Хронографъ, 2003; 2-е изд. 2007.
15. Читти, Д. Град пустыня: Введение в изучение египетского и палестинского монашества в христианской империи. СПб., Библиополис, 2007.
16. Реньё, Люсьен. Повседневная жизнь отцов-пустынников IV века. М., Молодая гвардия, 2008 (Живая История: Повседневная жизнь человечества).

*********************************************

Поучни слова. Бигорски.

КАКО СЕ ПРАЗНУВА ПРОЧКА

од Кирил Пејчиновиќ, еден од поголемите македонски преродбеници од 18 и 19 век

Извадок од „Слово за празниците“ „Огледало“

Поклади идет, се чудиш колку манџи да направиш. Пак ce берете по две куќи по три на едно да покладите, да разлагуете, да поете песни coблазнителни, да jaдете до ден, да се oпиете и скверна безделија да чините за три дни. Heмојте, xpистиани, не губите си душите, не празнујте погански. Caм поклади си со своата челад, штогодер јади, помало пии, поскоро стани, метание чини, зашто yтре велик пост. Зашто го велат велик, голем? Зашто голем колку божиќниј пост и он. 3aшто го велат великиј пост? 3aшто голем захмет требе да тегнемо во него, многи мeтание, многу богомолство, непиење, нејадење, нелутење се, нe карање сe, cо жена си у постела неспиење, крштење, сриг и сваќи и гозби нечинење, непцуење се, невржуење ce, oпростуење ce, сиромаа пригледуење, утро вечер, на полдне, три пути денес када се крстиш, метание да чиниш, Бога да молиш да ти прости што си чинил cва година. И зашто го викаат великиј пост? 3ашто ecт десеток он. Демек, на годината имат 366 дни, от десет eден да дадеме Богу, другите нам 9 дена. Што си грешуал cрдце, да ти простит и да те помилуват во тија дни. Десетоците coбрани на куп во великиј пост, от субота и недела башка, чинат 36 и пол со велика субота и со ноќта спроти велик ден. До полноќ cве ce постит, никоа cубота не се постит, салт велика субота ce постит и спроти неделата до полноќ. Tака се плаќа десеток Богу, така cе измолует Богa.

A вије, како виѓам, едни људи, во сирна недеља ѓоа идет на прочка да се простит, a не се проштеват со гаразлиете, со пизматарите, токо пак со пријателите. И кому што му мисли пак му мислит и велит:

„ Учинихме закон и прочка”. A прочка не бива така, токо ка што пишет cтихирата на поклади вечер нa cтиховне, прва стихира глас 4: „Boзсија благодат твоја, Господи, возсија просвештение душ наших. Cе времја благопријатно, се времја покајанија. Oтвержем дела темнаја и облечемсја во oружие cвета да достојно достигнем и празнуем воскресение Xpиста Cпаса нашего, подејуштаго нам велију милост“. Оваја стихира велит да врлимо и да исфрлимо темните работи, сиреч црните грехови, да се облечеме во всеоружие света, сиреч во добри pаботи, во харно чинење. Това eст opyжие xристианину, при това оружие дјавол нe може да приидет, ако приидет ќе cе набодет и ќе плачет во веки.

❋ ✤ ❋

Речник:

❖ гараз– омраза, непријателство; гаразлија– непријател, омразен човек

❖ захмет– грижа, труд; чини захмет – се грижи, се залага

❖ пизма– омраза; пизматар– непријател, омразен човек

❖ разлагува- се распушта ,сe отпушта ; разлагување- распуштеност

❖ сиреч– то ест

 

************************

ПРАЗНУВАЊЕТО НА ХРИСТИЈАНСКИТЕ ПРАЗНИЦИ

Извадоци од „Слово за празниците“

„Огледало“ од Кирил Пејчиновиќ

Ако мије не исполниме закон Христов, не смо ни христијани. Пошто не смо христијани, а заошто сме? Пошто не сме Христосови људи, при Христа во рај не можемо да идемо. Пошто не ќе идемо у царство небесное, а зашто се мучимо на овој век, зашто постимо, зашто се крштеамо, зашто се закопуемо, зашто за душа давамо, зашто од други вери мучени биднуемо, зашто од калдрма долу слезуемо, зашто зелено не носимо, зашто од Турци помало зборимо, зашто, каде нè јахат и газат, трпимо, зашто? Не ли за Христа?

Пошто за Христа трпимо, баре да го слушаме што ни вели. Он не ни вели нешто тешко, токо лесно. Он ни вели да лубимо еден другого, да се проштааме, да се жалиме, да седимо мудро, да не збесуемо како малии деца, да не се опијаме, да не блудуаме, да не пиемо вино без мера, да не скакамо хоро како безумни што скакат.

А мије и празникот што го служиме една у годината, и него непристојно го служиме, а не побожно. Баш на денот вардимо да се опиемо, да скакамо, да збесуамо. Сва ноќ седите, пеете и збесуете, не го молите светецот, токо го наљутуете, и тој не ве измолует пред Бога и не ви поможует, и нафиле си арчите арчот.

Ако сакаш да ти се фати што го служиш, што го молиш, слушај да ти кажем како да чиниш. Спроти ден отиди у црква, узми свеќа, темјан и масло за кандилата, запали и помоли му се Богу со молитвата от светецот што го служиш, со негоата молитва да ти прости. Ама ти да простиш свакому кои што ти досади, иди прости се со него, зере и Бог не ти проштаа; ако служиш светца, – и светецот нема што да чинит от када имаш лошо срдце. И опрости се и помоли се за себе и за него, пак дојди дома, помисли имаш ли некој преател или непреател, има ли некои хапс, има ли неко болен, има ли некои гол, има ли некои гладен, и иди види га, отнеси му или заире, или дрва, или штогод, и речи му: „На ти брате за утрешен, или денешен, за негоо имја“. И вечерта седни вечерај мирно, не пој песни раскошни, не седи до полноќ, легни порано стани порано, узми просфора и свеќа, иди у црква на славословие и на божественаја служба, сиреч на литурѓија, и дури седиш у црква не мисли за на дрва, за дома или за трговина, баш и некоја наволја ако имаш, пак да не мислиш и за њу, токо оставија на Господа, и Господ похубаво ќе ти ја расправи от тебе, ти ништо не можеш без Бога.

Пак у јутру ашче излезеш от црква, сиромаси просјаци што са пред црковна врата дади им по нешто мало на свакого милостиња, ќи Бог и тебе да те помилува, зашто така вели Христос:„Кој дава ним, мене дава, и ја ќе му вратим отвише и на овој свет и на второ пришествие мое во царство небесное.“

❋ ✤ ❋

А вије се надеате на курбани што колете на Атанасов ден, со тоа да угодите Богу. А не знаете еле тија курбани идолска жертва, еврејска жертва, а не христијанска. Тој христијанин што коле курбан не ест христијанин, токо ест евреин или идолопоклонник, и тој свешеник што поет на глава на овенот со свеќа запаљена лаже за добитка, за пара, за месо, а у закон христијанскиј немат писно поп да чати на овен а христијани да колет курбан.

❋ ✤ ❋

Затоа сакат и требет у празник, зашто се велит да си празен от работа, пак да се соберет у црква и поп да ви кажует што видел у писание и вије да слушате. Зашто велит Бог: „Приидите, чеда, послушајте мене,“ и паки на Богојавление у тропарите Дух Свјатиј велит: „Глас господен на водах вопиет глагоља: приидите, приимите вси духа премудрости, духа разума, духа страха божија.“ Викат Дух Свјатиј за наше добро, а вије ѓоа сте дошле у црква, ама со све срдце не стоиш ли во неа, токо срама ради си дошол колку за закон, да не речат: онсица го немат у црква, и ти си дошол, и мислиш от црква излагаиќи кого да избањаш у вода, да досадиш на празникот, а да не угодиш; и пак велиш: пречинихме Водици, учинихме закон, и за многу години да бидет.

Поклади идет, се чудиш колку манџи да напраиш. Пак се берете по две куќи по три на едно да покладите, да разлагуете, да поете песни соблазнителни, да јадете до ден, да се опиете и скверна безделија да чините за три дни. Немојте христијани, не губете си душите, не празнујте погански. Сам поклади си со својата челад, штогодер јади, помало пии, поскоро стани, метание чини, зашто утре велик пост. Зашто го велат велик, голем? Зашто голем колку божиќниј пост и он. Зашто го велат великиј пост? Зашто голем захмет требе да тегнеме во него, многу метание, многу богомолство, непиење, нејадење, нелутење се, некарање се, со жена си у постела неспиење, крштење, сриг и сваќи и гозби нечинење, непцуење се, неврежуење се, опростуење се, сиромаа пригледуење, утро вечер, на полдне, три пути денес када се крстиш, метание да чиниш. Бога да молиш да ти прости што си чинил сва година. И зашто го викаат великиј пост? Зашто ест десеток он. Демек, на годината имат 366 дни, от десет еден да дадеме Богу, другите нам 9 дена. Што си грешуал срдце, да ти простит и да те помилуват во тија дни. Десетоците собрани на куп во великиј пост, от субота и недела башка, чинат 36 и пол со велика субота и со ноќта спроти велик ден. До полноќ све се постит, никоа суббота не се постит, салт велика суббота се постит и спроти неделата до полноќ. Така се плаќа десеток Богу, така се измолует Бога.

❋ ✤ ❋

A вије, како виѓам, едни људи, во сирна недеља ѓоа идет на прочка да се простит, a не се проштеват со гаразлиете, со пизматарите, токо пак со пријателите. И кому што му мисли пак му мислит и велит:

„ Учинихме закон и прочка”. A прочка не бива така, токо ка што пишет cтихирата на поклади вечер нa cтиховне, прва стихира глас 4: „Boзсија благодат твоја, Господи, возсија просвештение душ наших. Cе времја благопријатно, се времја покајанија. Oтвержем дела темнаја и облечемсја во oружие cвета да достојно достигнем и празнуем воскресение Xpиста Cпаса нашего, подејуштаго нам велију милост“. Оваја стихира велит да врлимо и да исфрлимо темните работи, сиреч црните грехови, да се облечеме во всео-ружие света, сиреч во добри pаботи, во харно чинење. Това eст opyжие xристианину, при това оружие дјавол He може да приидет, ако приидет ќе cе набодет и ќе плачет во веки.

❋ ✤ ❋

Ете тако се празнует великиј ден, кој ест христијанин и кој ест радлив за своја душа. А како гледам во едни села, да чува Господ, дип грубо. Ни христијани можем да ги наречем ни пак неверници. Велики петок и велика суббота јадат и пијат, у великиј пост хора играат, со жена у постеља спијат, на забита се клеветат, давиа чинат, се пцуат, се тепаат, на сам ден велик ден причешна чекаат. А, попот узел, осум села попуат, каде понапред да стасат, трчат от село на село, со меинзил носит свјатиј тајн. А едни сиромаси христијани, дури ги жалим, зашто до само полдне чекаат попа, на сам царскиј велики ден гладнии стоат и чекаат попа да му донесат причесна и викаат: „Се забави попот, тоа му било, она му било!“ Дргии пак велит: „Хајде да му се натепамо, ќи уште еднаш да не забават!“ А еднии чорбаџие што сет, мало позенгини, како кметинке, пак тије велат: „Не така. Да го тепамо ќе не глобит забитот. Токо мије, ка што сме се собрале в куп, да идемо да однесемо овен на агата или на пашата, да му аливерисамо ќутек, ем да го напудимо, да земемо друготого попа, ако е подалеко со куќата.“ Пак другиј кмет велит за друготого попа: „Каков глобар ест и тој поп многу земат, махни го тамо. Овој поп се забават ама баре помало земат, ем вересие пеет, чекат за паре со години, а другиот поп со Турци си земат хакот, ако му не платиш.“

❋ ✤ ❋

Вије сиромаси, честите човека више од Бога и затова не чува Бог, и град биет и друго нешто. А богатите честат цревото свое, а не Бога, велат: „Овоа похубаво нека стоит да го јадеме не тој ден, на оној, кога ќе имамо гости.“ Да, затоа христијани паѓат град, зашто сте едни человекоугодници, а не богоугодници, а не познаете свој грех, свој кабает, свое безумие, токо велите: „Не држиме четврци затова паѓат град“, попотого го карате зашто работит во четврток, што не сте достојни да го учите а дила да го карате. Затова паѓат град и заради други поганштие што се чинат: или скришом се фрлило копиле, или скришом се отепал некои некого, ем не знает кои, или се клеветите меѓу себе, или гараз држите, не се проштавате, или причесна не исповедани земате, или у црква унутра мирски песни пеете, или сиромаху, или сакатому, пелтеку, шушкавому, муткавому, гушавому, халосаному, хулавому, будалому, грешному се смеете, шегате го, пудите го, задирате го, со него егленче чините, и за други грехови таквија, затова идет гнев Божји на сини непокоривија.

❋ ✤ ❋

„Слово за празниците“ е оригинален текст на Кирил Пејчиновиќ напишан на народен јазик, тетовски говор.

Темата е празнувањето на христијанските празници, а идејата – како да се поправат грешките при празнувањето.

За разлика од традиционалните црковни проповеди каде примерите се земени од светите книги, Пејчиновиќ примерите ги земал од секојдневниот живот на селаните. Освен тоа, во текстот има и дијалози во кои зборуваат селаните што за првпат се сретнува во нашата литература и тоа во книга наменета за црковна богослужба. Затоа овој текст дава слика за положбата и начинот на живот на нашиот народ во почетокот на XIX век.

На почетокот од текстот авторот ги потсетува луѓето на нивните христијански должности и дава совети како да се празнуваат празниците: Водици, Прочка и Велигден. Всушност тој ги истакнува негативните појави: суеверието (носењето на амајлии) и курбанот (принесување на жртви), кои се спротивни на христијанските обичаи.

Понатаму, го критикува непочитувањето на постот, прекумерното пијанчење, невоздржаноста и примитивноста на селаните. Но, не се задржува само на нив, туку ја критикува и примитивноста и неукоста на поповите кои наместо да бидат духовни водачи на народот, тие станале негови ограбувачи.

Целта на Пејчиновиќ не била да им се потсмева, туку да ги насочи на вистинскиот пат и селаните и поповите: „…да живуемо како браќа, еден за другаго да се молимо, еден другаго да жалимо, еден другому да помажемо, еден другому тежина да носимо…“

❋ ✤ ❋

Кирил Пејчиновиќ – Тетоец

 

Теарце му негово рождение,

Пречиста и Хиландар посрижение,

Лешок му е негоо воспитание,

Под плочава негоо почивание —

От негово свое отшествие

До Христово второ пришествие.

Молит вас, браќа негои љубимија,

Хотјашчија прочитати сија.

Да речете: Бог да би го простил,

Заре у гроб црвите ги гостил

Кирил.

Овде лежи

Кирилово

тело,

У манастир

и у Лешок

село –

Да Бог за

доброе

дело.

Кирил Пејчиновиќ

(1771-1845)

Биографски податоци за Пејчиновиќ дознаваме од „Епитафот“ кој го составил за својот надгробен споменик 10 години пред смртта (1835 г.).

Роден е во село Теарце, Тетовско, а учел црковно училиште во манастирот Св.Пречиста Кичевска и Хиландар на Света Гора. Целото семејство било верски настроено, па татко му и чичко му го продале имотот во Теарце и заедно со Кирил отишле во Хиландар каде се закалуѓериле. Тие останале таму, а Кирил се вратил и работел во Марковиот манастир, близу Скопје. Тука го обновил оштетениот манастир и собирал стари текстови со што ја збогатил манастирската библиотека. Во Марковиот манастир Пејчиновиќ живеел дваесетина години. Отворил манастирско училиште и се истакнал како активен проповедник и просветител на населението. Тука ја напишал својата прва книга „Огледало“, печатена во Будим 1816 година.

1818 година дошол во родниот крај, во селото Лешок и го обновил манастирот Св. Атанасија. Во манастирските конаци отворил училиште, каде поучувал и млади и стари. И тука ја збогатил и уредил библиотеката. Во слободните часови пишувал. Освен „Огледало“, тој ги напишал и делата: „Утешение грешним“, „Житие кнеза Лазара“, како и „Епитафот“ кој е врежан на неговата надгробна плоча. Починал 1845 година и е погребан во дворот на Лешочкиот манастир (Св. Атанасија).

„Огледало“ е требник, прирачна книга за свештениците која ја користеле при вршењето на црковните обреди. Содржи неколку молитви и прозни текстови за различни обреди и една голома проповед – „Слово за празниците“. Молитвите и црковните текстови се напишани на црковнословенски јазик, а „Словото“ на народен јазик – тетовски говор.

„Утешение грешним“ – содржински е продолжение на „Огледало“. Немал средства да ја отпечати, но на крај своите заштедени пари ги дал за обнова на печатницата на Теодосиј Синаитски во Солун, каде 1840 година е отпечатена книгата , а Синаитски напишал пригоден „Предговор“.

„Житие кнеза Лазара“ е книшка за животот на кнезот Лазар, кој го сметал за оснивач на Лешочкиот манастир.

„Епитаф“ – е последно негово дело, но и прв обид да се изрази во стихови. „Епитафот“ нема уметничка вредност, но тоа е првата песничка напишана на македонски народен јазик.

****************************************

Aрхимандрит Тихон, игуман манастира Студенице, Монаштво и осуђивање (8)

Престанак осуђивања

Аутор: игуман манастира Студенице Архимандрит Тихон (Ракићевић), Број 1006, Рубрика Духовност

Осуђивање је нездраво духовно стање. Онај ко пребива у њему, мора трпети велику муку и тегобу душевну, тачније – он трпи душевни пакао још пре Страшног суда. Такво самомучење мора бити веома болно, па је због тога неминовно да многи који то чине пожеле да се из овог пакла избаве. Како може да изгледа повратак из осуђивачког стања у нормално?

У претходним текстовима говорили смо о једном феномену који је вероватно, у поменутом облику, новијег времена. То је ситуација да монах тврди и заветује се на једно, док истовремено, не бивајући тога свестан, у пракси чини друго. Да, у исто време док исповеда смирење и покајање, он суди, осуђује и пресуђује другим људима. Да, чинећи се убоги монах, постаје некакав самозвани (мали) судија васељене. Аскетске поуке које се читају по манастирима пуне су упозорења монасима да се не баве осуђивањем других, али овај се феномен некако суптилно укорењује у монасима, те је, изгледа, могуће да монах себе сматра сасвим исправним, док је, у исти мах, потпуно у власти (недуховне) „душегубне“„телесне и душевне ревности“ чија су изворишта „самомњење (преузношење) и гордост“ (како монахе на то упозорава свети Игњатије Брјанчанинов).

Стање монаха који умисли да му је основна дужност да суди другима, описује свети Игњатије (говорећи о прелести) следећим речима: „Човек који је вођен телесним мудровањем, никако није кадар да исправно суди ни о своме унутарњем стању, нити о стању ближњих својих. Он о себи и о другима суди на начин на који он сам себе замишља, и на који друге замишља по спољашњости, по телесном своме мудровању, погрешно: и зато га је Реч Божја веома тачно назвала лицемером (види Мт 7,3–5). Телесно мудровање (…) никада не доноси нити може донети користи, и ниуколико не делује на грех“.

Међутим, пошто овакво нездраво духовно стање мора донети таквом монаху велику муку и тегобу душевну, то је за очекивање да ће они који застране на овај начин, кад-тад почети да се из овог стања избављају. Тешко је трпети душевни пакао још пре Суда. Како може да изгледа повратак из осуђивачког стања у нормално монаштво?

ПОТРЕБА ДА СЕ ПРЕКИНЕ ОСУЂИВАЊЕ

Може бити да је монах од самог свог доласка у манастир живео у средини која га је подстицала и навикавала да осуђује. Може бити да му нико никада није скренуо пажњу на сву погрешност таквог делања. Може бити чак да је осуђивање било саставни део начина живота и „духовности“ у манастиру. Дакле, може се десити да се монах, гушећи своју савест, сасвим формирао у осуђивачком духу. Овај (зло)дух ће га спречавати да увиди основне разлоге свога незадовољства и муке. Ако монах који живи у средини оних који осуђују ипак реши да прекине ову навику, овај престанак може да буде болан за њега. Болан због тога што прекидање осуђивања мора да повуче за собом и одбацивање „ауторитета“ који су га на то наводили. Може се десити да монах, да би се избавио овакве зле навике, буде принуђен да скине са листе ауторитета и саме своје духовне оце ако га ови подстичу на осуђивање (иако им можда дугује много захвалности за прве кораке у свом монашком животу). Тада би се можда могао сетити речи светог ђакона Авакума, који је својој рођеној мајци, када га је наговарала да се потурчи, рекао: „Мајко моја, на млеку ти хвала, ал’ не хвала на твоме савету!“. Ако желимо добро и себи и таквим „ауторитетима“, треба да им кажемо истину, макар им то тешко пало. Никакво добро нисмо учинили некоме ако га оставимо да аутосугестивно понавља неку заблуду, а при том му не кажемо истину – да га можда не бисмо увредили. Многи и успеју да задуго пребивају у осуђивачкој „ревности“ баш захваљујући чињеници да њихова „харизма“ не дозвољава другима да им у лице кажу како нису у праву. Побожни људи ћуте и поштују духовна лица чак и када она оговарају и осуђују. Због таквог лицемерног и плашљивог „ћутања“ других људи, монаси могу да пострадају, јер се може десити да се не нађе нико да им на време каже да се окану бављења туђим гресима, уместо да се посвете молитви и монашком животу. Но, будимо храбри и рецимо свакоме, ма како харизматичан изгледао: немој да осуђујеш, ниси свише постављен за судију васељени, бави се оним на шта си се заветовао. Ако се неко не боји да осуђује и да напада било кога, немојмо се ни ми бојати да му у лице кажемо да то не ради, јер „зли разговори кваре добре обичаје“ (1Кор. 15,33). Нажалост, мало који верник ће се усудити да пред нечијом духовном „харизмом“ одбрани оне који су мете осуђивања. Поводљив верник ће чешће својим ћутањем одобравати осуђивање других. Ово сведочи о недовољној духовној изграђености самих верника.

„ДА ПРОСУДИМО И ИСПИТАМО“ (ЛЕСТВИЦА, ПОУКА 4)

Када је, за време паганског цара Декија, свети папа Сикст ишао на мучеништво, свети архиђакон Лаврентије му је рекао: „Куда идеш, оче, без сина?“. Оваква хвале достојна верност је разумљива, јер свети Сикст мучеништвом улази „у радост господара свога“ (Мт 25,21–23). Може ли се оваква верност захтевати од монаха у случају када га отац учи да суди другима и осуђује их? Када га чини сином незадовољства и гнева већим од себе (види: Мт 23,15)? Не! Да је свети Сикст, уместо „у радост господара свога“ (Мт 25,21–23), учио духовног сина осуђивању и тако га повео у вечно незадовољство и „шкргут зуба“ (Мт 8,1; 13,2; 22,3…), тешко да би га овај следио. Тешко је замислити да би му рекао: идем за тобом, ма и у пакао. Овакве две ситуације немају ништа заједничко.

Свети Јован Лествичник пише поуку монасима под насловом „О блаженој и незаборавној послушности“. Он ту (поука 4) саветује и упозорава монахе да треба:

„…Ако поседујемо иоле проницљивости и разборитости, да просудимо и испитамо и (да се тако изразим) искушамо свог духовног крманоша, како не бисмо допали у руке морнара уместо крманоша, болесника уместо лекара, страсника уместо бестрасника, и како се, уместо у пристаништу, не бисмо нашли на пучини и тако претрпели бродолом“ (поука 4). „Блаженој послушности“, по учењу светог Јована, мора да претходи „иоле проницљивости и разборитости“. Имајмо „иоле проницљивости“, па просудимо и испитајмо. Бојимо се да монашки брод који je претоварен теретом осуђивања и незадовољства другима (што је потпуно страно монашком духу), просто речено, срља у бродолом. Свети Игњатије каже: „Oни који су се заносили неразумном ревношћу, често су падали у клеветање ближњег и постајали оруђе и играчка злих духова“.

ШТА ПОСЛЕ?

Кад монах увиди сву беду и муку живота у осуђивању, прва ствар коју ће учинити биће, наравно, прекидање ове зле навике. Да ли је ова навика заиста толико зла? Каже једна монашка поука да је безмолвник који злопамти у својој келији, сличан змији – јер и она борави у својој рупи, а пуна је отрова. Шта онда да кажемо за монаха који редовно осуђује друге људе? Бићемо смели да кажемо да је он сличан змији која вири из своје рупе и бљује отров.

Заиста би било тужно да, не само монах него било ко, буде киван на људе које не познаје, да суди државницима, духовницима, и многима који га ничим нису никада повредили, подозревајући (својим оптерећеним умом) у њима грех и зло. Зар не би било тужно (ако не и смешно) да монах критикује богослове које никада у животу није видео, нити је њихове књиге икада прочитао? Зар сме монах да допусти себи да губи смирење и пада у ватру слушајући и читајући сумњиве информације (како други људи не ваљају) које му ко зна ко доноси и са ко зна каквом намером, информације које готово никако не може да провери? Овде се ради управо о томе да монах по својој жељи окупља око себе људе који му говоре оно што жели да чује, тј. чешу га по ушима. Оваква ситуација може да се подведе под опасност на коју упозорава свeти апостол Павле говорећи светом Тимотеју: „Јер ће доћи време када здраве науке неће подносити, него ће по својим жељама окупити себи учитеље да их чешу по ушима; и одвратиће уши од истине, а окренути се бајкама“ (2Тим. 4,3–4). Шта постаје онај ко монаха оптерећује новинским сензацијама, ако не његов наопаки учитељ! Нећемо ваљда, окупивши себи учитеље да нас чешу по ушима, одвратити уши од истине покајања и молитве, „окренути се бајкама“ – тј. слушати само оговарања на рачун других људи? Свети Симеон Солунски каже да је схима „тајна монашког усавршавања“. Шта је жеља да се чује о туђим гресима, ако не злурадо извргавање руглу монашког живота и супротност сваком напретку и усавршавању!

Друго што би монах морао да учини, пошто престане да осуђује, било би да јавно призна да је осуђивао и критиковао (тачније речено – нападао) друге људе. То би морао да учини ради добра оних пред којима је осуђивао, ради добра оних на које је преносио злу навику осуђивања. Ако смо већ некоме давали лош пример, онда треба то признати, и то управо пред онима пред којима смо осуђивали. Неправедно је да монах, кад престане са осуђивањем, потпуно заборави оне којима је тиме наносио духовну штету. Али, то је, изгледа, веома тешко учинити. Можда је монах (тј. духовник) био даровит, речит, озбиљног изгледа, уживао углед међу побожним људима. Како ће рећи: опростите браћо (или – децо), погрешио сам. Како ће рећи: опростите, то што сам вам говорио и преносио – било је погрешно. То ће за њега бити изузетно тешко, готово немогуће, јер за такав чин треба много смирења. Треба себе унизити, а није лако да себе унизи онај ко је био на висини, тј. представник „духовне елите“. Ако то учини, претрпеће, можда, осуде и изгубити ауторитет међу људима до чијег му је мишљења стало. Како ће онај ко је навикао да суди другима, смоћи снаге да себе осуди и призна своје грешке? То ће бити много тешко, па ће зато, вероватно, најчешће бивати да они монаси који престану да осуђују, једноставно, само заћуте, без признавања сопствене кривице. Но, и то је помак, и то је боље него да наставе да осуђују.

„ТАЈНА ПОКАЈАЊА“ И ЊЕНО ИЗОПАЧЕЊЕ

Ово тешко одлучивање монаха да каже једноставне али крупне речи: „Опростите, погрешио сам“, још више изненађује, јер је монаштво у Цркви признато као продужетак свете Тајне покајања. Свети Симеон Солунски говори да се анђелска схима садржи у светој Тајни покајања. Не ради ли се овде о ономе на шта је ава Арсеније давно упозоравао говорећи да ми монаси често заборављамо „ради чега смо отишли из света“? Но, као што рекосмо, и сам престанак осуђивања је велика ствар, само да се даље на осуђује!

Свети Симеон каже: „У ту, дакле, Тајну покајања убраја се и најсветија монашка схима, која се назива анђелском и која то и јесте, јер онај ко има учешћа у њој, заветује се на чистоту анђелску и подражава је, заветује се на нестицање, псалмопојање, молитве, послушност и чистоту.“ У „Тајну покајања“ он убраја многе врлине – чистоту, нестицање, псалмопојање, молитву… Њихово кршење се лако примећује. Али, навика осуђивања и оговарања (његовог родитеља) неретко остаје непримећена, како код оног ко осуђује, тако и код оног ко слуша (и за тим се примером, можда, и сам поводи). Прикривено, под видом бриге за друге људе, под видом бриге за цео свет и његову судбину, осуђивање се усађује у човека, истискујући из њега смиреноумље, за које је ава Ор рекао да је „венац монаха“. Неприметно, осуђивање обесвећује саму „Тајну покајања“. Не желимо ово никоме.

Свети Максим Исповедник каже: „Онај ко се одрекао овосветских добара, тј. жене, новца и сличног, учинио је монахом само спољашњег човека, али не и унутрашњег. Али ко се одрекао острашћених поимања ствари, тај је учинио монахом и унутарњег човека, тј. свој ум. Спољашњег човека је лако учинити монахом, уколико зажели. Да би, међутим, унутарњег човека начинио монахом, потребан је велики подвиг“. Има ли горег „острашћеног поимања ствари“ него да неко сматра себе монахом држећи свој ум у туђим гресима и слабостима уместо у испитивању себе? Свако држи свој ум онде где жели јер „свакога искушава сопствена жеља, која га мами и вара“ (Јак. 1,14). У вези са овим је и упозорење светог Јефрема Сирина: „Схима без дела нема никаквог значаја“.

ЗАКЉУЧАК

Свети Оци хвале монашки живот. Свети Никифор монах каже: „Монашки начин живота је назван уметношћу над уметностима и науком над наукама“. Али ова наука и уметност су веома суптилне, те се може десити да монах, држећи споља „врлински“ живот, унутар своје душе осуђивањем унакази и обесвети саму „Тајну покајања“, тј. монаштво.

Држање свог ума у туђим гресима и слабостима уместо у испитивању себе, јесте прави пакао за душу монаха, те га многи не могу издржати. Код таквих ће престанак осуђивања бити неопходан, па чак и по цену да се „болно“ одбаце неки „ауторитети“. Када чврсто одлучи да прекине осуђивање, монах ће лако престати и да оговара и празнослови, почињући преко ћутања да улази у тајну будућег века, где је, по светом Исаку Сирину, језик небесних умова ћутање.

Али, најтеже од свега ће бити да јавно призна да је осуђивао друге људе. То ће за њега бити веомо тешко, готово немогуће, јер за такав поступак треба много смирења. Зато претпостављамо да ће то поћи за руком само реткима. Но, и без признавања грешака, сам престанак ове зле навике је огроман помак.

ДОДАТАК

Свети Лествичник (Поука 7) каже: „Нећемо бити окривљени зато што нисмо чинили чудеса, али ћемо сигурно морати да полажемо рачуне Богу због тога што нисмо непрестано оплакивали наше грехе“. Духовна борба захтева од човека да се спусти у свој сопствени бездан – свој, а не туђ. Преподобни Исак Сирин говори: „Онај ко види свој грех, већи је од онога ко васкрсава мртве“. У великом, али блаженом напору да одбаци своју склоност ка осуђивању, душа монаха ће се кретати од ускости ка ширини сагледавања, од мрзовоље ка благодатној радости. Шириће се ка љубави према другима. У том блаженом напредовању проживљаваће зло целе васељене, пролазиће кроз Гетсимански врт и узрашће до другачијег виђења, које ће јој одузети сваку способност осуђивања.

*********************************

ОДГОВОРИ СВЕТИХ ОТАЦА ЦРКВЕ на питања мирјана

1) Због чега је неопходно крстити се, зар није довољно бити добар човек и чинити добра дела?

Чини ми се да они који су пуни добрих дела а не маре за Бога, личе на леш мртваца који, мада прекрасно одевен нити то осећа нити му то користи. (Свети Игњатије Брјанчанинов)

Ако је неко и добар по делима, а није запећачен водом и Духом, неће ући у Царство Небеско. (Свети Кирил Јерусалемски)

2) Могуће је трудити се живети по заповести, то јест часно и поштено, а без вере у Бога.

Душа се може супростављати греху, но не може без Бога победити и искоренити зло. (Преподобни Макарије Велики)

3) Ја верујем да постоји виши разум, који не мора обавезно бити Бог, трудим се да живим по природним законима и надам се спасењу своје душе и без вере у Христа.

Спасава се само онај који има главу Христа, а има главу Христа само онај који се налази у Његовом телу, које је Црква. (Блажени Августин)

Они који верују у могућност спасења без вере у Христа, одричу се Христа, и може бити да не знају, падају у тежак грех богохулства. (Свети Игњатије Брјанчанинов)

4) Да ли се при Крштењу опраштају сви греси?

Светим Крштењем изглађује се првородни грех и сви греси, учињени до Крштења. Одузима се гресима сила власти над нама. (Свети Игњатије Брјанчанинов)

Исповедам једно Крштење за опроштење грехова…(“Символ вере”-саставили Свети Оци на првим Васељенским Саборима)

5) За време Крштења су ми рекли да се одрекнем сатане, но ја са сатаном нисам склопио никакав договор, па од чега онда да се одрекнем?

“Одричем се од сатане и свих дела његових…” Каквих дела? Блуда, прељубништва, нечистоте, лажи, прорицања, зависти, гатања, враџбина, раздражљивости, гнева, хуле, гатања, свађе, својеглавости.

Одричем се пијанства, празнословља, гордости, лицемерја.

Одричем се подсмевања, демонских песама, призивања духова…

Требало би нам пуно времена да све набројимо. Одричем се свега, једном речју лошега, што мрзи Бог.(Преподобни Јефрем Сирин)

6) Зашто кажу:”Кога Господ љуби, онога и кара?”

Правда Божја захтева да грешник буде кажњен за своје грехе. Ако ће грешник неизоставно бити кажњен, то му је боље да казну издржи овде и да то време претрпи благодарећи Господу, него да у будућем животу буде изложен бексоначном мучењу. (Свети Тихон Задонски)

7) Шта чинити када нас задесе било какве непријатности?

Било каква невоља да ти се догоди, немој због тога никога оптуживати осим себе, и говори:”Ово ми се догодило због мојих грехова”. (Преподобни ава Ор)

Слави Бога за све! Ове речи наносе смртну рану ђаволу, и у свакој невољи представљају за онога ко их изговара моћно средство охрабрења и утехе. Не престајте никада да их произносите (нарочито у невољама) и научите и друге овоме. (Свети Јован Златоуст)

Зашто, када човек оболи, говоре да га је посетио Господ?

Када се човек разболи тада и душа његова почиње да тражи Господа. И такво стање душе је добро само ако она благодари Господу. (Преподобни Јефрем Сирин)

9) Због чега се човеку шаљу болести?

Болести се шаљу ради очишћења грехова, а некада и ради смирења. (Преподобни Јован Лествичник)

Виђао сам тешко страдајуће, који телесним недугом, као каквом епитимијом, чисте душу од страсти. (Преподобни Јован Лествичник)

10) Једни говоре да је неопходно лечити се код лекара, други-да је све у Божјим рукама и да није потребно одлазити лекарима.

Као што не треба сасвим избегавати лекарско искуство, тако је нецеломудрено полагати сву своју наду у њега. Бећ, као када обрађујемо земљу користећи искуство земљорадње, а плодове молимо од Господа…тако иди лекару…но нека твоја нада неодступно почива у Бога. (Свети Василије Велики)

11) Кажу да се болести дају због грехова, а затим да их треба подносити са смирењем, но да ли је тада пожељно да молимо Господа за оздрављење?

Пожељно је тражити и молити Бога да нас исцели при чврстој одлучности да повраћај здравља и снаге ставимо у службу Богу, а никако у службу сујете и греха. (Свети Игњатије Брјанчанинов)

12) Пажљиво проучавам светоотачко наслеђе, али је веома тешко следовати примерима добродетељи.

Ко се поучава лекцијама добродетељи а не испуњава их, сличан је човеку који оре а не сеје. (Свети Василије Велики)

13) Иако се трудим да живим по заповестима и да чиним добро, никако ми то не успева.

Људи који немају урођених склоности ка добру, не треба да очајавају због тога, да се опусте и не труде да живе богољубиво и добродетељно као да је то за њих недоступно и недостижно; напротив, треба добро да размисле и дају све од себе како би били на корист. Чак и ако им не пође за руком да достигну сами врх добродетељи и савршенства, но увек мислећи о себи и бринући се, они ће или постати бољи, или у крајњем случају неће бити лошији-а и то је не мала корист за душу. (Преподобни Антоније Велики)

14) Како се борити против злопамћења?

Ако те је нешто наљутило…или те неко ожалостио,то се ти, по савету Отаца помоли за њега, као за некога ко ти је учинио велико добро. Моли се од свег срца и говори:Боже!Помози брату моме и мени, ради молитава његових, Тиме се човек моли за брата свога , а то и јесте знак састрадања и љубави; и смирује се, молећи помоћ ради његових молитава: а где су састрадање, љубав и смирење, могу ли ту успети раздражљивост или злопамћење или нека друга страст? (Преподобни ава Доротеј)

15) Како одучити себе од изношења недостатака других?

Дужни смо да најпре себе исправимо од недостатака, а онда да откривамо недостатке других. (Свети Василије Велики)

16) Како се избавити од навике осуђивања других?

Зашто ми осуђујемо браћу нашу? Зато што се не трудимо да упознамо саме себе. Ко је обузет упознавањем самога себе, тај нема кад да посматра друге. Осуђуј себе па ћеш престати да осуђујеш друге. (Преподобни Серафим Саровски)

17) Говоре да не треба клеветати (оговарати), а ако је човек у суштини лош, да ли то значи да о њему ништа не треба говорити?

Постоје два случаја у којима је дозвољено о некоме говорити лоше, и то: када је неопходно са неким се посаветовати о томе како помоћи ономе који греши и онда када је потребно упозорити друге који из незнања могу доћи у општење са лошим човеком, мислећи да је добар, у случајевима када нам и свети апостол заповеда да не општимо са таквима (2. Сол. 3,14).

А ко без такве потребе говори било шта о другоме, с намером да га оцрни, он је клеветник чак и ако су његове речи истините. (Свети Василије Велики)

Ко без страсти говори о греху брата чини то из следећа два разлога: или да би га поправио, или да би поучио другога. Ако говори себи, њему или другоме без ових циљева, то говори или да би га увредио или да би га оговарао, а такав неће избећи остављеност од Бога, већ ће неизбежно и сам пасти у такав или други грех и тада ће се, разобличен и укорен од других посрамити. (Преподобни Максим Исповедник)

18) Како да се понашам ако ми причају лоше о некоме?

Никада не примај клевете на ближњега свога већ прекини клеветника следећим речима:”Пусти, брате, ја сваки дан грешим још више тешким гресима, како бих онда осудио друге?” (Свети Јован Златоусти)

19) Како да се односим према сагрешењу ближњега?

Ако можеш помогни му да устане од греха-пружи му руку помоћи; ако не можеш-ти се помоли за њега. (Свети Димитрије Ростовски)

20) Шта чинити у случају ако човек изврши без сумње гнусно дело, зар ни у том случају не треба да га осудимо?

Осуди гнусно дело а онога ко је то учинио не осуђуј. (Преподобни Серафим Саровски)

21) Шта ако онај који ме је увредио приђе и замоли опроштај, а ја нисам спреман да опростим?

Прими покајање…као да ти је послано од Бога, како не би понизио Онога који шаље и изазвао Његов гнев против себе. (Преподобни Јефрем Сирин)

Чим се неко огреши о нас, одмах смо дужни да тежимо измирењу с њим зато што ће нам се за то опростити много грехова. (Свети Јован Златоуст)

И с непријатељима, када желе мир, треба се измирити. Јер, ко не жели измирење… неће избећи казну Божју. (Преподобни Исидор Пелусиот)

22) Никако не могу да научим себе да се уздржавам кад ме вређају.

Не можеш да подносиш увреде? Ћути и смирићеш се. (Преподобни Јефрем Сирин)

23) Како се избавити од непрекидне раздражљивости?

Храна за огањ су дрва; а храна за раздражљивост је високоумље (високо мишљење о себи). Буди дуготрпељив… Дуготрпељивост је прекрасан дар; она изгони раздражљивост, гнев и презир, приводећи душу смиреноумљу. (Преподобни Јефрем Сирин)

24) Како се понашати, када се разјасни да су речи изречене против мене биле клевета?

Ако си био оклеветан па се после открије да је твоја савест чиста, немој се гордити, но са смирењем служи Господу који те је избавио од клевете човечије. (Преподобни Јефрем Сирин)

25) Кажу да не треба одговарати на оговарања и увреде, а ако су оне неправедне?

Не враћај никоме злим за зло ни увредом на увреду, и тада ће ти смирење дати сам Господ, видећи да ти не смирујеш сам себе таквим начином. (узвраћањем зла и увреда).

Буди мудар, и уста оних који лоше говоре о теби загради ћутањем. (Преподобни Антоније Велики)

26) Не могу да разумем смисао молитве за демоне.

Ако ми будемо узносили молитве за оне који нас вређају и наносе нам зло, тада ће бити услишена наша молитва када се будемо молили и за нас саме (Свети Јован Златоусти)

27) Да ли трева критиковати човека због његових недостатака?

Никоме не износи на увид било какве његове недостатке ни због каквог разлога. (Преподобни Антоније Велики)

28) Шта радити када из неког разлога осећамо према некоме мржњу и нетрпељивост?

Ако мрзиш некога, моли се за њега и кроз молитву се ослободи сећања на зло које ти је учинио, чиме ћеш зауставити страсти; постајући дружељубив и човекољубив, потпуно ћеш истерати страсти из душе. (Преподобни Максим Исповедник)

29)Како да убедим ближње, како они не би веровали клеветама упућеним мени?

Уколико се будеш молио за оног који те клевета, сам Бог ће уразумити оне који су се саблазнили клеветом о тебе. (Преподобни Максим Исповедник)

30) Мене су оклеветали, а ја уопште нисам крив.

Оклеветали су вас… а ви уопште нисте криви? Треба да трпите са благодарношћу. Сматрајте то као епитимију за оно за шта мислите да сте криви. Тако клевета за вас представља милост Божију. Потребно је да се обавезно измирите са оним ко вас је оклеветао. (Епископ Теофан Затворник)

31) Зашто говоре да неосновано вређање треба подносити са смирењем?

Кроз неосноване боли (увреде) и страдања ми се присаједињујемо Крсту Христовом и из њега црпимо силу крстоносну, очишћујућу, освећујућу, и благодат Божју задобијамо. Пут је тесан и страдалан, пут који води право у рај… Свака напрслина на њему, коју са благодарношћу поднесемо јесте венац Божји који је већ стављен на нашу главу. (Свети Теофан Затворник)

32) Шта радити, ако човек јавно греши а нас уче да све трпимо у смирењу и да се не гневимо.

Колико од тебе зависи, никоме не давај повода за мржњу и свађу (непријатељство). Ако видиш да се на било који начин нарушава богобојажљивост ти се непоколебљиво ориклони истини, бори се за њу храбро, ако треба до смрти но и у том случају не гневи се у души, задржи добро расположење, а успротиви се само греху. (Свети Јован Златоусти)

33) Говоре, блажени сте ако вас вређају. Да ли то значи да треба да тежим к томе како би ми се сви ругали и вређали ме?

Да не помислиш како саме увреде, без обзира какве да су чине блаженим онога ко их прима, Христос их (увреде) појашњава са два случаја: када их ми трпимо Њега ради и када су оне настале без икаквог разлога. Ако нема ни једног ни другог то онај ко их подноси не само да није блажен већ је и несрећник. (Свети Јован Златоусти)

34) Шта чинити ако нам општење са другим из разних разлога не причињава радост већ чак напротив?

када се код тебе појави осећање зловоље и мржње према брату твоме, нека не престане твоја некадашња похвала о њему, у разговору са другима, пази да се међу твоје речи не увуче прекор и куђење, већ говори о њему усрдно похвално, моли се за њега као за самога себе и ускоро ћеш се ослободити од злокобне мржње. (Преподобни Максим Исповедник)

35) Говоре нам да је неопходно опростити увреде. Али у животу је то доста тешко учинити.

Ако те неко увреди, не гневи се на њега, већ му истога часа опрости и моли се за њега Богу да би му и Бог опростио. И ако твоје срце то не жели ти га натерај и убеди и моли се Господу да би ти помогао да победиш самога себе и телесно мудровање. Јесте тешко, али се то тражи од хришћана. Потребно је да опростиш ближњем ако и сам желиш да добијеш опроштај од Бога, Опрости, и теби ће се опростити, ако ти не опростиш ни теби се неће опростити. Страшно је то али истинито, јер Свето Јеванђеље тако учи. (Свети Тихон Задондски)

36) Како да одредимо која је страст код нас најизраженија, да бисмо започели да се боримо с њом?

У одговору на ово питање ће нам помоћи прича о једном подвижнику који је своме старцу упутио слично питање: против које страсти, пре свих, треба се борити? Старац је одговорио: бори се против оне која се тог часа бори против тебе, и сматрај да је она главна код тебе. (Свети Теофан Затворник)

37) Говоре да сновима не треба веровати, а уједно и да је сан од Господа?

Велика је истина то правило да не треба веровати никаквим сновиђењима. Јер снови најчешће не представљају ништа друго до демонска исмевања и забаве над нама. Ако се држимо овог правила ми понекад нећемо примати ни сновиђења која су нам послата од Бога, но због тога се љубвеобилни Господ Исус неће разгневити на нас, знајући да ми то чинимо из страха од демонских подвала.

(Блажени Дијадох)

38) Постоје веома благочестиве жене, које редовно долазе у храм, но пре свега да би ту сусреле неке с којима ће претрести новости.

Ко у храму Божијем непрекидно празнослови тај одлази не само без користи већ и са штетом.

(Свети Василије Велики)

39) Говоре да вера у Бога и пијанство не могу заједно.

У пијанству нема места за Господа, пијанство одгони Духа Светога. Дим одгони пчеле, а неумерено пијење одгони духовне дарове. (Свети Василије Велики)

Пијанство је почетак безбожја јер оно помрачује ум којим се обично најбоље спознаје Бог.

(Свети Василије Велики)

40) Како се сачувати од греха, када је свуда толико саблазни?

Када паднеш у било који грех, замисли Страшни Суд и Судијy, и тим страхом уздржавај се од злих похота (жеља). (Свети Василије Велики)

41) Понекад ми маловерујући људи постављају питања у вези Светог Писма, но на нека од њих ја не знам да одговорим, а непријатно ми је да покажем свихе незнање јер могу рећи:”Како то, ти верујеш а не знаш?”

Могу ли ја нека места из Библије да тумачим по своме, расуђујући на основу свога црквеног опита?

Не би требали сами да тумачимо Свето Писмо јер то представља не малу опасност за неверујуће. Када не знаш, најбоље је да ништа не говориш, зато што говорити о Светом Писму по своме разуму јесте безумље. (Преподобни Варсануфије Велики)

42) Црква осуђује бављење јогом и сличне физичке активности којима се тежи бестрашћу, али у исто време и у православљу се достизање бестрашћа сматра једном од врлина. Како се до ње стиже?

Да би достигли бестрашће и богатство дарова, чудотворство и моћ прозорљивости, неки изнурују своја тела; но они бедни не знају да, не такав труд, већ пре свега смирење јесте матер тих дарова.

(Преподобни Јован Лествичник)

43) Одакле почети да би се задобило смирење?

Знај да смирење није ништа друго већ све људе сматрати бољим од себе. Научи свој језик да говори: опрости ми, и задобићеш смирење. Пре свега, не сматрај себе низашта и то ће породити у теби смирење…Бој се (чувај се) да постанеш познат по било ком свом делу.

(Преподобни Антоније Велики)

44) Може ли хришћанин било шта мрзети?

Мрзи све оно што штети души твојој. (Преподобни Антоније Велики)

45) Зашто Господ шаље човеку искушења?

Искушења се шаљу на једне ради уклањања већ учињених грехова, на друге да би прекинули са гресима које управо чине, а на остале ради оних (греха) које би ускоро учинили; осим оних који се шаљу да би испитали човека-као код Јова. (Свети Максим Исповедник)

46) Могу ли се рачунати у грех човечије страсти?

Једна је суштина страсти, а друга греха. Суштина страсти је: грех, сујета, сластољубље, мржња, зла похота и томе слично. Док је суштина греха у самом дејству страсти, када неко своје страсти задовољава на делу, то јест извршава их…то су дела која су побуђена страстима; јер, могуће је да човек поседује страсти али да не чини по њима. (Преподобни ава Доротеј)

47) Да ли је обавезно молити се пред постављеним столом?

Сто за којим се не моли Богу ни по чему се не разликује од јасала животињских.

(Преподобни Јован Дамаскин)

48) Никако не могу да савладам себе-веома волим да једем.

Овладај својим цревима, како она не би овладала тобом. (Преподобни Јован Лествичник)

49) У среду и петак не једем месо, спроводим вишедневне постове, но никакве духовне користи од тога не примећујем.

Вара се онај који сматра да је пост само уздржавање од хране. Прави пост јесте удаљавање од зла, обуздавање језика, савладавање гнева, укроћавање похота, прекидањем са клеватама, лажима и кривоклетствима. (Свети Јован Златоуст)

50) Како одредити меру у спровођењу поста?

Мера узимања хране, по мишљењу светих отаца, подразумева ону количину хране дневно, после чијег узимања би се још увек осећала глад. Таква мера чува душу и тело у равнотежи не дозвољавајући човеку да падне у неумерени пост и тиме раслаби тело, ни у преједању и тиме угуши дух. (Преподобни Касијан Римљанин)

Опште правило умерености у уздржавању састоји се у томе, да сваки саобразно снази, телесној моћи и узрасту узима онолико хране колико је потребно за одржавање здравог тела а не колико изискује наша жеља за засићењем. (Преподобни Касијан Римљанин)

Свакоме је мера и лични учитељ-сопствена савест. (Преподобни Касијан Величковски)

51) Волим да пробам укусну храну.

Чим си сит ништа не пробај, остављај место Светом Духу. (Преподобни Серафим Саровски)

52) За време Петровог поста су најчешће веома велике врућине и ја понекад дозволим себи да купим сладолед. Да ли се та ситница сматра грехом с обзиром да у свему осталом ја извршавам (спроводим) пост?

Ако неко почне говорити: зар је важно ако ја кажем пар речи? Зар је важно ако мало беспосличим, зар је важно ако погледам ову или ону ствар? Од тога: зар је важно ово, зар је важно оно, пада се у лошу навику и неприметно се почиње пренебегавати оно што је заиста велико и важно. Треба да се трудимо да се старамо и о ономе што је лако како би оно и остало лако и како не би постало тешко: јер и врлине и греси почињу од малога и нарастају или у велико добро или велико зло.

(Преподобни ава Доротеј)

53) Узнемирава ме то што понекад када сам болестан морам да нарушим пост.

Ко једе због телесне немоћи а не ради наслађивања, Бог га не осуђује.

(Преподобни Јован и Варсануфије)

54) Можемо ли после строгог поста дозволити себи мало опуштања или је потребно да се придржавамо уздржања и после поста?

Строги пост, ако за њим последује велико неуздржање у храни, не рачуна се ни у шта, и као последица тога, убрзо ће наступити страст чревоугађања. Најразумније је са умереношћу уностити у себе храну сваки дан као у време дугог и строгог поста. (Преподобни Јован Касијан)

55) Зашто је неумерено строги пост непожељан?

Неумерено неједење изазива не само слабљење постојаности и одлучности душе већ и свршавање молитава чини беживотним и млаким услед раслабљености тела… Неумерено уздржање је штетније од преједања јер од последњег је кроз покајање могуће прићи правилном посту, а од првог није.

(Преподобни Јован Касијан)

**********************************

Хришћански пост – његова потреба и смисао

Пост као привремено или трајно одрицање од неких јела и уздржавање од извесних навика присутан је, у разним облицима, у свим религијама и кроз целу историју човечанства од праисторије до данас. Најчешће је то био израз кајања и туге, или покушај прочишћења и постизања вишег духовног ниовоа ради умилостивљења Творца, а не ретко је пост био саставни део припреме за неке религиозне обреде и ритуале. Но нас овде, пре свега, занима хришћански пост и његова примена, потреба и смисао.

Прва заповест у Рају била је Божји позив прародитељима на пост и уздржање: „Од дрвета познања добра и зла не једи” (1Мојс. 2, 17) . Био је то позив Божји човеку да буде у заједници са својим Творцем и Оцем и да се, кроз ту заједницу са Богом, храни Речју Божјом као Дрветом и Хлебом Живота. Господ Исус Христос је постио четрдесет дана и ноћи (види Мт. 4, 2) и дао својим ученицима упутства како да посте (види Мт. 6, 16 – 18) Свети Јован Претеча и његови ученици су постили (види Мт. 9, 14; Мк. 2, 18; Лк. 5, 33) Свети Апостоли (види Дап. 14, 23; 2Кор. 6,5) а тако и њихови свети ученици и наследници свети Оци и учитељи Цркве.

Правила и праксу поста сусрећемо, дакле, већ на самом почетку библијског Отктивења, али и у древноисточним религијским системима, у Исламу који пост и преузима из јудеохришћанске традиције. Пост увек има религиозни корен, чак и онда када се, на први поглед, јавља у посветовњаченој форми, као вегетаријанство или уздржавање од неке хране због дијете.

У Цркви се пост и покајање просто подразумевају као начин постојања и делања и као начин човековог односа према Богу, према светињи живота и према самој храни. Зато црквени пост, за разлику рецимо од дијете, има за циљ одржање и унапређење не само телесног здравља него изграђивање и препорађање целине људског бића. Не своди се само на питање дневног menu-a него представља целу лепезу практичне примене подвига и напора уздржања, жртве и молитве, као израза и метода сведочења љубави и праштања, у циљу успостављања равнотеже између тела и духа, уздржавања од зла и греха и васпостављања правилног односа према природи и Богу. Можемо рећи да је пост једно драгоцено и благословено средство које људима помаже да се очисте од греха и грешних склоности и да открију и остварују истински смисао свога постојања.

Интересантно је, свакако, да је првобитна исхрана коју су људи користили била биљног порекла и тек касније су почели да убијају животиње ради исхране. Хришћани данас једу месо у дане када је то прописано; монаси, међутим, као један остатак те праксе и благослова раног периода, и дан данас, не једу месо него за јело најчешће користе само биљну храну, млеко, јаја и рибу.

Свети Василије Велики каже: „Пост је многоцени дар Божји. Установа прастара, која се очувала као отачко наслеђе и стигла до наших дана… Пост појачава молитву. Постаје њено крило на путу ка небу. Пост је мајка здравља, васпитач омладине, украс стараца… Примите га (пост) дакле са радошћу”.

На основу дубоког духовног опита и искуства неопходне потребе сваког човека да се телесно и душевно обнавља и препорађа, да челичи своју вољу, вежба се у уздржљивости и чува своју душу од везаности за пролазне вредности овога света, Црква је одредила наколико постова. То су, најпре, једнодневни постови средом и петком који имају за циљ да вернике подсете на догађај када је Господ Христос ухваћен и предан на страдање и крсну смрт.

Затим пост на празник Воздвижења Часнога Крста када се и поклањамо Крсту Господњем на коме је распет Син Божји и којим је победио смрт и грех и ђавола.

На празник усековања главе светог Јована Крститеља постимо због смрти праведника и подсећамо се подвижничког живота светог Јована Претече у пустињи као и опасне и душегубне разузданости Пророкових убица.

Од вишедневних постова најстарији је, најдужи и најстрожији Часни пост. Назива се још и Велики или Васкрсни пост јер као молитвена припрема претходи празнику Васкрсења Господњег. Установљен је још од светих Апостола. Овај пост траје од понедељка после сиропусне недеље до петка шесте седмице Великог поста и назива се још и Света Четрдесетниица јер обухвата период од четрдесет дана. Одмах по празнику Цвети или Свечаном уласку Господа Исуса Христа у Јерусалим на овај пост се наставља Страсна седмица када непосредно пратимо Господа на Његовом путу страдања и крсне смрти за живот и спасење света. Строгим постом и уздржањем, као неодвојивим саставним делом укупног богослужбеног литургијског ритма, и ми се клањамо Његовом страдању молећи да будемо удостојени и радости васкрсења.

Апостолски пост пред празник светих Апостола Петра и Павла и Сабор свих светих апостола установљен у част светих Апостола и као подражавање њиховог живота у одрицању, молитви и посту. Овај пост почиње у понедељак после недеље Свих Светих и траје до 29. јуна. Како је недеља Свих светих покретни празник и везије се за празник Васкрсења то овај пост може да траје дуже и краће, од осам дана до шест седмица, у зависности када пада празник Васкрсења.

Богородичин или Успенски пост траје две седмице и установљен је у част Пресвете Мајке Божје, а као молитвена припрема за празнике Преображења Господњег и Успења Пресвете Богородице.

Божићни пост је установљен као четрдесетодневна молитвена припрема пред празник Рођења Господа и Спаса нашега Исуса Христа да бисмо ишчекујући долазак Господа у телу кроз пост и појачану молитву припремили своје душе и своје домове да се у њима роди и настани Богомладенац.

Чињеница да се у оним срединама где је, у мањој или већој мери, занемарена и напуштена дисциплина поста много више негује и упражњава дијета ради неговања тела говори колико је пост и умереност у јелу и пићу важно за одржавање телесног здравља и не само телесног него здравља целине људског бића и његовог понашања. Постоји једно дубинско јединство, узајамност и међусобна зависност душевног и телесног у човеку, то медицинске науке које се тиме баве данас и експериментом доказују. Многе болести и душевне и телесне настају управо као последица неуравнотежености и неусклађености душевног и телесног у човеку. Хришћански пост је управо благословено и моћно средство за постизање унутрашње равнотеже, и метод очишћења и припреме самога себе за сусрет са Богом, са братом, са ближњим. Зато се црквени пост не своди само на телесно уздржавање од неке хране него је он увек и духован и телесан какав је и сам човек са свим својим духовним и телесним захтевима и потребама. „Не ограничавај врлину поста само на исхрану. Истински пост није само одрицање од различите хране, него одрицање од страсти и грехова: Да никоме не учиниш неправду. Да опростиш ближњему своме за увреду коју ти је нанео, за зло што ти је учинио, за дуг што ти је дужан. Иначе, не једеш месо, али једеш самога брата свога. Не пијеш пиће, али унижаваш другога човека”, каже Свети Василије Велики.

Подвиг поста, одрицања и покајања представља исконско искуство Цркве као природни део крстоваскрсног живота Цркве, и позив да сви сав живот свој, према моћи нашој и по дару љубави, саобразимо том подвижничком и благодатно-литургијском начину живота и постојања заједнице Народа Божјег.

Да завршим речима светог Григорија Синаита: „Све дотле док човек не сазна каквим га је Бог створио не може схватити колико га је грех унизио и у шта га је претворио”. Вера у љубав и милост Божју и неговање љубави према Њему кроз покајање и вршење добродетељи, поста и молитве управо су благодатни медикаменти који препорађају и освећују свакога човека. Зато: „Свака душа која је изгубила мир треба да се покаје и Господ ће јој опростити грехе и у њој ће опет завладати радост и спокојство”, каже Стaрац Силуан Атонски.

Протојереј Милован Миодраговић

*********************************

Православне поуке

УЧИТЕ ДА СЕ МОЛИТЕ

Учите да се молите. Принуђавајте себе на молитву. У почетку то пада тешко, али, уколико се више присиљавате, утолико она постаје све лакша.

ШТА ЈЕ ТО МОЛИТВА? 

То је окренутост срца и ума Богу; то је посматрање Свемогућег, Сведоброг и Свемудрог. Молитва је разговор створа са својим Творцем, у пуном срахопоштовању, а при најобилнијој свести о својој слабости и ништавности, при најдубљем покајању срца и чврстој одлуци да се изменимо; у поверавању свемогућој Божијој помоћи.

Свети Јован Кронштатски

ЛАЖНА ЉУБАВ

…То је од речи до речи оно што ми је причао један лекар – примети старац. То беше човек већ у годинама и несумљиво паметан. Он је говорио тако исто отворено као и ви, иако шалећи се, али шалећи се тужно; ја, вели, волим човечанство, али се чудим самом себи: што већма волим човечанство уопште, тим мање волим поједине људе, тј. сваког засебно као појединца. У својим маштањима ја сам често,- вели он,- долазио до чудних мисли да служим човечанству, и ја бих можда пошао и на крст кад би се то наједарет однекуд захтевало, – а међутим, ни дана нисам кадар провести ни с ким у једној соби, знам то из искуства. Тек што се тај нађе близу мене, а већ његова личност гуши моје самољубље и стешњава моју слободу. За један дан сам кадар и најбољег човека омрзнути: једног зато што дуго за ручком једе, другог зато што има кијавицу. Ја, вели, постајем непријатељ људи чим се они мене и најмање дотакну.

(Ф.М. Достојевски: “Браћа Карамазови“)

ЧУВАТИ СЛОГУ

Чувати слогу, чувати јединство, чувати љубав и према својој браћи по вери и крви, чувати чак љубав и према непријатељима, они не виде куда иду не виде да злочином срљају у пропаст и вечну муку, а ми то знамо и жалећи непоновљивог човека који грехом срља у пропаст, молимо се његовом и нашем Господу, да тај отвори очи и да таму из очију макне, да види куда иде да се покаје и да се и он спасе… Патријарх српски Г. Павле

Три дела умножавају зло, а четврто не припада броју добрих. На име: кад су млађи непослушни; кад старци завиде успесима млађих; када се побожни поколебају у добру и бивају наклоњени на рђава дела, и ако настојатељ по незнању — глупости својој — мучи братију своју.

Свети Серафим Саровски

ЗНАКОВИ ПОРЕД ПУТА

Код унутрашњих борби које човек води са самим собом и са непознатим силама у себи, важи више него игде правило: не предај се никад! – Ни предаје ни уступања! А пре свега што кажу у Босни: не вежи тугу за срце!

Бити увређен неправдом људи мање је него бити у беди, а бити у беди мање је него бити болестан, бити болестан још није умрети. Али и кад је човек увређен неправдом, тешко болестан, па и на самрти, не треба, тек тада не треба да ”попусти рђи на се”. Тада треба напрегнути све силе и не признати тугу и малодушност. Издржати тренутак а већ идућег часа човек је или на путу да прездрави или је мртав.

Иво Андрић

СВЕТИЛНИК ИМЕЊАКА

Др Николај Велимировић је био велики пријатељ Николе Тесле у Америци. Звали су се имењацима. Позове Никола Тесла Николаја да га посети у својој лабараторији. Дочекао га је лепо – чим је отворио врата, хиљаду неких точкова ставио је у покрет.

– Боже, имењаче, шта уради ти то? Каква је то сила? – пита га Николај.
– Имењаче ти си школован човек, ваљда знаш шта је то? – одговори Тесла.
– Шта је то?
– Струја, имењаче!
– Кад си тако велики стручњак за струју, реци ми да ли ће твоја наука открити начин да се та сила струје види голим оком.
– Никада – каже Тесла – док је света и века.
– Па што онда народ тражи, Бога да види? Сила постоји и кад се не види – на то ће Николај.
Преузето из књиге “Златоусти проповедник васкрслога Христа”

О СВЕШТЕНИЧКОМ БЛАГОСЛОВУ

Свештенослужитељи (то јест људи који су кроз свету тајну Свештенства добили благодат Светог Духа, за свештеничко служење Цркви Христовој) – епископи (архијереји) и свештеници (јереји) осењују нас крсним знаком. То осењавање се назива – благослов. Када нас свештеник благослови он саставља прсте тако да они представљају слова ИС ХС, то јест – Исус Христос. То значи да преко свештеника нас благослови Сам Господ наш Исус Христос. Да би се добио Благослов од свештеника или епископа потребно је саставити шаке у облику крста: десну преко леве са длановима навише, говорећи: „Благослови оче” (или – владико).

Добивши благослов, ми пољубимо руку која нас је благословила, као невидљиву руку самога Христа Спаситеља. Као што каже св. Јован Златоусти: „Не благослови човек, него Бог његовом руком и језиком.” То се види и из речи свештеника које нам упути том приликом – „Бог благословио!”

Без Божјег благослова никакав посао не може имати успеха. Зато су се наши благочестиви преци трудили да сваки посао почну после молитве и добивши благослов од свештеника.

КАКО СЕ ТРЕБА ПОНАШАТИ У ЦРКВИ

1. Када пођеш у цркву мисли да у Дом Цара Небеског идеш, где са страхом и радошћу треба стајати, исто онако као што би на небу стајао пред небеским Царем. И црквене песме нас на ово упућују кад кажу: кад у храму стојиш, мисли да на небу стојиш.
2. Ако желиш да ти молитва буде корисна, опрости сваком, који те је увредио, његове грехе, да би и ти могао рећи – Оче наш, који си на небу, опрости нам грехе наше, као што и ми опраштамо онима који су нама згрешили. Знај да ако не опростиш ближњему увреде неће ни Бог теби опростити грехе твоје (Мат.6,15).
3. Кад у Цркви стојиш, не окрећи се ни на једну страну: не гледај како ко стоји и како се моли, јер ћеш као фарисеј бити осуђен, пошто није твоје да о томе судиш, него Божије, и ти само себе пред Богом правдај. Гледај само у олтар где се најсветија жртва приноси и као митар у себи понављај: Боже, буди милостив мени грешноме!
4. Чувај се као живе ватре смеха и разговора у цркви јер тиме Бога вређаш, пошто тиме показујеш не само да не поштујеш цркву као најсветије место, него и друге на грех наводиш и сметаш им да се моле. Пажљиво слушај шта се чита и пева и тиме се наслађуј. А ако се мисао твоја одвоји некуд на другу страну, старај се да је вратиш и да је упутиш да слуша песме и молитве којима се Бог слави и тада ћеш са коришћу из цркве изаћи.
5. Долазећи у цркву сети се мртвих и мисли на твој дан, када ћеш и ти у недра матере земље отићи. Помоли се за мртве да их Бог помилује и припали им свеће за покој њихових душа. Ово ће не само за њих корисно бити него и за тебе самог, јер и на тај начин љубав према својим ближњима показујеш. Мислећи на своју смрт усрдније ћеш се Богу помолити. Сети се у цркви и својих ближњих који су живи, сети се твојих родитеља, деце и рођака и припали им свеће за њихово здравље.
6. Оно што си чуо у цркви да се чита, пева и проповеда, труди се да испуниш и размишљјај: на који начин. Јер ћеш иначе бити осуђен, пошто знаш шта треба чинити, а ти не чиниш. Благо онима који слушају реч Божију и држе је (Лк.11,23). И своју децу и домаће своје учи да тако чине, па ћеш од Бога бити награђен.

О АБОРТУСУ

Ја сам на своју тугу и жалост, урадио више од 48000 а мање од 62000 абортуса. Нас су учили да је дете живо са првим удахом. Када сам добио ултразвук у руке, видео сам да дете са два и по месеца мрда ручицама и сиса палац. После 15-20 минута иста та рука која сиса палац лежала је на мом столу у киретани, а дешавало се да живац из те истргнуте руке или ноге почне да се трза. Тада сам схватио да сам извршио убиство те сам аутоматски престао да радим абортусе и почео да се борим против тога. Није довољно грех признати и покајати се, већ га треба и окајати. Зна се, прошао сам једну врсту голготе, јер сам био први лекар у Србији који је званично престао да ради абортусе. Имао сам храбрости да одговорим на сва питања пред целим колективом лекара који ме је питао: “Зашто ви нећете да радите абортус?” Рекао сам: “Због морално – етичког става на који имам право! То је било врло тешко… Рећи то јавно. Незгодан је знак за друге који преко тога извлаче велике економске профите. Према томе, онај који свесно врши абортусе није хришћанин. Ако неко није хришћанин не треба му да му се сече славски колач нити да се причешћује. Тек онда кад се покаје и кад прође одговарајући период његовог покајања, он може бити враћен у Православну Цркву као њен достојан члан. Свети Архијерејски Синод Српске Православне Цркве донео је одлуку о забрани причишћивања и сечења славског колача лекарима који врше побачаје.

др Стојан Адашевић

*************************************

Смртни час – Други Христов долазак

Старац Порфирије

Једног дана упитах га у његовој келији: Старче, у последње вријеме много се говори о броју 666, о томе како се приближава долазак антихриста – неки чак тврде да је он дошао – о електронском обиљежавању на десној руци или челу, о судару између Христа и антихриста и о уништењу овог другог при другом Господњем доласку. Шта ви кажете о томе?

Старац одговори: Шта да кажем? Ја не причам да ми се указала Пресвета Богородица, да ће бити рат и друге такве ствари. Знам да ће доћи антихрист, да ће се збити Христов долазак, али када не знам. Сутра или кроз хиљаду година – не знам. Па ипак не узнемиравам се због тога. Јер, знам да смртни час за свакога од нас представља Други долазак Христов. А тај час нам је свима врло близу.

Кољиво за Аранђеловдан и Илиндан?

Питање: Неки верни, који славе Аранђеловдан или светог Илију као своју Славу не спремају за тај дан кољиво, него само колач и свећу. Веле да су тако чинили и њихови родитељи.

Одговор: Зрно пшенично, посејано у земљу, употребљава се у Светом писму као символ смрти и живота после смрти. То видимо из речи Господњих: “Ако зрно пшенично павши у земљу не умре, остаје само; а ако умре много рода роди” (Јов. 12, 24). Празнично кољиво приноси “у част” Светих чији се помен држи као храмовна или домаћа Слава и у славу свесветом и свесилном Богу (“Јако во славу Твоју”). Бива јасно да га треба приносити како на празнике светих из рода људског, тако и Господње, Богородичине и празнике Светих анђела. Нема никаквог разлога да се оно не спрема за Аранђеловдан.

Из књиге Патријарха Павла: “Нека питања наше вере”

Васкршња водица

Почетком васкршњег поста, почиње да се освећује васкршња водица по православним домовима. Као што без помоћи од Бога ништа добро не можемо учинити, тако ни без благодатних дарова Цркве Божије нема напретка. Зато је потребно да почетком овога поста позовете свештенике у станове да би благословили добар почетак духовног усавршавања и пошкропили освећеном водицом просторије. Симболизујући тиме очишћење и освећење душа којих ту живе. Водица која се освети остаје у дому као помоћно средство у данима строгога поста. Када понестане психофизичких снага, хришћани користе освећену водицу пијући је по мало и молећи се Господу да «издрже до краја».

КРСНА СЛАВА

Срби су једини православни народ који слави Славу. Славу су примили наши преци када су примили веру Христову (кнез Мутимир, половина 9 века). Од тада се она преноси са колена на колено. Сваки Србин слави Славу! Правилно је да се почиње славити Слава када се човек осамостали од својих родитеља (не треба чекати да се родитељ упокоји). Обележја Крсне славе су: КОЉИВО, ХЛЕБ, ВИНО, СВЕЋА и ИКОНА. Неколико дана пре славе треба позвати свештеника у кућу да освети СЛАВСКУ ВОДИЦУ, са којом домаћица меси славски колач. На дан славе, колач, кољиво и вино се односе у храм да се освете и преломи колач.

КО СЛАВИ СЛАВА МУ ПОМАЖЕ!

ПРЕПОДОБНИ ЈЕФРЕМ СИРИН

1. Не слушај савете људи који себи угађају, који су себе учинили робовима стомака и телесних страсти.
2. Свако ко воли чистоту и целомудреност постаје храм Божији.
3. Нека твоја рука не буде испружена ради узимања, већ нека радије буде испружена ради давања (Сир. 4, 35).
4. Ко другога оговара, сам себе осуђује. У ономе ко оговара пребива клевета, и мржња, и сплеткарење. Он се праведно сматра братоубицом.
5. Храна за огањ су дрва, а храна за раздражљивост је високоумље.
6. Немој давати своме срцу да буде жалосно, него се теши у Господу.
7. Славољубље је душевна болест, лукава страст.
8. Немој се превазносити ако си здрав телом, већ се бој.

СВЕТИ ПРЕПОДОБНОМУЧЕНИК ЂАКОН АВАКУМ – 30. (17) ДЕЦЕМБАР

Ђакон Авакум, заједно са својим игуманом Пајсијем из манастира Трнаве код Чачка, беше набоден на колац 1814. године на Калемегдану.

“Град Београд. Кроз капију звану Стамбол, јаничарска руља јури и пред собом страх разноси; млад ко капља, леп ко ружа, пред њом везан младић иде и зашиљен храстов колац на рамену своме носи… “Авакуме, српски сине, ти Пајсијев ђаче верни, одреци се свога Христа – још тренутак имаш само!” “Смрт избавља од свих беда”, младић рече.

“Благо оном ко пре умре, о мање је мука прош’о! Богу ће се пре узнети! Од хришћанске вере моје, нема вере нигде лепше! Срб је Христов, радује се смрти! Чин’те, Турци, што вам драго – и тако се мора мрети!” Бурни жагор… “Дивно дете!” – кадуне се чудом чуде… “Зар на колац ту лепоту?” – кажу оне. “Не чинимо, Турци, криво!” И душеван Турчин један, да уштеди дечку муке, прободе му јатаганом мученичко срце живо!… И сутрадан на истоку, по развитку зоре ране кад исплива једним рубом, сунце као крв румено, оно заста и задрхта јер угледа сред пољане младићево мртво тело на врх коца набијено…”

У свом ненадмашном надахнућу – надахнућу песника и родољуба – Војислав Илић-млађи овековечио је успомену на страдања и мученичку смрт Преподобног мученика ђакона Авакума.

Жиг звери је спреман

«Предстоје велике невоље, ратови, и економске кризе, после којих ће се антихрист домоћи власти. Тада ће и овај систем жигосања бити понуђен као алтернатива: у десној руци ће бити биочип са свим подацима о човеку, и служиће уместо личне карте, пасоша и других докумената. И, наравно, уместо новца! Ко тај жиг буде примио, мислиће да је друштвено признат и да ће имати хране, али ће се, веле Свети оци, силно преварити, јер ће Господ дозволити велике суше и временске непогоде, па земља неће давати плода, а антихрист неће моћи да храни своје следбенике. Помоћу технологије, обмањиваће, али не задуго. Показаће се сва његова беда, немоћ и превара. Они који не приме жиг звери, биће гоњени, али ће има Сам Бог помагати да издрже, кријући их по неприступачним местима. Но никоме, чак ни у те претешке дане, воља ђавоља неће моћи да се наметне. Свако ће бирати или са Богом или са ђаволом!»

Свештеник Александар Лебедев

Ја сам црв – Боже чуј, Господи помилуј.
Ја сам прах – Боже чуј, Господи помилуј.
Ја сам пепел – Боже чуј, Господи помилуј.
Jа сам сен – Боже чуј, Господи помилуј.
Ја сам ништа – Боже чуј, Господи помилуј.
Ја сам сујета – Боже чуј, Господи помилуј.
Ја сам лаж – Боже чуј, Господи помилуј.
Ја сам грех – Боже чуј, Господи помилуј.
Али, ја сам Твој – Боже чуј, Господи помилуј.”

Преп. Исак Сирин

****************************************