Втор Круг (Педесетница – Велики Пост). Четврта недела по Педесетница. Исцеление на слугата на капернаумскиот стотник

Четвърта неделя след Петдесетница. Изцеление на слугата на капернаумския стотник
Мат. 8:5-13, Лук. 7:1-10

5. А кога влезе Исус во Капернаум, се приближи до Него еден стотник и Го молеше говорејќи:
6. Господи, слугата мој лежи дома фатен и многу страда.
7. Исус му рече: „Ќе дојдам и ќе го излекувам.”
8. А стотникот одговори и рече: „Господи, не сум достоен да влезеш под мојот покрив; но кажи само збор и слугата мој ќе оздрави;
9. зашто и јас сум човек подвластен, а имам и потчинети војници; па кога ќе му речам на еден од нив: »Оди!« и тој оди; на другиот: »Дојди!« и тој доаѓа; и на слугата: »Направи тоа!« и тој прави.”
10. Кога го чу тоа, Исус се зачуди и им рече на оние што врвеа по Него: „Вистина ви велам: ни во Израилот не најдов толку голема вера.
11. И ви велам дека мнозина ќе дојдат од Исток и од Запад и ќе седнат на трпеза со Авраама, Исака и Јакова во царството небесно,
12. а синовите на царството ќе бидат фрлени во крајната темнина; таму ќе биде плач и крцкање со заби.”
13. И му рече Исус на стотникот: „Оди си и, како што си поверувал, нека ти биде!” И слугата негов во истиот час оздраве.

****

1. И кога ги заврши зборовите Свои кон народот, што слушаше, Он влезе во Капернаум.
2. Слугата на еден стотник беше тешко болен, на умирање; а многу го сакаше.
3. Па како чу за Исуса, ги прати при Него старешините јудејски, молејќи Го да дојде и да го излекува слугата негов.
4. А тие, штом дојдоа при Исуса,
Го молеа усрдно и велеа: „Достоен е да му го направиш тоа,
5. оти го сака нашиот народ, и синагогата тој ни ја направи.”
6. И тргна Исус со нив. А кога беа веќе близу до куќата, стотникот ги прати пријателите свои при Него, говорејќи: „Господи, не труди се, зашто не сум достоен да влезеш под мојот покрив;
7. затоа и сам себе не се најдов достоен да дојдам при Тебе, туку кажи само збор и мојот слуга ќе оздрави;
8. оти и јас сум човек подвластен, а имам и потчинети војници; па кога ќе му речам на еден од нив: »Оди!« – и тој оди; на другиот: »Дојди!« – и тој доаѓа; и на слугата свој: »Направи тоа!« – и тој прави.”
9. Штом го чу тоа, Исус се зачуди и кога се заврте кон народот, што врвеше по Него, рече: „Ви велам, ни во Израилот не најдов толку голема вера!”
10. Испратените кога се вратија, го најдоа болниот слуга здрав.

****

Неделно литургийно чтение

А като се освободихте от греха, станахте роби на правдата. Говоря по човешки, поради плътската ваша немощ. Както предоставяхте членовете си да бъдат роби на нечистотата и беззаконието за беззаконни дела, тъй и сега предоставете членовете си да бъдат роби на правдата за свети дела. Защото, докато бяхте роби на греха, бяхте свободни от правдата. А какъв плод имахте тогава? Такива дела, от които сега се срамувате, защото техният край е смърт. Но сега, когато се освободихте от греха и станахте роби Богу, вашият плод е светост, а краят – живот вечен. Защото платката, що дава грехът, е смърт, а дарът Божий е живот вечен в Христа Иисуса, нашия Господ.
Рим. 6:18-23

А когато влезе Иисус в Капернаум, приближи се до Него един стотник, молеше Го и казваше: Господи, слугата ми лежи у дома разслабен и люто страда.

Иисус му казва: ще дойда и ще го излекувам.

А стотникът отговори и рече: Господи, аз не съм достоен да влезеш под покрива ми; но кажи само дума и слугата ми ще оздравее; защото и аз съм подвластен човек и имам мен подчинени войници; едному казвам: върви, и отива; и другиму: дойди, и дохожда; и на слугата си: направи това, и прави.

Като чу това, Иисус се почуди и рече на ония, които вървяха подире Му: истина ви казвам, нито в Израиля намерих толкова голяма вяра. И казвам ви, че мнозина ще дойдат от изток и запад и ще насядат на трапеза с Авраама, Исаака и Иакова в царството небесно, а синовете на царството ще бъдат изхвърлени във външната тъмнина; там ще бъде плач и скърцане със зъби.

И рече Иисус на стотника: иди си и, както си повярвал, нека ти бъде.
И слугата му оздравя в същия час.
Ев. Мат. 8:5-13

Когато свърши всичките Си речи към народа, който слушаше, Той влезе в Капернаум.
Един стотник имаше слуга, когото много ценеше; и слугата беше болен на умиране. Като чу за Иисуса, стотникът изпрати при Него иудейските стареи, да Го помолят да дойде, за да избави слугата му. И те, като дойдоха при Иисуса, молеха Го усърдно и казваха: той заслужава да му сториш това, защото обича народа ни, и синагогата той ни построи.

Иисус тръгна с тях. И когато беше вече недалеч от къщата, стотникът изпрати насреща Му приятели и Му каза: Господи, не си прави труд, защото не съм достоен да влезеш под покрива ми; затова и аз сам не счетох себе си достоен да дойда при Тебе; но кажи дума, и слугата ми ще оздравее. Защото и аз съм подвластен човек и имам мен подчинени войници; едному казвам: върви, и отива; и другиму: дойди, и дохожда; и на слугата си: направи това, и прави.

Като чу това, Иисус му се почуди, и като се обърна, каза на идещия подире Му народ: казвам ви, нито в Израиля намерих толкова голяма вяра.

Пратените, като се върнаха в къщата, намериха болния слуга оздравял.

Ев. Лук. 7:1-10

 

Проповед за Четвърта неделя след Петдесетница

Братя и сестри,

Няма мярка за вярата. Вярата у едного трудно може да се съпостави с вярата у другиго. Случва се и най-силно вярващият да изпита борбата на съмнението, когато Бог реши да го изпита и допусне върху него нападението на поднебесните духове на злобата.

Друг, по-малко вярващ или дори постоянно съмняващ се, изведнъж изпитва блаженството на това да пребивава в Божията любов и изпитва потребността да е винаги с Бога. Удоволствието е само заместител на земното щастие и след като плътта му се насити, то бързо изчезва, оставяйки след себе си опустошена душа. Земното щастие, като всичко земно има начало и край. Веднъж изживяно – макар и за дни, седмици или дори месеци, – то преминава и от него остава само споменът, който вгорчава дните ни. Само блаженството на пребиваващия в безкрайната любов на Твореца, никога не се изчерпва, стига само да знае човекът, че ключът към него е вярата. “А вяра е жива представа на онова, за което се надяваме, и разкриване на онова, що се не вижда”, казва светият апостол Павел (Евр. 11:1).

 

Когато Спасителят на човешкия род влязъл в галилейския град Капернаум към Него се приближил стотник и Го помолил да изцери лежащия в дома му разслабен слуга, който жестоко страдал.

Това повествува литургийното Евангелие, което чухме днес. Отдалечени на две хиляди години от описваните събития, ние за жалост не винаги разбираме, че в Свещеното Писание на Новия Завет няма нито едно случайно събитие. Всяка подробност в благовестието има своето дълбоко и поучително значение.

И наистина, какво от това, че към Иисуса Христа се е приближил и помолил за чудодейна помощ един стотник? Стотникът бил езичник, а в онези времена не било общоприето той, поклонникът на идолите, сред които трябва да е бил и самият римски император, да моли за свръхестествена помощ един иудеин по плът, Когото вижда за първи път и на Когото знае само името. В сърцето на този чуждоземен началник обаче имало нещо, което за съгражданите му било скрито, щом очевидците не са запомнили името му. Това, което е било скрито за тях, е било явно за Сърцеведеца Бог – дверите на сърцето на стотника били отворени и през тях прониквало необя-снимото знание на вярата. Така обикновеният човек познал, че пред него стои въплотеното предвечно Слово, което преди всички начала беше у Бога и Само беше Бог (Иоан 1:1). Получавайки сърдечното знание човекът изведнъж разбрал, колко греховна е човешката природа. “Господи, рекъл той, аз не съм достоен да влезеш под покрива ми…”(Мат. 8:8).

Извън общественото положение на стотник, този човек съвсем не бил случаен. Той уважавал Единия Бог, Когото славели иудеите за пример на другите народи и сам построил за своя сметка в Капернаум синагога. За разлика от много други господари, той приемал слугата си като член на своето семейство и изживявал страданията му заедно с него. Смятайки себе си недостоен, стотникът първо проводил до Спасителя иудейските старейшини, а след това приятелите си, както ни предава това св. ап. и евангелист Лука (7:3,6).

Колкото и неясно за околните да била изказана вярата на стотника, Бог я видял в сърцето му. “Но кажи само дума и слугата ми ще оздравее, помолил езичникът, защото и аз съм подвластен човек…” Вярата на езичника му дала познание за Божието могъщество: думата на Христа е достатъчна, тя действа като заповед, която един стотник може да отправи към подчинените му войници.

“Истина ви казвам, нито в Израиля намерих толкова голяма вяра”! възкликнал Спасителят.

 

Защо Бог е избрал не иудеин, а езичник за пример на силна вяра в Своята проповед, братя и сестри? Нали тази, които го следвали били евреи, такива били учениците му и дванадесетте, които избрал и Сам нарекъл апостоли? Евреите желаели да видят в Него не само велик пророк, но и земен цар, Който да им даде това, което може да даде земния живот. Езичникът видял в Него Господа, Царя на земното и небесното царство.

“Истина ви казвам, че мнозина ще дойдат от изток и запад и ще насядат на трапеза с Авраама, Исаака и Иакова в царството небесно”, казал Иисус на спътниците Си (Мат. 8:11). Народът, на когото Бог обещал ханаанската земя и я предал в ръцете му, е само пример за това как Господ изпълнява обещанието си. У Бога нито една дума няма да остане празна. Както всеки човек е създаден по Божи образ, така и всеки човек може да се спаси и да получи живот вечен стига да има вярата на този езичник. Иудеите не могат да се считат спасени, ако не повярват в Сина Божий, ако не повярват в Духа, вместо да тълкуват и спазват буквата на Закона Божий.

За да не обиди вървящото след Него множество иудеи, Иисус не казва това направо, защото и за иудеите има спасение, стига да повярват с жива вяра. А вярата е жива, когато получилият я върши делата на вярата.

Ето другата поука: стотникът разкрил вярата си, за да спаси от смърт разслабения си слуга. Друго за себе си той не поискал.

Делата на вярата не са снизходителното подаване на милостиня от излишъка на този, който дава. Делата на вярата са делата на изпълнението на Закона на Новия Завет: обичай Бога, Своя Създател с цялото си сърце, с цялата си душа и целия си ум и обичай ближния, както обичаш себе си.

Делата на вярата са делата на любовта в Господа: “и да раздам всичкия си имот, да предам и тялото си на изгаряне, – щом любов нямам, нищо не ме ползува”, пише св. ап. Павел (1Кор. 13), защото “донейде знаем и донейде пророчествуваме; но кога дойде съвършеното знание, тогава това “донейде” ще изчезне.

Какво ще стане с тези, които спазват буквата и чиято вяра е буквата на Закона? Те, “синовете на царството”, на които бяха дадени ханаанските царства, както им бяха обещани и които поради вярата на пророците и праведниците из народа си имаха правата да наследят и небесното царство, те ще бъдат хвърлени във външната тъмнина, където ще бъде плач и скърцане със зъби. Те няма да седят на трапезата с Царя на небесното царство, а ще познаят вечните мъки на ада, защото не познаха, че Иисус е Христос.

Всекиму ще се даде според вярата. “Иди си, и както си повярвал, нека ти бъде”, казал Иисус на стотника и слугата му мигом оздравял. Човекът поискал помощ от Господа и я получил.

 

Притиснати от житейските тревоги и ние често се обръщаме към Христа за помощ. Понякога я получаваме, понякога тя не идва така, както си я представяме. как да искаме помощта на Господа, братя и сестри? С молба, със смирение и вяра!

Езичникът пристъпил към Иисуса с молба. Примерът на тази молба е ясен за православния християнин – молбата това е молитвата. Бог не е наш длъжник, ние сме Негови! Затова не искаме и настояваме пред Бога, а Го молим!

Стотникът показал вярата си пред придружаващите Иисуса, които неведнъж пред Него се изкушаваха в маловерие. Този човек имаше съзнание за греховете си, смири се в покаяние и получи това, за което молеше.

Да не губим нито миг, братя и сестри! Да вземем цялата покъщнина, която ще отнесем със себе си след смъртта – нашата безсмъртна душа, и да влезем в любовта на Господа със смирение, молитва и вяра! […]

Свещеник Руси Русев, 2010 година
Храм “Св. Неделя” в София

*******************

ЧЕТВРТА НЕДЕЛА ПО ПЕДЕСЕТНИЦА

„Ни во Израилот не најдов толку голема вера“

 (Матеј 8: 10)

ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!

Ако внимателно ги читаме светите Евангелија ќе забележиме дека Спаси­те­лот Христос трипати за време на Својот земен живот изрекол пофалби за вистинската вера. Првпат тоа се случило кога го пофалил апостолот Петар, велејќи му: „Блажен си ти, Симоне, сине Јонин“ (Матеј 16: 17); потоа, кога ѝ се обратил на Хананејката со зборовите: „О, жено, голема е твојата вера“ (Матеј 15: 28); и третиот пат, кога го излекувал слугата на капетанот, како што слушнавме денес, велејќи му: „Ни во Израилот не најдов толку голема вера“ (Матеј 8: 10).

Навистина, суштината на целиот наш живот це­лос­но е откриена во само неколку зборови: „Без вера ништо не вреди“. На мно­гу­ми­на во Израилот им се потсмевале заради нивната вера, но милостивото око на Спа­сителот погледнува токму врз оние кои ја имаат само живата вера. Сè дру­го, талентот, енергиите, богатото знаење, моќта и успесите можат сло­бодно да се повлечат во позадина, а како вистински критериум за вреднување на секоја чо­­вечка личност земена е токму верата. Човекот вреди толку многу или толку мал­ку, во зависност од тоа колку верува. Верата е нашата вечност, верата го пос­тавува нашиот живот на нов темел, верата на нашиот живот му дава нова карактеристика.

Многумина од нас немаат ни јасна претстава како да го дефинираме чове­кот кој себе си се нарекува верник. Дали вистински верник е оној кој само ве­ру­ва дека некогаш во минатото се родил Христос во Витлеем, на многу места пра­вел чуда, умрел на Крстот, во третиот ден воскреснал, во четириесеттиот ден се вознесол и седнал од десната страна на Отецот. Навистина, може ли ваквиот човек да се нарече верник и дали тој има вистинска вера? Да се потсетиме за миг на предавникот Јуда. Тој никогаш не ги негираше Христовите чуда. Па, зарем тој е верник? Или, пак, фарисеите и првосвештениците! Тие никогаш не посомневале во Христовото постоење, во Неговата проповед и Неговите чуда, но сепак, тие никогаш не биле верници. Верник никогаш не може да биде човек кој само нешто исповеда и признава дека се случило онака, како што е напи­ша­но во Светото Писмо. Таква вера, како што вели светиот апостол Петар, има и ѓаволот и се плаши.

Вистинската вера е нешто сосема друго. Пред Спаси­те­лот застанал капетан од Капернаум. Тој немал толку големо познавање на верата, како што имал апостолот Петар. За него сосема едноставно се вели: „Се приближи до Него еден стотник и Го молеше говорејќи: Господи, слугата мој лежи дома фатен и многу страда“ (8: 5-6). На овие зборови Спасителот не останал рамнодушен, па на стотникот му дал јасно сведоштво за неговата вера, кое вреди многу повеќе отколку сите ордени и титули кои ги добил од неговиот господар. „Ни во Израилот не најдов толку голема вера“. Што е толку величествено во неговата вера? Искреноста и утешителната надеж. Чекорот, кој го направил капетанот, не бил ни малку лесен. Тој сеуште бил неверник, а Спасителот припаѓал на израилскиот народ. Израилците, пак, со презир гледале на сите неверници. Зарем капетанот не се плашел дека ќе биде отфрлен од човек кој припаѓа на јудејското племе. Сепак, тој бил царски капетан, отмен човек во римското царство. И колку повеќе бил на висока положба, толку повеќе му било тешко да се моли. Болеста на неговиот слуга била смртоносна. Против болеста ништо не можела ниту човечката моќ, ниту лекарските вештини. Сите тие фактори го отежнувале неговиот пристап до Спасителот. Но, при сето тоа, тој не се поколебал, па неговата надеж во Спасителот постанала цврста како камен.

„Господи, слугата мој лежи дома фатен“, вели капетанот, а Спасителот веќе ја сфаќа состојбата меѓу четирите ѕида од неговата куќа – тага, тежина, маки, страдања, грижи… „Господи, мојот слуга многу страда“, продолжува капетанот, притоа гледајќи во очите на Спасителот моќ дека Он може да стави крај на секоја мака, на секое страдање, на секое проклетство. Капетанот застанува пред Спасителот со цврсто убедување дека само тука може да најде и совет, и помош и спас. Но, „Господи, јас не сум достоен да влезеш под мојот покрив; но кажи само збор и слугата мој ќе оздрави“. Капетанот не му вели на Спасителот: ајде со мене. Напротив, тој не сака ни најмала мака да му зададе на Спасителот. Тој не го вика во својот дом. Неговиот дом е премалечок и пренизок за еден таков гостин. Тој погледнува на себе и во себе и го гледа страшното растојание меѓу самиот себе и својот Спасител. Јас за тоа не сум достоен, Господи!

Ете тука го гледаме смирението на верата. Неверие­то го прави човекот горд, суетен и надуен. Таквиот не сака да знае за смирено срце. Кога ќе забележи успех во својот живот, таквиот човек знае да рече дека тоа го постигнал со своите две раце, со својот ум, со своето лукавство. Можеби некогаш ќе рече дека имал и среќа во животот, но зборовите: Бог ме благослови, Бог ми помогна и слава на Бога, тој никогаш нема да ги рече со својата уста. Неверникот се потсмева на Божјата помош, а верникот секогаш се потпира само на Господа Бога велејќи, јас ништо не сум, јас ништо не можам, она што Спасителот ми дал, тоа е плод на Неговата љубов.

Дали ваквата смиреност е главна карактеристика на нашата вера? Дали нам ни е јасно дека ние не сме достојни за сè она што Спасителот направил за нас? Ние сме премногу малечки за секоја милосрдност која Спасителот ни ја дава. Честопати, кога врз нас ќе надојдат тешки моменти, знаеме да хулиме: со што ова го заслуживме? Треба да биде обратно. Кога ни е убаво треба да го поставуваме ова прашање: Со што Господи, ја заслуживме Твојата милост. И веднаш да си го дадеме одговорот: Господи, Твојата добрина нас нè победи. Ние сме толку ништожни – а Ти толку величенствен. Ние сме толку слаби, а Ти толку силен, па сепак мислиш на нас, сепак се грижиш за нас, сепак и нам ќе ни ги отвориш вратите од небото. Ќе сфатиме ли некогаш во животот дека ние имаме толку богат и толку милостив Спасител? Затоа треба постојано да коленичиме пред Него, зашто тоа се вика вера, кога пред Него се поклонуваме, согледувајќи ја својата ништожност.

Верата која ја имал капетанот е образец за вистинска вера. Тој искрено се надевал дека Спасителот може да го излекува слугата; тој цврсто верувал дека вистинскиот лек се наоѓал само во Неговите раце; тој бил апсолутно послушен на секој збор кој излегувал од устата на Спасителот. Затоа Спасителот јавно, пред сите, го пофалил дека ни во Израилот не нашол толку голема вера. Можеби сега е вистинскиот момент и ние да ја испитаме својата вера. Ние сите велиме дека веруваме во нашиот Спасител, но дали го слушаме? Веруваме дека има две патеки кои водат до вечниот живот, но дали го слушаме Спасителот да тргнеме по тесната патека? Ние веруваме дека Спасителот умре на Крстот заради нас, но дали го слушаме Неговиот глас и дали дозволуваме да нè очисти со Својата спасителна крв? Ние веруваме дека Он нè учеше да ја изговараме молитвата „Оче наш“, но дали Го слушаме и дали им проштеваме на своите должници? Можеби некој ќе си рече во себе: не, јас таква вера немам. Тогаш, колку долго треба да чека Спасителот на тебе? Уште колку долго ќе талкаш наоколу и ќе ја одбегнуваш средбата со твојот Спасител?

На крајот слушнавме премногу серизони зборови: „А синовите на царството ќе бидат фрлени во крајната темнина; таму ќе биде плач и чкртање со заби“ (8: 13). Веруваме ли барем во ова? Веруваме ли барем во тоа дека има небо и пекол? Зошто синовите на царството ќе бидат прогонети? Затоа што немале доволно вера. Сакаме ли да бидеме блажени – тогаш да веруваме во Господа Исуса Христа, да имаме искрена надеж во Него, да се поклониме смирено пред Него, да бидеме послушни кон Него, па да имаме мир во својата душа. Да веруваме, па и ние ќе постанеме здрави во истиот час. Амин!

протоереј Златко Ангелески

********************

Недела – на Утрената Ев. Лук. 24:1-12. На Литургијата – Рим. 6:18-23. Ев. Мат. 8:5-13.

Понеделник Рим. 12:4-5, 15-21. Ев. Мат. 12:9-13.
Вторник Рим. 14:9-18. Ев. Мат. 12:14-16:22-30.
Сряда Рим. 15:7-16. Ев. Мат. 12:38-45.
Четвъртък Рим. 15:17-29. Ев. Мат. 12:46-13:3.
Петък Рим. 16:1-16. Ев. Мат. 13:4-9.
Събота Рим. 8:14-21. Ев. Мат. 9:9-13.

************

Недела – на Утрената

1. Во првиот ден на седмицата, многу рано, тие дојдоа на гробот, носејќи ги приготвените мириси, а заедно со нив беа и некои други;
2. но плочата на гробот ја најдоа превртена.
3. И како влегоа, не го најдоа телото на Господа Исуса.
4. И додека се чудеа на тоа, одеднаш пред нив застанаа двајца мажи во светли облеки;
5. тие се уплашија и ги наведнаа лицата кон земјата, а овие им рекоа: „Зошто Го барате Живиот меѓу мртвите?
6. Он не е овде, а воскресна; сетете се како ви рече, кога беше уште во Галилеја,
7. говорејќи, дека Синот Човечки треба да биде предаден на луѓе грешници и да биде распнат, и на третиот ден да воскресне.”
8. И се сетија на Неговите зборови.
9. Па штом се вратија од гробот, им го соопштија сето тоа на единаесетте и на сите други.
10. А тие беа Марија Магдалина, и Јоана, и Марија Јаковова и други со нив, што им го кажаа тоа на апостолите.
11. И нивните зборови им изгледаа како лага, и не им поверуваа.
12. Но Петар стана и отиде бргу до гробот, и кога се наведна, го виде внатре само покровот и се врати, чудејќи се сам во себе за она што станало.

****

Недела – на Литургијата

18. Откако се ослободивте од гревот, вие станавте робови на правдата.
19. Ви зборувам како човек, за вашата плотска слабост. Оти, како што ги предостававте членовите ваши да бидат робови на нечистотата и беззаконието за беззаконство, така и сега оставете ги членовите ваши да бидат робови на правдата за осветување.
20. Зашто, додека му бевте робови на гревот, бевте слободни од правдата.
21. А каков плод имавте тогаш? Дела, од кои сега се срамувате, бидејќи нивниот крај е смртта.
22. Но сега, кога се ослободивте од гревот и Му станавте служители на Бога, вашиот плод е
светост, а крајот – животот вечен.
23. Оти, платата, што ја дава гревот, е смрт, а дарот Божји е живот вечен во Христа Исуса, нашиот Господ.

****

5. А кога влезе Исус во Капернаум, се приближи до Него еден стотник и Го молеше говорејќи:
6. Господи, слугата мој лежи дома фатен и многу страда.
7. Исус му рече: „Ќе дојдам и ќе го излекувам.”
8. А стотникот одговори и рече: „Господи, не сум достоен да влезеш под мојот покрив; но кажи само збор и слугата мој ќе оздрави;
9. зашто и јас сум човек подвластен, а имам и потчинети војници; па кога ќе му речам на еден од нив: »Оди!« и тој оди; на другиот: »Дојди!« и тој доаѓа; и на слугата: »Направи тоа!« и тој прави.”
10. Кога го чу тоа, Исус се зачуди и им рече на оние што врвеа по Него: „Вистина ви велам: ни во Израилот не најдов толку голема вера.
11. И ви велам дека мнозина ќе дојдат од Исток и од Запад и ќе седнат на трпеза со Авраама, Исака и Јакова во царството небесно,
12. а синовите на царството ќе бидат фрлени во крајната темнина; таму ќе биде плач и крцкање со заби.”
13. И му рече Исус на стотникот: „Оди си и, како што си поверувал, нека ти биде!” И слугата негов во истиот час оздраве.

****

Понеделник –

4. Оти, како што во едно тело имаме многу органи, но сите членови не вршат една иста работа,
5. па така и ние сме едно тело во Христа, а посебно еден на друг сме му органи.

****

15. Радувајте се со радосните, и плачете со расплаканите!
16. Бидете помеѓу себе едномислени; не мислете за високи работи, туку држете се смирено; не мислете дека сте мудри;
17. и никому не враќајте зло за зло, а размислувајте за тоа што е добро пред сите луѓе.
18. Ако е можно, доколку тоа зависи од вас, бидете во мир со сите луѓе.
19. Не одмаздувајте се, возљубени, за себе, туку дајте му место на Божјиот гнев. Оти е напишано: „Одмаздата е +Моја. Јас ќе отплатувам – вели Господ”.
20. И така, ако непријателот твој е гладен, нахрани го; ако е жеден, напој го; оти, правејќи го тоа, ти ќе му натрупаш жар на главата негова.
21. Не позволувај злото да те победи, туку победи го злото со добро.

****

9. И како отиде оттаму, дојде во синагогата нивна.
10. И ете, таму беше еден човек, кој имаше исушена рака. И за да Го обвинат, Го прашаа Исуса: „Бива ли во сабота да се лекува?”
11. А Он им рече: „Кој е тој од вас, ако има една овца и таа падне во саботен ден во јама, што не ќе ја прифати и извади?
12. А колку, пак, човекот е поскап од една овца? И така, во сабота е позволено да се прави добро.”
13. Тогаш му рече на човекот: „Протегни ја раката!” И тој ја протегна. И таа стана здрава како другата.

****

Вторник –

9. Бидејќи Христос затоа и умре и воскресна и оживе, за да господари и над мртвите и над живите.
10. А ти, зошто го осудуваш братот свој! Или ти, што го укоруваш братот свој? Зашто сите ќе застанеме пред судот Христов.
11. Оти е напишано: „Жив сум Јас, вели Господ, пред Мене ќе се преклони секое колено и секој јазик ќе Го исповеда Бога”.
12. И така, секој од нас ќе одговара пред Бога за себе.
13. Затоа, пак, да не судиме еден друг, а подобро судете за тоа – на брата си да не му поставувате сопка или соблазан.
14. Знам и уверен сум преку Господа Исуса Христа дека нема ништо нечисто само по себе; освен кога некој мисли дека е нешто нечисто, за него тоа е нечисто.
15. А ако, пак, братот твој е огорчен поради јадење, ти веќе не постапуваш според љубовта. Не погубувај го со своето јадење оној, за кого Христос умре.
16. Гледајте да не се хули на вашето добро.
17. Оти царството Божјо не е јадење или пиење, туку правда и мир и радост во Светиот Дух.
18. Зашто, оној кој Му служи на Христа со овие работи, тој Му е угоден на бога и мил на луѓето.

****

14. А фарисеите, штом излегоа, се договорија како да Го погубат. Но Исус, кога разбра, се оддалечи оттаму.
15. И тргна по Него многу народ и Он ги исцели сите;
16. и им забрани да разгласуваат за Него;

****

22. Тогаш доведоа при Него еден бесен, кој беше слеп и нем; и го излекува, така што слепонемиот прогледа и проговори.
23. И сиот народ се чудеше и велеше: „Не е ли Овој Христос, синот Давидов?”
24. А фарисеите, штом го чуја тоа, рекоа: „Он не ги истерува бесовите по друг начин освен преку Велзевула, началникот на ѓаволите.”
25. Но Исус, знаејќи ги нивните помисли, им рече: „Секое царство, ако се раздели, запустува; и секој град или дом, ако се раздели на противни групи, ќе пропадне.
26. И, ако сатаната изгонува сатана, тој се разделил сам против себе; тогаш како може да се запази царството негово?
27. И ако Јас истерувам бесови преку Велзевула, а синовите ваши преку кого ги изгонуваат? Затоа тие ќе ви бидат судии.
28. Ако, пак, Јас истерувам бесови со Духот Божји, тоа значи дека дошло царството Божјо до вас.
29. Или, како може да влезе некој во куќата на силен човек и да му ја плени покуќнината, ако најнапред не го врзе силниот и тогаш да му ја ограби куќата?
30. Кој не е со Мене, против Мене е; и кој не собира со Мене, тој растура.

****

Среда –

7. Затоа примајте се еден со друг, како што и Христос ве прими за славата Божја.
8. Но велам дека Исус Христос стана слуга на обрезанието поради Божјата вистина, за да ги потврди ветувањата, дадени на татковците,
9. а, пак, незнабошците да Го прослават Бога за Неговата милосрдност, како што е напишано: „Затоа Те прославувам, Господи, меѓу незнабошците и ќе Го воспеам Твоето име”.
10. И пак е речено: „Развеселете се, незнабошци, со Неговиот народ <
11. И пак: <Фалете Го Господа сите незнабошци, и прославете Го, сите народи!”
12. Исаија, исто така вели: „Ќе постои коренот Јесеев и Издигнатиот од него ќе владее над народите; на Него ќе се надеваат народите.”
13. А Бог на надежта нека ве исполни со секаква радост и мир во верата, та преку силата на Светиот Дух вашата надеж да се преумножува.
14. И јас сум уверен за вас, браќа мои, дека и вие сте полни со благост, исполнети со секакво разбирање, та можете да се поучувате еден со друг.
15. Но ви пишав, браќа, нешто малку послободно, за да ви напомнам за дадената ми од Бога благодат,
16. за да Му бидам слуга на Исуса Христа меѓу незнабошците и свештенодејствено да го извршувам Божјото Благовестие, та +приносот од незнабошците, осветен од Светиот Дух, да биде благопријатен.

****

38. Тогаш некои од книжниците и фарисеите одговорија и рекоа: „Учителе, сакаме да видиме знак од Тебе.”
39. А Он им одговори и рече: „Лукав и прељуботворен род бара знак; но нема да му се даде знак освен знакот на пророкот Јона;
40. оти, како што Јона беше во утробата на китот три дни и три ноќи, така и Синот Човечки ќе биде во срцето на земјата три дни и три ноќи.
41. Ниневијците ќе излезат на суд со овој род и ќе го осудат, зашто тие се покааја од проповедта на Јона; а ете, тука е поголем од
Јона.
42. И царицата јужна ќе излезе на суд со овој род и ќе го осуди; зашто таа дојде од крај земја за да ја чуе мудроста на Соломона; но, ете, тука е многу поголем од Соломона.
43. Кога нечистиот дух ќе излезе од човека, минува преку безводни места, барајќи спокој и не го наоѓа;
44. па ќе рече тогаш: »Да се вратам во мојот дом, од каде што излегов.« И штом дојде, го наоѓа празен, изметен и уреден;
45. тогаш оди и доведува други седум духови, полоши од себе, и штом ќе влезат, таму и ќе живеат; и последната состојба на тој овек станува полоша од првата. Така ќе биде и со овој пакостен род.”

****

Четврток –

17. И така, со тоа можам да се пофалам во Исуса Христа кај Бога,
18. оти не смеам да речам ништо, што не го извршил Христос преку Мене, за да станат и незнабошците послушни на верата, со слово и дело,
19. со силата на знаци и чуда, со силата на Божјиот Дух, така што Благовестието Христово го распространив од Ерусалим и неговата околина дури до Илирик.
20. И така, се погрижив да го проповедам Евангелието не таму, каде што името Христово беше веќе извесно, за да не ѕидам врз туѓ темел,
21. а како што е и напишано: „На оние, на кои не им се јави за Него, ќе видат; и оние што не беа чуле, ќе узнаат”.
22. Токму тоа многупати ме попречуваше да дојдам при вас.
23. Сега, пак, бидејќи немам веќе такво место во овие земји, а од многу години наваму копнеев да дојдам при вас,
24. ако тргнам за Шпанија, ќе дојдам кај вас. Оти, преминувајќи таму, се надевам да ве видам и натаму вие да ме испратите, откако најнапред се порадувам на вас.
25. А сега одам во Ерусалим, за да им послужам на светиите,
26. зашто Македонија и Ахаја благоволија да дадат некаков принос за бедните светии во
Ерусалим.
27. Благоволија, па и должни им се. Бидејќи, ако незнабошците станаа соучесници во нивните духовни блага, тоа тие се должни и ним да им служат со материјални блага.
28. А откако ќе го направам ова и им го запечатам овој плод, низ вашите места ќе заминам за Шпанија.
29. А знам дека, кога ќе дојдам при вас, ќе дојдам со полн благослов на Христовото Евангелие.

****

46. Додека му зборуваше на народот, мајка Му и браќата Негови стоеја надвор и сакаа да зборуваат со Него.
47. Некој Му кажа: „Ете, мајка Ти и браќата Твои стојат надвор и сакаат да зборуваат со Тебе.”
48. Он му одговори на оној што Му зборуваше и рече: „Која е Мојата мајка и кои се Моите браќа?”
49. И како покажа со рака на учениците Свои, рече: „Еве ја Мојата мајка и еве ги Моите браќа.
50. Зашто кој ја исполнува волјата на Мојот небесен Отец, тој Ми е брат, и сестра, и мајка.”

13. Седумте параболи за царството Божјо. Исус е презрен во својот роден крај.

1. И како излезе Исус тој ден од куќата, седна покрај морето.
2. И се собра околу Него многу народ, така што Он влезе во кораб и седна, а целиот народ стоеше на брегот.
3. И им говореше многу во параболи, велејќи: „Ете, излезе сејач да сее;

*****

Петок –

1. Ви ја препорачувам Фива, нашата сестра, која е слугинка при црквата во Кенхреа:
2. примете ја во Господа, како што им прилега на светии, и помогнете ѝ во она, во што ќе има потреба од вас, бидејќи и таа беше помошница на мнозина и на мене самиот.
3. Поздравете ги Прискила и Акила, моите сотрудници во Христа Исуса,
4. кои за мојата душа ја положија својата глава; ним не само јас им благодарам, туку и сите цркви од незнабошците и нивната домашна црква.
5. Поздравете го мојот возљубен Епенет, кој е првенец во Христа во Ахаја.
6. Поздравете ја Маријам, која многу се грижеше за нас.
7. Поздравете ги Андроника и Јунија, моите сродници и созатвореници, кои се прочуени меѓу апостолите и кои уште пред мене поверуваа во Христа.
8. Поздравете ми го саканиот во Господа Амплија!
9. Поздравете го нашиот сотрудник во Христа Урбана и саканиот Стахија!
10. Поздравете го испитаниот во Христа Апелија! Поздравете ги верните од домот Аристовулов!
11. Поздравете го мојот сродник Иродион! Поздравете ги домашните на Наркис, кои веруваат во Господа.
12. Поздравете ги Трифена и Трифоса, кои се грижат за Господа. Поздрвете ја почитуваната Персида, која многу се погрижи за Господа.
13. Поздравете го избраниот во Господа Руф, како и неговата и моја мајка!
14. Поздравете ги Асинкрита, Флегонта, Ерма, Патрова, Ермија и браќата со нив!
15. Поздравете ги Филолога и Јулија, Ниреја и неговата сестра, и Олимпана и сите со нив светии!
16. Поздравете се еден со друг со свет целив! Ве поздравуваат сите цркви Христови!

****

4. и кога сееше, едни зрна паднаа покрај патот, долетаа птици и ги исколваа.
5. Други паднаа на каменито место, каде што немаше многу земја, и набргу проникнаа, оти земјата не беше длабока.
6. Но, штом изгреа сонцето, тие свенаа, па, како да немаа корен, се исушија.
7. Некои паднаа во трње и израсна трњето и ги задуши.
8. Други паднаа на добра земја и дадоа добар плод: едно сто, друго шеесет, а друго триесет.
9. Кој има уши да слуша, нека чуе!”

****

Сабота –

14. Сите оние, што се управуваат по Духот Божји, се синови Божји;
15. оти вие не примивте дух на ропство, за да бидете во страв, туку Го примивте +Духот на посинувањето, преку Кого велиме: Ава, Оче!
16. Самиот Дух му сведочи на нашиот дух, дека ние сме чеда Божји.
17. А ако сме, пак, чеда, ние сме и наследници Христови, но само ако со Него страдаме, та со Него и да се прославиме.
18. Оти мислам дека страдањата на сегашното време не се ништо спрема славата, која ќе се јави во нас.
19. А и тварите со нетрпение го очекуваат прославувањето на синовите Божји,
20. зашто и тие не ѝ се покорија на суетата доброволно, туку по волјата на Оној, Кој ги покори, а со надеж
21. дека и тие сами ќе се ослободат од ропството на распаѓањето при славното ослободување на синовите Божји.

****

9. А кога си одеше оттаму, Исус виде еден човек, по име Матеј, како седи на митница, и му рече: „Врви по Мене!” И тој стана и тргна по Него.
10. И кога седеше Исус на трпеза дома, одеднаш мнозина митници и грешници дојдоа и седнаа до Него и до учениците Негови.
11. Но, штом го видоа тоа фарисеите, им рекоа на учениците Негови: „Зошто вашиот Учител јаде и пие со митници и грешници?”
12. А Исус, кога го чу тоа, им рече: „Здравите немаат нужда од лекар, а болните;
13. одете и научете се што значи: »Милост сакам, а не жртва«. Зашто не сум дошол да ги повикам праведниците, туку грешниците, на покајание.”

*****

Светоотечки текстови. Бигорски.

(1)„…Секој од вас нека си набави бројаница од 33 топчиња и нека почне да се моли, говорејќи: „Господи Исусе Христе, Сине и Логосу на живиот Бог, по молитвите на Богородица и на сите Твои светии, помилуј ме, грешниот и непотребниот слуга твој“.

Пред триесет и четири години, во 1959 година, на денот на Успението на Пресветата Богородица, се претстави мојот сакан духовник, отец Јосиф. Мене недостојниот, често ми зборуваше: „Сине мој, ако Бог ти довери некои души, научи ги само на едно: молитвата. Таа ќе ги научи на сé друго и ќе им ги освети нивните животи.“

Молитвата што ја имаше на ум мојот свет старец, е постојаната умна молитва – Исусовата молитва, на која тој му го посвети сиот свој живот, од мигот кога со неа се сретна. Толку беше занесен од неа, што можеше да живее без храна, но не без молитва. Поради неа поднесуваше многу искушенија и неволји, и од видливите и од невидливите непријатели. Во книгата „ Разговори на еден поклоник со својот духовен отец”, св. Јован Карпатски тоа вака го објаснува: „Оние кои совршено се посветуваат на молитвата, често поднесуваат страшни искушенија“. На друго место, овој свет човек зборувал, дека духовникот треба често да се смирува и да ги носи маките и искушенијата, за кога неговото духовно чедо ќе го гледа тоа, да се научи на трпение и да стекнува искуство.

Тие искуства, предадени нам како учење, му донесоа изобилство на духовни плодови на мојот старец. Сите побожни души, кои безусловно и безмерно се предаваат на Божјата благодат, стануваат причесници на оваа благопријатна состојба.

Во книгата: „ Животот на нашиот отец Јосиф исихаст “ , еден пасус го пројавува зрачењето од неговото искуство, стекнато со Исусовата молитва, како и одвоеноста од земните грижи и предаденост на спокоен живот во тихување: „ Дојде моментот, кога човекот во молитвата, собран со својата сила, Го изговара само преслаткото Име на нашиот Господ Исус Христос, и умот негов станува просветлен, или подобро кажано, опфатен со заслепувачката нематерјална светлина, бела како снег, а целото негово битие прекрасно мириса. Тој излегува надвор од себеси и стои во друг свет, сосема преобразен. Тогаш ниту се моли, ни мисли – само со воодушевување ги набљудува возвишените дела Божји “. Свети Макариј Велики еднаш рекол: „ Постојат очи, зад овие очи и постои слух, зад овој слух. “

Мојот смирен старец исихаст, имаше две чувствителни особини: тихување и солзи. Во морето на тишината, можеше да го наслушнува шепотот на благодатта. Смртта го затекна со лице оросено со солзи…солзи, чија сладост ние сеуште не сме ја искусиле.

Тој светлосен живот, ние, неговите духовни деца, се заветивме да го следиме, секој според својата моќ и во согласност со внатрешното настроение на своето битие.

Скромното братство, кое се собра околу мојата недостојност, и кое со Божјата благодат секој ден се умножува, сега се зацврсти на ова мирно место, во свештениот манастир на св. Филотеј (Света Гора).

Срце чисто создај во мене, Господи.

Спроти нашиот манастир се наоѓа скитот Магула. Токму тука, во првата половина од XIV век, св. Григориј Синаит ја донел од Синај на Света Гора, Исусовата молитва. Тоа нас уште повеќе нé поттикнува да продолжиме по патот на тихуванието, во рамките на монаштвото – како што тоа нам ни го предаде нашиот духовник, и целосно да се посветиме на целта: да направиме монах од својот внатрешен човек. Бидејќи, бремето не е во тоа идниот монах да го промени својот световен изглед со ставање на монашко расо врз себе, туку во тоа, промената да го оплоди неговото срце. Вие сигурно знаете, што му рекол св. Василиј на еден соплеменик, кој се замонашил но, не станал монах и во срцето:  „Сенаторот го изгубивме, а монах не добивме!“ На едно друго место св. Ефрем Сирин забележува: „Подвижништвото, дете мое, не е игра; тоа бара упорност и големо самосовладување, за да се добие спасението на душата.“

Кога ќе дојдете на Света Гора, меѓу тамошните икони, ќе најдете и претстава на еден распнат монах. Монахот, а тоа е секој монах, е распнат на крстот, и е опкружен со демони, кои ги претставуваат смртните гревови и дрско ги насочуваат своите стрели кон него. Измачуван вака, монахот ги изговара зборовите на пророк Давид: „Срце чисто создај во мене, Господи!“ Ангел Господов прелетува околу него, спремен да го поддржи, ако падне во малодушност. Тоа е животот на монахот, кој се заветувал дека ќе го носи Крстот Господов преку целиот свој живот. Оние кои имаат поинаква претстава за монаштвото, не можат да му припаѓаат на монашкото братство.

Отец Атанасиј од Иверскиот манастир, кој се претстави пред некое време, имаше навика да каже: „Монашкиот живот треба да биде таков, што монахот треба постепено да станува земен ангел и небесен човек.“ Да наведеме уште еден свет човек, св. Нил Мудриот, ученик на св. Јован Златоуст: „Монахот е олтар Господов, олтар во кој, и од кој, чисти молитви Му се вознесуваат  на Господа во висините; олтар духовно втемелен. “ Прашањето е – на кој начин грешното човечко срце може да се очисти, за да стане „ олтар духовно втемелен. “ Светите отци велат дека најсигурен и исправен пат за очистување на срцето, просветлување на умот и осветување на душата лежи во постојаното практикување на Исусовата молитва.

Отците подвижници, потеклото на оваа молитва го врзуваат за светите Апостоли. Уште од нивно време, непрестајната умна молитва станува како некое тајно дишење на телото на Црквата низ вековите. Црквата е Тело Христово и таа дише со Името Христово. Христовото Име поседува моќ, благодат и енергија од Пресвета Троица. Со блаженото Име на Господ и Бог и Спасителот наш Исус Христос, генерации и генерации пребивале во созерцание.

Молете се постојано.

Исусовата молитва допре до Света Гора во средината на XIV век. Од скитот Магула, кој го споменавме, таа бргу се рашири, не само по издвоените манастирски келии, погодни за мирниот живот на исихастите, туку и по големите манастири на Атос и по братствата надвор од Света Гора, вклучувајќи ги и верниците. Тогаш мистичниот пламен на оваа молитва се разгоре и ги просветли умовите, ги загреа срцата, ја разбистри совеста и ја очисти душата со созерцанија на царството небесно.

Во книгата „ Добротољубие “ св. Никодим Светогорец дава исечок од животот на св. Григориј Палама, со кој овој порачува сите христијани да се молат непрекинато. Еве го тој дел: „ Никој нека не мисли, браќа христијани, дека само свештениците и монасите се должни непрестајно да се молат, а дека верниците не се. Не. Потребно е сите христијани, да се молат постојано, како што св. Павле порачува во своето послание „ Молете се постојано. “  И ние, исто така, треба да го послушаме неговиот совет, и не само што треба да се молиме постојано, туку треба на молитва да ги поттикнуваме и другите – без разлика дали се тоа монаси, верници во светот, научници, жени или деца. “ Ете, гледате, браќа мои, дека сите христијани, од најмлади до најстари, се должни постојано да ја изговараат умната молитва: „ Господе Исусе Христе, помилуј ме “ Но, верниците ќе речат: „ ние сме оптоварени со мноштво грижи и проблеми, како може од нас да се очекува постојано да се молиме? “ Мојот одговор е следново: „ Бог нам не ни кажа да го правиме невозможното; Он само бара да го правиме она што е во наша моќ. Затоа, ова може да го постигне секој, кој бара спасение на својата душа. Бидејќи, кога тоа би било невозможно – би било невозможно за сите кои живеат во светот и не би имало толку многу од оние, на кои тоа им поаѓа од рака. Колку брзо се раширила оваа молитва во тоа време, може да се види и по реакцијата на западното монаштво и учените луѓе и нивните отворени обиди погрешно да се протолкува оваа молитва, со нејзините длабоки влијанија.  Затоа монасите од Света Гора го одбрале св. Григориј Палама, да ја одбрани Исусовата молитва, исихазмот и целосноста на сите таинствени и догматски погледи на православниот Исток, на кого западнатото мислење го подигна своето оружје. Во тоа време, овој свет отец, говорел како оној „кој има власт“ и оставил таков впечаток на Западот, што станало очигледно дека духовноста на западното Христијанство догматски заболела.

Св. Григориј ја согледал разликата помеѓу суштината и енергиите и потврдил дека, Бог, Кој е „несогледлив и неразбирлив во Својата суштина, преку Своите енергии станува достапен на човекот.“ Причестувајќи се со божествените енергии или Божјата благодат, човекот од благодатта го прима она што Бог го содржи во суштината.

Самиот факт, што Црквата решила да го прославува св. Григориј, подоцнежен архиепископ Солунски, во втората недела од Великиот Пост, веднаш после неделата на Православието, покажува колку голема благодарност има таа спрема него, и колку силно го прегрнала на своите православни гради, чистото семе на Исусовата молитва и на исихастичкиот живот воопшто.

**********************

❁ Беседа на Цветната недела ❁

Св. Григориј Палама

„Во благопријатно време Те чув и во денот на спасението Ти помогнав“ (Иса. 49, 8), рече Бог преку Исаија. Затоа, добро ќе биде денеска на вашата љубов да ѝ се упатат апостолските зборови: „Еве, сега е времето благопријатно; ете, сега е денот на спасението. Да ги отфрлиме, пак, сите дела на мракот и да се облечеме во оружјето на светлината. Да одиме чесно како дење“ (2. Кор. 6, 2, Рим. 13, 12 – 13) – зашто ни се приближува сеќавањето за спасоносните Христови страдања, се приближува нова, голема и духовна Пасха, награда за бестрастието (т. е. палмова гранка), почеток на идниот век. Тоа го најави Лазар, кога излезе од оние кои се сокриени во адот; само со една заповед и еден збор од Бога, Кој има власт над животот и над смртта, оној што четири дена беше во гробот, стана од мртвите. И по наидувањето на божествениот Дух, децата и незлобивиот народ Го поздравуваат Оној, Кој избавува од смртта, ги изведува душите од адот и дарува вечен живот на душата и телото.

Ако некој сака живот и сака да види добри денови, Нека си го воздржува јазикот од зло и устата своја од лаги; нека се клони од зло и нека прави добро (Псалм 33, 13 – 14). Злото го претставуваат стомакоугодието, пијанството и распуштеноста. Зло – тоа е среброљубието, лакомството и неправедноста; зло, тоа е суетата, дрскоста и гордоста. Нека секој се клони од такви зла и нека прави добро. А што е добро? Тоа е – воздржание, љубов и смирение, зашто само ако ова го имаме, ние можеме достојно да Му соучествуваме на Јагнето Божјо, Кое е заклано заради нас и така да го примиме залогот на бесмртноста, кој треба да го сочуваме, со тврда надеж  за ветеното ни наследство на небото. Можеби ќе речеш дека доброто тешко се постигнува, и дека потешко е да се прават добродетели, отколку зли дела. Јас не гледам така на тоа, зашто пијаниот сам по себе носи поголеми непријатности, отколку оној што се воздржува; и распуштениот повеќе од целомудрениот; и оној кој е гладен за богатства, од оној кој е задоволен со она што го има; и оној кој сака да стекне слава, од оној кој времето го поминува како непознат. Меѓутоа, бидејќи нашата љубов кон насладите, прави добродетелите да ни изгледаат потешки од вршењето на злите дела, потребно ни е да се воздржуваме: „Царството Небесно насила се зема, и силните го грабаат“ (Матеј, 11, 12).

За да можеме од своите души да ги отстраниме одбивните похоти и наместо нив да го воведеме поредокот на добродетелите, на сите нам – на угледните и на простите, на кнезовите и потчинетите, богатите и сиромашните – неопходни ни се разумноста и трезвеноста. И земјоделецот и кожарот, и кројачот и ткајачот, и воопшто, сите оние кои со својот труд и со своите раце добиваат за живот, навистина се блажени, само ако од своите души ги отстранат похотите за богатството, славата и насладувањето, зашто тие – се бедните по дух, на кои им припаѓа царството небесно, и затоа Господ за нив рекол: „Блажени се бедните по дух“. Бедни по дух, тоа се оние кои сиромаштијата ја поднесуваат скромно, без самоувереност и не барајќи наслада за душата или разумот, кои ја поднесуваат доброволно или, пак, без своја волја, но во добро расположение на духот. Оние кои се богати и кои се насладуваат, и кои се задоволуваат со минлива слава, и сите оние кои во душата примаат слични желби, се наоѓаат покрај уште пострашните страсти и паѓаат во поголеми, по многубројни и по гнасни ѓаволски заседи. Страста за богатење не го напушта оној кој се збогатил, туку уште повеќе се зголемува и бара повеќе отколку претходно. Такви се – и похотливиот, и лакомиот, и развратникот, и невоздржливиот, па нивните пороци, наместо да бидат отфрлени, стануваат сѐ полоши и полоши. Оние кои имаат власт и слава, покрај сето тоа имаат и моќ да создаваат поголеми неправди и беззаконија.

Затоа, оние кои имаат власт тешко се спасуваат, и на богатиот тешко му е да влезе во Царството Небесно. „Како можете вие да поверувате, кога примате слава еден од друг, а славата, што е од Единиот Бог, не ја барате?“ (Јован, 5, 44) вели Господ. Меѓутоа, нека не се вознемирува оној кој е богат и угледен бидејќи и тој може, ако сака да бара слава од Бога, да се воздржува и да престане со правењето гнасотии. И тој може да извршува големи и добри дела и да искорени големи злосторства, и тоа не само од себеси, туку и од многу други, ако тие самите не сакаат тоа да го направат. Таквиот може да постапува праведно и целомудрено, тој на многу начини може да го запре оној кој сака да живее развратно и неправедно; може, не само себеси да се направи покорен на Евангелието Христово и на Неговите зборови, туку и оние кои се дрски да ги покори на Црквата Христова и на оние кои управуваат со Неа во Христа, правејќи го тоа не само со силата и власта, кои ги примиле од Бога, туку и со својот сопствен пример во секое добро дело – пример за оние кои се помали од него, зашто потчинетите го подражаваат господарот.

На сите им е потребно страдање, труд и внимание, но не на сите во иста мера, бидејќи ова им е попотребно на оние кои се облечени во слава, богатство и власт, и кои се учени и поседуваат мудрост, ако сакаат да се спасат. Тоа се гледа од Евангелието Христово, кое е прочитано вчера и денес. Кога чудото над Лазар беше извршено и кога Христос потполно јасно пројави дека Он е Бог, народот тоа го прифати и поверува, додека некои кнезови, т. е. книжници и фарисеи, беа толку далеку од верата, што неразумно смислуваа зло против Него и, по своето безумство, сакаа на смрт да Го предадат Оној, Кој и со тоа што го рече и со тоа што го направи, се претстави Себеси како Господар над животот и смртта. Зар не би рекол секој, дека тие лесно можеа да разберат дека Он е еднаков на Отецот, тогаш кога ги подигна Своите очи кон небото и рече: „Оче, Ти благодарам оти Ме послуша; но ова го реков заради народот што стои наоколу, за да поверуваат дека Ти си Ме пратил“ (Јован, 11, 41 – 42), т. е. за да знаат дека Он е едно со Бога и дека доаѓа од Отецот и дека Нему во ништо не Му се спротивставува, туку по волјата на Отецот – твори чудеса. Пред сите ги подигна очите Свои кон Отецот, и Му се обрати со тие зборови, за тие да разберат дека Он, Кој говори на земјата, Е рамен на најголемиот Отец, Кој Е на небесата. Советувањето претходеше, како на почетокот на создавањето, кога требаше човекот да се приведе во битие – така и сега, во чинот на пресоздавањето на човекот, во ликот на Лазар. Тогаш, имајќи намера да го создаде човекот, Отецот Му рече на Синот: Да создадеме човек, и Синот послуша, па така човекот дојде во живот. Овде, пак, кога Синот говореше, Отецот Го послуша, и така Лазар оживеа.

Ја гледате ли овде еднаквата чест и еднаквото почитување? Овие зборови, иако поради народот изговорени во облик на молитва, не беа зборови на молитва, туку на власт и господарење: „Лазаре, излези надвор!“ – и веднаш, четири дни мртвиот Лазар, застана пред Него жив; зар не беа едно заповедта на Живиот и молитвата на Животодавецот? Тој извика со силен глас, и тоа беше поради присутните, зашто можеше, не само тивко, туку и само со волјата Своја да го воскресне, и тоа оддалеку, додека се уште каменот лежеше на гробот. Он, пак, му пријде на гробот и им рече на присутните да го тргнат каменот, така што овие го почувствуваа здивот на распаѓањето и тогаш со силен глас Он го повика Лазара, го повика кај Себе, и токму тогаш го воскресна. И сето тоа – за тие да видат со сопствени очи – бидејќи беа крај гробот, за да можат со сопствениот нос да ја почувствуваат смрдеата на мртовецот, кој четири дена беше во гробот, и да почувствуваат со сопствениот допир – бидејќи со сопствени раце го допреа каменот, кој го тргнаа од гробот, потоа плаштаницата и убрусот на главата, кога ги одвиваа, како и за тоа лично да го чујат гласот Господов – кој допираше до ушите на сите присутни: низ сето тоа, тие спознаа и поверуваа дека Он  е – Оној, Кој го вика она што не е, како да е (Рим. 4, 17), Кој носи сѐ со силата на зборот Свој и Кој во почетокот со еден Свој збор приведе сѐ од небитие во битие.

Така, после сѐ што се случи, незлобливиот народ поверува во Него, и тоа не само што молчејќи имаше вера, туку започна и со зборови и со дело да Го проповеда Неговото Божество. После воскресението на четиридневниот Лазар, Господ, наоѓајќи магаре кое претходно учениците го беа припремиле, како што вели евангелистот Матеј (21, 1), седна на него и влезе во Ерусалим, согласно со пророштвото на Захариј, кој рече: „Ликувај од радост ќерко Сионова, извикувај, ќерко ерусалимска; ете, Царот твој доаѓа при тебе, праведен и со спасителна сила, кроток, седнат на осле, рожба на ослицата“ (Зах. 9, 9). Пророкот со овие зборови, објави дека тој Цар за Кого е пророкувано, е единствениот вистински Цар на Сион. Царот твој, вели тој, не е страшен, ни лут, ниту води со Себе штитоносци и мечоносци, или, пак, пешадии и коњаници, ниту е алчен, ни Му е потребно да го послужуваат и да наредува, ниту Му требаат ропство и служење, кои се нечесни и погубни, туку знакот Негов е – смирение, сиромаштво и скромност, зашто Он доаѓа, седејќи на магаре, без да Го придружува големо мноштво луѓе. Со тоа Он е – Единствениот праведен Цар, Кој во праведност спасува; и Он е кроток, зашто има особена кротост, како што Самиот за Себеси вели: „поучете се од Мене, бидејќи Сум кроток и смирен по срце“ (Матеј, 11, 29).

Кога, значи, воскресна Лазар од мртвите, Царот, седејќи на магаре, влезе во Ерусалим. Сите луѓе – децата, возрасните, старците, простирајќи ја својата облека по патот и со палмови гранчиња во рацете, како символ на победата, брзаа да Му излезат во пресрет, како на Животодавец и како на Оној Кој смртта ја победи. Ничкум паднаа пред Него, а потоа одеа по Него, не само на влезот во градот, туку и во самото свето место, пеејќи на глас: „Осана на Синот Давидов, осана на висините.“ Пофалната песна „Осана“ Му се вознесува на Бога, зашто во превод таа значи: „Спаси Господи“. Додавајќи „на висините“, тие покажаа дека Он со песна се прославува не само на земјата и не само од страна на луѓето, туку и од страна на ангелите на небесата.

Пеејќи Му на овој начин, тие Го признаваат за Бог, спротивставувајќи му се, така, на изопачениот и богоборен план на книжниците и фарисеите, кои имаа намера да Го убијат. Тие за Него безумно зборуваа: „Што да правиме? Овој Човек прави многу чудеса. Ако Го оставиме така, сите ќе поверуваат во Него и ќе дојдат Римјаните, па ќе ни ја одземат и земјата и народот“ (Јован, 11, 47 – 48). А што вели народот: – „Благословен е Оној, Кој доаѓа во името Господово“, покажувајќи така дека Он Е Оној, Кој е од Бога и Отца и Кој дојде во името на Отецот, како што и Самиот Господ зборуваше за Себе: „Јас дојдов во името на Мојот Отец, излегов од Отца и дојдов во светот“ (Јован, 5, 43; 16, 28). Под зборовите: „Благословено е Царството на Отецот на нашиот Давид кое доаѓа“, се подразбира такво царство, во кое, според пророштвото, ќе поверуваат и многубошците, а особено Римјаните. Тој Цар не е само надежта на Израилот, туку и очекувањето на многубошците и Он, според пророштвото на Јаков, „го врзува за лоза оселот свој, и прлето на неговата ослица за дебела прачка“ (1. Мој. 49, 11).

Гранките на виновата лоза се учениците Господови, на кои Он им рече: „Јас Сум лозата, а вие сте прачките“ (Јован, 15, 5). Преку тие лози, Господ ги присоедини кон Себе прлињата на ослицата своја, т. е. Новиот Израил од незнабошците, кои станаа синови Авраамови по благодат. Ако тоа царство претставува надеж и за незнабошците – тогаш оние кои Го дочекаа Христа, како да рекоа – зошто, тогаш, ние кои веруваме во Него, да се плашиме од Римјаните?

Бидејќи беа, значи, како деца, не по умот, туку по незлобливоста, вдахновени од Духот Свет, тие на Господа Му принесоа совршена и најпотполна химна, сведочејќи дека Он, како Бог, го оживеа четиридневниот мртовец Лазар. Гледајќи ги таквите чудеса и тие деца кои Му пееја „Осана на Синот Давидов“, книжниците и фарисеите негодуваа и на Господа Му рекоа: „Слушаш ли што велат тие?“ (Матеј, 21, 16). Колку лесно можеше Господ да им рече: „Зарем е можно се уште да не гледате, да не слушате и не разбирате?“, зашто Он, Кој на достоен начин беше опеан, обраќајќи им се оние кои Го одрекуваа, можеше да им рече: „Да, на невидлив начин јас ги слушам оние кои за Мене расудуваат, исто така и оние кои Ми пеат, но и кога тие би замолкнале, камењата би проговориле. Вие, сѐ досега не го разбравте пророштвото: „Од устата на младенците и доенчињата си ја создал похвалата Своја“ (Псал. 8, 2). Беше тоа големо чудо, што и простите, и децата, и неуките на совршен начин богословствуваа за Бога Воплотениот заради нас, земајќи ја на својата уста ангелската химна. И како што ангелите на Рождеството Христово запеаја: „Слава на Бога на висините и на земјата мир“ (Лука, 2, 14), така сега овие, за време на Неговото влегување во Ерусалим запеаја соодветна химна, велејќи: „Осана на Синот Давидов, осана на висините“.

Браќа! Да бидеме и ние, и младите и старите, а исто така и кнезовите и потчинетите – во однос на злото – незлобиви како деца, та, бидејќи поткрепени од Бога, да добиеме награда и понесеме символ на победа, не само над одбивните похоти, туку и над невидливите и видливите непријатели, и со благодатта на Логосот да добиеме благовремена помош. Токму тоа младо магаре, на кое, заради нас, се удостои да седне Господ, беше праслика на народите кои Нему ќе Му се покорат, а меѓу кои се наоѓаме и ние, било да сме кнезови или потчинети.

Како што во Исуса Христа, како што вели божествениот апостол, нема ни машки ни женски пол, ни Елин ни Јудеец, туку сите се – едно, исто така во Него нема ни кнез ниту потчинет, туку сите ние – со верата во Него, по благодатта Негова – претставуваме едно. Наоѓајќи се во Телото Негово, во Црквата, ние имаме една глава – Христос; со благодатта на Сесветиот Дух, соединети сме со еден дух; сите примивме едно крштение; сите имаме една надеж; и Еден е нашиот Бог, над сите, и низ сѐ, и во сите нас. Да се љубиме, значи, еден со друг, и да се примиме еден со друг, и да се погрижиме еден за друг, бидејќи сме соединети еден со друг. Знакот по кој ќе не познаат дека сме Негови ученици е – љубовта, и наследството од Отецот, кое Он ни го остави, заминувајќи од овој свет е – љубовта. И последниот совет кој ни го даде, заминувајќи кај Отецот Свој, ја утврдува нашата меѓусебна љубов.

Да се погрижиме да го следиме советот од Отецот и да не го отфрлиме Неговото наследство, ниту знаменијата кои Он ни ги дарувал, за со тоа да не ги отфрлиме – ни синовството, ни благословот, ниту учеништвото со кое нѐ удостоил, и така да не ни се случи да отпаднеме од она, на кое се надеваме. И како што на патот за Ерусалим, во пресрет на Спасителовите Страдања, народот ја полагаше облеката своја пред Него, и не само народот, туку и кнезовите народни (зборувам за апостолите Господови), така и ние, кнезови и потчинети, да ги простреме одеждите кои ни се својствени, всушност – телото наше, покорувајќи ги неговите желби на духот, за да се удостоиме, не само да ги видиме и да се поклониме на Спасоносните Христови Страдања и на Светото Негово Воскресение, туку и да се насладуваме на соединувањето со Него. Зашто ако „сме сраснати со Него – вели апостолот, во еднаква смрт, ќе бидеме соучесници и во Воскресението“ (Рим. 6, 5), кое сите да го дочекаме со благодатта и човекољубието на Господ наш Исус Христос, Кому Му прилега секаква слава, чест и поклонение, со беспочетниот Негов Отец и Животворниот Негов Дух, сега и секогаш и во сите векови. Амин.

*******************

Поука на св. Теодор Студит за светото Благовештение

Браќа и отци! Стигна светото Благовештение. Со благоговение го почитуваме првиот Господов празник. И во што се состои тајната на Благовештението? Во тоа дека Синот Божји стана Син Човечки, ја избра Пресвета Богородица како посредничка, се всели во неа, создаде од неа храм за Себе и стана совршен Човек, заради избавување на човекот од проклетството на законот (Гал. 3, 13) и заради тоа и ние да станеме синови Божји; и да не бидеме повеќе слуги на ѓаволот, туку да станаме слободни; не страсни, но бестрасни;  не телољубиви, но Богољубиви; не да одиме по телото, туку по Духот, зашто оние кои живеат по тело копнеат за телесното, а кои живеат по дух – за духовното. Копнежот на телото е смрт, а копнежот на духот – живот и мир. Зашто копнежот на телото е непријателство против Бога, тој не му се подредува на законот Божји затоа што не може (Рим. 8, 5-7).

Ете во што е смислата на тајната. Од ова следува дека ние мораме духовно да празнуваме и духовно да живееме во преподобност и вистина, во љубов и кротост, во мир и долготрпение, во благост, во Светиот Дух, за, колку што тоа од нас зависи, овоплотувањето на нашиот Господ Исус Христос, да не биде за нас залудно и бескорисно.

Ние мораме да се молиме и да тагуваме за светот, затоа што Синот Божји дојде да го спаси светот, а светот го отфрли. Не Го примаат племињата и народите; Го отфрлаат варварските народи, Го издаваат оние што го исповедаат Неговото свето име, едни со изопачена вера, а други со порочен живот. Што требало да се направи, а Господ не Го направил? Бидејќи Бог, Тој стана човек, се понизи Себеси и беше послушен до смрт, и тоа смрт на крст (Фил. 2, 8); ни го даде Своето Тело за јадење и Својата Крв за пиење; нѐ удостои да Го нарекуваме Отец и наш брат, глава, учител, женик и coнаследник – сите Негови милости не можат дури ни да се набројат. И покрај тоа, Он е отфрлен и го трпи тоа: Јас не дојдов да му судам на светот, туку светот да го спасам (Јован 12, 47).

И што да кажеме на ова, браќа? Тоа дека вистинските ученици, гледајќи ја непослушноста и противењето на пријателите, тагуваат и жалат поради нив, покажувајќи ја со тоа љубовта којашто ја имаат кон Учителот и своите ближни.

И големиот апостол им заповеда на христијаните да прават прозби, молитви, молби и благодаренија за сите луѓе (1 Тим. 2, 1-2). Тој зборува и друго: Ви зборувам вистина во името на Христос, не лажам – тоа го сведочи мојата совест во Светиот Дух – дека има голема тага и непрестајна болка во моето срце. Зашто повеќе би сакал јас да бидам проклет и одвоен од Христос за браќата свои, моите сродници по тело. (Рим. 9, 1-3). Ја гледате ли силата на љубовта? Ја гледате ли висината на човекољубието? Истото ова го покажа и Мојсеј, којшто Му зборуваше на Бога: прости им го гревот нивни, ако ли, пак, не, тогаш избриши ме и мене од книгата Твоја, во која си ме запишал (2 Мој. 32, 32).

Така и ние, како искрени ученици Христови, а не незаконски деца, мораме да тагуваме не само за себе, туку и за нашите браќа во целиот свет, и да страдаме и да се молиме. На тој начин, угодувајќи Му на Господа, ќе наследиме живот вечен во Христа Исуса, нашиот Господ, Кому му прилега слава и моќ со Отецот и Светиот Дух, сега и секогаш, и во вековите на вековите. Амин.

****************

Возљубен брату, тебе ти се обраќам, нешто да те запрашам…..

не запирај ги своите волови,не оставај го плугот свој….На моето прашање можеш да одговориш и орајќи. Не те прашувам за пат, за да мораш да ја подигнеш својата рака од плугот, и да ми го покажеш патот. Не ти барам ни вода ,за да го прекинеш орањето, како би ме одвел кај изворот .

Погледни -ти цел ден ораш и цел ден размислуваш ,и твоите мисли остануваат затворени во тебе . Сакам да те прашам за нешто што е внатре во тебе, на што можеш да ми одговориш, додека ја држиш раката на плугот и одиш полека во браздата по воловите.

– Дали се уште гори кандилото на верата во твојата душа? Имаш ли доволно елеј во кандилото твое , и дали е светло во душата твоја? Кажи, брату, гори ли во тебе кандилото на верата?

Тоа е моето прашање ,и тоа сакав да те прашам, но не во мое име. Не те прашувам во мое име, туку во име на родителите твои, кои со вера Христова те крстиле и со Христова крв те причестиле .

И те прашувам во име на дедовците и прадедовците твои, кои од своето преполно и пламено кандило на верата налеаја и го запалија кандилото на верата во душата твоја.

И те прашувам во име на оние подалечни предци твои, кои иако петстотини години под  ропство од Турците, не оставија кандилото на верата во нив да згасне. Кога половина илјада години беше згасната православната  слобода и царство, единственото  што тие го одржаа незгаснато, тоа беше кандилото на верата во душите нивни .

И те прашувам во име на оние твои предци, кои јуначки примија смрт за верата своја, на колец и јаже, како бесправни робови, во мракот на робувањето.

И те прашувам во име на оние уште подалечни предци твои, кои како војводи и кнезови со чесниот Кнез Лазар на Косово битка биеја  и за Крстот чесен животот свој го положија.

И те прашувам во име на оние твои славни и чесни кнезови ,благоверни цареви и благочестивите царици , – повторно твои предци, кои ја закитија оваа земја твоја со славно наследство ,белите цркви и манастирите,откаде што сите идни поколенија наши долеваат елеј во кандилата свои и го палат трепетниот пламен на верата света.

И те прашувам во име на светите Архиепископи Охридски,чесните свештеници и монаси,кои низ вековни борби и маки и искушенија, така го зачуваа оној свет оган на верата наша да не згасне, како вистински светлоносци и духоносци.

И те прашувам, најпосле, во името на најсветиот духовен праотец твој, во името на оној моќен и мил Климент ,оној бестрашен маж и плачлив молитвеник, кој го излеа во солзи срцето свое пред живите небеса, за во родот славјански до крајот на вековите да се запази светиот пламен на верата.

Во име на таа голема и пламена војска  на твоите доблесни предци, чии крв и дух и вера и ти како законски наследник си ги наследил, те прашувам во нивно име, а не во мое, благороден мој брату : дали кандилото на верата се уште гори внатре во душата твоја?

Страстите го помрачуваат умот и го гасат кандилото на верата. Кога се бориш со страстите свои,  замрази ги своите страсти со сето срце твое .

Безверието ја пустоши душата, корнејќи го од душата сето божествено семе. Безверието е жива смрт, полоша од секоја смрт. Кога се бориш со безверниците, мрази го безверието со сета душа своја, но не мрази го човекот, на кого паднала крастата на безверието. Кога не го мразиш својот крастав вол и својата метилава овца, како да го мразиш човекот, братот свој, на кого е крастата на безверието. Бремето на безверието е и онака претешко, само по себе. Не товари му го на братот свој и бремето на омразата.

Кривоверството е вера искривена, скршена и смалена , како дрво од бура искривено и од град искршено. Кога се бориш со кривоверците, мрази го со сета душа своја кривоверството во вид на ерес и секти, но не мрази го човекот со вера искривена и осакатена. Кога не го мразиш своето дрво искршено и осакатено, како да го мразиш човекот братот свој, во кого има вера искривена и душа осакатена .

Маловерието е вера без плодови. Кога се бориш со маловерните, мрази го маловерието со сета душа своја, но не мрази го човекот братот свој, зашто на него е таа болест и тој е страдалник.

Кога не ја мразиш пченицата израсната и никната, но без лисја и зрна, туку се грижиш како таа да процвета и даде род, – како да го мразиш човекот братот свој, што го снашла неволја, да има вера, но бесплодна, и кандилото да му биде не без елеј, но без пламен?

Бог ќе ти помогне, и ти ќе победиш.

Бог ќе те благослови, и ти ќе ја одржиш верата своја, најголемото богатство свое, почитуван брату мој.

Ја зачуваш ли верата своја, си ја зачувал душата своја. А ако ја зачуваш душата своја, лесно ќе се разделиш од овој свет, и лесно ќе влезеш во животот вечен, што им го вети Создателот на благословените свои.

Св. Николај Велимировиќ

****************

Св. Николај Велимировиќ:

ШТО Е ВИСТИНА?

(старото Пилатово прашање)

Пилат Го запрашал Исус: Што е вистина?

Исус премолчил и не одговорил.

Зошто Исус не одговорил на Пилатовото прашање?

Затоа што прашањето било неправилно поставено.

Во што е грешката кај Пилатовото прашање?

Во тоа што тој запрашал: Што е вистина, наместо Кој е вистина.

Да Го прашаше Пилат Исуса: Кој е Вистината, сигурно ќе добиеше одговор, исто онака како што доби одговор на прашањето: Дали Си Ти цар?

Вистината е Кој, а не Што.

Вистината е Личност, а не нешто.

Бог е вистина. Како апсолутна и суперлативна Личност, Бог е Вистина.

Оттука, како што е неправилно прашањето: Што е вистина, исто така погрешно е да се праша: што е Бог? И тоа во иста мера како и да се праша: кој е камен, кој е вода, кој е воздух, кој е земја, кој е оган? Бидејќи само за Личноста се вели Кој, а за нештата Што.

Но, Пилат, како Римјанин и незнабожец не умеел правилно да го постави прашањето. Ниту неговиот цар Тибериј, ни сиот римски Сенат, не би можеле да го постават ова прашање поинаку. Бидејќи целата Империја се основала на материјалното, на множеството нешта, на големината на земјата и богатствата и просторот, а не на личностите, и единствено низ земното царство, каде предметите ја потиснувале личноста, и каде Што царуваше над Кој.

Но, зарем само Пилат ќе го осудуваме за погрешно поставеното прашање? Гледај, тоа премногу важно прашање не умеат правилно да го постават ни многуте неопагански европски мислители: пантеистите, материјалистите, епикурејците, окултистите и стоиците. Сите тие пилатски размислуваат, затоа и пилатски се прашуваат не Кој е вистина, туку Што е вистина.

Тие ги мешаат фактите со вистината.

А зар, фактите не се вистина?

Не. Фактите, нештата и односите меѓу нештата, се само символи на вистината, сликовито испишани во хиероглифите на природата. Тие претставуваат слова, печати, знаци, навестувања, мимика на вистината, но не самата вистина. Вистината и фактите се во ист однос, како пишаното и писателот. Преку шарената вселена, на луѓето им се објавува, како во загатка, величествената Личност на Писателот, Која е и сушта и суштествена.

Фактите се променливи и минливи, вистината е секогаш иста. Колку е прекрасен овој збор: вистина. Сиот видлив свет е минлив, во согласност со учењето на религијата и на науката. Како, значи, би можело да биде вистина, она што е минливо?

Само Бог е неминлив. Според тоа, само Бог е Вистина. А Бог е Личност. Освен Бог, личности се и ангелите и луѓето. И тие, како личности, се предодредени за неминливост, како синови на Бога Вистинскиот.

Исус не сакаше да одговори на ова погрешно поставеното прашање на Пилат, но на друго место, и пред други рече: Јас Сум Вистина.

Со оваа објава, направен е пресврт во историјата на човештвото, пресврт пресуден за сфаќањето на Бога, човекот и природата. Бог е Личност, а не предмет. И човекот е личност, а не предмет. Оттука и за човекот не прилега прашањето Што, туку Кој?

Вечниот Сејач рекол: Јас Сум Вистина, и тогаш во светот започнала борбата помеѓу Што и Кој? Таа започна пред 20 века, но во нашиве дни доби на интензитет и го опфати целиот свет.

Сите Православни христијани низ светот, должни се да го знаат ова.

**************************

Поучни слова. Бигорски.

Поздравен дел

Благословете ваше високо преподобие, благословете претставници на Македонската Православна Црква, почитувани дами и господа.

Сакаме да ја изразиме нашата благодарност кон сите вас, бидејќи гледаме дека темата за ова трибина поттикна голем интерес, особено меѓу припадничките на понежниот пол.

Древниот поглед на жената, со сите негови тажни последици опстојува и до ден денеска. Нејзината положба надвор од христијанството, во повеќето случаи е многу тешка, значењето ѝ е ништожно, односот кон неа е неправилен и противприроден, а нејзините права се намалени. Сфаќањето дека таа е потчинета и послаба, особено во последно време доведе до појава на многу заштитнички насочени организации, кои тргнаа во сосема спротивен правец и кои започнаа да докажуваат дека таа е во сé еднаква со мажот и дека во контекст на тоа, нејзината досегашна потчинетост, која е остаток од времето пред Христа, мора да биде уништена.

Современото гледиште кое се повикува на еманципацијата на жената, иако во суштината се разликува од православното христијанство, всушност без да знае се повикува на неговиот авторитет. Во својата, пак, друга варијанта тоа го одрекува христијанството како нешто заостанато, како нешто спротивно во развојот на човечкиот живот. Но, што е најинтересно денеска никој не се интересира да го разбере христијанството во неговата вистинитост и неговите манифестации во животот, туку во него повеќе се огледуваат остатоци од паганството. Цивилизацијата во која живееме е машка цивилизација. Дури и феминистките се борат според правилата кои владеат во оваа машка цивилизација. Но, мажественоста на светот не е поради природата на мажот, туку поради тоа што и мажите и жените свикнале да живеат без Бога и токму поради тоа присвојуваат карактеристики, кои ниту на едните, ни на другите им се природни, односно не се совпаѓаат со свештениот призив кој на двата пола од Бога им е одреден: да бидат образ и подобие Божјо. Денес жената сака да се нарекува жена, но да ја има улогата на мажот. Но, нејзината улога не е да се натпреварува со мажот, туку да го осмисли неговиот живот со својата женственост, да му покаже на мажот дека само со неа е целосен човек.

Борбата помеѓу старите и новите идеи беше пропратена со крвни и морални жртви, со појава на разврат до највисоки размери. Мажот гледајќи го во жената почетокот и средиштето на секој грев, низ историјата многу често ги издвојувал нејзините недостатоци, кои навистина постоеле, но никој не сакал да признае дека тоа се случува токму поради нејзината потчинета положба.

Призив, дарови и значење на жената во Христијанството

Во времето пред доаѓањето на нашиот Спасител Господ Исус Христос, постоело убедување дека жената по природа е послаба и помалку вредна од мажот, па поради тоа мора да му биде потчинета. Во Стариот Завет, нејзината улога во семејството и општествениот живот била без никаква вредност. Жената била напуштана од мажот поради разни ситници, како на пример невкусен ручек, или, пак, доколку тој најдел подобра. Не е нималку чудно зошто фарисеите Го прашувале Христос: Може ли човек да ја остави жената своја за каква и да било причина? Христос тогаш им одговорил дека тоа им било допуштено поради нивното жестоко срце. Бог не бил така немилостив за да им даде таков закон, туку така допуштил заради нивната жестокосрдечност. Бог знаел дека мажот ако не си ја сака жената, лесно може да ја убие или да изврши јавна прељуба, и затоа допуштил, но не заповедал, таквиот маж да ја остави својата жена. Овој недостаток бил многу жален и кобен, па поради тоа во Стариот Завет, доаѓа до уште еден плод на машкото сладострастие – полигамијата – која никогаш не била прифатена, или сметана како нешто добро особено од страна на жената. Во полигамијата, жената претставувала предмет кој на мажот му служи само за наслада, предмет кој по значење е еднаков со неговиот имот, предмет кој се спушта на овоземните желби; таму жената е особа која ги задоволува исклучиво животинските инстинкти на мажот и од него била третирана како робинка меѓу останатите робинки што претставувале имот кој бил чуван во некој харем под стража. Тука не станува збор за искрената брачна љубов каква што е во христијанството, туку само љубоморни испади од страна на угнетуваните и обезвреднетите жени.

Со доаѓањето на Христос нашиот Спасител и со ширењето на христијанството суштински се менува односно се обновува достоинството на секој човек. Ова пред сé има универзален карактер, а тоа значи дека не се ограничува на една каста или на група избраници. Христијанството им Го покажува на луѓето Единствениот Отец Небесен, Кој е таков за сите нации без оглед на тоа дали се работи за Евреи, Елини, или варвари, робови или слободни, мажи или жени. Сите да се едно – рекол Господ пред Неговите страдања.

Христос многу јасно покажал дека ниту надворешните предности и добродетели, ни различните надворешни недостатоци и слабости се од суштествено значење за Царството Божјо. Он ги повикува оние кои се претоварени, за да најдат одмор и спокој на својата душа, без оглед на тоа дали се митари или блудници, праведници или грешници. Човекот односно жената пред доаѓањето на Христос се уважувала според надворешните особености (храброста, одважноста, убавината, украсувањето). Во христијанството, пак, овие вредности се помалку важни, а предност им се дава на духовните украси како што се верата, љубовта, смирението, кротоста, нежноста. Надворешната сила му го отстапува местото на внатрешната: духот го победува телото. Во согласност со ова положбата на жената во минатото сега се менува. Христијанското гледиште од една страна, признава потполна рамноправност меѓу мажите и жените, но од друга страна не ги порекнува ниту оние нормални особености на нивната природа, со кои се одредува различноста на нивните взаемни односи, нивната општествена положба и нивната мисија во животот. Самото христијанство претставува најдобар одраз на природниот тек на нештата, највисок степен на духовно совршенство, а со тоа ѝ обезбедува на жената вистинско значење и права, кои и по законот Божји и по законот човечки  ѝ припаѓаат. Христос неа ѝ го враќа загубеното достоинство, загубената слобода, ја издигнува како личност, со што суштински не ја разликува од мажот. Но, тоа не значи дека таа не е во нешто различна од мажот и дека нејзините природни особини немаат едно значење кое не е истоветно со значењето на неговите особини, но тоа не служи како можност да ѝ се нанесе штета, туку напротив само ја покажува автентичноста на нејзината личност.

Да се навратиме малку на древната христијанска заедница. Таму сите биле помалку или повеќе рамноправни и по правата и по положбата, сите добивале еднаква љубов и почит, не смеело ниту да стане збор за тоа некој да се отфрли, потчини, презре или понижи. Ваквиот однос кон луѓето, несомнено ни кажува дека и кон жената секој се однесувал со достојна почит, како кон духовно богато и способно битие. Жените имале голема улога во древната Црква, биле чесни и предани на Бога така што своите домови ги претворале во домови за молитва, во цркви. Заради духовните способности на жените, цели народи го прифаќале христијанството. Постојат не малку рамноапостолни жени кои правеле мисија на одредени територии и го ширеле христијанството со огромна брзина еднаква на таа на светите апостоли. Кога го знаеме сето ова, тогаш не е нималку чудно зошто непријателите на христијанството кога сакале да ги поколебаат верните и да им го нарушат спокојството на животот, најнапред влијаеле на жените. Тоа го правеле бидејќи дошле до  заклучок дека жените со својот добродетелен живот и христијански елан, имаат многу важна улога во заедницата, затоа и брзале да ги свртат против христијанството, за да можат потоа без препрека да дејствуваат.

Ние веќе кажавме дека жената во христијанството е еднаква со мажот во областа на нејзиниот духовен повик, во тоа дека и таа е подеднакво личност, како што е и тој. Но, ние не можеме да порекнеме дека таа воедно е и различна од мажот, но различна во нејзините особини како жена. Денеска во контекстот на модерното феминистичко движење, постои борба за еднаквост меѓу половите. Таа борба, како што веќе кажавме, има своја историја, свое објаснување во тоа дека жената била разбрана како инфериорно суштество во однос на мажот. Низ историјата таа живеела еден паразитски живот, и била многу сиромашно образована. Толпа од жени останувале надвор од културата, медицината, политиката и социјалниот живот, сé со цел да се истакне дистанцата и дистинкцијата меѓу мажот и жената. Многумина се згадувале од нејзината положба бидејќи била третирана само како декорација, како предмет кој на мажот му е за еднострана употреба, предмет за кој не постојат никакви свети чувства, предмет, кој само предизвикува ниско задоволство. Но што се случува: жената, разбрана како роб, прави погрешен чекор: почнува да му се осветува на мажот – својот господар, станува против него, се бори против него, ги присвојува мажествените карактеристики (борбеност, агресивност итн). Тие карактеристики сé повеќе ја привлекуваат современата жена, чија цел е да се претвори во маж, притоа губејќи ги нејзините вистински вредности, нејзините женствени карактеристики како нежноста, чувствителноста, природната потреба за потпора во нејзиниот живот, чистотата, саможртвувањето, заштитата на слабиот и секако, мајчинството. Ваквата освета во борбата за еднаквост ја прави жената агресивна и ја поставува како соперник на мажот. Таа станува еднаква, но нејзината чувствителност се истрошува, а како последица од тоа се случува губење на нејзината личност и вистинското достоинство. Еве на пример, денешната економска еволуција го прифаќа дивиот брак, кој е без никакви обврски, брак кој е разбран само како социјална положба. Жената е способна да го сопре ваквото гледиште и разбирање на бракот, но таа може и да направи погрешен чекор односно да го прифати. Имено, двојката живее во хотел, а децата сместени во интернатски училишта се препуштени на морална сиромаштија. И што потоа? Современиот и динамичен живот ги зема своите жртви; родителите добиваат деца кои се духовно сиромашни и кои не знаат да се соочат со тешкотиите во животот, па затоа често подлегнуваат на нив.

Осиромашена во своето вистинско достоинство, жената иако е присутна не придонесува за културата, политиката, медицината и социјалните прашања со своите дарови. Не зборуваме за тоа дека жената треба да остане само дома, грижејќи се само за домашните обврски, дека не треба да биде образована и да работи на својата личност и позиција, туку да го осмисли нејзиното присуство во сите тие сфери на живеењето, да го скроти, да му даде духовен тон. Можеби повеќе несвесно, отколку намерно, таа го потиснала својот сопствен призив, а тој е: секаде каде што е, да го заштитува светот на луѓето како мајка, да го спасува како девојка, притоа давајќи му ја својата сопствена душа.

Најчудното откритие е фактот дека мажот не го поседува татковскиот инстикт на ист начин како што жената го поседува мајчинскиот. Иако е маж според карактеристиките, тој не е мајчински по својата суштина. Ова пак, значи, дека меѓу човечките суштества религиозниот, духовниот принцип повеќе е изразен кај жената. Нежноста на мајчинството ги совладува и најцврстите нешта и токму поради ова Христос рекол да се биде кроток и смирен по срце, а да се отфрли насилството и мечот. За мажот да се живее, значи да се освојува, да се бори, а за жената тоа значи да се раѓа, да се храни и да се пренесува животот преку предавање на себеси.

Но денеска, многу жени како да заборавиле на духовните вредности, приврзани се за земните нешта, заборавиле на нивните духовни капацитети. Заборавиле дека на Бога Му е потребна една многу мала жртва… тоа е молитвата за помалите и послабите, милостињата, нежноста, сочувството кон оној што страда. Трибинава не случајно ја насловивме како „Достоинството на современата жена во светлината на Евангелието“… Сакам да ви раскажам една случка од Евангелието Христово, случка која најсовршено го одредува женствениот призив и женското достоинство.

Во времето кога Христос беше воден на Распетие, кога висеше на Крстот и ги поднесуваше страдањата, постои еден детал кој длабоко нé погодува сите: верноста со која само малкумина можеа да се пофалат пред Бога, верата на оние, кои останаа до крај со нашиот Спасител… меѓу нив повеќето беа жени. Тие стоеја под Крстот затоа што Го сакаа, стоеја од љубов затоа што сострадуваа со Него. Тие не Го оставиле Неговото мртво Тело, туку извршија сé она што отсекогаш правела и прави љубовта. Он не барал ништо од нив, а тие Му останале верни со својата простодушна човечка љубов. Учениците Христови потресени од настаните се разбегале наоколу и Го напуштиле својот Учител. Поминала саботата после Распетието и први на гробот пристигнале жените мироносици, за да Го помазат Пречистото Тело Христово… сите знаеме дека тоа Тело не беше таму, дека Он Воскресна. Оваа вест за Воскресението први ја примиле жените. Христос најнапред нив им се јавува и ги поздравува со зборовите кои засекогаш и за сите времиња станале суштина на христијанската сила: „РАДУВАЈТЕ СЕ!“ Гледајте, таа љубов и верност прва дознала дека не треба повеќе да се плаче и да се тагува, прва дознала за промените на личноста, прва дознала за победата Христова!

Што сакам да кажам со ова… ми се чини дека во денешно време особено е потребно да се потсетиме на таа љубов и на таа едноставна човечка верност, бидејќи живееме во време во кое постои погрешно учење за човекот и неговите вредности. Живееме во време во кое се дискредитира таа љубов и таа верност. Денеска потребно е ние да ја побараме топлината и светлоста на оваа љубов. Љубовта не го прашува човекот за теоријата и идеологијата, таа му се обраќа на неговото срце. Човечката историја течи, се раѓаат и рушат цели царства, беснеат војни, но за сето тоа време постојано блеска ликот на жените – мироносици. Познато е дека низ историјата најстрашните прогони се одигрувале заради развратните жени. Но, наспроти ваквите жени постоеле такви, кои само со еден збор, со својата нежност и чувствителност, со својата вера и љубов кон светото, ги совладувале најтврдокорните срца, најцврстите вериги, најсилните мечови и ѕверови! Жената низ сите времиња била чувар на моралот и на религиозните вредности. Таа е таа која отсекогаш го спасувала и продолжува да го спасува светот. Но, го спасува не со зборови и идеи, туку со нејзиното молчење и грижливото присуство на љубовта, како сопруга, мајка. Жената е најзаслужна за тоа што – без оглед на сето зло кое господари во светот – во истиот тој свет, никогаш не престанува мајчинството, кој е празник на животот, бидејќи во него се наоѓа постојан извор на радост и светлост. Низ нејзината религиозна структура таа го претставува целомудрието, кое е единствено способно да го запре започнатото разорување и дехуманизирање присутно во мажествениот дух на светот. Мажественоста, пак, на светот не е поради природата на мажот, туку светот таков постанал заради агресивноста на луѓето, која е предизвикана од животот без Бога. Мажот, кој Го сака Бога ги истакнува неговите природни особини, дарови, а тоа се праведност, стабилност, цврстина и свештениот призив. Оној, пак, кој Го нема Бога во својот живот, кој се бори против Него, без оглед на тоа дали е маж или жена станува агресивен и егоистичен. Светот без Бога не може да биде осмислен. Затоа е толку тешко да се живее. Многу луѓе се обидуваат да побегнат од лагата на тој безрадосен живот, преку разни девијантни појави, со себеизмама и преку најниска животна среќа. Но, сето тоа, порано или подоцна се покажува како ќорсокак, во кој безизлезот при секое отрезнување и враќање во реалноста е уште пострашен. Не е нималку чудно тоа што секоја област во животот на човекот претставува „проблем“: проблемот на жената, проблем на работното место, проблем во образованието, во семејството, проблемот околу плодноста итн. Сé стана проблем, но одговорите и правилата кои ни ги дадоа разните безбожнички пропаганди, одамна престанаа да бидат одговори бидејќи самата стварност ги претстави во нивната лажна светлост. Луѓето незнаат каде и како да ги бараат тие одговори, па затоа во нив настанува цинизам и празнина од која сите безуспешно се обидуваат да избегаат.

Но, вистинските одговори се невозможни доколку луѓето не разберат дека е потребно одвнатре да се променат, да ја вратат својата вера во Бога. Но и во Бога може да се верува на разни начини, бидејќи верата може да биде како некоја врста на бегство од реалноста, како некоја психолошка опијанетост т. е. лажна вера. Затоа и во името на Бога можат да се вршат разни зла, да се руши наместо да се гради. Вистинскиот, пак, одговор е во тоа дека треба да имаме вистинска вера, како онаа на мироносиците, која ќе нé води низ животот, која ќе го осмислува секој наш потег, секое наше дејствување и градење, вера која нема да дозволи да ја изгубиме својата личност и достоинство. Таа вера овозможува да ни се отворат внатрешните очи и тогаш пред нас се појавува ликот на Пресветата Богородица, која преку раѓањето неразделно е поврзана со Ликот Христов.

Но, во што се состои помошта и ликот на Мајката Божја? Одговорот е дека таа го носи ликот на жената. Првиот Христов дар, првото и најдлабокото откритие на Неговото учење и призив им е дарувано на луѓето во ликот на жената. Малку претходно напоменав дека во овој свет царува гордост, агресивност, во него сé се сведува на власт и владеење, на производство на оружје, на соперништво и насилство; свет во кој никој не сака да му прости на другиот, никој не сака да се смири, да замолкне и да се нурне во пријатната тишина на животот. Сето ова, со самото свое присуство го менува Божјата Мајка, Ликот на бескрајното спасение, ликот на убавината, ликот на силата и смирението, ликот на чистотата и љубовта и победата на таа љубов. Богородица, во која нема ниту трага од сензуалност или засладена сентименталност ни го претставува најсовршениот човечки религиозен лик, совршеното мајчинство, преку кое дошло спасението на светот.

 

*******************

ПРЕСВЕТА БОГОРОДИЦА – НАЈВОЗВИШЕН ИДЕAЛ ЗА ЖЕНАТА ХРИСТИЈАНКА И ВООПШТО ЗА СЕКОЈА ЖЕНА

Кога Бог Го создал светот и рајот со сите негови убавини, како врв на сите созданија го создава човекот; го создава Адам – првиот човек. Семоќниот Бог несебично му дарувал на Адам изобилни благодатни дарови, мудрост, слободна волја и живот во благодатна заедница на љубов и хармонија со Бога. Но, на првиот човек, кој можеби не бил свесен за тоа, му недостасувало нешто – му недостасувало помошник сличен на него, некој со иста природа како неговата, му недостасувало пријател со кого блаженството на рајот ќе биде потполно.

И како што се вели во Светото Писмо: Не е добро за човекот да биде сам, да му создадеме другар. Себлагиот Бог, Кој го создал човекот за блаженство, ја создава Ева, најблискиот сожител на Адам во рајот.

Жената – пријател, зема живо учествo заедно со мажот во нивниот заеднички живот во рајот. Целта на нејзиното создавање е – со својата љубов да го направи мажот потполн и целосен, бидејќи нејзиниот основен призив е токму – љубовта. Ева е создадена заради Адам; таа му е помошничка, слична нему и тие заедно во услови на меѓусебна еднаквост, љубов, разбирање и хармонија, еден со друг, а зедно со Бога, живеат и се надополнуваат. Жената е создадена заради мажот, земена од него, коска од неговата коска, тело од неговото тело.

Според Светото Писмо, гревот на непослушанието го нарушил односот меѓу мажот и жената. Ѓаволот ја прелагал Ева и ја употребил како оружје со кое ќе му наштети на мажот, знаејќи дека таа како послабо создание полесно може да ја прелаже кон грев. Гревот на непослушание кон Божјиот збор, во овој миг ја нарушува хармонијата на човековата природа. Непослушноста го нарушува односот меѓу мажот и жената, меѓу човекот и природата, а што е најважно ја нарушува благодатната заедница на хармонија и љубов меѓу човекот и Бога.

Изгубената рамнотежа меѓу мажот и жената, поради непокорноста кон Божјиот збор, се урамнотежува со доаѓањето на Спасителот преку Дева Богородица -највозвишениот и најсовршениот пример на вистинска мајка и жена. Ниеден лик на жена во историјата на човештвото не може да се спореди со ликот на Пресвета Богородица. Во Нејзиниот лик е обединет ликот на жената, на мајката, на девојка, родителка, на светителка, а пред сé ликот на побожна христијанка.

Пресветата Дева, поради силата на својата голема љубов и смирение, Го примила во Себе Бога и преку Неa, Христос Спасителот се овоплотил и постанал човек. И покрај Нејзината голема улога, Таа останува во својата скромна положба. Таа се поставува и стои зад Својот Син, за време на Неговиот земен живот. Таа не се гледа себеси ниту пред Неговите ученици – апостоли, кои длабоко ја почитуваат Мајката на нивниот Учител.

Често, Светата Православна црква во своите молитви се обраќа кон Пресвета Богородица и многу молитви, трогателни стихови, многу пофални песни И се посветени на Пресветата Богомајка. Од најраните времиња, црковното предание Дева Марија ја нарекува: Богородица, Пречиста, Сесвета, Мајка Божја, Пренепорочна… Нема молитви, нема служба во која не се спомнува Нејзиното име, бидејќи Нејзиното достоинство и слава ги надминува и највозвишените ангелски сили, како херувимите и серафимите, кои се наоѓаат најблиску до Престолот Божји.Православната свест живо го чува сеќавањето на ликот и примерот на животот на Пресветата Дева, кој длабоко и неразделно треба да е вткаен во животот на секој православен човек, во животот на жената христијанка и на секоја жена воопшто.

Само во Русија има над 300 чудотворни икони на Пресвета Богородица, пред кои многу верни луѓе во бескрајни молитви и благодарења И се обраќале на Мајката Божја. Многу храмови се посветени во Нејзина чест и се изградени токму на местата каде Таа го поминувала својот земен живот, како Ефес, Ерусалим, Гетсиманија. Потоа, Света Гора се нарекува градина на Пресвета Богородица и Таа ужива посебна почит и љубов од светогорските монаси. Во еден светогорски манастир,(Ватопед) се наоѓа Нејзината риза (наметка) од која се шири благоухана миризба, изобилува со благодат и многу чуда се извршуваат преку неа. Нема доволно зборови со кои би можеле да го објасниме сето она што црковната свест, низ вековите на христијанската историја го препознала, го согледала и го сочувала во ликот на Пресвета Богородица.

Божјата Промисла ја одбрала Дева Марија да биде Мајка на Спасителот, токму затоа што Нејзиниот живот плени со бескрајна телесна и духовна чистота, голема вера, целосно себепредавање, големо смирение и љубов кон Бога. Тоа се гледа токму во настанот кој Светата Црква го празнува како Благовештение,  кога архангел Гаврил И јавува радосна вест на Пресвета Богородица, дека ќе Го роди Спасителот на светот и дека Таа е најблагословена од сите жени. Нејзиното големо смирение се гледа токму во Нејзиниот одговор: Еве ја слугинката Господова, нека ми биде според зборовите твои.(Лк. 1, 28)

Основа за почитувањето што Црквата И го укажува на Дева Марија била Нејзината послушност кон Бога и слободното себепредавање со кое Таа одговорила на повикот што никогаш, пред тоа не го слушнале човечките уши. Во средиштето на Нејзиното почитување стои Нејзиниот лик како Дева, чие девство не било нарушено со Нејзиното мајчинство, и Нејзиното Богомајчинство.

Нејзината богомајчинска љубов како невидлив покров ги закрилува сите луѓе и ги прима како свои чеда. Како вистинска мајка во своето срце ги чувствува сите наши жалости и страдања, нашите болки и неволји, бидејќи во мигот кога стоела под Крстот на Својот Син, Таа ја почувствувала целокупната болка на човечкото страдање и паднатост, станувајќи пример на мајчинска љубов, сожалување и мајчинско сострадање.

Таа, и ден денес, посредува помеѓу небото и земјата; посредува за светот и ги принесува Своите молитви пред Престолот на славата Божја. Таа е наше помирување и застапништво пред Бога. Таа не суди, туку е милостива кон сите, не бара праведен суд, туку дава мајчинско застапување и на Страшниот Суд ќе Го моли својот Син за простување на гревовите на човештвото. Таа на злобата и гревот во денешниот свет одговара со љубов и солзи, на хулењето со простување, на омразата со благослов. Нејзиното мачинско срце го очекува покајанието на денешниот човек кој изгубен во брановите на современиот живот, пропаднат во една духовна темнина и гревовна бездна. Во светот денес царува осаменост, егоизам, материјализам, депресија, очај.Тешко е да се живее во ваков свет. Многу луѓе се обидуваат да се избават од стихијата на овој свет и да најдат одговор на многубројните животни прашања кои предизвикуваат дилема и збунетост.

Но, едно треба да се сфати: вистинските одговори се невозможни сé додека човекот не го издигне својот ум кон кон возвишеното и вечното, кон духовното и моралното, сé додека не ја врати и издигне својата вера во Бога.

На денешниот суров, студен и агресивен свет се спротивставува ликот на Пречистата Марија. Тоа е ликот на бескрајното спасение, ликот на силата и убавината на смирението, ликот на духовната и телесна чистотата на верата и големината на љубовта. Во Нејзе го пронаоѓаме сето она што треба да го има секоја жена, мајка и девојка – а тоа е сострадалноста, грижата, довербата, пожртвуваноста и љубовта. Преку Богородица сфаќаме што значи да се бара и да се најде Царството Божјо, вечната радост и поврзаност со Бога, бидејќи целиот Нејзин живот е непрестајна средба, непрестајна љубов, непрестајно приближување кон Бога и Царството небесно.

Сé што порано било разделено и распаднато поради гревот, злото и човечката гордост, повторно се соединува во ноќта на Христовото Рождество. Бог се среќава со човекот, небото со земјата, природата со духот, сé се соединува во сликата на Божјата Мајка со Богомладенецот во своите раце. Со раѓањето на Спасителот на земјата, започнува една нова епоха во човештвото, човечкиот живот добива смисла и значење. На луѓето им се открива вистината за божествената длабочина, мудрост и љубов кон светот кој Бог го создаде заради човекот и Го испрати Својот Единороден Син за да го спаси човекот.

 

Приказна за скапоцениот камен

Имал таткото син единец, кого неизмерно го сакал. Еден ден синот му рекол на таткото дека сака да прошета низ светот, за да види каков е и како се живее. Таткото го одвраќал од таа намера, но кога видел дека синот стои на своето, му дал одобрение за патувањето. Синот, радосен, се подготвил за пат и отишол кај татка си да се збогува пред поаѓањето. Тогаш таткото му дал еден скапоцен камен, па го одвел пред едно големо огледало и му рекол: Што гледаш во огледалото? Гледам две лица, татко, тебе и себеси. Како нé гледаш? – повторно прашал татко му. Те гледам тебе, татко, малку поголем од мене, и себеси, малку помал од тебе. Добро, рекол таткото, еве ти го сега овој скапоцен камен. Овој е камен на среќата, сé додека го чуваш неоштетен и цел, ќе бидеш среќен на патиштата твои и ќе се вратиш при мене здрав, но ако го намалиш, ќе отидеш во пропаст и ќе те снема. Синот ја слушнал оваа порака, го зел скапоцениот камен, го завиткал и ставил во пазувите, и заминал на пат.

Патувал долго и долго и видел многу и многу. И срцето негово се радувало на сé што гледал и слушал. Но, еден ден тој посакал да се разоноди со едно ноќно друштво, кое наоѓало задоволство во многу јадење и пиење. Во тоа друштво се јадело и пиело до зори. Кога настапила зората, цело друштвото било опијането, а опијанет бил и оној син. Тогаш некој му рекол: Вакво задоволство може да се плати само со скапоцен камен. Синот го слушнал ова, па горделиво ја ставил раката во пазувите, го извадил својот скапоцен камен, откршил едно делче од него и го дал. Следното утро, кога синот се пробудил и трезен се погледнал во огледалото, во него го видел ликот на својот татко во природна големина и покрај таткото, себеси, нешто смален.

Патувал синот понатака и сé гледал и сé слушал и на сé се восхитувал. Еден ден останал да преспие во некој град, прочуен по своите богатства и своите богаташи. Кога се запознал со богатите од тој град, тие му рекле дека во своето друштво ги примаат само богатите луѓе, па ако сака да живее со нив, мора да вложи, макар и најмал скапоцен камен, за да може да им биде ортак. Тогаш синот го извадил скапоцениот камен од пазувите, откршил еден дел и го вложил во ортаклукот. На тој начин, тој бил вброен во богатите и станал, навистина, богат човек. Но, едно утро, кога погледнал во огледало, го видел својот татко во природна големина и покрај таткoто, себе си, доста смален.

Кога му здодеало да живее во тој град, тој го зел своето богатство и тргнал понатаму низ светот. Патувајќи така, дошол во едно место, прочуено поради развратот. Го фатиле некои луѓе и го одвеле кај лоши жени, кои се труделе околу него, поради неговото богатство. После подолго пребивање тука, синот почувствувал здодевност, па решил да замине понатаму. Но, при поѓањето, се погледнал во огледалото од својата соба и го видел во него ликот на својот татко во природна големина и покрај таткото, себеси, многу смален. Се зачудил на тоа, но заминал понатаму.

Патувајќи така, тој дошол во една држава, во која умрел кнезот, и каде великаните се препирале меѓу себе, кого ќе го изберат за кнез, бидејќи сите се грабале за таа титула. Кога виделе дека не можат да се договорат, ниту сложат, му рекле на младичов дека него ќе го постават за кнез но, само ако тој сака, на секого од нив да му даде по некој бакшиш, во вид на скапоцен камен. Се полакомил синот на почестите кнежевски, го извадил својот скапоцен камен од пазувите, откршил од него неколку парчиња, и му дал по едно парче на секој од големците. На тој начин тој постанал господар на една држава. Така живеел и владеел некое време, сé додека и тоа не му здодеало, па намислил да ја напушти својата држава и да појде понатаму. Се простил, значи, со сите и заминал. Но, пред заминување, се погледнал во огледалото и го видел на него ликот на својот татко и покрај таткото, себе си сосема мал, како мало дете, едвај до колената на таткото.

Патувајќи сé понатака и подолго, дошол синот во една незнабожечка земја, каде не се знаело за Единиот Бог и каде прв збор имале гатачите и повикувачите на духови. За него тоа било нешто ново и невообичаено. И тој посакал да ги спознае гатачките тајни на таа земја. Тогаш гатачите му рекле дека ќе му ги откријат сите свои тајни и дека ќе го поврзат со духовите, ако им даде еден скапоцен камен. Но, кај синот бил останат уште само еден мал дел од оној скапоцен камен, што таткото му го дал на  поаѓање. Го извадил тој и она последно парче и му го дал на гатачите. И го вовеле гатачите во своето друштво и му ги покажале сите свои тајни. Научил синот како да ги повикува духовите од подземниот свет и да разговара со нив. Потполно се предал во нивна власт. Но, и тоа му здодеало, па посакал да замине понатаму. Кога сакал тоа да го стори, се погледнал во огледалото и го видел во него татка си свој во природна големина, но себеси никако не се видел. Гледајќи така, тој се чудел, како тоа него да го нема во огледалото. Во тој миг го снемало од огледалото и ликот на неговиот татко. Наместо таткото, се појавил ликот на подземниот дух на мракот, го врзал за рацете и нозете и го одвлекол во своето подземно царство.

Не е ли оваа приказна сосема јасна? Отецот е Самиот Господ Бог, а синот – тоа е човекот. Огледалото е Заветот Божји. Скапоцениот камен е душата човечка. Оддалечувајќи се од својот татко, противно на татковата волја, синот со својата душа ги плаќа лажните задоволства од овој свет и тоа најнапред похотта за јадење и пиење, потоа похотта за богатство, па похотта телесна, блудна, па похотта за власт и најпосле похотта за знаење со помош на злите духови. На тој начин се смалувала неговата душа, тој скапоцен камен од Бога Отецот, сé додека, најпосле, сосема не се истрошила и конечно се упропастила. Тоа што синот секогаш го гледал Отецот во иста големина, значи дека Бог не се менува, туку секогаш останува ист. Тоа што Отецот најпосле го снемало од огледалото, значи дека синот, губејќи ја душата, ја изгубил и секоја врска со својот Родител. А тоа што, пак, духот на злобата се јавил во огледалото и во реалноста, тоа значи дека синот својата душа, веќе совршено ја имал продадено на тој злобен дух на темнината. Така лошиот дух, како сопственик на душата, ја здобил власта и над остатокот од човекот, односно, над неговото тело.

„ Духовни поуки “, епископ Николај

****************

Штурец и монета

Во една прилика, некој човек го повикал својот пријател индијанец, на гости во голем град.

Го повел со себе во разгледување на градот и додека шетале, индијанецот одеднаш рекол:  „Слушам штурче! “

„Невозможно е, во толкав метеж од брмчењето на автомобилите и гужвата, ти да го чуеш штурецот“ , му рекол пријателот. „Невозможно!“.

Индијанецот се наведнал, ја поткренал грмушката и му го покажал штурчето.

„Но, како?“ запрашал неговиот пријател.

Индијанецот побарал една монета и ја испуштил на тротоарот. Монетата заѕвечкала! Минувачите застанале и се свртеле накај местото, од каде што доаѓал звукот на паднатата монета.

„Она што си научил да го слушаш, ќе го чуеш…каков и да е метежот, каде и да си“ одговорил Индијанецот.

„Гледаш, овие луѓе во метежот ја слушнаа монетата, а јас го слушнав штурчето.“

 

**************

Разумно дете

Современа руска приказна

Еден ден малиот Иван се враќаше дома од училиште. На прагот од куќата го сретна татко му, кој беше безбожник, па го запраша:

-Кажи ми, дете, што те учеше денес отецот вероучител?

-Што ме учеше?… Отецот вероучител ме учеше дека постои Еден Бог во Три Лица.

-А зарем не ви кажа дека Отецот не е постар од Синот, ниту пак Синот помлад од Отецот?

-Да, така ни рече мил тато – одговори Иван.

-О, сине мој, каква глупост е тоа – одговори таткото безбожник – Погледни сине, не сум ли јас твој татко?

-Да тато – одговори детето.

-Ете гледаш ли дете мое, ако сум јас твој татко, мора да бидам постар од тебе. Нели е така?

-Така е драг тато. Ти си постар од мене како човек, но, како татко ти не си постар од мене, зошто во оној час кога ти стана мој татко, јас станав твој син. Затоа, тоа што е Небесниот Отец од пред вековите, и Синот мора да биде од пред вековите.

Безбожниот татко ја наведна главата, се замисли и од тогаш не се осмели да го праша своето дете, што го научил вероучителот во училиштето.

“ Духовни поуки “, Епископ Николај

*************************************

Православие.бг

За монашеството

ЕП. ИЛАРИОН АЛФЕЕВ · 17/07/2009

Има някаква същностна прилика между брака и монашеството. Това не са два противоположни пътя, а пътища, които в много отношения са близки един на друг. Като индивид човекът не е напълно пълноценно същество, той се реализира като личност само в общуване с другия. В брака попълването на това, което не достига, става чрез намирането на втората „половина”, на второто „аз”, намирането на „другия”.

В монашеството този „друг” е Самият Бог. Тайната на монашеския живот е в това, че замонашилият се ориентира изцяло живота си към Бога. Човекът се отказва съзнателно и доброволно не само от брака, но и от много други неща, достъпни на обикновените хора, за да се съсредоточи максимално върху Бога и да Му посвети целия си живот, всичките си помисли и дела. И в този смисъл монашеството е близко на брака. Неслучайно много отци на Църквата са сравнявали монашеския живот със съпружеския и са говорили за устремеността на човешката душа към Бога със същите изрази, с които са говорили за съпружеския живот. Показателно е, че един от основните текстове, използвани в аскетичната литература, посветена на монашеството, е библейската Песен на Песните. Говорейки за любовта между мъжа и жената, тя се докосва до такива дълбини на човешкото естество, че е приложима в същата степен и към любовта между човешката душа и Бога. Душата на християнина е невеста Христова, и именно в това отношение в монашеството се реализира онзи „брачен потенциал”, който присъства във всеки човек. Всичко, което липсва на човека, на индивида, за да стане личност, персона, за да осъзнае своето персонално битие в единение и общение с другия, се придобива в монашеството чрез общуването с Бога. Това е първото.

Второ. Човекът не трябва да приема монашество само поради това, че не е успял да встъпи в брак. Нерядко младите хора, особено випускниците на духовните семинарии, се оказват пред избор: те са узряли за свещенослужение, получили са духовно образование, готови са да започнат самостоятелен живот, но по едни или други причини не са успяли да „решат семейния въпрос”, да си намерят спътница в живота. И се случва архиереят да започне да оказва натиск върху такъв човек: щом не си женен, тогава приемай монашество и се ръкополагай. Това, разбира се, е напълно недопустимо, защото както за брака, така и за монашеството трябва да се узрее и всяка прибързаност, да не говорим за натиск, са неуместни и недопустими. Човек може да се замонаши само в един случай – ако усеща горещо призвание за това. Монашеското призвание не може да бъде минутен порив: то трябва да зрее дълго време в човека, да става все по-явно, все по-силно. Ако ли пък човекът не е сигурен в своето призвание, ако се колебае, той не трябва да се замонашва. В беседата за брака говорих приблизително същото: не трябва да се жениш, ако има съмнение, че тъкмо този човек е онзи, с когото си готов да споделиш своя живот, заради когото си готов да пожертваш и живота си. Аналогичен подход трябва да има и по отношение на замонашването.

Трето. Монашеството има различни външни форми. Има монаси, живеещи в манастирите, има и такива, които живеят в света. Има монаси, които изпълняват църковно послушание, например преподават в духовните школи, има монаси, които се занимават с благотворителност или социално служение, грижат се за бедните. Има монаси – свещенослужители в енориите. С една дума, външната картина на монашеския живот може да бъде най-различна. Но вътрешната му същност не се променя от това. А тя, както ми се струва, се състои от две неща – усамотеност и непрестанно предстоене пред Бога. Затова човекът, който не усеща призвание към усамотяването, към това да посвети целия си живот без остатък на Бога, не трябва да става монах.

Случва се млади хора да се замонашат, ориентирайки се към едни или други възможности, които, както те си мислят, ще се разкрият пред тях, ако станат монаси.

Огромна и трагична грешка правят хората, които се замонашват заради църковна кариера. В съвременната практика на Православната Църква архиерей може да стане само човек, приел монашество. Това води дотам, че хора със стремежи за кариера се замонашват, за да стигнат до църковните висоти. Но тези висоти биват достигани от малцина, защото монасите са много, а епископите – малко. И нерядко такива хора вече в зряла възраст се оказват в ситуация, когато разбират, че желанието им е неосъществимо, че са „изпаднали от потока” или така и не са влезли в този „поток”, който излъчва кадрите за архиерейско служение. И настъпва ужасна криза. Човекът разбира, че е погубил своя живот, лишавайки се от много неща заради една илюзия. Подобни ситуации трябва да бъдат изключени. Човек може да се замонаши само в случай, че е изцяло ориентиран към Бога, готов да даде на Бога целия си живот, да върви през тясната врата. Монашеството е максимална изява на онзи „тесен” път, за който говори Господ (Мт. 7:13; Лк. 13:24). Това е път за издигане към вътрешни висоти, път на вътрешните търсения и намирания – при външни загуби. А замонашването заради някакви външни цели изопачава самата същност на монашеството.

Недопустимо е да се приема монашество и по послушание. За съжаление, доста често се случва човек на някой етап от своя живот да не може да реши дали да приеме монашество или да встъпи в брак. Не усещайки в себе си достатъчно вътрешни сили за самостоятелно решение, той си казва: „Ще отида при духовника (вариант: при еди-кой си старец), и каквото ми каже той, това ще е волята Божия”. Такъв подход е порочен. Всички отговорни решения човек трябва да взема сам. И да носи пълната отговорност за тях. Разбира се, няма гаранции, че няма да стане грешка. Много хора са грешили в избора на жизнения си път. Но човекът, който сам е допуснал грешка, може сам и да я поправи, дори и това да му струва скъпо. Ако пък грешката е допусната от някой друг и човекът разбира, че съдбата му не се е сложила, защото някога поради неразумие той лекомислено е връчил решението за своята съдба на някой друг, вече няма кой да поправи тази грешка.

В беседата за брака аз говорих, че има два вида брак – бракът като тайнство и бракът като съжителство. Същото може да се каже и за монашеството: то може да бъде тайнство, а може и да не бъде. Монашеството, което е тайнство, преобразява целия живот на човека, променя го по фундаментален, радикален начин.

Между другото, има една съвършено неправилна традиция, наследена от времето, когато нашата Църква е била под силното влияние на западната схоластика – да прокарваме межда между тайнствата и обредите и да приемаме, че бракът е тайнство, а замонашването – църковна церемония, лишена от светотайнствен характер. Замонашването е също такова тайнство, както и другите тайнства на Църквата, защото съдържа всички признаци на тайнство. Човекът, приемащ монашество, получава друго име, подобно на това, което става в Кръщението. Той се облича в нова дреха. Както и в тайнството Кръщение, Църквата вярва, че се прощават греховете на човека, в това число и онези, които са канонично препятствие за приемането на свещен сан. И дори в самото чинопоследование на замонашването то е наречено тайнство – когато извършителят казва на замонашващия се: „Ти пристъпи към това велико тайнство”. Но монашеството се реализира като тайнство само тогава, когато се приема по призвание, за да стане път към вътрешно усъвършенстване, към изкачване на човека по онази „лествица” на придобиването на добродетелите и борбата със страстите, която толкова добре е описал в класическата си книга св. Йоан Синайски.

В кои случаи може да се каже, че монашството не се е състояло като тайнство, че замонашването се е оказало несполука или грешка? В случаите, когато човекът или се е замонашил против волята си, поради послушание на друго лице, или в твърде ранна възраст поради собствено неразумие, или под влияние на настроение или ентусиазъм, които са отминали. Вече като монах такъв човек разбира, че е направил грешка, че изобщо не е предназначен за монашески живот. От тази ситуация има три изхода.

При първия изход човекът успява да надвие себе си: той си казва, че след като е станал монах, след като Бог го е призовал към този начин на живот, той трябва да направи всичко, за да стане монашеството му наистина тайнство на единение с Бога. И човекът се старае с Божията помощ да внесе в живота си необходимия аскетически настрой. Това е най-добрият вариант, но за съжаление той се случва доста рядко.

По-често се срещат вторият и третият варианти. Вторият : човекът си остава монах, за да не наруши монашеските обети, но не изпитва при това нито радост, нито вдъхновение от това, че е монах, а просто „влачи товара си”, проклинайки съдбата. Третият вариант: монахът напуска манастира, „хвърля расото”, както казват хората, става мирянин.

Трудно е да се каже кое е по-доброто. От една страна, монашеските обети се дават веднъж завинаги, и според каноническите правила на Църквата дори и онзи монах, който е свалил иноческата дреха и е встъпил в брак, продължава да бъде монах, но паднал, живеещ в грях монах. И с нищожни изключения бившите монаси, които встъпват в брак, не получават църковна благословия за брачен живот и не могат да се венчаят в храма. Такава е традицията на Православната Църква. В този смисъл монашеските обети налагат върху човека по-големи задължения, отколкото брачните обети: Църквата може да признае развода, но никакво „размонашване” църковните канони не признават. И ако в брак можеш да встъпиш два пъти, то монашески обети можеш да дадеш само веднъж.

През първите две години на монашеския си живот живеех в манастир, в който едва ли не всеки втори монах се отказваше от обетите си и напускаше манастира. Някои от напусналите се женеха. Обикновено такива бракове бяха несполучливи и скоро се разпадаха. Спомням си един човек, който остави монашеството два дни след замонашването, което е свидетелство за пълната му вътрешна неподготвеност за монашески живот. Спомням си и друг случай: млад човек постъпи в манастира с огромен ентусиазъм. Той искрено искаше да се отрече от света, да води свят начин на живот, но беше общителен по природа, светски човек, а в манастира не намери онази духовна храна, онова духовно ръководство, което не само би могло да го задържи на пътя на монашеския живот, но и да изпълни с духовно богатство този живот. Като резултат той започна да губи трезвение, контрола върху себе си, започна да ходи в града, свърза се с жени, започна да свири в рок група (в миналото си той беше музикант). По-нататък – алкохол, наркотици. Накрая напусна манастира, ожени се, разведе се, и, не стигайки до четиридесет години, умря от превишена доза наркотици. Този и други подобни случаи заздравиха в мен убеждението, че решението за замонашване може да се приеме само след много трезв и сериозен размисъл, едва след като човекът се е утвърдил дълбоко в желанието си да води монашески живот и се е убедил, че това е неговото призвание, едва след дълга самопроверка.

Често ми се случва да общувам с млади хора на кръстопът. Някои от тях казват: „Понякога ми се иска да стана монах, но усещам съмнения, колебания”. Обикновено им отговарям, че докато у тях се запазва дори и сянка на съмнение, дори и слабо колебание, те не трябва да се замонашват. Съветвам ги да не бързат, да почакат поне три години, а след това да проверят не е ли отслабнало това желание, не е ли охладняло то, и ако то се е запазило, да се решават и да приемат монашество. Грешката може да има фатални последици, тъй като след като е дал монашески обети, а след това е разбрал, че монашеството не е лъжица за неговата уста, човекът рядко е способен да се върне към нормалния живот. През целия си останал живот той остава духовно травмиран, нравствено осакатен.

Както и бракът, монашеството има собствена динамика, и монахът може да се развие или в положителна, или в отрицателна посока. В монашеството човекът не стои на едно място: той или върви по пътя към Бога, натрупвайки полека-лека духовен потенциал, или постепенно губи онзи малък първоначален запас, който присъства у всеки човек, приемащ монашество. И в този смисъл, разбира се, е много важно човекът да се настрои правилно още от самото начало. Както и в брака, в монашеството може да има първоначална еуфория и последвало разочарование. Случва се, след като се е замонашил, човекът да се усеща през първите месеци тъй, сякаш е на небето – той е щастлив, струва му се, че се е сбъднала неговата мечта, че монашеският живот е тъкмо това, към което се е стремял. Но след това настъпва отрезвяване. Човекът започва да вижда, че в монашеския живот има свои трудности и изкушения, за които той се оказва неподготвен. Много важно е да успееш да преодолееш този критичен момент. Ако в брака съпрузите могат да преодоляват заедно критичните ситуации, то в монашеството човекът е оставен насаме със себе си. Разбира се, той не е сам, ако пребъдва в Бога, но подкрепата от хората е нещо, което често не достига на монаха. Нерядко не му достига правилно духовно ръководство, особено в наше време, когато опитните духовници са малко.

По съветско време в Руската църква имаше само 18 манастири, но дори и тогава хората се оплакваха от липсата на опитни духовни ръководители. Днес броят на манастирите е повече от 500, но духовно опитните наставници не са се увеличили от това. Та нали духовните ръководители трябва да израстват с десетилетия, а за да израснат те, трябва да има трайна монашеска традиция. Самите духовници трябва да бъдат ученици на опитни наставници. Силата на монашеството е именно в приемствеността на духовното ръководство, което, както и апостолското приемство, идва от раннохристиянските времена: духовният опит се предава от учител на ученик, а след това и самият той става учител и предава своя опит на своите ученици.

В историята на християнската святост не са малко примерите, когато монашеският опит се е предавал от учител на ученик. Преп. Симеон Нови Богослов бил ученик на преп. Симеон Благоговейни. След като получил от учителя си дълбоки знания в областта на аскетичния и мистичния живот, той ги записал и предал на своите ученици. Никита Ститат, написал житието на Симеон Нови Богослов, бил най-близкият му ученик. И самият Никита Ститат имал ученици, естествено. Непрекъснатата верига на приемството на духовния опит продължава от древността до наши дни. И дори по съветско време в Руската православна църква тази верига не е прекъсвала, въпреки че е била отслабена: духовно опитните ръководители, старците, са били през онези години голяма рядкост, но все пак са съществували.

А какво става сега? Открива се неголям манастир, епископът изпраща там 23-годишен игумен, той взема със себе си няколко двайсетгодишни послушници, и те започват да се възпитават едни други. Няма никаква гаранция, че юношата, назначен за настоятел само защото след като Църквата е получила в свое разпореждане манастирски имот, там е трябвало спешно да се настани някой, ще стане наистина добър наставник за тази младеж, която идва може би с голям ентусиазъм, с желание, но при липсата на достатъчно духовно ръководство може да се разочарова и да се окаже на лъжлив път.

Струва ми се, че както и приемането на свещенство, така и приемането на монашество трябва да става в зряла възраст. В древните манастири не замонашвали не само петнайсет– и седемнайсетгодишните, но дори и двайсетгодишните. Към замонашване се подготвяли твърде дълго. Преди да постъпи в манастир, човекът дълго размишлявал. Никой не го карал да влезе в манастир, както правят днес някои духовници, подтиквайки младежите към приемане на монашество. Постъпвайки в манастира, човекът дълго пребивавал в положението на послушник; ако се разочаровал, той можел спокойно да напусне, за да започне пълноценен живот в света. И само ако човекът, прекарвайки много години в манастира, разбирал, че това е неговият път, го замонашвали. По този начин замонашването било не начало на монашеския му път, а завършек на дългогодишна проверка: тя потвърждавала, че човекът е призван към монашество, че желанието му да стане монах не е скорозрейно, прибързано, че това е собственото му желание, а не желанието на друго лице, опитало се да го принуди към монашество.

Говоря това с пълното съзнание, че можете да ми напомните, че самият аз съм се замонашил на двайсет години. На това мога да отговоря само, че в известен смисъл ми провървя, решението ми да се замонаша беше, възможно, юношеско и незряло, но въпреки това през изминалите 13 години не е имало ни една секунда, в която да съм бил разочарован от това, в която да съм си мислил: „А дали не направих грешка?” Дори и в най-трудните минути, а те не бяха малко, никога не съм усещал, че призванието ми може да бъде нещо друго.

На други обаче е провървяло значително по-малко. И знам немалко случаи, когато, след като е приел монашество на младини, човекът след известно време е осъзнавал, че това е било грешка, но продължавал да стои в манастира, да „влачи ярема” без вдъхновение, без радост. Случвало ми се е да виждам монаси, които са в перманентно състояние на униние и на които всичко е омръзнало в този живот. За да се утешат поне малко, те или ходят на консултации при психотерапевти, или слушат по цели дни класическа музика, или търсят утеха в алкохола.

Това е особена борба, особен подвиг. Но, повтарям, възможността да разкрият вътрешния си потенциал, да посветят целия си живот на Бога се предоставя само на онези монаси, които са се замонашили по призвание. Ако ли пък монашеството е прието със съблюдаване на всички изброени условия, прието по призвание, то може да стане за човека средство за разкриване на вътрешния му потенциал, да му даде възможности, които не дава животът в света. Монахът по определение е свободен от много вериги, с които е вързан животът на мирския човек. Монахът има възможността да се съсредоточи върху най-главното, и ако той ориентира живота си към него – към това, което е „единственото потребно”, тоест към Самия Бог, – неговите придобивки могат да са много големи. Преди всичко той може да познае от собствен опит какво означава онази близост на човешката душа към Бога, за която са писали светите отци в тълкуванията си на Песен на Песните. Той може да познае Бога или, както казваше отец Софроний, цитирайки думите на апостол Йоан Богослов, „да види Бога както си е”. Той може да придобие много духовни умения и да стигне до светост. Разбира се, пътят към светостта е открит за всеки човек, независимо дали е монах, свещеник или мирянин, живее ли в манастир или в света. Но монашеството може да създаде за човека особени условия, при които той среща по-малко препятствия от мирските хора. На пътя на монасите има други препятствия

Монашеството, както вече казах, е най-радикалният израз на онова влизане през „тясната врата”, към което Господ призовава всички християни. В древната Църква монашеството се формирало постепенно. Имало групи аскети, подвижници, които давали обет за безбрачие; някои от тях се оттегляли в пустинята, други оставали да живеят в градовете. Главната цел, която си поставяли, била духовната работа над себе си – онова, което в Стария Завет се наричало „ходене пред Бога”, когато целият живот на човека бил ориентиран към Бога и всяко дело, всяка дума били посветени на Бога. В Сирийската църква през IV век тези подвижници се наричали „синове на Завета” или „дъщери на Завета”: те давали обет за безбрачие, за да се посветят на служене на Бога и Църквата. В Кападокия през същия период монашеското движение се развивало с бързи темпове, създавали се общини от аскети. Важна роля за формирането на кападокийското монашество изиграл св. Василий Велики. От него до нас са стигнали няколко сборници с нравствени правила. Прието е да се смята, че това са монашески правила, но въпреки това думата „монах” не се използва в тях. Работата е там, че Василий Велики е писал своите правила не само за монасите, но и за всички аскетично настроени християни – за всички, които искали да градят живота си според Евангелието. Та нали по същината си монашеството не е нищо друго освен евангелски начин на живот, стремеж към изпълняване на същите заповеди, които са дадени и на живеещите в света. Неслучайно св. Йоан Лествичник казвал: „Светлина за монасите са ангелите, а светлина за хората е монашеският живот”. И неслучайно през византийската епоха и в Русия монашеският живот е бил възприеман като някакъв еталон, и животът на обществото бил в значителна степен ориентиран към аскетичните монашески правила.

По такъв начин няма никакво противоречие не само между монашеството и брака, но и между монашеството и живота в света. Св. Исаак Сириец казва, че „светът” е съвкупност от страсти. И монахът се отдалечава от този „свят” – не от света като творение Божие, а от падналия, греховен свят, затънал в пороци. Отдалечава се не поради омраза към света, не поради гнусене от света, а защото извън света той може да натрупа онзи духовен потенциал, който впоследствие ще реализира за служене на хората. Преп. Силуан Атонски казвал: мнозина обвиняват монасите, че те даром ядат хляба си, но молитвата, която те отправят за хората, е по-ценна от много неща, които хората в света вършат за полза на ближните.

Преп. Серафим Саровски казвал: „Добий мирен дух и хиляди ще се спасят покрай теб”. Отивайки в пустинята за пет, десет, двайсет, трийсет години, отшелниците придобивали „мирен дух”, онзи вътрешен мир, който толкова липсва на живеещите в света. Но след това те се връщали при хората, за да споделят с тях този дар. И наистина хиляди хора се спасявали покрай тези подвижници. Разбира се, имало много подвижници, които напуснали света и не се върнали в него, които умрели в неизвестност, но това не значи, че подвигът им бил напразен, защото молитвите, които те отправяли за ближните си, помогнали на мнозина. Добивайки святост, те станали ходатаи и застъпници за хилядите, които били спасени с молитвите им.

Замонашвайки се, монахът дава три основни обета: за нестежание, целомъдрие и послушание.

Нестежанието може да се разбира по различни начини. Може да става дума за пълна доброволна нищета, когато човекът се отказва от всякакви земни блага, от всякаква собственост. Но в повечето случаи става дума за това, че монахът, притежавайки едни или други материални блага, се отнася към всичко, което има, така, сякаш го е взел назаем. Монахът и към живота си трябва да се отнася така, сякаш му е даден назаем. В „Лествицата” и другите паметници на аскетичната литература се говори за добродетелта на странничеството, когато човекът разбира, че няма тук, на земята, „свой град, но бъдещия търси”, защото духовната му родина е Небесният Йерусалим. И именно към него е насочен духовният взор на монаха.

Обетът на целомъдрието не се свежда само до безбрачие. „Целомъдрието” е славянска дума с много дълбок смисъл. Тя ни говори за това, че човекът трябва „целостно да мъдрува”, тоест във всичките си постъпки и помисли да се ръководи от „мъдростта, която слиза отгоре”, която е Самият Христос.

Но каквито и да са външните обстоятелства на живота на монаха, той винаги трябва да помни, че животът му вече не принадлежи на него, а е посветен на Бога, Църквата и хората. И монахът оправдава своето призвание само тогава, когато животът му носи плодове и в отношенията му с Бога, и в отношенията му с Църквата, и в отношенията му с хората. Монахът носи полза в отношенията си с Бога, ако постоянно работи над себе си и духовно преуспявайки, се издига „от сила в сила”. Той носи полза на Църквата или като съвместява монашеския си живот със служене на Църквата в свещенически сан, или като се занимава, без да е свещеник, с някаква друга църковна дейност, например с благотворителност, преподаване. Монахът носи полза на хората или като им предава духовния опит, който е натрупал в себе си, или като трупа този опит, за да го сподели впоследствие с хората, или просто като се моли за тях. И най-сетне послушанието. Този монашески обет може да бъде изпълняван по различен начин: монахът в манастира е в послушание на своя игумен, монахът, служещ в енорията

В крайна сметка послушанието е вслушване в Божията воля, стремеж на човека да доближи максимално волята си до Божията воля. И монахът е онзи, който доброволно се отрича от своята воля, предавайки целия си живот в Божиите ръце. Монахът трябва да се стреми да стигне до толкова пълно сливане на волята си с Божията воля, че да се уподоби на Иисус Христос, Който в Гетсимания зовял Своя Отец: „Отче Мой! Ако е възможно, да Ме отмине тази чаша; впрочем, не както Аз искам, но както Ти” (Мт. 26:39). В тези думи се проявила, от една страна, Неговата човешка воля и естественият за всеки човек страх пред страданията, а от друга – пълната преданост на Божията воля и всецялата готовност да повери живота Си на Бога.

В заключение бих искал да кажа, че за разлика от брака монашеството е дял на избраници – избраници не в смисъл, че са по-добри от другите, а в смисъл, че усещат призвание и вкус към усамотеността. Ако човекът не усеща потребност от усамотяване, ако му е скучно да бъде насаме със себе си и с Бога, ако постоянно му е необходимо нещо външно за запълване на живота му, ако не обича молитвата, не е способен да се разтвори в молитвената стихия, да се потопи в нея, да доближи чрез молитвата към Бога – в този случай той не трябва да приема монашество.

Превод: Андрей Романов

************************************

За програмата на монашеството

АРХИМ. СОФРОНИЙ САХАРОВ · 17/07/2009

Приветствам всички ви и моля за молитвената ви помощ. Целта ми е да ви помогна да се борите срещу „рутината” в монашеския живот, така че истински да пребивавате с ума си там, където е Христос – отдясно на Отца. Но средствата, които имам на разположение са твърде оскъдни.

Светите отци като Лествичника и други аскети, изискват от монаха постоянно да пребивава с ума си в Бога. Ежедневният живот е пълен с впечатления и прекъсва съзерцателния ни живот в Бога. Миналия път ви говорих за това какво съзнание трябва да имаме, живеейки в този свят сред множество хора. Една от най-важните задачи в програмата на монашеството е чрез спазването на Христовите заповеди да се достигне състоянието на безстрастие, т.е. на освещаване: тогава вече никакво духовно явление вече не може да прекъсне виждането в нас на безстрастния Бог. Ако говорим за безстрастието като цел на нашия живот и смисъл на идването ни тук, в манастира, то целият стил на живота ни се променя.

Резултат от падението е това, че човекът от образ Божи, от образ на Абсолютното Същество, е „изпаднал” в такова съзнание, което ние сега наричаме егоизъм. Егоизмът е признак на това падение и наличие в нас на гибелта, на смъртта.

Макар Божието откровение да е дадено в тази форма – „ЕГО”, „АЗ, „Аз съм вечно Съществуващият”, – то тук думата „ЕГО”, „АЗ” е най-забележителна дума, защото обозначава личността, а личността не живее затворена в своето его.

Егоизмът действително е причината за всички трагедии в живота на човека, на човечеството на земята. Това е състояние, противоположно на онова, към което сме призвани от Божията заповед. Бог ни е заповядал да обичаме всеки ближен, всеки съ-човек като самите себе си; естествено имам предвид евангелското, а не старозаветното разбиране. Старият Завет казва: „Възлюби ближния си като самия себе си, и мрази врага си”. А Господ заповядва: „А Аз ви казвам: обичайте враговете си”. Така че, макар Старият Завет да ни дава много примери за изключително възвишени състояния на молитва и съзерцание, все пак те далеч отстъпват на евангелската заповед: „А Аз ви казвам: обичайте враговете си”. В книгата си за старец Силуан пиша, че тази заповед на Христос дава на всички други заповеди абсолютен, вечен и безкраен характер. Заради нея християнството се явява за света „смърт” – смърт на егоизма. Ето защо Господ казва: „Ще бъдете мразени от всички заради Моето Име”. Много е възможно дори и ние монасите да се изморим и да се изтощим от това слово, защото то никак не ни се отдава. Ние изнемогваме в молитвата си, за да спазим Божията заповед. Минават години, десетилетия, но не достигаме търсеното. От умората се ражда чувство на отблъскване. Но умолявам ви да помните, че това отблъскване е гласът на смъртта в нас! Макар да е трудно да се говори за тази заповед, защото всички сме далече от висотата на Божието слово, все пак по-добре е да говорим за нея, отколкото за каквото и да е друго. Иначе всичко в нас се опустошава и тогава няма да получим нищо за живота си в Бога, който е живот вечен.

Един от признаците на егоизма в нас е наличието на някакво чувство на завист. От това чувство трябва да се бяга като от черна смърт. Истинският християнски живот ни освобождава от завистта. В Евангелието има прекрасна притча за блудния син. Когато Бог устроил пиршество на небесата, защото падналият син се е върнал в лоното на Отца, по-големият син, който не познавал падението, изведнъж станал жертва на завистта: „Аз цял живот ти работя, а Ти никога не устрои нещо такова за мен!” А Бащата отговорил: „Всичко, което Ми принадлежи, принадлежи и на тебе. Затова трябва да се радваме за спасението… Този твой брат мъртъв беше и оживя, върна се при нас”. И ако вярваме по този начин – че „всичко, което Бог има, ще бъде наше” – тъмната страст на завистта няма да намери място в нас. Знаете от Евангелието как Пилат разбрал, че предават Христос от завист: не заради някакви истински престъпления, а само защото той предизвикал в тях завист със Своите Божествени чудеса. Както виждате, тази завист е убила Бога. Тя убива също и брата! И така, когато в нас се появява движение на завистта, трябва да знаем, че сме във властта на тъмната смърт. Трябва да живеем така, че не само да не завиждаме, но дори да се радваме всеки път, когато някой ни превъзхожда в каквото и да било. И ако имаме правилна нагласа, тази страст, която разрушава всичко в живота на хората, няма да има в нас място, и животът ни ще стане съвсем друг по своя характер. Тогава лесно се установява единство на духа и животът на нашето братство ще бъде изпълнен с истинско Божествено присъствие…

Преди смъртта си искам да напиша това на сърцата ви, за да живеете наистина в Бога и в съзнанието ви да няма нищо друго. Не давайте на никого по никакъв начин да изтръгне от духовното ви съзнание Христовата любов, която не познава завистта, а се радва за спасението на всеки човек. Всичко се свежда до положението, че трябва да се молите и сутрин, и вечер, и в храма, и извън храма да спазвате Божията заповед за любовта към ближния. Ето за това е моята молитва към Бога. Чрез любовта към ближния ние познаваме и любовта към Бога. Разбира се, бих искал у всеки един от вас молитвата да извира отвътре като поток, така че суетата, която създава големият брой хора, идващи тук с различни настроения, по никакъв начин да не изкорени в нас това съзнание. И тогава наистина ще живеем така, че Божието спасение да бъде все по-близо и по-близо до всички нас. Би било толкова тъжно човек да отиде в манастир и вместо вечно освобождение да намери осъждане и гибел!

И когато достигнете края на вашите дни, ще ви бъде по-ясно моето състояние. Аз сега и живея, и не живея. Често състоянието ми е толкова лошо, че животът ми тежи и казвам на Бога: „Господи, кажи ми „умри”, и ще умра”. Но по непонятен за мен начин изведнъж това състояние на смърт в цялото ми същество се променя в молитва и слово, отправено към вас. Не зная как съм жив. Защо съм жив? – Може би защото сърцето ми не може да ви остави тук, на земята. Когато някой от вас отсъства, през цялото време съм в молитва Бог да запази всички ви и всеки един от вас. И така, простете, че ви говоря за това

Простете ми, ще ви разкажа един комичен случай. Една дама в Москва решила да посвети времето за дневния си тоалет на изучаването на испански език, за да може да чете в оригинал „Дон Кихот” на Сервантес. Естествено, не мога да се състезавам със Сервантес: едва ли ще се намери някоя душа, която да изучава руски език, за да чете мен. Сервантес ще се окаже победител. И все пак, и старец Силуан, и Серафим Саровски, и Нил Сорски – всички те и мнозина други са говорили на руски. Затова е хубаво да се знае този език.

При нас идват хора, които са като изгубени: не знаят как да пристъпят към живота по Бога. И какво да им кажеш, с какво да започнеш? В живота ми имаше такъв случай. Една душа бе осъдена от лекарите на скорошна смърт поради рака, поразил я изцяло. Тя беше съвсем болна и я возеха в инвалидна количка. И когато на нея, поради смъртоносната болест, й бе дадена голяма схима, тя ме попита: „А сега какво да правя?” Отговорих й: „Гледайте към Бога и Му говорете за своите нужди”. И тя започна да прави така. От тогава изминаха повече от тридесет години, и тя е жива и се моли. И това е действителен случай.

Някога отстъпих от Бога, от молитвата и след това изведнъж ми бе дадено да се върна при Него. Започнах да се моля. И молитвата влезе в мене като вулкан, и не бе възможно да я спра. Молитвата е такова състояние, в което действително можем да се съединим с нашия Бог Творец. И тази молитва е смисълът на монашеството. Всеки друг начин на живот е по-малко благоприятен за такава молитва. Ние оставяме грижите за когото и да било в материален план. Това не означава, че никога не помагаме материално – ние правим това постоянно. Но нашата главна грижа не е това, а да пребиваваме в Бога. В света страданията – като един вид разпятие – могат да удържат хората в молитва. Но ние монасите трябва да се удържаме в молитва поради едното съзнание, че в нас все още живее смъртта, и да търсим как да победим тази смърт…

Методите на борбата на ума със страстите

Отново и отново благодаря на Бога, дал ми сили да се срещна с вас и да ви говоря за онова, което е необходимо за нас, из­бралите монашеския път. Как можем да победим натрапчивия помисъл, който не ни дава да намерим покой и да вършим всяко действие в духа на заповедите?

Разбира се, борбата с помислите е част от монашеската духовна работа на борбата със страстите като цяло. И днес моля Бога да ми даде сили да ви говоря за това, което наистина е потребно.

В Евангелието виждаме следния случай: някой завел сина си, завладян от бяс, при учениците на Христос. След това те попитали Господа: „Защо ние не успяхме да изгоним беса?” Господ, изгонил с една дума от юношата беса, който го измъчвал, им казал: „Този род се изгонва с пост и молитва”. Господ ни е дал най-общи положения, чието съдържание трябва да разкрием в продължителен подвиг. Постът, разбиран често като външна диета, става толкова по-строг, колкото по-малко човек отдава ума си на духовната борба. По принцип постът говори за необходимостта от въздържание от всичко, което противоречи на духа на заповедта. „С пост и молитва!” Постът и молитвата се увеличават по своите външни форми, ако отдаваме малко внимание на „духовната работа” (умное делание – б. пр.).

Ние трябва да имаме контрол върху ума си: къде се „шляе” (простете за резкия израз) той, нашият ум, по какви мръсни пътища ходи? Ние трябва да го удържаме от „разходки” там, където не бива, там, където събира мръсотия и страсти и с това осквернява целия ни живот! Нужно е да се учим как от такъв помисъл да преминем към друг – такъв, който ще освети целия ни живот и ще подготвя ума ни за живота в бъдещия век.

Сега ще ви говоря за монашеското дело като цяло в борбата със страстите. След падението на Адам всяка страст принадлежи на тварния свят. Всяка страст има една или друга форма, един или друг присъщ на нея образ в зависимост от характера и`. Така нашия принцип кратко ще изразявам с думите: „Да не предаваме ума си, да го държим под контрол”, според съвета на великия апостол Павел.

След като Господ е възкръснал и е възлязъл на небесата, нашият ум трябва да бъде там, където е Той: зад завесата на осмия ден. Ако държим в съзнанието си необходимостта от контрол над ума и от аскеза, която удържа ума зад завесата на осмия ден, то вместо да осквернява цялото ни същество със страсти и греховни помисли, самата наша мисъл ще го освещава.

Защо трябва „да не предаваме ума си”? – Възможно е, подобно на някои от отците, да поискате да изпитате как действа страстният помисъл, и да проследите накъде води той. Но нашият път към победа над греховните страсти е друг: как да спрем помисъла, как да не предадем вниманието си на онова движение, което пленява ума… А когато ние не отдаваме ума, тогава никаква страст не може да действа в нас. Максим, великият подвижник, е казал: „Дай на тялото въздържание и пост според силите му, а останалото – отдай на ума”. И така, ние трябва да следим за това умът ни по никакъв начин да не се съедини с образа на онази страст, която чука на вратите на сърцето ни, за да ни привлече към греховно действие. И така се получава, че нашата аскетическа борба зависи от културата на ума ни. Никаква друга аскетическа култура на този свят не познава нищо подобно на онова, което казва нашият Господ Иисус Христос, Творецът на света, чрез Когото „всичко е станало”. Когато отдадем ума си, за да следваме Христос, където и да иде Той, цялото ни същество се освещава от Неговата Божествена святост. Като не предаваме ума си на страстния помисъл, на образа на онази страст, която иска да ни склони към грях, и като превеждаме ума в подвига на следването на Христос, тогава вървим нашия монашески път. Когато ни се даде да побеждаваме нападението на всяка страст, то умът ни, следвайки Христос, се подготвя за вечното битие, за „съ-битиè” с Него – с Христос, с Отца и Светия Дух.

Да речем, че ни безпокои неприязнен помисъл – някой ни е оскърбил. В дверите на сърцето ни чука страстта да отмъстим за обидата. Всяка страст може да се осъществи чрез действие само при участието и вниманието на ума ни към помисъла на тази страст. Ако изхвърлим от ума си образите на хората, които са ни обидили, както и самата обида, то ние сме победили: страстта не действа в нас и така, спазили принципа „да не предаваме ума си”, ние живеем свободно. По този начин умът ни се възпитава да пребивава вечно с Бога, дори докато спим. Това обаче не се получава нито бързо, нито веднага при всички хора.

Главното в тази духовна работа е послушанието. Всички започваме от малките неща: предаваме волята си на мисленето на духовния си отец или на игумена. В този прост и малък акт на послушание – духовно послушание – ние освобождаваме ума си от житейските грижи. И тежестта пада изцяло върху нашия духовен отец или игумена. А ние оставаме свободни от грижите и умът ни може изцяло да се отдаде на Бога. Когато умът ни е зает с Бога, Който, естествено, е Чист и Пречист, то и умът ни става чист. Този опит от чистота на ума се дава само в манастира. Защо? – Защото само в манастира, а не в общия живот на света, ние можем да предадем себе си на разсъдителността на човек, който живее чрез нашия Бог по-дълго време, отколкото ние. Нашият духовен отец, понеже за разлика от нас не е завладян от страстите, намира най-добрия изход. Така по най-прост метод ние изведнъж възхождаме там, докъдето не се издига никаква интелектуална еквилибристика.

Помните ли думите на старец Силуан: „Започнах да правя така, както ме научи Господ и умът ми се очисти, и Духът свидетелстваше за спасението”? Само такъв дух е чист, който е свързан повече със сърцето, отколкото с ума. Затова и Господ казва: „Блажени са чистите по сърце, защото те ще видят Бога”.

По този начин монахът се научава да богословства, като пребивава в делото на послушанието. По мнението на светии като Симеон Нови Богослов, наричани „νηπτικοì πατέρες”, т.е. „онези, които са водели трезв, духовен живот”, – само такъв ум, чистият, е годен за истинско богословие. Така монашеският живот ни води към богословски съзерцания от най-висш порядък.

Създава се впечатление, сякаш всичко е доста просто и заедно с това е удивително ефективно.

Защо казваме „да не предаваме ума”? Защото всяка страст, тъй като има един или друг образ, външен или мисловен, носи със себе си ограничение, присъщо на тварния свят. Страстите не действат по еднакъв начин в човека, но в общ план може да се каже, че най-тежката борба за човечеството е с плътската страст: в началото тя предлага услаждане, а след това се превръща в смърт. С плътската страст, чийто образ чука в съзнанието ни, борбата е по-тежка, отколкото с другите страсти. Хилядолетният ни монашески опит показва, че да не се предава умът на нападенията на плътската страст е най-висша култура: защото като не предаваме ума на образите на тази страст, ние се освобождаваме и тя престава да действа. В началото, докато човек е все още млад и се развива за това да ражда деца, това не е толкова просто. Струва ни се, че световният закон за възпроизводството е по-силен от нас. Но когато чрез духовния подвиг се постигне чистота на ума и той стане свободен от външните помисли, свързани с тази страст, тогава човек става съвсем друг. Светите отци наричат това състояние „целомъдрие”.

Хилядолетният опит показва, че когато този подвиг се извършва правилно, т.е. чрез послушание и въздържание във всичко, чрез пост и молитва, човек не се уврежда нито психически, нито интелектуално. Ако в повечето случаи загубата на равновесието на нормалния човек е възможна по две причини – при наличие на гордост или при борба с плътта – то като побеждава и едната, и другата, човек запазва равновесието си и способността си за разумно действие.

Ще ви разкажа нещо от своя опит. Някога страшно се увличах от философия. Еквилибристиката на ума, който се движи свободно в космическия живот и пространство, дава огромна наслада, но не спасява в онзи смисъл, за който говорят Христовите заповеди.

В съвременните религиозни движения съществуват други разбирания за духовния живот. Лично аз ви предлагам да се придържате към нашата система на възпитание на ума. Ние разбираме това възпитание по друг начин, особено когато става дума за съзерцанието. Съзерцанието за нас не е психоанализа, а състояние на нашия дух, при което реалностите на Божествения свят стават очевидност. Другите (ще се въздържа да посоча имена) разбират това като тънък психологически анализ на мисленето и всяко действие. Ние не живеем по този начин: това е пътят на науката в нейната съвременна форма – психологията.

От всички страсти най-страшните, разбира се, са плътта и гордостта. Ако с плътта борбата се свежда до това да не предадем ума, то с гордостта борбата е: „дръж ума си в ада”.

Разбирането на духовните хора за гордостта и за борбата с плътта се различава от разбиранията на хората, които живеят в света. Няма да скрия огромната си печал, че онова най-висше познание, което е донесъл на земята Господ Иисус Христос, се пренебрегва от хората. Това пренебрежение достига до парадокс: хората се срамуват да кажат, че са християни. Но от хората, които си отиват от Христос, никой няма истинско разбиране за Божественото смирение. Бог, Който е всемогъщ, безкраен в Своите творчески дела, е смирен, но Неговото смирение е от съвсем друг порядък в сравнение с онова, което разбират хората под смирение. Такова смирение може да бъде само дар свише.

Нашият блажен отец има едно забележително богословско учение. При цялото ми невежество, струва ми се е вярно, че никой не различава два вида смирение като Силуан: той казва, че едно е аскетическото смирение, а друго – Христовото божествено смирение, което е неописуемо и в което няма елементи на относителност. То има абсолютен характер и при него няма никакво сравнение с нищо друго. Аскетическото смирение е относително и се изразява чрез принципа: „аз съм най-лош от всички”, а Христовото смирение е присъщо на Неговата любов. Смирението, на което Господ ни съветва да се учим, като Му подражаваме, не е тварно, а е присъщо на Самия Бог.

Мнозина ме питат: „Защо човек, който очевидно живее живот във въздържание и с разум, казва: „Аз съм най-лош от всички”? Какво е това – фалшиво смирение?” – Не, това е нещо съвсем различно… Например, ние усещаме болка, когато боледуваме. И когато тази болка надхвърли търпението ни, си мислим, че страдаме най-много от всички. Така и за подвижника, който се стреми към смирението, липсата на такова смирение, която се изразява в това, че на човек му идват горди мисли за самия себе си, – това вече е страшна борба. Именно в такъв момент на вътрешна борба Силуан извикал към Бога: „Господи, научи ме как да се смиря” – и получил отговора на Христос: „Дръж ума си в ада”.

– „дръж ума си в ада” – в борбата с гордостта, най-ужасната от страстите. Когато изцелявал и около Него стояли хора, поразени от величието на чудото, Той казвал на апостолите: „Знайте, че Синът Човешки ще бъде предаден на съд и ще Го осъдят”. Когато жената изливала скъпо миро върху главата Му, Той си мислел за Своето погребение. Така Той, Който е истински Бог по Своята изначална Личност, все пак вървял именно по този път. И ние, монасите, трябва да знаем Неговия път. Защото, дори да изучим всички богословски системи и да имаме в паметта си и в духовното си разбиране всички знания, но не победим гордостта, всичко това е напразно. Ако четете внимателно Евангелието, ще видите, че и Самият Господ е действал на земята според тези думи

И така, засега нека се съсредоточим върху това – чрез скромен и прост живот да се стараем да избягваме с ума си образите на страстите. Когато ви нападат страстни помисли, идете и работете, или се срещнете с някого, или още по-добре се молете. И така, по различни начини – чрез духовно четене, молитва, разговор, работа – си помагайте да се откъснете от помисъла на страстта.

А с гордостта борбата се извършва чрез осъждането на самия себе си като недостоен за Бога за всички векове. Виждате как всичко в монашеския живот, за който говорим сега, не прилича на нищо друго. Вземете нашия отец Силуан: един час умът му е съзерцавал неизбежността на вечната гибел. Той сам казва след това колко страшен е този дух. И тогава Господ се явил без думи и с радостния си поглед грабнал Силуан на небесата. И в един миг той познал такова състояние на духа, за което великите философи и богослови могат само да разсъждават абстрактно. Не мислете, че говоря с някаква неприязън към науката. Не, но казвам, че науката сама по себе си, макар да обогатява ума, без жив опит не ни спасява.

Нашето спасение е в нашето единство

Днес ви помолих да дойдете на нашата беседа, която ще бъде без външни хора.

Напоследък допускаме някои от гостите на събиранията си, които винаги са много интимни така, както е интимна и Божията заповед. Аз непрестанно се опитвах да ви обясня как се ражда словото Божие в сърцето на човека. Този процес не е толкова прост и същевременно е много ясен и чист. Как вместо страстния си глас да чуем гласа на нашия Бог? При цялата неизказано велика задача, която стои пред нас, животът ни по своите прояви все пак остава съвсем обикновен. Когато на беседите ни присъстват и гости, то макар словото ми да е насочено към новопостъпилите сред вас, забелязах, че по странен начин молитвата ми за това слово включва и тях. А да бъдат включени и те означава да се промени съдържанието на беседата. Ето защо, когато сме сами, се чувствам по-свободен, при все нееднаквите реакции и състояния на хората, които присъстват тук. Но и в този случай не сме напълно свободни и не достигаме единство на словото, тъй като беседата ни не може да засегне едно и също на всички нива, понеже се намираме на различни равнища.

Сега, когато манастирът ни нараства в значително по-голяма група от хора, за мен става необходимо отново и отново да повтарям: градете този манастир с молитвата си, като не забравяте великата цел на спасението, дори ако в ежедневния си живот вършите най-обикновена работа. Безкрайно великото се съединява с най-простото и всекидневното по естествен начин.

Когато умът е изцяло насочен към Бога, когато в нас няма друг живот, освен Бога, тогава се освобождаваме от някои външни форми, които обикновено се наричат „канон” или „правило”. Правилото като нещо задължително за повторение с години и десетилетия все пак остава, както показва опитът, необходимо, но и ог­ра­ничаващо. Апостол Павел казва: „Законът е установен не за праведник”. Онзи, който иска да бъде движен от Светия Дух, не бива и не може да бъде връзван с правила.

За каквото и да говоря в присъствието на външни хора, винаги ми идва мисълта: дали те изобщо разбират монашеството? Трябва да кажем, че монашеството в съзнанието на хората далеч не съответства на величието на тази култура. Тази култура на духа е нашият подвиг. На всички нас ни е необходимо да се развием до такава степен, че да чуваме безпогрешно гласа на Господа. Този подвиг изисква постоянно – денем и нощем – вътрешно внимание. Тогава животът ни, обикновен по своята външност, ще бъде постоянно общение с Бога. Хората, които идват отвън, не могат да видят истинския процес на нашия живот. Дори когато се събираме сами, ние пак не достигаме единството на духа: не защото нямаме желание, а защото опитът ни е различен и всеки разбира нещата в границите на своя опит.

Що се отнася до новопостъпилите, тях ние разпознаваме като хора, сродни нам по дух. И, разбира се, наша задача е да ги включим в живота си така, че общността ни да стане като един човек.

Когато усвоим тази мисъл, тогава се преодоляват страшно много най-различни недоразумения. Тогава изчезва каквото и да било „състезание” и всяко добро дело, всяка блага дума гради манастира и го укрепява. И обратното: всяка дума, която е проява на нашата немощ, на страстите ни, а не на Божията воля, руши манастира. Моля ви, помнете това! Принуден съм да ви говоря за това усилено, защото, колкото и да е странно, все още нямам усещането, че правите това, за което ви моля: да се молите за всички и за всекиго, за нашия общ живот и за всеки човек. Ако възприемете мисълта ми, животът ни ще потече по съвсем друг начин. Опитвам се да получа слово, за да ви обясня по-ясно мисълта си. И ще ви кажа истината: в този момент нямам такова слово. Защото не сме достигнали съзнанието, че в живота на общежитийния манастир е изразена идеалната форма на човешкия живот на земята.

Да вземем пример от словата на безкрайно скъпия ни духовен отец – Силуан. Той казва, че на хората се дават различни послушания: един да бъде цар, друг – патриарх, трети – да изпълнява някаква по-малко обща, специална работа, дори да бъде обикновен дърводелец. А след това пише: „И всичко това не е важно”. Виждате освободеността на този човек от всякаква завист, от всякаква конкуренция, от всякакво отблъскване.

Бог да ми помага да разясня тази мисъл. Когато чрез молитвата си за всички и за всекиго във вас израсне това съзнание – за необходимостта от единството ни в Бога, тогава ще стъпите на истинския път. Можете да се молите и в килията, можете да се молите и по време на богослуженията ни. Постоянно се молете! Опитах се да пиша за това в книгите си, започвайки от първата, която е и най-важната – за св. Силуан. Когато всеки върши работата си според своите дарби, изчезват поводите за каквато и да било конкуренция или завист или нещо подобно. Всяко добро дело, от когото и да е направено, ще стане наш живот, ако се спасим.

Господ да ми помага да намеря думите, а на вас да ви помага Господ да наследите някои от принципите на великата култура, бих казал, на най-великата от всички култури, известни на човека на земята. Със задоволство чух наскоро думите на един от новите членове на нашето братство, който каза: „Да живеем заедно – това изисква голяма мъдрост от всеки един от нас”. Млад човек, млада душа, а ето, разбрал е, че това съвсем не е нещо малко. Помислете си, Господ е казал на учениците си: „Ако имате любов помежду си, вие сте Мои ученици, и всеки ще ви познае, че сте такива, т. е. Мои ученици”. Моля ви, проумейте, от тези думи, че е извънредно важно да се преодолее егоизмът. Всичко, което правим – всичко трябва да влезе в нашия спасен живот. И ако имаме това съзнание, тогава ще видите, че животът тече по съвсем друг ред. На Земята има повече от четири милиарда души. А ето, на нас Господ ни е дал да бъдем малка група, събрана чрез единството на вярата ни в Иисус Христос. И нека тази малка част човечество от цялото човешко тяло да бъде грижа на всеки един от вас: това е моето семейство, това е моят живот и всичко, което правя, го правя за това да укрепя този живот. От единството, от здравото единство помежду ни ще се роди велико спасение. Моля ви да усвоите този принцип, това начало, да усвоите това правило! Съдете за самите себе си по следния начин: ако ние живеем в малка група и в нас остават елементи на някакво сравнение с другите, на конкуренция, на състезаване и други подобни неща, ние все още не сме на добър път. Борете се с този елемент, който внася разделение в живота ни.

Всеки човек, при цялата си неповторима персоналност, все пак е представител на определена класа или тип хора. И когато в границите на този манастир се научим на единство – ще бъда благодарен на Бога и дългът ми пред вас ще бъде изпълнен. Ако в молитвата си за живота на манастира достигнете това животът ни, макар и донякъде, но все пак да бъде в съгласие със заповедите на Христос, Бог ще отвори пред нас вратите. Тогава ще можем да вместим в сърцето си несравнимо повече хора и несравнимо по-голяма любов.

В какво се състои трудността на положението ми? В това, че си поставих невъзможната задача да бъда проводник на духа на нашия духовен отец Силуан. Самият аз не достигам това състояние. Но искам всички вие да достигнете именно състоянието на Силуан: не някакво интелектуално, просто абстрактно мислене, а реално състояние на духа. И така, в следствие на любовта ни към всеки член на нашето семейство, в нас се поражда желанието да проявим послушание и към всеки друг човек.

Ние не можем да избегнем законите на обществения живот на човечеството на Земята. И една такава проява е това, че молейки се за всички, ние в по-голяма степен се молим за онези, върху които пада по-голяма отговорност, т.е. за игумена и за духовника. Опитайте се да държите в съзнанието си следната мисъл: „Бог ни е дал такъв игумен и такива духовници!” И постепенно се учете да ги следвате така, че съвестта ни наистина в нищо да не ни укорява. Тогава ще дойде вестта от Духа Божи, че се спасяваме. Старец Силуан говори за това със следните думи: „Започнах да правя така, както ме научи Господ, и умът ми се очисти, и Духът свидетелстваше спасение”.

Коя е трудността в нашия църковен живот? Често хората, които заемат отговорни постове, настояват на своето ограничено разбиране като на нещо напълно съвършено и отхвърлят всичко друго. Но ето, апостол Павел пише, че макар да има различни служения на хората, всичко трябва да бъде по Бога и да води към единство и към любов. Всяка поява на разделение ще нарушава живота ни и няма да ни донесе спасение. Ако молим Бога в молитва за нещо и някой друг, а не ние, „реализира” тази молитва, то трябва да отхвърлим мисълта: „А защо не бях аз?” Бог е чул молитвата ми и е направил това, за което съм молил, макар някой друг да го е осъществил на дело. И ако делото носи слава, аз няма да завиждам на славата. Нека той да получи славата за извършеното, а за мен е важна реализацията на нашата обща цел. А нашата цел е следната: единство на дух– е мой живот, макар аз нищо да не съм направил. Разбирате ли този момент? Едно е „всичко да става по моята”, както диктува страстта ни на честолюбие или властолюбие, или на стремежа към господство; и друго е когато човек е свободен от този стремеж да властва. Тогава, който и да е направил доброто дело, казваме: „нека вечно да бъде благословено Името на нашия Бог!” а във вечния порив на любовта във вечния Бог, когато няма да има вече време според клетвата на ангела от „Апокалипсиса”: „И Ангелът се закле, че не ще вече да има време”. Тогава няма повече никакви колебания, а целият живот – и на Бога, и на всички хора

Може би ще кажете, че говоря неясно и би трябвало да посоча конкретни случаи. Но ако вземем конкретен случай, ще изпуснем от поглед самия жизнен принцип.
Както пиша в книгата си, старец Силуан, нашият духовен отец, се придържаше към следното правило: ако след виждането на Христос му е било дадено да живее цялото човечество в сърцето си, то той искаше да съхрани това през целия си живот. Така и ние, въпреки нашите слабости, въпреки начина си на мислене за самите себе си, трябва някак да се освободим от целия си егоизъм… Не мисля, че това може да стане за няколко минути. Нужно е много да се молим, и да страдаме, и да живеем така, че това да проникне в съществото ни като негово свойство и състояние…

През цялото време се опитвах да говоря, молейки Бога да ви разкрие истинското съдържание на моите думи. Молете се, и Бог ще ви открие истинския смисъл на това, което ви казах. Молете се и се старайте да го усвоите.

* * *
…Когато говорим за конкретни образи в молитвата, всъщност ние все още не се молим съвършено. Молитвата, която е отвъд конкретните образи – ето това е чистотата на ума. Когато преминем в другата сфера и живеем вече извън времето и пространството, т. е. свръхвремево и свръхпространствено, там няма конкретни образи, а само състояние, което надхвърля всяка форма. Ето защо е толкова трудно да се говори за това на нашия език…

И така, моля ви, без да виждат това хората, които ни посещават, т.е. без външни прояви, молете се постоянно и за онези, които идват тук, и за онези, които живеят тук – изобщо за цялото ни същество. И тогава молитвата ни от обикновените дребни и ежедневни неща постепенно ще възходи до молитва за целия свят. Молете се и за мен. Тридесет години мълчах и едва сега, преди края си, се решавам да говоря.

Нека всеки от вас върши всичко като за свое семейство. Бащата или майката на семейството живеят цялото семейство в сърцето си, всички деца заедно, а децата безгрижно се занимават с нещо свое…

Превод: Мила Игнатова

***************************

Думи за монашеството

ДАРИЯ ЗАХАРИЕВА · 11/01/2008

В учебниците по църковна история се казва, че първите три века на Христовата Църква са свързани преди всичко с мъченичеството. Монашеството се появило през трети век, когато християнството вече било утвърдено в пределите на Римската империя. Колкото по-дълбоко прониквало то в живота на Римската империя, особено в пределите на нейната източна част – Византия, толкова по-голямо ставало значението на монашеството – като средоточие на “християнския максимализъм” във вярата и живота.

Монашеството има своите етапи и своите велики представители във вековете на ранната Църква. Но то винаги ще назовава имената на преподобните Антоний Велики, Павел Тивейски и Теодосий Велики. За свети Антоний едва ли има православен, който не е чувал. Свети Павел се смята за първият в историята християнски подвижник. Но днес, на 11 януари се празнува паметта на преподобни Теодосий Велики (424- 529 г.) За него се знае, че е подвижникът, който е наречен “баща на общежителното монашество” и велик авва в един от най-големите за времето си общежителни манастири.

Свети Теодосий е роден в кападокийското село Магарион. Вярващите му родители го кръстили Теодосий (даден от Бога) и през дългия си живот той оправдал своето име.
В младостта си Теодосий пожелал да посети Светите места и Йерусалим и по пътя си попаднал на свети Симеон Стълпник. Срещата с прозорливия Симеон била преломна в живота на Теодосий. Преподобни Симеон предсказал на младежа, че той ще стане “велик пастир на благословени овце”, както разказва и житието му.

Когато пристигнал в Йерусалим, бъдещият велик подвижник пожелал да види как живеят отшелниците около Светия град и се заселил сред тях. Славата му се разнесла бързо и за да избегне шума около себе си светецът трябвало да променя местата на своите подвизи.

Свети Теодосий се отделил в пещерата, в която някога, според църковното предание са пренощували тримата влъхви на път за Йерусалим. В тази пещера подвижникът се отдал на 30-годишен подвиг. През време на своето съзерцание той не вкусвал хляб, а само фурми, трева и корени и се молел непрестанно. За този подвиг Бог го дарил с прозорливост и чудотворство.

Но славата пак го следвала. Много хора имали нужда от духовно ръководство. Те идвали и се заселвали наоколо. Светецът ги обгрижвал духовно. Като се оставил в Божиите ръце, свети Теодосий се молел да бъде научен как да се грижи и да помага на събралите се около него повече от шестотин души. С Божия помощ той създава манастир, който и сега се намира в околностите на Йерусалим. В края на живота на великия отшелник желаещите да се спасяват в неговия манатир и под негово духовно ръководство станали шестнадесет хиляди.

Свети Теодосий за първи път въвежда общежитийната форма на монашеството. Съвременният му йерусалимски патриарх го назначил за общ архимандрит на всички общежитийни манастири в Палестина, заради изключителния авторитет, който имал светецът в очите на всички иноци.

Монашеството е тайна на общението на човешката душа с Бога, тайна на духовното съвършенство. Затова да разбере монашеството докрай може самият монах, а човекът, който се намира в близкото му обкръжение (помага, изповядва се, работи в Църквата) съумява да схване истината за монашеството само отчасти. И за да я разбере, трябва да има желание и вяра. Затова не може да се говори с всеки за монашеството.

На практика, монашеството започва от отшелничеството. Свети Василий Велики, като създава християнско селище в Кападокия е искал да даде образец и да се противопостави на равнодушието и користта с дух на братска любов и взаимна отговорност. Такъв начин на живот – като този, който създал, свети Василий смятал за подходящ за всички християни, включително за семейните. Свети Йоан Златоуст подкрепял тази идея, защото смятал, че първопричината за общественото зло е личният егоизъм и човешкият стремеж към придобиване. Ако се премахнат тези две неща, пише свети Йоан, ако християнското състрадание се отзове на чуждата нужда и беда, ще стане възможно да се преодолее социалната несправедливост, която великият светител смятал за продължение на мъченията на Христос в лицето на Неговите “малки братя”.

Прекрасният идеал на свети Василий и свети Йоан не се случил, не бил осъществен в този свят, но свещената традиция и това, за което мечтаели великите светители на Църквата наследило монашеството, пише свети Теодор Студит.

Монашеството е безценен дар на неизречената Божия милост и любов към хората – всяко манастирско семейство постепенно заживява цялостен живот, като клонче от Христовата лоза – заедно един с друг и с Бога.

“Най-добрият начин да проникнеш в православната духовност е да я разбереш чрез монашеството, изиграло главна роля за формирането й” – кава Павел Евдокимов в прочутата си книга “Православието”.

Но сякаш всички примери, включително от българската история и святост не са достатъчни, за да примирят нашия съвременник със съществуването, с феномена на монашеството в нашия живот. За толкова хора монашеството е опасно, необяснимо и чуждо за живота им явление, което притеснява със своята отвъдмирност и изобличава с чистия стремеж към спасение в Бога.

Малкото действащи манастири, стотиците пусти обители трудно могат да илюстрират абсолютния идеал на Евангелието “да бъдем съвършени”, осъществяван през вековете преди всичко от монасите.

Знам няколко страшни разказа на послушници, монахини или несбъднати монаси за това какво предизвиква думата “монах” в съзнанието и в думите на обикновения българин. Отзвукът на тази дума преминава от неразбиране, през погнуса и паника и стига до омраза към Църквата, която “иска да вземе детето ми”. Познавах едно момиче, което искаше да стане монахиня и това направи майка й страшен неин мъчител. Беше я заключила вкъщи, оставяше й храна в хладилника, но не я пускаше да излезе навън повече от пет месеца и не й разрешаваше да използва телефон…

Познавам други родители, които се отказаха от дъщеря си чрез Държавен вестник, защото тя станала послушница. Имаше и такива, които натикаха сина си в лудница без да е луд. Много истории, наистина много истории свидетелстват за страшно духовно подивяване. И за пълно неразбиране на това щое монашество. След като ги чуете може да се запитате в кое време живеем и християнска страна ли сме изобщо.

В България дори в църковните среди представата за монашеството е неправилна, бегла и мъглива. Може да се наслушате на такива небивалици за манастирския живот, че да ви настръхнат косите. За жалост много от “жълтите” истории са почерпени от реални събития и противоестествени грехове, които са се случвали зад манастирските стени. Искрено се надявам това да е минало завинаги! За много хора е ясно, че в недалечното ни минало в манастира са влизали агенти под прикритие, които нито са вярвали, нито са можели да си представят какво да правят, щом ще се правят на монаси. Камо ли да опазват трите монашески обета за послушание, целомъдрие и нестяжание (отказване от придобиване на материални блага). Тези хора са тъпчели обетите на воля, защото никой не може да стане монах без да вярва, само с партийно поръчение.

Монашеството е било съсипвано от две страни по времето на социализма: от държавата и от семейството с неговите свръхземни и материалистични представи за живот. Позволено е било да се вярва само в партията, а тези “нетрудови елементи” – монасите, насила са били размонашвани и пращани да работят или “да се лекуват”. За съжаление мерките “на партията” са дали резултат, те дават резултат и сега, близо двадесет години след като официално сме “демократична страна”, защото монашеството продължава да бъде неразбрано и “странно” занимание за повечето хора.

Целта на монашеството като нравствена сила е спасение не само на самия себе си, а и на другите около себе си, на целия свят. “Светлината за монасите са ангелите, а светлина за миряните – монасите и монашеското житие” – казва свети Йоан Лествичник. Думи, които могат само да покажат колко далеч сме от такова разбиране за живота и света.

Монасите в България към днешна дата (мъже и жени) са малко над 100. А заедно с послушниците (кандидат-монаси) стигат до 150, може би… – Твърде, твърде малко дори за малката ни страна.

Българските деца днес, с малки изключения, не знаят какво е монах, нито имат представа с какво се занимава този човек. Хората и днес презират монашеството. Не само заради тежкото наследство, а и заради собствения си живот. Днес не се интересуваме от пътищата и начините, които ни правят безсмъртни, съвършени, Божии.

Чували сме, че монасите се отделяли от света с егоистични подбуди или защото “бягали”. Това беше още една от повтаряните лъжи на недалечното минало. Но трябва все пак да кажем, че монасите са такива от любов към Бога и хората. Нали човешката душа принадлежи на Твореца и подвижникът иска да представи душата си в достойно състояние на Бога.

Монашеството е изгубеното измерение на нашия живот, тръгнал сляпо след западния, твърде светски и твърде материален модел.

Монашеството напуска този свят, за да го благослови в същия момент от пустинята, от планината или просто от някое тихо кътче, в което се живее просто, чисто и с Бога. Монашеството поддържа света и нашия живот с непрестанната си молитва. Тъжно е, че в днешно време хората не се интересуват и вдъхновяват от монашеството. Това означава, че не се интересуват от съвършенството. А тъкмо в максимализма на монасите светът намира своята мярка и своето равновесие.

Няма страна от бившия комунистически блок, която, заедно с възраждането на Църквата си да не е възродила и своето монашество. Но тук, в България, отново не е така! Вярно е, че заблещукаха кандилата на вярата тук и там. Но някак самотно, някак далечно. Защото манастирските камбани все още не са ни събудили и все още не са отворили очите ни за “единствено потребното”.

Тъжно е, ако нямаме молитвеници. Жалко е, ако нямаме застъпници в днешното си лутане. Страшно би било, ако все така се движим по стръмния наклон надолу. Остава ни само опората на онези черноризци, светители и мъченици, които ни гледат от небето и плачат за нас пред Божия престол. Остава ни надеждата, че Бог няма да ни остави слепи!

**************************

О посту – Свети Василије Велики

Пост је многоцени дар Божји. Установа прастара, која се очувала као отачко наслеђе и стигла до наших дана.

Примите пост са радошћу. Примите сиромашни свога другара. Примите слуге ваш одмор. Примите богати њега који вас спасава од опасности преједања и који чини укусним оно што од сталне употребе постаје безукусно.

Болесници примите мајку здравља. Здрави – осигурање вашег здравља. Упитајте лекаре, и рећи ће вам како ништа није толико сумњиво и несигурно као здравље. Због тога савесни помоћу поста настоје да сачувају своје здравље и да се избаве од разрушавајуће тежине угојености тела.

Не тврди како не можеш да постиш, наводећи као изговор болест или телесну немоћ, пошто, с друге стране, целог живота свога мучиш тело своје са прождрљивошћу. Знам врло добро како лекари много чешће налажу болесницима оскудну дијету и пост него разноврсност и обилност хране.

Уосталом, шта је лакше за тело, да проведе ноћ са једном лаком вечером или да легне у кревет оптерећено многоједењем? Може ли тако да се одмори или ће се сву ноћ окретати претоварено и намучено? Којим бродом један капетан може лакше да управља и да га спаси у морској бури, оним који је претоварен или оним који носи нормалан терет? Онај претоварени неће ли потопити и сасвим мала бура? Тако и тела, када се муче од много хране, лако подлежу болестима. Док када се хране лако, одржавају своје добро здравље.

Погледајмо историјско питање поста, да видимо како је поштован од стране Светитеља и колика је добра донео.

Боговидац Мојсије после поста од четрдесет дана усудио се да се попење на врх горе Синаја и да прими од Бога плоче са десет заповести. Не би имао ту смелост да се приближи врху, који се димио од божанског присуства, да се није био наоружао постом. Постио је, и тако је могао да разговара са Богом.

Пророк Самуило био је плод поста. Његова мајка Ана, пошто је постила, помолила се Богу: “Господе сила, помилуј ме и подари ми дете, па ћу га посветити Теби”.

Код великог јунака Сампсона, шта је било оно што га је чинило непобедивим? Пост! Преко поста је зачет у утроби матере своје. Пост га је родио. Пост га је одојио. Пост га је одхранио. Онај пост којег је одредио анђео: “Дете које ћеш родити, не треба да окуси ништа од плодова винограда. Неће пити вина нити било које друго опојно пиће”. Док је Сампсон живео са постом, побеђивао је на хиљаде Филистејаца, рушио врата утврђених градова, задавио рукама лава. Међутим када је напустио пост и Далилда га навела на пијанство и у блуд, био је заробљен, ослепљен и исмејан од својих непријатеља.

Пост рађа Пророке. Ојачава моћне. Умудрује законодавце. Наоружава јунаке. Вежба борце. Одбија искушења. Станује заједно са трезвеношћу и чистотом. У ратовима чини подвиге а у време мира учи тиховању. Освећује посвећене и усавршава свештенике. Нико не може да се приближи Жртвенику и да заврши божанску Литургију, а да претходно није постио.

После поста од четрдесет дана удостојио се пророк Илија да се сретне са Господом лицем у лице. После поста васкрсао је умрло дете и показао се јачим од смрти. После поста затворио је небо да не пада киша за три и по године. То је учинио да би омекшао тврдокорност срца Израиљаца који су се били предали разврату и безакоњу. Тако је изазвао принудни пост у целом народу, док се не покају и исправе своје грехе, који су проистекли од удобног и разнеженог живота.

Пророк Данило, који за двадесет дана није окусио хлеба нити пио воде, поучио је чак и лавове да посте. Гладни лавови нису га растргли, као да је имао тело од камена или бакра или неког другог тврдог материјала. Пост је ојачао тело Пророка и учинио га неповредивим за зубе звери, као што боја чини гвожђе неповредивим за рђу.

Пост појачава молитву. Постаје крило њено на путу ка небу. Пост је мајка здравља, васпитач омладине, украс стараца, Он је сапутник путника и сигурност оних који живе заједно.

Муж нимало не сумња у супружанску верност своје жене, кад је види да другује са постом. Жена не копни од љубоморе, када види свога мужа да пости.

Ко је икада претрпео штету од поста? Прорачунај економски стање куће своје за један дан поста. А израчунај и за један обичан дан. Тако ћеш се лако уверити, колико велику добит имаш од поста.

Помисли да и порезници оставе пореске обвезнике да мало времена живе мирно и не ометани. Нека дозволи дакле и тело један мали предах устима. Нека учини једно мало примирје оно, које када се наједе, мудрује нешто око уздржања, а кад гладује, заборавља оно што је раније примило.

Онај који пости нема потребе за позајмицом. Нити је принуђен да плаћа камату. Пост постаје разлог да се човек весели. Јер као што жеђ чини слатким пиће и глад пријатном трпезу, тако и пост чини јела укусним.

Ако хоћеш, дакле, да ти трпеза буде пријатна, прихвати промену коју доноси пост. Ако си, пак, увек окружен богатим јелима, чиниш неправду себи, јер уништаваш пријатност неумереним уживањем.

Ништа нема, што не досади сталном употребом. Док, насупрот, често желимо она јела, која ретко окушамо. Стога нам је и Творац наш измислио разноврсност у нашем животу, тако да би смо осетили пријатност од свих блага Његових. Погледај шта се догађа у природи: Сунце зар није светлије после ноћи? Сан зар није слађи после бдења? Здравље зар није више пожељно после страдања од болести? Тако и трпеза бива пријатнија после поста. Ово дабоме важи за све. И за богате, који имају обиље јела. И за сиромахе, који располажу оскуднијом храном.

Да се сећаш и да се бојиш примера оног богаташа из јеванђелске приче. Стална уживања одвела су га у вечни огањ. Овај богаташ није био осуђен за било какву неправду. Међутим због комфора и разнежености коју је уживао, као и због његове индиферентности за сиромаштво Лазара, кажњен је тако тешко. Насупрот томе, пост и трпљење у страдању зар нису били, оно што је даровало покој Лазару? Прича не говори за њега (неке) друге врлине, до само за ове наведене. Оне (пост и трпљење) уздигле су га и успокојиле у наручју Авраама.

Пази, дакле, и ти, можда, док сада пијеш различита пића и одвраћаш се од воде, касније ћеш зажелети једну кап њену, као онај богаташ. Никоме ништа није било што је пио воду. Нико се није опио. Нико није осетио главобољу и вртоглавицу. Док, насупрот, лоше варење, које нужно прати неумерене и луксузне вечере, ствара страшне болештине.

Живот Часног Претече био је један непрекидни пост. Није имао ни кревета, ни трпезе, ни имања, ни стоке, ни магацине хране, нити било шта друго од онога што се сматра неопходно за живот. Но управо због тога Господ је посведочио да је он “највећи од рођених од жене”.

Пост је подигао до трећег неба и апостола Павла. Њега чак убраја у невоље и страдања која је поднео у своме мисионарском раду за славу Божију и спасење људи.

Међутим, за све врлине, за врхунски пример и образац имамо самога Господа. Господ Исус Христос, дакле, после четрдесетодневног поста почео је своје дело на земљи. Прво је утврдио и наоружао тело, које је примио нас ради, постом, а затим допустио кушања од стране ђавола. Слично и ми, постом да се припремимо и увежбамо у нашој борби против духовних непријатеља.

У једном сумњивом ратничком сукобу, присуство неког савезника уз страну једнога, доводи до пораза другога. Дакле, дух и тело налазе се у стању (сталног) сукоба. Коме ћеш бити савезник? Ако си савезник телу, ослабићеш дух. Док, ако си савезник духу, подчинићеш тело. Уколико желиш да ојачаш свој дух, кроти тело постом. Апостол Павле пише: “Уколико се наш спољашњи човек (дакле тело) распада, толико се унутрашњи (дакле дух) обнавља”.

Мојсије да би по други пут примио таблице закона, морао је поново да пости.

Ниневљани, да нису постили и они сами и њихова стока, не би избегли катастрофу.

Али и Исав, шта је било оно што га је унизило и учинило слугом брата његова? Није ли то било једно јело? Ето, за њега је и продао своје првенаштво.

Који су, опет, оставили своје лешеве по пустињи? Нису ли их оставили они који су тражили месо да једу и удобни живот Египта? Док су дакле Израиљци били задовољни само са маном, побеђивали су своје непријатеље и нико се од њих није разболео. Међутим, када су се сетили лонаца са месом и пожелели поново ропство египатско, кажњени су. Помрли су у пустињи и нису се удостојили да виде земљу обећану.

Зар се не бојиш и ти тога примера? Зар не мислиш да ћеш можда због многоједења остати испред закључаних врата небеске земље обећане?

Пророк Данило не би видео божанска виђења, да није очистио душу своју постом. Уживање обилне и мрсне хране ствара у души испарења, која, као неки густи облак дима, сметају уму да види сијање Пресветога Духа.

Пост је моћно оружје против демона. “Овај род (демонски) не изгони се ничим другим, до само молитвом и постом”, рекао је Господ поводом ђавоиманог младића.

Насладом, пијанством и разним спремањима запаљује се и свака врста раскалашности. Трка за уживањима претвара људе у “пастуве”. Пијанство изазива и страшне изопачености, постаје узроком да развратиници траже жену код мушкарца и мушкарца код жене (тј. да падају у мужелоштво и лезбејство).

Пост регулише и брачни живот. Спречава распустност и намеће усаглашено уздржање, да би се супружници посветили молитви.

Не ограничавај, међутим врлину поста само на исхрану. Истински пост није само одрицање од различите хране, него одрицање од страсти и грехова: Да никоме не учиниш неправду. Да опростиш ближњему своме за увреду коју ти је нанео, за зло што ти је учинио, за дуг што ти је дужан. Иначе, не једеш месо, али једеш самога брата свога. Не пијеш пиће, али унижаваш другога човека.

Свето Писмо наводи: “Тешко онима који се опијају без вина”. Такво пијанство је, примера ради, гњев, који наводи душу да презире. И страх такође, који паралише разум. Уопште, свака страст која помрачује ум, јесте пијанство. Гневљив човек се опија својом страшћу. Не мисли кога има испред себе. Као да се бори у ноћи, граби шта стигне, спотиче се о свакога. Не зна шта говори, псује, удара, прети, проклиње, виче…

Ако, дакле, хоћеш да стварно постиш, треба да избегаваш сваку страст.

Пази и још нешто: Да сутрашњи пост не буде повод за банчење данас. Не уништавај данашњом распустношћу сутрашње уздржање. Нико, када жели да се ожени законитом и чедном женом, не прима најпре у своју кућу лица сумњиве моралности. Јер чедна и поштена жена не пристаје да станује заједно са особама изопаченим и неморалним.

Тако дакле и ти. Са очекивањем поста, не примај развратно пијанство, које је мајка бестидности, пријатељица срамотних шала, спремно на сваку неморалност. Пост и молитва неће хтети да станују у души која је упрљана банчењем. Господ прима у божанске обитељи онога који пости. А гнуша се пијанца као богохулног и грешног. Ако, дакле, сутра дођеш овде и заудараш на вино, како да сматрам за пост твоје банчење? Где да те поставим? Међу пијанце или међу уздржљивце? Банчење које је претходило, показује те као пијаницу, док уздржање које си почео, као постника.

Са остацима пијанства, од твог поста нема користи.

Пост не врши утицај само на појединце. Утиче и на целу заједницу. Усаглашава и умирује брзо све људе. Намеће тишину неартикулисаним гласовима и вици, изгони свађе и препирке, удаљује (од људи) осуђивање и оговарање.

Присуство којег учитеља зауставља тако брзо неред и вику деце? Чим се појави пост, сваки немир у граду аутоматски престаје.

Ко може да настави лумперај и забаву у време поста? Ко може да споји пост и развратне игре? Недоличан смех, разблудне песме и неурачунљиве игре, удаљују се од града, чим стигне пост као неки строги судија.

Када би сви послушали савете поста, владао би савршени мир у читавом човечанству. Не би устајала једна држава против друге. Не бисмо имали ратне сукобе нити произвођаче оружја. Не би постојали судови нити затвори. Пуста места не би држала злочинце, нити градови клеветнике, нити мора гусаре.

Када би владао пост, наш живот не би био препун уздаха. Јер он би научио све не само ограничењу расипничког живота, него уклањању и од многих других зала. Научио би их потпуном избегавању и уклањању од среброљубља и грамзивости, славољубља и сластољубља. Ако се ослободимо свега овога, живећемо у миру и светињи.

Ако нам, дакле, таква добра дарује ова царица врлина, примимо је без икакве намрштености, без икаквог гунђања. Сви ватрено испоштујмо духовну трпезу коју нам поставља пост, чистећи нас и припремајући нас за вечну божанску радост у рају. Амин.

***********************

15 Питања Др. Владети Јеротићу, неуропсихијатру

Разговарала Нада Мијатовић, магазин “Вива”, бр. 84, јануар 1998.

1. Месец јануар испуњен је великим православним празницима који се данас свечано прослављају а четири и по деценије нису се ни спомињали, јер је духовност код нас била изопштена из живота, или бар на његовој маргини, Сматрате ли да је то нашој нацији нанело трајне штете?.

– Штета је несумњива. Ниједан народ се не опоравља, лако када му се 40 година оспорава национални и верски идентитет. Динамичка психологија нас је научила да све што се у поједином човеку или у једном народу потискује или силом сузбија, мора као бумеранг да се врати у агресивном и убилачком виду. Дуго силом сузбијана природна човекова осећања, каква су она верска и национална, провалила су и испољила се у грозотама грађанског рата од пре неколико година. Да ли смо онда ипак нешто научили? Ако јесмо, нанета нам штета неће бити трајна. Ако нисмо, све се може поновити, па ћемо још испасти мазохистички народ који тражи мучење и самомучење.

2. Сада је упадљива жеља за повратком Цркви, што би могао да буде знак да смо ипак нешто научили. Да ли у тој жељи видите искрену природну, раније потиснуту потребу или можда помодарство?

И једно и друго. Али тако је увек било. Пре Другог светског рата није било прикладно да се у неком мањем месту у Србији угледнији домаћин не појави недељом у цркви, а кажу да је тако данас у провинцијским градовима у Америци! Али… Увек постоји разлика између хришћанина који иде у цркву и упражњава хришћанске обреде из унутрашњег убеђења и такозваних институционалних или и традиционалних хришћана који такође иду у цркву и примају у куће свештенике, „јер тако ваља, тако су радили наши стари”. Н е треба, бити строг и превише скептичан према оваквим, макар и помодним хришћанима. Ако неко дуго чини добро и труди се да буде хришћанин, а у не зна тачно зашто то треба да буде, има много изгледа да он то једног дана стварно и постане.

3. Да ли је могуће целим, својим бићем прихватити нешто што је 45 година било непознаница, а у исто време и презирано? Доживети тако брзу душевну метаморфозу?

– Хришћанско искуство дуго 2000 година показује да је таква душевна метаморфоза апсолутно могућа. Строго психолошки и психоаналитички посматрано, овакав преображај једва да се може замислити, али у историји хришћанства и хришћанске Цркве говори се о директној Божјој „интервенцији” као Божјем чуду, односно као о Божјој благодети. Наравно суштини да су оваква чуда ретка, али су се у свим епохама протекле историје догађала. Најпознатији пример је преобраћање Савла у пламеног Христовог апостола Павла. Пошто сте споменули могућност брзе душевне метаморфозе, рекао бих да је она, збиља, психолошки посматрано, тешко замислива, али као што сам већ напоменуо, за вернике је све могуће…

4. У вези са окретањем Цркви већ дуже време се расправља о увођењу веронауке у школе као обавезног предмета. Мислите ли да би тиме био утрт пут аутентичнијем духовном васпитању младих?

– Мислим да би био, мада само увођење веронауке у све школе још није довољно. Веома је важно да Црква има унапред спремљен план и програм наставе из веронауке. Потребни су уџбеници и то различити, према узрасту ученика. Још је важније имати на располагању довољан број квалитетних вероучитеља који би се, са дубоком и проживљеном хришћанском вером, посветили претежно педагошком раду са ученицима.

5. Веровати у Бога… питање старо колико и наша цивилизација. Да ли та вера потиче из срца или из ума?

– У Бога се верује и срцем и умом. Свети хришћански оци су говорили: „Благо теби када ти ум у срцу почива!” До овакве једино зреле хришћанске вере стиже се лагано, упорно и стрпљиво… Јунг би рекао путем индивидуације, а православни учитељи, путем обожења. Није толико значајно како смо до вере дошли, срцем или умом, најважније је до истинске вере уопште стићи. Правих атеиста и у свету и код нас има мање него што мислимо.

6. Како се може од физичара, биолога или лекара очекивати да буде аутентични верник, када је учењем дубоко зашао у неку природну, науку или чак, у последњем, случају, неретко држи у рукама човеков живот?

– Однос религије и науке можемо пратити од најстаријих времена људске историје. Нарочито је занимљиво пратити разлику између западњачких и источњачких појмова и мерења: Западном друштву, насталом из грчког света, мера значи само суштину стварности. На Истоку, међутим, мера се схвата у сваком погледу као лажна и обмањујућа. Одавно знамо да у данашњој науци материја поседује на атомском нивоу двојни аспект: она се јавља у виду честица и у виду таласа. Нилс Бор је онда увео појам комплементарности, сматрајући да су представа честица и представа таласа два комплементарна описа исте стварности, с тим да је свака од тих представа само делимично исправна и да има само ограничено поље примене.

7. Хоћете да кажете да нема потребе да се наука и религија супротстављају једна другој, да су у ствари блиске?

– Да, управо зато сам направио овај увод. Наука и вера се допуњују објашњавајући једну исту стварност, једног Бога, на два различита, али комплементарна начина. Човек верује да би знао. Сазнање је исто тако циљ религије, као и науке и ту не постоји супротност. Питате се како научник уопште може да дође до религије када је његова, област истраживања природа, а не трансценденција. Научник ипак стиже до религије – готово сви велики научници кроз историју били су религиозни – онда када је незадовољан постигнутим сазнањем које му наука пружа, када се суочава са границом рационалног и детерминисаног, па у једном тренутку може да закључи да је свет ирационалан бар колико и рационалан, неодређен колико и одређен, да светом влада закон апсолутно слободног и трансцендентног Логоса, колико и иманентни природни закон.

8. И као неуропсихијатар и као професор Богословског факултета окренути сте човеку, појединцу, поготову младом и добро познајете његову психу, његов морал. У којој мери – ово је питање за лекара – вера у Бога може да помогне том појединцу, болесном, узнемиреном или поремећеном, да се врати у душевну равнотежу? И више од тога да оствари срећу?

– Вековно искуство људи несумњиво је показало да вера у Бога помаже човеку, у сваком тренутку његовог живота, посебно у патњама, невољама, болести. Много је убедљивих случајева људи који су само захваљујући вери савладали, рекло би се, несавладиве препреке спољашње или унутрашње природе. Велики европски психијатар Виктор Франкл објашњавао је преживљавање логораша за време Другог светског рата првенствено вером у Нешто. Ово Нешто у шта се веровало за хришћане је био Бог, за комунисте њихова Идеја. Намерно пишем великим словом Идеју, јер је и она имала исту снагу вере као и код хришћана.

9. Прихватање неке идеје може да осмисли живот, да надахне човека еланом и надом, Колика је снага преобраћања атеисте у верника?

– Врло велика. Религиозна преобраћења често су помагала људима да не изврше самоубиство онда када су им сва врата наде изгледала затворена. Искрена молитва Богу, изговорена први пут у животу мислима и устима неког човека који никада за Бога није хтео да зна а који се сам нашао пред пропашћу или је неко у смрт оболео, у много случајева довела је до преокрета. Доказани су случајеви самоизлечења од рака и других тешких болести после дубоког и потресног увида у лаж свог дотадашњег живота, а тај увид је онда довео до потпуног „преокрета свих вредности” у себи и самим тим до повратка здравом животу. Вечним сумњалицама можда ће нешто значити подсећање на Јунгов излаз „архетип спасиоца”. Јунг тврђи да се у сваком човеку налази овакав архетип који се у разним, опасним или „граничним” животним ситуацијама може, али не мора активирати и тако спасити човека од пропасти. Психонеуроимунологија је данас на најбољем путу да овај „архетип спасиоца” код човека и докаже.

10. Упадљиво је да се велики број младих опредељује за богословске студије. Где видите мотиве за бирање тог позива који често подразумева живљење које ипак (треба да) одудара од живота просечних људи своје генерације?

– Главни разлог пораста интересовања младих за богословске науке, међу њима и девојака, налазе се, по мом мишљењу, у општем порасту занимања за религију, православље и српску верску и националну прошлост. Зар ово активно учествовање и делатности која је својствена људском духу, а која је била, потискивана и силом сузбијана, нормално? У једном времену грубе живота, материјализације безочног манипулисања људима – нарочито политиком, преко масмедија и новом врстом перфидне диктатуре економском моћи силних – људи се у целом свету на реактино-спасилачки начин спонтано обраћају вери. Они у ствари траже да оживе свога хомо религиозуса или свој „архетип спасиоца”, одувек у нама свима скривено присутног на дну срца или, ако хоћете, урезаног у наш имунолошки одбрамбени систем.

Што се тиче разликовања свештеника од осталих професија, они, а нарочито калуђери, и треба да се разликују од других, али мање по спољашњим обележјима, а много више по суштини онога што својом спољашношћу пред народом представљају. Надам се да је заувек прошло време када је свештеник (само у Србији и Црној Гори) зазирао од света због своје браде или мантије. Свештеници и калуђери су весници и радосни „опомињачи” заборавних Срба на онога ко их је пре скоро 1000 година крстио, што значи и просветио, ко их је сачувао кроз дуго и мучно турско доба и ко их једино и данас може подсећати н а њихов национални и верски идентитет.

11. Може ли вера да помогне људима, бар оним посусталим, да преживе ово време, да остану усправни?

– Управо то мислим. У оваквом катастрофичном времену као што је наше, православље добија велику и неочекивану шансу да подигне у много чему пали дух српског и не само српског народа. И док из Римокатоличке цркве, као протестантске, месечно излазе, на десетине њених верника незадовољне активностима и делањем ових цркава, Православна црква свуда доживљава препород.

12. У којој мери аутентична религиозност може позитивно да утиче на морал? Питање потиче из опште забринутости због драстичног пораста тешког криминала…

– Однос религије и морала одавно је предмет философских, религијских и научних дискусија. О овоме односу расправљано је још у античко доба. Најпре да се подсетимо укратко разлике између морала и етике: морал одговара на питање – шта треба да чиним, тежи врлини и врхунац му је светост, док етика одговара на питање – како живети, тежи срећи и врхунац јој је у мудрости. Ако останемо само на моралу, онда можемо мирно рећи да је аутентична религиозност увек позитивно утицала на морал. Наравно, на морал појединог човека, нарочито на човека хришћанина, али, нажалост, не и на морал читавог једног народа. Руски религиозни философ Константин Леонтјев добро је рекао: „Има хуманих људи, али нема хуманих држава”. Мада се морал, као и неке друге суштинске људске категорије, стиче у детињству, у породици, ми га усавршавамо читавог живота и тако постајемо, лагано, све моралнији.

13. Чини се да је то сувише дуг пут за који нема сваки човек стрпљења…

– Наравно да овакав мучан и спор пут према савршенијем моралнијем животу не може да протиче без невоља и патњи и да захтева стрпљење. На често питање које ми се поставља на отвореним дискусионим трибинама, да ли постоје морални људи који нису религиозни, одговарам позитивно.

14. Историја нас учи да се много убијало у име Цркве и то на свиреп начин. Како то објашњавате?

– По дефиницији хришћанска Црква је „мистичко тело Христово, есхатолошка заједница у историји и институција”. Наравно да овакво поимање Цркве може да прими и трајно носи у срцу само истински хришћански верник. Црква је, међутим, и институција, са свим познатим земаљским и материјалним догађањима. Пошто смо сви као људи и земаљска и небеска бића, рођени са два корена, није могуће очекивати идеалну Цркву, јер би то онда значило почетак остваривања небеског царства на земљи, што Исус Христос никада није рекао или обећао. Тачно је да се у току 2000 година дуге јудеохришћанске цивилизације и културе и нешто мање исламске, одигравало много крвавих, ратова у име вере. С једне стране ово сведочи о силној снази вере и потреби човека и народа да своју веру покаже и на земљи оствари (есхатолошка очекивања марксизма!), а с друге о изопачености начина и средстава које су људи кроз векове проналазили да своју метафизичку глад и жеђ за правдом остваре. Кад год заборавимо, било као појединци или као народ, да једина дозвољена, од Христа предложена и једино могућа успешна револуција јесте она унутрашња борба са самим собом, а не револуција насилна, прљањем руку крвљу ближњег, настаје катастрофа: грађански и међудржавни ратови и свакојаке друге пошасти. Чињеница да је било толико много ратова управо у земљама монотеистичких религија јако ожалошћује хришћанске вернике, али их не претвара због тога у атеисте, док неверницима добро дође као потврда и потпора за њихово неверовање. Да ли су због тога они срећнији или мирнији…?

15. Међу нашим читаоцима има људи разних вероисповести који сигурно нису ни загрижени ни непријатељски настројени међусобно, али њихове цркве у извесној мери јесу. Шта бисте њима, као обичним грађанима, поручили у смислу неговања духовности и љубави и толеранције према ближњем?

– Што је више људи у једној заједници, па и народа, који преображавају себе целог живота, више је реалних изгледа да и народи различитих вероисповести буду толерантнији једни према другима. Да бисмо, међутим, као појединци дошли до овог једино ваљаног начина јачања себе као религиозних и моралних бића, неопходно је темељно упознати своју религију. Оно што треба да учимо целог живота, били ми верници или не, то је спремност на дијалог и толеранцију.

*********************