В неделното богослужение Църквата припомня притчата за блудния син (Лук.15:1-32). В притчата Господ Иисус Христос разказва за това как блудният (блуждаещият) син се върнал в родния си дом – така както и ние понякога напускаме Господа Бога, нашият Отец, и с четенето на притчата Църквата ни призовава да се върнем към Него. През седмицата постни са сряда и петък.
На литургията 1.Кор. 6:12-20. Евангелие от Лука 15:11-32 (Лук.15:20-24)
Покаянието – това е правият и истински път към спасението, а не праведността.
11. И рече: „Еден човек имаше два сина.
12. Помладиот од нив му рече на татка си: »Татко, дај ми го делот што ми припаѓа од имотот!« И таткото им го раздели имотот.
13. По неколку дена, помладиот син, кога собра сè, отиде во далечна земја и таму го потроши својот дел, живеејќи блудно.
14. И откако потроши сè, настана голем глад во таа земја и тој се најде во мака;
15. па отиде при еден човек во таа земја и се погоди, и тој го прати во своето поле да пасе свињи.
16. И страден беше да го наполни својот стомак со рокчиња што ги јадеа свињите, но никој не му ги даваше.
17. А кога дојде на себеси, рече: Колку наемници при татка ми имаат леб во изобилие, а јас, пак, умирам од глад.
18. Ќе станам и ќе отидам при татка си и ќе му речам: »Татко, згрешив против небото и пред тебе,
19. и не сум веќе достоен да се наречам твој син; но прими ме како еден од своите наемници«.
20. Па стана и отиде при татка си. И кога беше уште далеку, го виде таткото негов и се сожали на него, па потрча, го прегрна и го целива.
21. И синот му рече: »Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син!«
22. А таткото им рече на слугите свои: »Изнесете најубава промена и облечете го, и дајте му прстен на раката негова и обувки на нозете;
23. Па дотерајте и заколете угоено теле: да јадеме и да се веселиме,
24. оти овој мој син мртов беше и оживе, изгубен беше и се најде«. И почнаа да се веселат.
25. А постариот негов син беше в поле; и на враќање, кога се приближи до куќата, чу песни и извици.
26. Па, како повика еден од слугите, го праша: »Што е ова?«
27. А тој му рече: »Брат ти си дојде и татко ти закла угоено теле, оти го виде здрав.«
28. Тој се налути и нејќеше да влезе. Тогаш излезе татко му и го молеше.
29. А тој му одговори на татка си и му рече: »Еве, те служам толку години и никогаш не ја прекршив твојата заповед; и мене не си ми дал ни едно јаре, за да се провеселам со моите
пријатели;
30. а кога дојде овој твој син, што го упропасти својот имот со блудници, за него ти закла угоено теле.«
31. А он му рече: »Синко, ти си секогаш со мене и сè мое е твое;
32. но требаше да се зарадуваме и развеселиме, оти овој твој брат беше мртов и оживе, изгубен беше и се најде.«“
***********
12. Сè ми е позволено, но не е сè полезно; сè ми е позволено, но ништо не сакам да завладее над мене.
13. Храната е за стомакот, а стомакот за храната; но Бог и неа и него ќе го уништи. Телото, пак, не е за блудство, а за Господа, и Господ – за телото.
14. А Бог и Господа Го воскресна, и нас ќе нè воскресне со силата Своја.
15. Зар не знаете, дека телата ваши се Христови членови? Ќе ги земам ли членовите Христови и да ги направам членови на блудница? Тоа никако!
16. Или, пак, не знаете, дека оној, кој со блудница се соединува, станува едно тело со неа? Зашто е речено: „Обата ќе бидат едно тело”.
17. А кој се соединува со Господа, еден дух е со Него.
18. Бегајте од блудството! Секој грев, што го прави човекот, е надвор од телото, а блудникот греши против своето сопствено тело.
19. Или не знаете дека вашето тело е храм на Светиот Дух, Кој живее во вас и ви е даден од Бога и дека не припаѓате само на себеси?
20. Скапо сте купени. Затоа прославете Го Бога во своите тела и во своите души, кои се Божји.
********************************
Кондак
- глас трети
- Од Твојата татковска слава се оддалечив безумно,
- на зло го потрошив богатството што ми го предаде.
- Затоа како блудниот (син) Ти се обраќам: Згрешив
- пред Тебе, Оче Штедар, мене покајникот прими ме и,
- како еден од Твоите наемници, направи ме.
Икос
- Секој ден Спасителот ни зборува, за да нè
- научи со Својот сопствен глас. Да слушнеме што
- вели Писмото за блудниот (син), и со вера да
- го подражаваме неговото добро покајание. На Оној
- што ги знае тајните на сите, со смиреност на срцето
- да извикаме: Ти згрешивме, Оче Штедар, и никогаш
- не сме достојни да се наречеме чеда како порано. Но,
- бидејќи си човек по природа, прими ме Ти и направи
- ме како еден од Твоите наемници.
***********************************
Синаксар во Неделата на блудниот син
Ако си блудник како мене, биди храбар, оди, Зашто вратата на Божјите добрини се отвори за сите.
Во овој ден го празнуваме враќањето на блудниот син. Божествените отци ова го направија од следниве причини: бидејќи има некои што во себе мислат многу неумесни работи, кои живеат мошне блудно уште од рана возраст, се пијанат, прават нечисти работи и, кога вака ќе пропаднат во бездната на злото, паѓаат во очајание, кое е плод на горделивоста. Не сакајќи повеќе да се вратат на патот на добродетелите, тие понатаму прават уште полоши работи. Светите отци, имајќи љубов и кон таквите луѓе и, сакајќи да ги извлечат од очајанието, определија оваа парабола да се чита на овој ден, со цел: страста на очајанието да ја истргнат од корен и човекот да го приведат на патот на добродетелите, покажувајќи им ја човекољубивата и предобра Божја милост и на оние што многу згрешиле; покажувајќи со оваа Христова парабола дека нема ниту еден грев кој со Неговото човекољубие нема да биде победен.
Двата синови од параболата се два човека – праведен и грешен. Постариот син живее според заповедите Божји, и секогаш ги ужива Неговите добра и никогаш од Него не отстапува. Помладиот, пак, кој го возљуби гревот, и со срамни дела се одрече да живее со Бога, се оддалечи од Него и живееше блудно, како роб на страстите и на демонот.
Гревот е нечиста работа. Оној што греши, тоа го прави заради привремена наслада. Далеку од Бога, се храни со рокчиња, како свиња. Во почетокот рокчињата му се чинат како нешто слатко, а на крајот како нешто горчливо. Кога блудниот син си дошол на себе, кога се отрезнил, се враќа при таткото, велејќи: Татко, згрешив на небото и пред тебе, и не сум достоен да се наречам твој син. Тој го прима покајникот, без да го срамоти, прегрнувајќи го со татковска љубов, и му дава облека, односно, свето крштение, печат и прстен, односно благодатта на Сесветиот Дух. Покрај тоа, му дава и обувки, за да не ги каснат змии и скорпии неговите нозе, но да може да ги сотре нивните глави. А потоа, од голема радост, го коле заради него и угоеното теле, односно Отецот го дава телото и крвта на Својот Единороден Син, за да се причести. Кога постариот син се чудеше на неговото неизмерно човекољубие, како што е кажано во параболата, Човекољубецот и него го замолчи со тивки, кротки и љубезни зборови, велејќи: Ти секогаш си со мене и требаше да ја споделиш радоста со мене, зашто овој мој син беше мртов поради гревот и оживеа, откако се покаја за своите лоши постапки; беше загубен, и се најде. Оваа парабола може да се однесува и на еврејскиот народ, а и на нас, бидејќи ги поттикнува на покајание оние што згрешиле како блудниот син. Таа е и силно оружје за одбивање на стрелите на непријателот, и крепка помош.
По Твоето неискажливо човекољубие, Христе Боже наш, смилувај се и на нас. Амин.
Извор: http://agapi.mk/sinaksar-nedela-bludniot-sin/
********************************
Татко, згрешив против небото и пред тебе….
15/28 февруари 2016 лето Господово Недела на Блудниот син
Раководени од благодатта Божја, ние веќе навлегуваме во средиштето на годишниот богослужбен циклус, во најубавиот период од годината, периодот на сладосниот Триод, кој постепено, еден по друг, ни ги открива хоризонтите на небото. Подготвителниот период кој започна од минатата недела, ни дава можност да се подготвиме за што подлабоко да го почувствуваме оној другиот период на Триодот, Големата Четириесетница. Неделите на Митарот и фарисејот и на Блудниот син преку прозорците на смирението и покајанието нè подготвуваат да го упатиме смерно својот поглед кон милостивиот Господ. Низ овие благодатни прозорци на Црквата Христова погледнаа и многубројните верни кои допатуваа вчера во Бигорскиот Манастир за заедно со монашкото братство да се насладат од прекрасното богослужение за неделата на Блудниот син. Но освен богослужбата, за нив превкусна духовна храна беше и словото на нашиот Старец, Архимандрит Партениј, изговорено со вдахновение на манастирската трпеза.
Слово на Архимандрит Партениј изречено во Неделата на Блудниот син во манастирската трпезарија
„Видовме, мили мои, дека вчерашното богослужение на бдението, како и денешната Света Литургија беа во знакот на параболата за блудниот син (Лк. 15: 11-32), за која може да се каже дека е како едно Евангелие во мало. Ете, денес прочитавме две беседи за овој чудесен евангелски расказ: едната на Светата Литургија, а другата тукушто ја слушнавме од трпезарискиот амвон. За оваа парабола, впрочем, има навистина многу што да се каже, зашто таа, слободно би рекол, всушност ја преставува целата човечка историја, од Адама па до денес. Оти како поинаку би можеле да ја определиме историјата на човештвото, ако не како историја на гревот, на отстапништвото од Бога? И затоа, секој поединец длабоко во себе го носи тој нескротлив копнеж да Го бара единствено Бога, Кој не се одмаздува, туку знае само да љуби и проштева. Така, оваа парабола ни се дава како едно огледало за сите Адамови и Евини потомци. И секој од нас, доколку внимателно погледне во ова таинствено огледало, ќе се види себеси во улогата на блудниот син. Токму затоа оваа парабола е предвидена да се чита на Литургијата во една од подготвителните недели за Великиот Пост, кој, пак, и самиот покајно и аскетски нè подготвуваа да го доживееме искуството на Великата Страсна Седмица, заедно со Христа да бидеме погребани, и заедно со сите Светии и со целото творение да го прославиме славното Воскресение Христово, а со тоа и нашето сопствено духовно воскресение. И бидејќи Црквата, во својата со векови напластувана мудрост, знае дека ние луѓето, почнувајќи од нашиот прататко па сè до денес, постојано грешиме и се оддалечуваме од Божјата благодат, доведувајќи се до состојба на крајна беда и несреќа, таа сега прави сè за да нè утеши, да ни влее храброст и желба да си дојдеме на себеси, и најпосле да ја разгори во нас онаа искра на совест со која би можеле да си речеме: ќе се вратам при својот Отец небесен! Преку параболата за блудниот син, или подобро кажано – за милосрдниот татко, Црквата влегува во длабините на нашето сознание и ни вели: „Вие кои сте грешни и не наоѓате сили да се исправите, немојте да очајувате! Бидејќи зад вашиот бедем во душата, зад гревовниот ѕид, зад прегрешенијата ваши, незнаењето ваше, заборавот и грижите ваши, зад немоќта ваша, ве очекува огромната милост Божја, ве очекуваат раширените раце на татковската љубов! Затоа, немојте да очајувате за вашите гревови, туку само посакајте да се вратите при вашиот Отец небесен, како што посака и блудниот син, кој кога дојде на себеси, рече: Колку наемници при татка ми имаат леб во изобилие, а јас, пак, умирам од глад. Ќе станам, ќе отидам при татка си и ќе му речам: Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син; но прими ме како еден од своите наемници (Лк. 15: 17-19)“. Меѓутоа, во продолжение на евангелскиот текст, остава силен впечаток тоа што кога синот се вратил при отецот, тој не успеал ни да му го каже сето она што го имал намислено. Зашто отецот, кога беше уште далеку, го виде… и се сожали на него, па потрча, го прегрна и го целива (20), и само што почнал неговиот син да зборува, тој уште веднаш им наредил на слугите да се погрижат за него, па дури и да го заколат угоеното теле. Гледате ли до каде оди љубовта Божја! Едноставно таа не остава грешникот да се понижува. Исто како што на разбојникот, кој висел од десната страна на Крстот на Голгота, Христос не му дозволил многу да зборува, туку го помилувал и спасил за само неколку кажани зборови: Спомни си за мене, Господи, кога ќе дојдеш во Царството Твое (Лк. 23: 42). И тоа било доволно, зашто на разбојникот внатрешното покајание веќе му ги беше отворило духовните очи за да може да види дека Распнатиот до него е Оној, Кој дојде да се заколе за спасение на светот. Токму затоа, во денешната евангелска приказна угоеното теле Го претставува Христос, Кој нè храни со Себе, во големо духовно веселие. Ете, сношти на бдението, на еден од браќата монаси му се гледаше особена радост на лицето. Бидејќи тој стоеше пред мене, во еден миг погледите ни се сретнаа, па тој дојде до игуменската столица и ми дошепна: „Прекрасно се чувствувам, отче, многу е благодатно, преблагодатно!“ И повторно си замина на своето место. Ова ме наведе да размислувам за тоа колку е големо богатството на човекот што се наоѓа во близина на Бога, што заедничари со Него; колкава е неговата среќа и исполнетост, макар и да нема ништо свое на земјата! Оти што има еден монах, еве, на пример, од нашето братство? Сите овие монаси тука дошле да живеат во крајно послушание, смирение и воздржание. Доброволно се затвориле себеси во манастирските ѕидини, така што не можат ни да излезат од Манастирот, додека претходно не земат благослов за тоа. Се навикнале да бараат благослов дури и за најмали нешта. Еве, ќе ви кажам поотворено, дури и кога треба да се капат, тие ме прашуваат за благослов. Но, колку се, пак, среќни и благословени, иако многу пазат да не ја исполнуваат својата волја! А зошто? Затоа што се постојано во близината Божја. Затоа што се во прегратките на Бога. За човекот нема поголемо богатство од тоа. Како што вели Апостолот Павле: повиканиот во Господа роб, станува Господов слободен; исто така и повиканиот слободен станува роб Христов (1 Кор. 7: 22) А штом е роб Христов, тој е целосно слободна личност и е свој на Бога, Го има Самиот Христос и ништо друго не му е потребно. И денешната парабола ни кажува дека земјата и земните нешта не можат да го нахранат човекот, дека надвор од Божјата заедница за него нема радост. Блудниот син го претставува човекот кој заминува од Божјата заедница, човекот кој во својата гордост си помислува: „Јас имам сè. Можам да го поседувам светот; ќе се борам самиот, ќе градам самиот, ќе освојувам самиот. Колку повеќе присвојам за себе, за своето лично задоволство, толку повеќе ќе го задоволам моето его и ќе бидам среќен, ќе бидам богат“. Но на крај – крајна несреќа и сиромаштво. Не треба да заборавиме дека човекот, освен што е телесно, уште е и духовно битие. Затоа, доколку се оддаде само на телесното, тој ќе стане крајно несреќен. И еве, сведоштво за тоа имаме во човечката историја, особено во периодот на 19-от и 20-от век, во кои се случиле т.н. индустриска и технолошка револуција. Што друго би можеле да видиме таму освен една претерана гордост и губење на човечкото достоинство, а со тоа и една огромна беда и несреќа? Човекот тогаш ја прифати тезата на Дарвин дека тој е само едно комплексно животно и ништо друго. Така, помрачен од својата гордост, и вообразен дека најпосле ги најде своите вистински корени, тој започна многу романтично да си замислува дека сите проблеми на човештвото се решени. Но од она што го гледаме во овој 21 век, станува јасно дека проблемите на човештвото не само што не се решени, туку се и многукратно зголемени и усложнети. И веќе е очигледно дека единственото решение за тие проблеми е нашето враќање при Бога. Дури тогаш би можела да настапи хармонија во светот. А во спротивно, ние навистина ќе бидеме – не животни, туку и подолу од нив. Во овој контекст, интересно е тоа што некои евангелски егзегети сметаат дека под „наемници“ од денешната параболата симболично се претставени животните од овој свет. Блудниот син посакал да биде макар и како еден од наемниците на неговиот татко, т.е. како животните што му служат. Замислете колку е страшно тоа – кога човекот ќе се оддалечи од Бога, тој сосема го губи своето од Бога дадено достоинство и слобода, и станува подолен дури и од животните. Не би можел ни да се спореди со мајмун – според теоријата на Дарвин – зашто мајмунот, како и секое друго животно, си ја знае својата улога што Бог му ја дал и е задоволен со тоа што го има и со Божјата грижа. Не, туку се доведува во дури полоша состојба отколку на животните, па имаме случаи човек да им завидува на животните во нивната слобода. Таквиот паднат во крајни гревови човек, целосно се помрачува и ништо од овој свет не може да го задоволи, освен враќањето при Бога. И дај Боже кај сите луѓе да се пројави таа светлинка што ја имал блудниот син, таа малку совест што Бог му ја дал, та да си речат: „Ќе се вратиме при нашиот Отец небесен“. А штом посакаме да се вратиме, проблемот е веќе решен. Најважно е ние да посакаме да се вратиме при Бога. Тогаш стануваме силни, зашто Бог нема да нè остави. Оти со својата падната човечка природа ние навистина сме сосема немоќни. Што може да направи човек кој потполно паднал во многу гревови? Буквално ништо, освен да очајува во својата крајна немоќ. Но доколку Го побара Бога, тогаш Божјите благодатни раце ќе го прегрнат и тој ќе стане силен, така што ќе може да се избори со сите гревови и искушенија од овој свет.
Затоа мили отци, браќа и сестри, да го започнеме, со покајание, нашето враќање при Отецот небесен. Да се молиме за нас, но да се молиме и за целото човештво. Колку повеќе луѓе ќе се вратат кон Бога, толку подобар и похармоничен ќе стане светот. А сите знаеме во какова хаос се наоѓа денес светот. За жал, човештвото во најголема мера наликува на блудниот син, кој се погодил со злобниот човек во далечната земја, а тоа е, пак, олицетворение на ѓаволот и неговото мрачно царство. Така, луѓето го изгубија своето Божествено синовско достоинство и станаа слуги. Но, ние, Христијаните, ја имаме таа одговорност со добри дела и покајание да сведочиме за љубовта на нашиот Отец небесен, да сведочиме за „закланото угоено теле“, односно за искупителната жртва на нашиот Спасител Господ Исус Христос. Достоинството што го имаме ние како Христијани го немале дури ни старозаветните праведници, кои во денешното Евангелие во духовна смисла се претставени преку постариот син. Тие ја немале оваа благодат што денес ние ја имаме, иако живееле праведно и строго се придржувале до заповедите Божји. Имаме бројни примери во Светото Писмо за старозаветните праведници кои се труделе толку многу да Му угодат на Бога и да бидат во Неговата близина. Сепак, тие со своите очи не можеле да го видат она што нам после Распнувањето и Воскресението на нашиот Спасител ни е дадено да го гледаме. Ние се причестуваме со Самиот Бог и сме потполно во заедница со Него. Потребно е само да кажеме: „Оче мој, згрешив против тебе и против небото, прими ме во Твоите прегратки“. И тогаш ќе настане голема радост и веселие, како што се вели во параболата.
Тесно поврзано со евангелското четиво за блудниот син е и денешното апостолско зачало, во кое Апостолот Павле им се обраќа на Коринтјаните со прекрасните и премудри зборови: Сè ми е позволено, но не е сè полезно; сè ми е позволено, но ништо не сакам да завладее над мене (1. Кор. 6: 12). Во контекст на ова, би сакал да ви наведам еден конкретен пример од нашето секојдневие. Имено, вие добро знаете дека нашиот Манастир со љубов ги отвора своите врати за сите оние млади луѓе, кои заробени од пороците на денешнината, посакале да бидат блиску до Бога, побарале да се вратат во прегратките на својот небесен Отец. Последниве неколку денови еден од тие наши штитеници беше постојано советуван и опоменуван поради тоа што не сакаше никако да се бори против страста кон пушењето. За жал, денес, пред почетокот на Светата Литургија, повторно го нашле како пуши цигари. И, согласно редот во Манастирот, му рекле дека треба да си замине, бидејќи тој и понатаму упорно не ги почитува советите и опомените. „Добро, ќе си заминам“ – им одговорил тој – „но цигарите што ми ги зедовте вчера, да ми ги вратите веднаш!“ Замислете, ете, на овој млад човек цигарите му беа позначајни од самото неговото лекување, а со тоа и од неговата иднина, бидејќи тој толку се поврзал со нив, што им станал роб. Така е со секоја страст доколку прекумерно се оддадеме на неа. И гледајте сега, ова момче, поради нешто толку ништожно и бедно како што се цигарите, несвесно го пропушта богатството од заедницата со Бога, на кое денес Црквата нè повикува.
Да се молиме никогаш да не бидеме така нечувствителни кон милоста Божја пројавена преку овие прекрасни богослужби, туку да го чувствуваме тој прекрасен шепот на Мајката Црква, што секогаш ќе нè прави внатрешно радосни. Како што е среќен монахот кој оставил сè од овој свет и се радува во близината на Бога, така и секој Христијанин може да учествува во таа радост. Затоа, ве замолувам да ги помниме овие зборови од Апостолот Павле, дека сè ни е позволено, но не е сè полезно; сè ни е позволено, но не треба да дозволиме нешто да завладее над нас. И да ја помниме Божјата љубов, што не значи, пак, и безмерно да грешиме. Туку, помнејќи ја Божјата љубов, да знаеме дека Бог секогаш безмерно нè љуби и ни проштева. Затоа да не Го жалостиме со нашите прегрешенија.
Да сте живи и здрави!“
*********************************
Параболата за блудниот син – Архимандрит Партениј Бигорски
Еве, чеда, полека се приближува времето на Великиот пост и само уште две седмици нѐ делат од светата Четириесетница, пред спасоносното и славно Христово Воскресение. Затоа светите отци предвиделе параболата за блудниот син да ја читаме токму денес, па и самата недела е наречена „Недела на блудниот син“. Оваа парабола е една од најубавите која Господ ја изрекол. Може да се каже дека таа на еден симболичен начин ја претставува целата историја на човештвото, од грешниот паднат Адам, па до најголемиот Праведник, нашиот Господ Исус Христос. Таа има интересен, едноставен и драматичен почеток.
Така, во Евангелието се вели: „Еден човек имаше два сина…“ Овде зборот „човек“ го означува Господ Бог, а двата сина се човек добар, т.е. праведен, и човек грешен, бидејќи Бог го создаде човекот праведен, но тој самиот се направи грешен, паѓајќи во грев. Во параболата праведниот човек е постариот син, а грешниот – оној помладиот. Значи, човекот паднат во грев, по своја сопствена волја, посака да се дели од Бога, да се дели и од својот брат. При таа делба грешникот го побарал имотот од својот татко, велејќи: „Дај ми го делот што ми припаѓа од имотот“. А што му припаѓа на човекот, освен правот? Па и правот не е негов, туку Божји. Сепак Бог по Својата голема милост, покрај правот, т.е телото, на човекот му вдахнал и разумна душа, а и една искра на совест, за тој да може еден ден да се соземе и да се врати кај својот небесен Отец, па да може да каже: сè што има Отецот мое е. Бидејќи кога човекот е со Бога тогаш има сè. Всушност тогаш тој е најбогат и е со високо достоинство, зашто Му припаѓа на својот небесен Отец. А, кога човекот ќе се оддалечи од Бога и ќе побара делба, грешејќи, тој се оттуѓува од Бога.
Затоа во параболата понатаму се вели: „Помладиот син кога собрал сѐ, заминал во далечна земја и таму го потрошил својот дел, живеејќи блудно“. А туѓата земја – тоа е оној душевен простор во кој човекот живее со страстите. Кога човекот ќе Го заборави Бога, тој навистина живее во една димензија на голема грешност и темнина и во состојба на очајание.
Понатаму приказната спомнува некој човек, којшто, всушност, го претставува ѓаволот, со кого грешниот син се погодил, т.е. конечно се подал во негова служба, и вели: „Се погоди и тој го прати во своето поле да пасе свињи. И страден беше да го наполни својот стомак со рокчиња, што ги јадеа свињите, но никој не му ги даваше“. А тоа се случило откако во таа туѓа земја настапил голем глад. Што значи тоа? Кога човекот е грешен, тој се храни со своите грешни и гнасни, блудни помисли и страстите што во приказната се нарекуваат рокчиња. Како свињи, пак, треба да ги сфатиме лошите духови, кои секогаш ги поттикнуваат и ненаситно се хранат со страстите и гревовите на човекот. Со таа отровна храна го хранеле се додека не паднал под нивна власт, и неговиот отров, ете, сега им служи за нивна храна. Тие повеќе не го хранат, туку ја глодаат неговата душа, чекајќи го само моментот душата да му се одвои од телото, па со нејзините неспоредливо поголеми маки да се хранат цела вечност во крајната темница. Човекот заробен од демоните чувствува глад и духовна пустош, страшно очајание, и е мртов со душата и со делата свои.
Но еве надеж! Гледајте, кај блудниот син, кој беше страден да ги јаде и корењата што ги јадат свињите и веќе ни страстите не можеа да го исполнат, се јави една спасоносна помисла: „Колку наемници при татко ми имаат леб во изобилие, а јас, пак, умирам од глад. Ќе станам и ќе отидам при татко ми и ќе му речам: Татко згрешив против небото и против тебе, па не сум достоен да се наречам твој син; но прими ме како еден од твоите наемници“. Како наемници овде се подразбираат созданијата кои се далеку под човечкото достоинство, како што се животните. Значи човекот, грешејќи и водејќи сметка само за телесното, слегува на ниво на животните, дури и подолу, бидејќи животните не го злоупотребуваат она што Бог им го дал, односно нивната животна сила.
Од каде, сега, оваа светлинка при ваков помрачен човек? Оттаму што во него се запали онаа искра на совест и разум, што Бог му ја даде на Својот син, кога го испраќаше во далечната и туѓа земја. Ете ја светлинката што Бог му ја остави за да може да го најде патот при својот небесен Отец. И кога светна таа искра, блудниот син, т.е. грешниот човек се врати кај својот милостив Татко, а тоа се случува со секој од нас, кога грешиме па се покајуваме.
Сега видете ја неизмерната љубов на небесниот Татко. Штом го виде од далеку својот син, како се враќа парталав, засмрден од безбројните страсти и гнасотии, притрчувајќи кон него, Тој ги рашири своите татковски раце и го пречека со голема љубов. Гледајте Тој не го прекорува, не го кара, не прашува каде беше, што направи и зошто, туку го прегрнува и веднаш ги повикува слугите: „Изнесете најубава промена и облечете го, и дајте му прстен на раката негова и обувки на нозете“. Го облекува грешниот човек во голема слава. Облеката која овде се спомнува Го претставува и Самиот наш Спасител Господ Исус Христос. Тоа е облека на правдата, чистотата и невиноста. На небото и на земјата нема поубава облека од неа. Секој христијанин кој се крстил во името на Отецот и Синот и Светиот Дух е облечен во Христа, како што и пееме на крштението. Затоа и нема поубава облека од онаа во која е облечен покајаниот христијанин.
Обувките ја означуваат силната волја со која покајаниот човек треба да оди по вистинскиот пат. Прстенот, пак, значи венчание на душата со Бога и решеност да се живее во правда.
„Па дотерајте и заколете едно угоено теле; да јадеме и да се веселиме, оти овој мој син мртов беше и оживе, изгубен беше и се најде“. Угоеното и заклано теле Го означува нашиот Спасител, Господ Исус Христос, Кој се предаде да биде заклан за очистување на нашите гревови.
Слугите, пак, на таткото се, всушност, свештениците, кои се повикани да ја извршуваат светата тајна на Христовата жртва и со неа да ги хранат луѓето за бесмртен живот.
Му благодарам на Бога што ме удостоил многупати да бидам сведок на ова силно покајание, таа силна љубов на небесниот Отец и таа чудесна промена што се случува кај човекот, кога тој ќе побара да се врати при Бога. Сум го почувствувал и кај мене, но на моја голема радост, и кај луѓе кои паднале во најпогибелните страсти на денешницата, како што е наркоманијата. Видов со свои очи што значи, кога кај човекот, наспроти сето зло со кое ѓаволот успеал да го доведе до пропаст, ќе блесне таа светилка на совеста, па тој, барајќи Го Бога, ќе дојде овде во манастир. И сум видел како овие луѓе потполно се преобразуваат.
Што значи тоа кога човек ќе се покае? Вистинска промена на личноста. И така преобразен, после покајанието, човекот се облекува во таа пресветла облека, се прстенува со верност кон Бога, се закрепнува со силна волја да оди по правиот пат. Ете, за тоа безмерно Му благодарам на Бога и затоа треба постојано да упатуваме молитви кон Него, за што повеќе луѓе да се покајуваат и да го најдат патот кон својот небесен Отец.
Во нашата татковина, каде што нашата младина нема ни основна едукација за верата во Бога, навистина е доста тешко да се постигне тоа. Тука човекот од туѓата земја, односно ѓаволот, ги најмил сите за наемници. Гледате, затоа во приказната кај ѓаволот човекот се нарекува наемник, слуга, додека со Бога, човекот се нарекува син. Сега замислете колку човекот се понижува, кога ќе го остави небесниот Отец, односно кога ќе замине од таа небесна слава и ќе стане наемник на злото, одејќи во мрак.
Да се молиме за сите оние што им служат на страстите, бидејќи кога човек ќе се оддаде на нив, тоа е навистина страшно и неизмерно измачување. Постојат многу страсти. Еве да се задржиме на една од нив – властољубието, заради која се измачуваат тие што ја имаат оваа страст, но особено страдаат нивните ближни. Погледнете во моментов колку нашата татковина, нашиот народ страда заради страста на оние што сакаат по секоја цена да дојдат на власт, помрачени од злобата на властољубието. Подготвени се да погазат сѐ што овој народ го стекнал како државна придобивка и придобивка на заедничкото живеење, нанесувајќи огромна штета на нашата свештена татковина. А тие воопшто не ја љубат својата земја, тие само сакаат да си ја задоволат својата погубна страст да владеат, така загрозувајќи ја и иднината на своите деца. Затоа навистина света должност на секој верник е да се моли за своите водачи, и неслучајно на ектенијата на Литургијата прво се молиме за власта, за таа да биде благочестива и да ја чува Господ од секакви сплетки на оние што се обземени од страста на властољубието. Така нашата влада ќе може да живее евангелски со својот народ, почитувајќи ги Христовите зборови: „кој меѓу вас сака да биде поголем, нека ви биде слуга; и кој сака меѓу вас да биде прв, нека ви биде слуга на сите“, не само на оние што се христијани туку и на другите по вера. Зашто секој христијанин е должен да ги љуби сите.
Еве во пресрет на светиот Пост, уште еднаш ве потсетувам дека треба што повеќе да се молиме за нашата татковина, бидејќи, за жал, во овие 20 год. откако се осамостои нашата држава, дел од нашите политичари не сфатија колкава одговорност имаат пред Бога и пред својот народ за запазување на нашата православна вера и на оваа наша света земја, која е спечалена со многу жртви.
И најпосле, ве молам, простете ми мене грешниот, бидејќи јас сум како оној нераскајаниот блуден син. Молете се за мене, за да можам, при секој мој грев, мал или голем, одново да се враќам при Бога и да Го молам за прошка. Нека милостивиот Бог нè удостои да го возљубиме силно, онака како што Он сите нас нè љуби, а Божјата љубов, пак, надминува секаква друга љубов на земјата. Да бидеме постојано со Бога, бидејќи само тогаш кога сме со Него, имаме сè и можеме да кажеме: Сѐ Твое е и мое, Господи. Амин!
************************************
Ваши Високопреосвештенства и Преосвештенства! Сечесни отци, браќа и сестри!
Сите ве поздравувам со овој воскресен ден – ден кој открива уште една подготвителна седмица кон великото поле на светата Четириесетница. Оваа недела Црквата ја нарекува Недела на блудниот син зашто, како што знаете, токму денес се чита параболата од Евангелието според Лука за враќањето на блудниот син во домот на татко му (Лука 15, 11-31).
Зборот „блуд“, со кој се именува гревот на плотската нечистотија, гревот кој го разрушува целомудрието на човекот, во словенскиот јазик означува „заблуда“; од овде доаѓа и „да се блуди“, т.е. да се плута, заблудува. „Блуд“ и „заблуда“ – тоа е збор со еден корен. Како резултат на заблудата, губењето на животните ориентири, разрушувањето на системот на моралните вредности, човекот почнува невнимателно да се однесува кон своето тело и, стапувајќи во нечисти односи со друг, на своето тело му нанесува мистична штета.
Во денешното, отстрането од верата во Бога, општествено сознание се утврдило мислењето дека тој грев не нанесува никаква штета на човекочкото тело – со неколку исклучоци, за кои сите знаат. Тоа не е вистина. На човечкото тело не му нанесува штета само физичката болест – допирањето на темните сили до него му нанесува штета на човечкото тело. А имено преку блудот темната и лошата сила се допира до човекот, зашто човечкото тело е повикано да биде храм, пребивалиште на Светиот Дух (види 1 Кор. 6, 19). И колку зачудувачки точно и силно е кажано за сето тоа во посланието на апостолот Павле до Коринтјаните кое ние денес чувме! Човекот се повредува себе си со блудната страст и, на крајот од краиштата, станува неспособен да влезе во Божјото Царство, за што и зборува апостолот: „блудниците… нема да го наследат Царството Небесно“ (1 Кор. 6, 9-10).
Тогаш што, во светлината на тие грозни зборови, означува зачудувачката парабола за блудниот син кој, добивајќи го наследството од татко му, заминал во далечна земја и таму сè што му останало потрошил со блудници? И зошто татко му не го избркал, кога тој, веќе умирајќи од глад, решил да се врати во татковиот дом? Тоа е толку природно, по човечки многу разбирливо: го предал татко му, го предал семејството, ги предал роднините и блиските, ги зел парите, заминал, потрошил сé во блуд – можеби треба сурово да се казни или воопшто таквиот човек да се избрка од општење? А таткото го прима блудниот син, го облекува во најубава облека и на неговиот прст става прстен, и разбиените во крв боси нозе ги измива со вода и го облекува во обувки, коле угоено теле, за и другите да ја споделат радоста за враќањето на блудниот син… Многу е очевидно дека таткото кој го примил блудниот син, – тоа е Самиот Бог.
Денес во нашиот „прељубодеен и грешен род“ гревот на блудот е толку распространет, што го поразува скоро секој човек, и кај многумина може да возникне очај, зашто „блудниците… нема да го наследат Царството Божјо“ (1 Кор. 6, 9-10). Но денешната парабола ни помага да ги разбереме тие зборови на апостолот Павле. Нема грев, освен хулата на Светиот Дух, кој Бог не би го простил (види Матеј 12, 31) ако човекот искрено се кае во тој грев. А што значи раскајување? Раскајување значи осознавање на својата неправда, на својата заблуда. И ако човекот разбира дека прави грев, дека тоа навистина ја разрушува неговата душа, дека тоа ги затвора пред него вратите на Небесното Царство, ако тој приоѓа кон Бога и, како блудниот син, со солзи проси да го отвори за него родителскиот дом, – тогаш Господ му простува на грешникот.
Но, за жал, апсолутното мнозинство на луѓе денес на секој начин се труди да го оправда тој грев, да го претстави како да не е сосема грев, туку еден од моделите на поведението на современиот човек; а обезбожената масовна псевдокултура го поддржува тој страшен мит и го распространува, труејќи го сознанието, пред сè, на младите луѓе. Ние знаеме дека денес многумина креваат хула и на Црквата само затоа што таа не престанува гревот да го нарекува грев, поднесувајќи напади и во нашево, би се рекло, слободно и успешно време.
Многу е важно човекот кој поминал по патот на гревот, да се покаже способен да принесе покајание. Прв чекор на тој пат е откажувањето од секакво оправдување на самиот себе. Иако, можеби, надворешните ситуации и внатрешните чувства го предрасположуваат човекот за правење на грев, тој не треба да го оправдува ни гревот ни ситуациите. Дури и да не може да раскине со тој грев, ако не може круто да го измени својот живот, тој треба да помни дека гревот е грев. Гревот разрушува, мистично ги разрушува душата и телото на човекот.
Ние си спомнуваме за параболата за блудниот син во предвечерието на Великиот пост – особеното време во животот на секој човек. Постот ни се дава за ние да размислиме за сè, да се помолиме, да го оцениме нашиот живот, своите постапки, своите мисли, да ги ставиме под неспристрасен суд – на внатрешниот суд од гласот на нашата совест, и да се помолиме на Господа за простување на своите гревови и за избавување од гревовното ропство. И нека параболата за блудниот син за секој од нас постане голем извор на надеж во тоа дека Бог ќе ни прости, ќе нè исцели од гревовите – од сегашните, и прошлите, ќе ни помогне да најдеме мир и радост во општењето со Него во домот на Отецот. Амин.
Проповед на Патријархот Московски
************************************
Од многуте параболи, кои ги изговорил Господ Исус Христос, најубава, најсодржајна и најпоучителна е параболата за Блудниот син. Од многу свети отци, оправдано таа е наречена „бисер меѓу параболите“ и „Евангелие во Евангелието“. Таа им послужила како инспирација на многу уметници, во создавањето на безброј уметнички дела. Таа е предмет на толкување и проповеди на светски познати егзегети и проповедници, од најстари времиња, па до денес. Таа е благодарна тема за префинети и длабоки етички и психолошки анализи.
Параболата за Блудниот син ни ја открива огромната Божја љубов кон грешникот, кој се кае, како и силата на вистинското покајание и неговите спасоносни плодови. Таа сликовито ни ги опишува човечките судбини, настанати како последица на гревот. Таа ни говори за трагедијата на секој човек, кој се оддалечил од Бога.
Сижето на оваа парабола е земено директно од животот од Христово време. Меѓутоа, оваа парабола и денес не го загубила своето значење. Таа и денес ги возбудува срцата, ја збунува совеста, поттикнува на покајание и упатува кон морално поправање.
За да ја сфатиме и разбереме пораката од оваа парабола, пред сè, потребно е да го следиме внимателно животот на евангелскиот блуден син, да ѕирнеме во неговиот внатрешен свет, во неговата душа, со сите нејзини тежнеења, грижи и возбуди. Затоа, да ги погледнеме хронолошки уште еднаш настаните:
Некој човек имал два сина, кои бескрајно ги сакал, не само затоа што биле негова крв, туку затоа што и по душа бил премногу добар. Двата сина него му биле како неговите две очи, како неговите две раце, двајцата му биле подеднакво мили и драги. Меѓутоа, речиси никогаш двајца браќа не се во сè подеднакви, дури ни приближно. Постариот син беше сериозен, паметен, стабилен, зрел човек, кој веќе бил и глава на семејство. Помладиот син не се срамел од својата младост. Бил исполнет со сите младешки желби и тежнеења, со фантазиите и страстите од неговите години. Постариот син ги исполнувал своите должности строго и точно, кон младите бил правичен, но и премногу остар. Помладиот син не се грижел толку многу за работата, зашто нему поважни му биле другарите и шетањето, но затоа пак имал чисто срце, па секогаш попуштал и им помагал на тие што немаат.
И тука, во селото, сепак, морало да живеат двајцата браќа при татковиот дом и постојано да бидат во судар нивните два карактери. Но еден ден, помладиот син, со тешко срце и по многу време размислување, застанал пред својот татко и рекол: „Татко, дај ми го делот што ми припаѓа од имотот“ (15: 12).
Овие зборови страшно го погодиле стариот родител, но тој не рекол ништо, туку отишол во својата соба, се затворил и горко плачел. Тешко му било туку-така да му го даде делот на синот, за тој да замине во непозната земја. Гледајќи дека неговиот син страда од неисполнетото барање, таткото попуштил, зашто родителската љубов го победила себељубието. Тогаш, му го разделил имотот на двајцата браќа и „по неколку дена, помладиот син, кога собра сè, отиде во далечна земја“ (15: 13).
Родителскиот дом, најчесто, се напушта во крајна нужда: кога човекот стапува во брак, кога заминува на далечна работа, кога е прогонет, кога има елементарни непогоди… Но, секогаш се напушта со тешко срце, со солзи и плач. Колку пати оној, кој го напушта домот, се врти назад за да ја види за последен пат родната стреа, да ги види тажните лица на своите родители, да ги види сите спомени, кои засекогаш се запечатени во неговото срце… Но, помладиот син заминал без да се прости со родителот, без тага во срцето, без да се сврти назад. Заминал, зашто премногу чезнеел да замине во земјата на слободата, распуштеноста и задоволствата.
Само што пристигнал во посакуваната земја, веднаш започнал да живее живот по сопствени правила. Нему му се чинело дека оние пари, кои ги зел со себе, никогаш нема да се потрошат. Трошејќи по пиење со новото друштво, во раскалашаност со бесрамни жени, во задоволување на најниските страсти, за брзо време сфатил дека го допрел дното на животот. Едноставно, таквиот живот не можел да трае долго. Ако само одземаш, а ништо не додаваш, ќе успееш да намалиш цела планина, а камоли изброените пари. И кога нив ги снемало, ги снемало и пријателите и љубовниците. Тогаш никој не сакал ни да го погледа. Неговите љубовници побегнале со други, побогати момци, и повеќе не го ни познавале.
Така беден, гол и бос, тој го напуштил градот. По патот сретнал некој добронамерен човек, кој му понудил работа, за да може барем да се прехрани. Бидејќи бил млад и здрав, добриот човек го примил да работи како свињар, зашто за таа работа било премногу тешко да се најде работник. Но, за еден Евреин не можело да има поголема казна, отколку да биде свињар. Дотолку повеќе, во Египет, каде што животните биле обожувани, единствено на свињарите им било забрането да влезат во храмот, а ниту еден родител не би се согласил својата ќерка да ја омажи за свињар. Но, блудниот син не бил во состојба да избира. Плата немал, а храната била премногу лоша. Гладниот бедник, секојдневно ги гледал свињите како копаат по земјата и слатко ги грицкаат жилите, корењата и желадите, па и нему му доаѓало и самиот да го наплни стомакот со нивната храна. И секогаш, при секоја помисла на татковиот дом, солзи навирале на неговите очи. Гледајќи се облечен во парталави облеки, кои смрделе на свињарник, секогаш се прашувал: кој ли сега ги носи моите чисти кошули, испредени и исткаени од мајчините раце? Каде ли се сега прекрасните пурпурни и свилени долами, кои беа моја секојдневна облека? И откако сфатил дека ја достигнал најниската точка на својата бедна состојба и крајната граница на издржливост, тој „дојде на себеси“ (15: 17). И сега, сам си го поставил прашањето: Што да правам? Да останам ваков беден и жалосен, или да се отрезнам, да се понижам, па да паднам на колена пред татко ми и да признам дека згрешив? Да, ќе го направам токму тоа. Едноставно, ќе речам: Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син; но прими ме како еден од своите наемници!
И еден ден синот пристигнал пред татковата куќа. Но, не се осмелил да тропне на вратата, ниту некого да повика, ниту, пак, да влезе. Во тој момент на вратата се појавил неговиот татко. Замислете само, каков бил синот: со искинати алишта, слаб, испиен во лицето, со побелена коса, со загубена и пропадната младост… Но татковите очи, иако ослабени од постојано плачење, го препознале. Таткото тогаш тргнал во средба со синот, го стегнал на градите и со овенатите усни го бакнувал неговото ослабено лице, неговите заматени очи, неговата побелена коса, која за родителот секогаш е мека и убава. А, синот се срамел и плачел. На татковите бакнежи не умеел да возврати. Но, кога се ослободил од татковата прегратка, паднал на колена, па со треперење ги изговорил веќе подготвените зборови: „Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син!“ (15: 19).
Но, ако синот се понижува толку многу, та не сака ни да се нарече син, старецот токму сега чувствува многу повеќе дека е татко. Нему му се чини дека сега по втор пат станува татко. И тогаш, не одговарајќи ништо, со весел глас им наредил на слугите: „Изнесете најубава промена и облечете го, и дајте му прстен на раката негова и обувки на нозете; па дотерајте и заколете угоено теле: да јадеме и да се веселиме“ (15: 22-23).
Кога за ова разбрал постариот син, се вознемирил и пребледел. Но, не од радост, туку од гнев и завист. Старата омраза се разбудила во него со сета своја сила. Тој не сакал ни да влезе во куќата. Тој дури и му приговорил на таткото, дека ова што го направил не е фер и дека не е праведно. Со тие неколку зборови, тој ја открил целата нискост на својата душа, која со години се криела под маската на вредност и пристојност. Тој дури и го прекорува за ваквиот потег. Но, мудриот татко, како што му простил на помладиот син, така му проштева и на постариот: „Синко, ти си секогаш со мене и сè мое е твое; но требаше да се зарадуваме и развеселиме, оти овој твој брат беше мртов и оживе, изгубен беше и се најде“.
Стариот татко бил убеден дека овие зборови се доволни да ја затворат устата на постариот син. „Беше мртов и оживе, изгубен беше и се најде“. Потребни ли се други причини? И кои причини би можеле да бидат посилни од овие? Син ми направи што направи: го потроши богатството по жени, ме напушти не велејќи ми ни збогум, ме остави со денови да плачам… Но, и уште пострашни работи да направеше, тој, сепак, е само мој син. Да беше и разбојник, да беше и во затвор, и уште повеќе да ме навредеше, јас не можам да заборавам дека пак е мој син и моја крв. Отпатува, но и се врати; го снема, но пак се појави; се загуби, но и се најде; умре, но и воскресна. А, за да се развеселиме, за ова што се случи денес, угоеното теле е нешто премногу малку. Ти, навистина, никогаш не ме остави и секој ден беше со мене на трпеза. Но, тој беше толку многу далеку од мене и јас можев да го видам само во сон. Мојот син одамна нема каснато залак леб со мене. Затоа, сине, јас денес имам право да се развеселам за неговото враќање.
Христос во раскажувањето на оваа парабола застанал тука. Понатаму не продолжил да говори. Едноставно, немал потреба. Смислата на параболата била јасна и без други додавања. Толкувачите можат да мозгаат и да додаваат колку што им е мило. Но, Христос не поставувал гатанки. Самиот рекол дека на небото е многу голема радост за еден грешник, кој се кае, отколку за сите праведници, кои се китат со својата лажна праведност. И што е една овца или едно теле, во споредба со синот, кој оживеал, со човекот, кој е спасен? И што вредат милиони денари, во споредба со човекот, кој заталкал, а потоа се вратил на патот на спасението?
Трагедијата на блудниот син не е само негова лична трагедија. Неговата судбина е и наша лична судбина. Тешко би можело меѓу нас да се најде човек, кој на ваков или онаков начин, не згрешил пред Бога, или не го напуштил татковиот дом, па ги расфрлал дадените таланти и дарови, заради задоволување на грешните желби. Примерот со блудниот син и нашето лично искуство нè уверуваат дека без Бога сме надвор од татковиот дом, далеку од Бога, дека сме несреќни и дека среќата можеме повторно да ја вратиме само по пат на покајание, по пат на целосна промена на начинот на живеење. Вратата на Божјата милосрдност и Божјото простување секогаш се широко отворени за сите оние, кои слично на блудниот син, длабоко и искрено се кајат за своите гревови. Бог од нас бара да Му пристапиме онакви, какви што сме, но не сака такви да останеме, зашто вистинското покајание, всушност, е жед и глад за Бога и тежнеење кон обновениот живот во светост и правда.
***************************************
******************************************
„Овој твој брат беше мртов и оживе, изгубен беше и се најде“
ВО ИМЕТО НА ОТЕЦОТ И СИНОТ И СВЕТИОТ ДУХ!
Колку прекрасна и колку восхитувачка е приказната која секоја година се чита во Православните храмови во подготвителниот период пред почетокот на Великиот пост, приказната за блудниот син, која ние толку добро ја знаеме, толку добро ја паметиме, и која секоја година ни се враќа со нови сили, разбудувајќи ги во нас чувствата, како за својата сопствена грешност, така и за можноста за ново покајание.
Приказната за блудниот син е химна на покајанието, која ни зборува за тоа како милостивиот Господ го чека човекот, го чека неговото покајание, чека човекот да дојде при себе. Тоа е приказна за секого од нас и за секој човек кој живее на земјава. Небесниот Отец на сите нам ни подарил огромен имот. Човекот е создаден од Бога премногу богат: има прекрасен разум, поседува говор, високи чувства. Човекот добил од Бога такви колосални способности и такви можности, та дури може и целата земја да ја преврти. А според дадената од Бога слободна волја, човекот на земјава е син, а не роб, затоа, кога ќе посака, тој може и да си замине од Бога, а ако посака, може да остане со Бога.
Во приказната се вели дека младиот син си заминал од кај својот татко. Заминал, земајќи го својот дел од имотот и отишол во друга земја да биде свињар, откако претходно блудно го потрошил делот од својот имот. Кога човекот се оддалечува од Бога, тој стапува во служба на ѓаволот. Тоа можеби, се случува несекајќи, но, сепак, се случува честопати. А кога ќе замине од својот Творец, од Бога, човекот се населува во нова земја, која е далеку од земјата на Небесниот Отец, а тоа е земјата на страстите, царството на ѓаволот и татковината на гревот. И тука човекот започнува да им служи на свињите, односно, на сопствените страсти. Зашто зборот свиња во оваа приказна се однесува, пред сè, на нас самите, а потоа има и симболично значење. Свињата овде е симбол на човечката извалканост. Тоа е животно кое ја љуби калта и секоја нечистотија, подобно на грешниот човек, животно кое не може да го види небото, зашто неговите очи секогаш се свртени кон земјата, кон сопствената копанка. Свињаријата е својство на душата кога на човекот никакво добро дело не му е дојдено да значење, освен самиот себе, своето тело и сопствените похоти и страсти.
Сепак, во приказната се случува чудо: до срцето на блудниот син допрела благодатта Божја и тој се опаметил, дошол при себе, при свест, се нашол каде е и во каква состојба, па си рекол: кај мојот татко дури и наемниците имаат што да јадат и немаат потреба од ништо, а јас толку страшно се мачам! Зарем тоа не е срамно за мене? И решил: ќе отидам и ќе му речам на татко ми: Татко, јас згрешив пред Небото и пред тебе и не сум достоен да се наречам твој син. Прими ме барем како твој намемник. Така решил, така и направил. Неговиот татко кога го видел не само што повторно го примил, туку и го вратил неговото синовско достоинство. Заклал угоено теле, направил гозба за синот, кој беше мртов и оживе, кој беше изгубен и се најде.
Ова е приказна за сите нас. Живеејќи според своите страсти, ние секојдневно заминуваме од Бога во туѓи страни, постојано бегаме од Бога, но секојапат, кога ќе Му принесеме покајание, Он е подготвен да ни прости, подготвен е повторно да нè прими, го враќа нашето синовско достоин- ство, зашто ние од почетокот сме создадени да бидеме синови Божји, а тоа синовство ни е дадено преку светото крштение, па по таа Божја благодат удостоени сме постојано и постојано да учествуваме на гозбата која Бог ја приредува за нас, кога ќе се вратиме преку покајанието, а таа гозба е светата Причест.
Сезнајниот Господ ги знае сите наши гревови. Он ни дава целосна слобода, зашто Нему не му се потребни неразумни робови. На Господа потребно е да Му принесеме љубов, а љубовта може да биде единствено слободна. Според тоа, секој од нас слободен е да избира дали ќе греши или не. Но, грешејќи човекот еден ден ќе сфати дека во својот грев не може да почувствува наситување, а ќе забележи дека сè повеќе и повеќе страда, па тогаш, кога ќе дојде до работ на бездната, кога ќе дојде при себе, ќе рече: „Господи, прости!“. И Господ, Кој е семилостив, ќе ни притекне во средба, но потребно е ние први да повикаме кон Него и Господ веќе е тука. Но, токму тој прв чекор треба да го направиме ние. А зошто е тоа така? Зошто Господ не нè фаќа за рака, па да нè извлече од калта на гревот? Сè додека човекот не дојде на себе, додека не се опамети, додека не ја почувствува одвратноста на гревот, од него бескорисно е да се очекува љубов. Господ го чека нашето смирение и покајание, зашто покајанието е акт на слободната волја на човекот, тоа е сопствен суд над сопствената совест. Ако Господ насилно нè извлече од калта на гревот, ние ќе се почувствуваме навредени и ќе посакаме повторно да влеземее во таа кал. Но, кога ќе сфатиме дека таа кал е отров за нашата душа, тогаш самите ќе го повикаме Господа на помош со зборовите: Господи, згрешив против Небото и пред Тебе!
Од безбројното мноштво на страсти Господ за пример во оваа приказна го избрал токму блудот, нарекувајќи го грешниот син – блуден. Блудот, според светите отци, е најистакната страст. Ако човекот е суетен, горделив, осудувач, лажач, тоа можеби и нема така лесно да го забележи, но блудноста не може да ја сокрие никој од самиот себе. Блудот го заразува целото човечко психофизичко битие. Во житијата на светителите е запишан еден ваков настан: „На еден човек, кој живеел блудно, еднаш му се јавил ѓаволот, кој застанал до него и со своите копита го затнал носот. Човекот го прашал: Што е со тебе? А ѓаволот одговорил: Ти си толку блуден и од тебе излегува толку страшна смрдеа, та дури ни јас не можам да издржам да стојам до тебе!“. Ете толку страшен грев е блудот, толку е одвратен, така што може да го понижи и човечкото достоинство и царското свештенство и да ги доведе до последниот скотски, животински и свински степен.
Приказната за блудниот син е прекрасна поука дека ние постојано треба да се враќаме при Бога, Кој секогаш нè чека и сака да нè исцели. Но, за да се случи тоа ние треба да поседуваме одвратност спрема свинскиот, гревовен живот и омраза кон гревот, кој нè лишува од можноста да влеземе во Царството Небесно. Во нас е закржлавена одлучноста да се бориме против гревот, зашто ние речиси се соединивме со него. Тој процес на борба против гревот се развива постепено, но секој е должен да се подвизува, онолку, колку што може, да се бори против страстите и да чини добродетели. Најглавно од сè е тој процес да не прекинува и никогаш да не застанува.
Дали ние ќе ги вкусиме вечните радости во Царството Небесно заедно со Господа или не, зависи само од нас, од нашето покајание, од нашето обраќање кон Бога. Тоа обраќање, исто така, потребно е да трае постојано, покајанието треба да стане основа и столб на нашиот живот, зашто ние постојано грешиме. И секогаш да се сеќаваме на евангелските зборови дека на небесата се случува радост за еден грешник кој се кае, отколку за деведесет и девет праведници, кои немаат потреба од покајание. Кога ние се каеме, кога го осознаваме својот грев, ние, всушност, влегуваме во борба со тој грев и треба да излеземе како победници, а не како поразени. А деновите кои ни претстојат, деновите на Великиот, Четириесетдневен пост, се можност за поинтезивна борба со секој грев, со секоја страст. Затоа, да го искористиме овој период за сите ние да дојдеме при себе, да се најдеме каде сме, па откако ќе го здогледаме гревовниот амбис пред себе, гласно и бесрамно да повикаме: „Господи, згрешивме против Небото и пред Тебе, прими нè како покајници и врати го нашето синовско достоинство“. Амин!
***************************************
Во името на Отецот и Синот и Светиот Дух – Троица света, едносуштна, животворна, неразделна – еден Бог.
Денешната подготвителна Недела пред Великиот пост е наречена Недела за блудниот син. Во денешното Евангелие слушавме за заминувањето на еден син од својот татко и за неговото враќање во татковата прегратка.
Синот го побарал својот дел од наследството и таткото му го дал. Тоа било предвремено барање на „својот дел.“ Законски, синот добива дел од наследството по смртта на таткото. Таткото постапил невообичаено и благородно; наместо да го укори синот за дрскоста што бара нследство додека тој е жив, тој му дал на синот дел од имотот што трудољубиво го стекнувал долги години. Му дал необично голема слобода на синот: да оди каде сака, да прави што сака со себе и со парите што му ги дал.
Таткото во оваа евангелска парабола е претставен со карактерни црти кои го прават сличен на небесниот Бог Отец. Тој треба да нè потсети каков е нашиот Отец кој е на Небесата и треба да ни биде образец за татковство на земјата.
Татковската љубов не сака присилно да го задржува своето заблудено чедо и со тоа што му дава слободно да замине, му остава и можност слободно да се врати.
Ризиците на родителската грижа и на воспитувањето се состојат во токму во покажувањето на вистинската љубов и слобода: слобода – да бидеме изневерени во нашите очекувања што ги полагаме во нашите деца и љубов – без уцени да ни биде возвратено онака како што сметаме дека сме заслужиле.
Вистинската родителска љубов мисли за враќањето на своето чедо и кога тоа измамено заминува. За да избегне каква било контрола или контакт со таткото, синот заминал во далечна земја. Парите бргу ги потрошил на развратен живот. Се нашол во тешка положба и страдал од глад.
Кога поарчил сè и кога останал на улица, тој отишол кај еден од новите пријатели во далечната земја, но тој не го примил во својот дом пријателски и братски, туку сеирџиски го испратил да пасе свињи. Отците велат: колку е суров непријателот на нашето спасение! Тој не го жали човекот. Кога ќе нè пороби со нашите страсти, тогаш започнува да нè упропастува и да нè понижува до крај.
И тогаш блудниот син „си дошол при себе.“ Значи, до тој момент синот не само што бил далеку, надвор од татковиот дом, тој бил и вон себе. Гревот го отуѓува човекот од себе, го распарчува човекот, прави растројство во човекот, а покајанието го прави човекот присебен и целосен т.е. целомудрен.
Грешникот „станал“ (се вели дека станал зашто пред тоа бил паднат во грев) и тргнал кон својот татко за да побара простување, со зборовите: „Татко, згрешив против небото и пред тебе, и не сум веќе достоен да се наречам твој син; но прими ме како еден од своите наемници.“
Чудесното воспитување со љубов и слобода, необично благородните постапки на таткото не останале без плод. Синот не останал во самоуништувачката дрскост и не паднал во очајание. Синот се сетил на домашниот амбиент и на добриот татко. Синот знаел дека има каде да се врати. Знаел и како треба да се врати.
Гледате, во минатото таткото го вложил во синот тоа чувство дека; „ете; таму е мојот татко, тој ме чека, и знам дека кога ќе отидам ќе можам да разговарам со него. Тој нема пред нос да ми ја тресне вратата, нема да ме отфрли. Но, знам и дека не можам туку-така да се појавам пред него и само да речам: „Еве ме, овде сум! А што направив со парите што ми ги даде – остај, не прашувај!“ Значи, знам дека нема да ме прими ако не ја осознаам и признаам мојата грешка.“
А, таткото, не само што го примил покајаниот син, не само што се сожалил над него, туку и се смилостивил; т.е. бил придвижен со целосна љубов – тој „потрчал (во пресрет на синот), го прегрнал и го целивал.“
Меѓутоа, постариот син имал приговор за милостивиот и свечен пречек кој таткото го приредил по повод враќањето на неговиот син „кој го упропастил својот имот со блудници.“ Со тоа што не се радувал на повторната средба со својот брат, со тоа што одбил да учествува во радоста на таткото, тој покажал дека воопшто не му е важна секојдневната и постојана заедница со таткото, дека не му е важен и мил самиот татко, туку дека му е поважно што од него добива, што ќе добие, што не добил, а смета дека му припаѓа и има право да го добие…
Една од многуте поуки што можеме да ги добиеме од денешното евангелие е и тоа да разбереме, и ние родителите и тие што во иднина ќе бидат родители: колку е потребно на децата да им се обезбедат добри доживувања и убави спомени за домот, за тие подоцна да бидат сигурни: во какво и зло да се заплеткаат, дека имаат каде да се вратат, дека родителите нема да се откажат од нив, туку ќе ги примаат како свои чеда кои „биле изгубени и се нашле, кои биле мртви и повторно оживеале.“
Тоа се однесува и за Црквата и за духовните отци: човек мора да е сигурен; што и да му се случи, колку и зла да направил – дека Црквата ќе го прими повторно, кога и да се врати, дека црковните служители ќе му помогнат повторно да го најде своето место како жив член на Телото Христово и како жител на „Земјата на живите“ односно Црквата.
Нашата надеж е во тоа што, колку и да сме биле мртви и пропаднати, Црквата е нашиот кораб на спасението, а кормилар на тој кораб е оној што има власт да ги скротува и брановите на немирното море на животот и кому му припаѓа секоја слава, чест и поклонение, сега и секогаш и во вечни векови. Амин.
http://svitok.info/2015/02/08/beseda-vo-nedelata-za-bludniot-sin/
***********************************************
Враќањето од прогонството
Во третата недела од подготовката за Великиот пост, ние ја слушаме параболата за блудниот син (Лк 15,11-32). Параболата и химните што се пеат тој ден, зборуваат за покајанието како за човеково враќање од самоволно прогонство. Дознаваме дека блудниот син отишол во „далечна земја“ и таму потрошил сè што имал. Далечна земја! Тоа е единствената определба на состојбата на човекот којашто мораме да ја прифатиме и усвоиме, кога ќе почнеме да приоѓаме кон Бога. Човекот што никогаш не го искусил ова, макар само за миг, и којшто никогаш не почувствувал дека е оддалечен од Бога и од вистинскиот живот, никогаш нема да разбере што е тоа христијанство. А оној што во овој свет се чувствува „како дома“ и којшто никогаш не го измачувал носталгичниот копнеж за една друга реалност, нема да може да разбере што е покајание.
Покајанието често се претвора во рамнодушно и „објективно“ набројување на гревови и престапи, во акт на „признавање на вината“ во правен спор. На исповедта и на разрешувањето се гледа како да се од јуридичка природа, а се превидува нешто суштинско, нешто без кое ниту исповедта ниту разрешувањето ќе имаат значење и сила. Тоа „нешто“ е чувството на отуѓеност од Бога, од радоста на општењето со Него, од вистинскиот живот што е создаден и ни е подарен од Бога. Навистина, лесно е да исповедаме дека не сме ги запазувале постите, дека сме ги пропуштале утринските или вечерните молитви, дека сме биле невоздржани во лутината. Но, сосема е поинакво сознанието дека сум ја извалкал и изгубил својата духовна убавина, дека сум далеку од својот вистински „дом“, од својот реален живот и дека во самата моја животна суштина, нешто драгоцено, чисто и прекрасно, е безнадежно скршено. Тоа и само тоа сознание е вистинско покајание и длабока желба за враќање назад и за повторно пронаоѓање на загубениот „дом“. Од Бога сум примил огромно богатство: пред сè живот и можност да му се насладувам, да го исполнам со значење, со љубов и со знаење; а потоа – во крштението – го примивме Новиот Живот, Самиот Христос, дарот на Светиот Дух, мирот и радоста на Царството Небесно. Јас сум примил знаење за Бога и во Него знаење за сè друго, сила и можност да станам син Божји. И сето тоа го загубив, и продолжувам да го губам, не само низ гревовите и прегрешенијата, туку во гревот што ги надминува сите гревови – во отстапувањето на мојата љубов од Бога, претпочитајќи ја „туѓата земја“, пред прекрасниот Татков дом.
Но, Црквата ми напомнува за она што сум го напуштил и загубил. И, слушајќи го нејзиниот глас, јас си спомнувам. Безумно се оддалечив од Твојата Татковска слава – се пее во кондакот тој ден – и со грешници го расипав богатството што ми го даде. Но, повикувам кон Тебе со гласот на блудниот син: Согрешив пред Тебе милосрден Оче, но прими ме мене кој се каам, прими ме, како еден од наемниците Твои.
И кога така се присетувам, јас наоѓам во себе и желба и сила да се вратам: …ќе се вратам кон милостивиот Отец, во солзи повикувајќи: прими ме како еден од наемниците Твои…
Овде треба да се спомне и една литургиска специфичност на оваа „Недела на блудниот син“. На утрената, по радосните и торжествени псалми на Полиелејот, го пееме полниот со тага псалм 136:
На реките вавилонски таму седевме и плачевме, кога си спомнувавме за Сион… Како да пееме песна Господова во земја туѓа? Ако те заборавам тебе Ерусалиме, нека биде заборавена десницата моја. Нека се залепи јазикот мој за непцата мои, ако не си спомнувам за тебе, ако не го ставам Ерусалим за почеток на мојата радост…
Тоа е псалм на прогонството. Го пееле Евреите во вавилонско ропство, кога си спомнувале за својот свет град Ерусалим. Тој засекогаш станал песна на човекот што осознава дека е во прогонство, оддалечен од Бога, и сфаќајќи го тоа, станува нов човек, човек што не може да биде исполнет со ништо во овој паднат свет, затоа што, по природа и по призив, секогаш, како поклоник, го бара Совршенството.
Овој псалм ќе се пее уште двапати, во последните две недели пред Великиот пост. Тој ни го открива значењето на постот како поклоничко патување и покајание, како враќање во домот на Отецот.
протопрезвитер Александар Шмеман
*************************************************
Помладиот од нив му рече на татка си: ‘Татко, дај му го делот што ми припаѓа од имотот!’ Лука 15,12
Параболата за блудниот син е најпоучна лекција за младите. Во личноста на блудниот син го гледаме вистинскиот карактер на лекомислената младина: лекоумност, непромисленост, жед за независност; на кратко, сè што е препознатливо за повеќето млади луѓе. Помладиот син израснал во домот на неговите родители. На прагот на неговата зрелост, тој започнал да мисли дека животот во неговиот дом е премногу ограничен. Му се чинело непријатно да живее по правилата на неговиот татко и будното око на неговата мајка. Посакал да се угледа на неговите пријатели, кои целосно се предале на бучните задоволства на овој свет. „Јас сум наследник на богат имот. Нели би било подобро“, си мислел, „доколку го наследам имотот токму сега? Би можел да раководам со моето богатство поинаку од мојот татко.“ И така лекоумниот младич бил поведен од лажниот сјај на светските задоволства и решил да го отфрли јаремот на послушноста, оддалечувајќи се од родителскиот дом.
Зарем не се многумина инспирирани од слични пориви и денес, и макар што не го напуштаат родителскиот дом, зарем не се оддалечуваат од домот на нивниот Небесен Отец, односно, послушноста кон Светата Црква?
Јаремот Христов изгледа претежок за незрелите умови, а Неговите заповеди – мачни. Тие си мислат дека не е вистински важно да се чува она што Бог и Неговата Света Црква ни заповедала. За нив, се чини можно служењето на Бога и на светот истовремено. Тие велат: „Веќе сме доволно силни да ги издржиме уништувачките искушенија и соблазни. Можеме да се одржиме во вистината и за звучните учења самите. Успорете нè кон усовршување на нашите умови со здобивањето на разноврсни знаења. Дозволете ни да ја заврстиме нашата волја меѓу искушенијата и соблазните. Низ искуствата нашите сетила ќе бидат убедени во злата природа на порокот!“ Зарем се тие желби подобри од необмисленото барање на помладиот син кон татка си, ‘Татко, дај му го делот што ми припаѓа од имотот!’?
И така, лекомислениот син престанува да ги чува заповедите и советите на Светата Црква. Престанува да се поучува од Зборот Божји и учењата на светите отци, а внимателно ги слуша лажните учења на оние кои лажно се нарекуваат учители, и во овие интереси ги губи најдобрите часови на својот живот. Многу поретко оди в црква, а кога оди стои таму невнимателно, расеано. Не наоѓа можност да се посвети себеси на благоговејноста и да расте во добродетелите, затоа што го троши своето време посетувајќи претстави, јавни забави итн. Со еден збор, секој ден сè повеќе се предава на светот, и конечно, заминува во „далечна земја“.
Што е резултатот на ваквото оттуѓување од Светата Црква? Резултат е истиот тој како и на блудниот син кој го напушта родителскиот дом. Лекомислената младина многу брзо ги троши својата прекрасна енергија и талантите на душата и телото, уништувајќи ги во времето и вечноста сите добра кои ги има направено. Во меѓувреме, се појавува „силна глад во таа земја“: празнина и незадоволство – неизбежниот резултат на дивите задоволства. Се појавува жед за забава, која се засилува со задоволувањето на блудните страсти, и на крај станува незаситна. Често се случува несреќниот вљубеник на светот, со цел да си ги задоволи страстите, прибегнува кон ниски и срамни работи, кои не го вразумуваат, како во случајот со блудниот син, туку ја комплетираат неговата пропаст, како времена, така и вечна!
Свети Јован Шангајски
Извор: http://agapi.mk/vospitno-predavanje-za-mladite/
Можеби параболата воопшто и не се однесува на блудниот син. Можеби, параболата се однесува на тајната на љубовта на добриот татко наспроти неговите синови: едниот блуден, другиот праведен. Таткото, икона на Отецот Кој вели: „Кажи им, жив сум Јас, вели Господ Бог: Јас не ја сакам смртта на грешникот, туку грешникот да се одврати од својот пат и да остане жив. Вратете се, вратете се од вашите лоши патишта…“ (Езек. 33,11).
Извор: http://agapi.mk/bludniot-sin-ili-dobriot-tatko/
Ние, христијаните, сме Новиот Израил, но и ние сме поведени под ропство. Нашиот Ерусалим не е градот што се наоѓа меѓу Средоземното и Мртвото Море, туку тоа е нашето срце. Црквата со овој псалм, во очи на Великиот пост нè потсетува: Ние сме заробеници.
Да ѝ погледнеме на вистина во очи: во текот на годината, ја изгубивме пасхалната радост, тоа прекрасно чувство дека сме синови, а не слуги. Да погледнеме околу нас: каде се наоѓаме? Се испоставува дека сме стигнале во Вавилон, и дека нè поробиле нашите страсти и гревови. Затоа, време е за востание, кое треба да започне од свеста дека не можеме да живееме на овој начин.
Значи, штом човекот сфати дека е заробен, тој мора да започне и да се бори за својата изгубена слобода – за слободата да биде христијанин, за слободата да живее според својата совест. Преку овој псалм ни са дава и совет како да се здобиеме со таа слобода: разбиј ги „децата“, што значи дека тие вавилонски „деца“ се – символи на гревот. Во тој случај, што би бил каменот? Каменот на верата е – Исус Христос. Преку молитва кон Христа се разбиваат гревовните помисли. Ако почувствуваш дека во твојот духовен простор влегол крадец и разбојник – викај! Повикај кон Христа: „Господи, помогни ми“. Тоа ќе значи дека ти не му допушташ на гревот да те зароби, и дека можеш да се избавиш од него.
Извор: http://agapi.mk/kraj-rekite-vavilonski/
*************************************************
Автор: Игумен Нектарий (Морозов)
Източник: http://www.pravmir.ru
Превод: Татяна Филева
Какво общо имаме със Закхей, с митаря и фарисея, с блудния син? Разпознаваме ли себе си в тях? Имаме ли достатъчно решимост за покаяние и завръщане при Отца? За това говори игумен Нектарий (Морозов).
По колко различни начини можем да четем, да слушаме Евангелието, и изобщо Свещеното Писание като такова!
Можем да правим това с цялото си внимание и усърдие, при всяка възможност, хранейки и лекувайки своята душа, измъчена от лукавството на света, гладна и жадна за насъщния хляб на истината.
Можем да го четем „по задължение”, „по необходимост”, като част от веднъж завинаги или поне за дълго „благословено” правило.
Можем да го четем, плъзгайки се по повърхността му с равнодушен и хладен поглед.
Но можем да го четем придирчиво и изследващо, търсейки в него „несъответствия и противоречия”, „по-късни вмъквания и поправки”.
А можем и… да го използваме като своеобразна оценъчна скала, като най-верният метод, позволяващ ни да се ориентираме в заобикалящите ни хора, да определим поразилите ги духовни заболявания, да им поставим точна диагноза. А на себе си? Разбира се, и на себе си, в случай, че ни остане време за това и имаме желание.
Има още много различни „начини на четене на Евангелието”, и несъмнено, не е необходимо да ги изброяваме всичките – нали знаем по-голямата част от своите грешки. Още повече чуждите. Мога само да споделя своето лично мнение: струва ми се, че „правилен начин на четене” е само този, според който ние възприемаме Евангелието не само като това, което е „било”, но и като това, което е, и нещо повече – в него намираме самите себе си.
Всъщност какво общо имаме с всички, за които говори Господ в Своите притчи, кой Го посреща като самарянката при кладенеца или като Закхей на дървото? Кои са тези хора, защо трябва да знаем за тях? За да се умилим в единия случай, а в другия – да възнегодуваме, да осъдим някого, да оправдаем друг? Мисля, че не.
Те са онова огледало, в което, по Божия милост, можем да се огледаме и да видим… себе си. И нещо повече: в някакъв смисъл те – това сме самите ние. И в този смисъл Евангелието също е за нас. Нали то е за Бога, Който заради хората стана Човек, и за хората и тяхното отношение към това. Затова Евангелието е и за всички нас…
Понякога просто ни е трудно да разберем това, и ние, четейки Евангелието, се възмущаваме, недоумяваме, скърбим – за нечия жестокост, нечия подлост, нечия низост… Ние изобщо не отъждествяваме със себе си всичко това. Струва ни се, че фарисеят е фарисей, митарят – митар, Пилат – Пилат, Юда – Юда, а ние – това сме ние. Но това, което го има в един човек, го има и у друг – в зародиш, в зачатък, просто единият го потиска в себе си, а другият му дава воля да се развие. И именно затова Евангелието, и по-точно, Сам Господ ни разказва за най-различни хора – защото това има пряко отношение към самите нас.
Евангелието ни разказва за хора, чиито имена са ни известни, и животът им отчасти също ни е известен. Това, като правило, са тези, които са се срещнали с Господа по пътищата на Неговото земно служение и или са Го последвали, или са започнали да враждуват с Него, своя Създател и Спасител. Евангелието разказва и за други хора, чиито имена най-вероятно никога няма да узнаем, защото те са събирателни образи, които са ни предложени само за назидание. Пак измежду нас, събирателните…
Ето, и в четивото за тази неделя ни е показан такъв образ. При това такъв, в който, може би, всеки от нас е трудно да не види, да не признае себе си. Блудният син…
Все пак, мисля, че е ясно: всички ние сме деца, синове и дъщери на един Отец. Какви деца? Безкрайно обичани от Него, но и блудни. Има ли някой от нас, който да не се е отдалечавал от Него, отивайки „в далечна страна”, да не е прахосвал там своето имущество, „живеейки разпътно”? И много ли има такива, които са се отделяли веднъж, два пъти, три пъти, а не многократно, или дори постоянно?
Лично у мен блудният син от притчата предизвиква възхищение – не жалост, не учудване, а именно възхищение. Какво струва това решение – да се върнеш при Отца, когато, както изглежда, връзката с Него е прекъсната, отношенията са прекратени поради дръзкото и безразсъдно отдалечаване от Него. Каква надежда на Него трябва да имаш, колко дълбоко трябва да разбираш кой е Той, за да се решиш отново да насочиш стъпките си към Него! И какво смирение трябва да се таи в тази неразумна, и както изглежда, неспокойна душа, за да стигнеш до това да кажеш: „Приеми ме като един от Твоите наемници”! Нали много по-логично би било да заявиш: „Ето, аз съм Твоят син! Бъди добър и ме приеми обратно под Своя покрив. Да, Ти си ми дал всичко, което ми се полага, но нима с това се изчерпва бащиният дълг?”.
Решил се, намислил… и в крайна сметка, се оказал не сред свинете, заедно, с които се хранел, не сред нещастните наемници и роби, а в обятията на Отца, почувствал тяхната сила и топлина и, може би, усетил на устните си солеността и горчивината на бащините сълзи.
Това е блудният син – идеалният. По-добър от него не може да има. Мисля, че той дори е свят. Защото останалите или така и не се завръщат, или се връщат и не просят, а изискват, или се връщат, но отново се отдалечават и отново се връщат, и така до безкрайност. И по-точно – до смъртта.
А има и такива, какъвто е „верният син” от същата притча. На които им се струва, че те винаги са при Отца, които никога не биха си и помислили и няма да помислят, че мястото им, в най-добрия случай, е сред същите тези наемници. Да, тялом този син винаги е бил с Отца. Но къде е било сърцето му, то отделяло ли се е от Отца? Отделяло се е… „Колко години ти служа и никога не съм престъпил нито една твоя заповед, а ти не си ми дал дори козле, за да се повеселя с приятелите ми” (ср. Лук. 15:29). Тук има и обида, и някаква поразителна дребнавост и убеденост в своята праведност и своето право. У по-младия син вече нищо такова не е останало, затова между него и Отца няма никаква преграда. Наистина – един бит струва колкото двама небити, а може би дори повече: защото небитият още нищо не разбира както трябва.
Въпреки че… Това може би не е истина. Нали всички ние, навярно, сме „бити”. Всички ние неведнъж сме се отделяли – кой тялом, кой със сърцето си, кой с ума си – и след това сме се връщали с наведена глава обратно към родното огнище. Отделяли сме се и се отделяме. И се мятаме насам-натам. Дори повечето от нас сме привикнали към такъв начин на живот и не намираме нищо предосъдително в него, той ни изглежда така естествен и единствено възможен.
Не поради това ли, че нашият Отец е толкова милосърден, че нито веднъж не ни е дал да останем задълго сред наемниците, и то така, че дори да ни се струва, че е завинаги? Не поради това ли, че всеки пък сме намирали и намираме Неговите обятия отворени? И вече знаем, че винаги можем да разчитаме, че ще получим „угоеното теле” „пръстен на ръката”, и „най-хубавата премяна”?
Дори и да е така, то само безумният ще види в това вина на Отца и няма да признае своята…
**************************************************
„Всичко ми е позволено, ала не всичко е полезно.“
(1 Кор.6:12)
Братя и сестри,
Тези думи на Св. Ап. Павел до Коринтяни пряко засягат и малкият син, който поискал от баща си туй, що му се полага като дял от имота.
„Не след много дни, младият син, като събра всичко, отиде в далечна страна, и там прахоса имота си, като живееше разпътно.“ (Лук.15:13).
Всички ние… всеки един от нас… сме не просто като този момък. Ние сме този момък – тъй щото пропиляваме имота си, и то далеч от дома. Онзи,… вътрешния имот. Далеч от дома – защото живеем разпътно. А нашият дом е Сам Господ Бог Иисус Христос, Който говори и казва: „Аз съм вратата: който влезе през Мене, ще се спаси, и ще влезе, и ще излезе, и паша ще намери.“ (Иоан.10:9). А нашият дял от имота… това са Господните заповеди: възлюби Бога и ближния.
Но не!
Понеже ние искаме… понеже гледаме високомерно… понеже се мислим за пълни и всевластимащи господари… не даваме това, що имаме; не даваме любовта си, като я скъпим. Точно по този начин пропиляваме дела си. Защото гледаме алчно не да вземем, а алчно да дадем! А понеже не искаме да се погледнем отстрани… не можем да се видим. Не можем да зърнем отблясъците на огньовете по далечните притъмнели склонове на душата ни… не можем да разберем, че тези огньове ще ни изпепелят с лукавството си,… точно защото се мислим за всемогъщи! А тогава не е чудно, че с нас се случва същото, както с блудния син: „А след като той разпиля всичко,… изпадна в нужда.“ (Лук.15:14). Същите сме /и/ ние! Когато искаме, искаме заради отплатата! Искаме да завладеем! Без да съзнаваме, че колкото повече имаме, толкова по-малко сме! И хора, и човеци, и Христови!
Малкият син „Като дойде в себе си, рече: колко наемници у баща ми имат в изобилие хляб, пък аз от глад умирам!“ (Лук.15:17). В този именно момент той стига до онова вътрешно състояние, което се нарича равносметка. За което вътрешно състояние Спасителя казва: „Аз съм хлябът на живота; който дохожда при Мене, няма да огладнее; и който вярва в Мене, няма да ожаднее никога.“ (Иоан.6:35). Така е и с този млад син, прахосал имота си; разпилял всичко. В своето разкаяние, в своето покаяние той казва: „Ще стана и ще отида при баща си и ще му река: татко, съгреших против небето и пред тебе.“ (Лук.15:18). А ние… ние в своята слепота дори едно извинение не можем да поднесем! А това е защото ни е страх, тъй като дори извинението е акт на „даване“. И понеже давайки „живеем“ в заблудата, че ще „обеднеем“… затуй и не се извиняваме, не „даваме“! А един от безценните дарове, що можем да сторим за ближния си е да му се извиним. Дори без нищо. Друг също толкова безценен дар е да благодарим някому. Дори без нищо…
В тази история – за Блудния син – виждаме едно действие, което… което се нарича прошка. Нещо повече. Преди човек да /е готов да/ поиска прошка, той трябва да е готов… да не я получи! Нещо повече. „Ако простите на човеците съгрешенията им, и вам ще прости Небесният ви Отец; ако ли не простите на човеците съгрешенията им, и вашият Отец няма да прости съгрешенията ви.“ (Мат.6:14-15), казва Господ Бог Иисус Христос. Ето поради що бива да сме готови да не получим прошка. Тъй щото все още не сме готови да се разделим с „най-ценното“, което „имаме“ – нашия „собствен“ егоизъм.
Блудният син осъзнал, че останал гладен. Тъй щото се отдалечил от Господ. За разлика от нас – които вътрешния си глад залъгваме с материално имане, а не с духовен живот. И за нас казва Господ: „Който се съединява с Господа, един дух е с Него.“ (1 Кор.6:17). Смисълът на това може да бъде допълнен и от въпроса, който задава Спасителят: „Или не знаете, че тялото ви е храм на Духа Светаго, Който живее във вас и Когото имате от Бога, и че не принадлежите на себе си?“ (1 кор.6:19).
След като останал безпътен младият момък осъзнал всичко това. Че с тази своя постъпка той вече принадлежи на себе си, а не на Господа. Но това осъзнаване се случило после. След. Нито преди това. Нито по време. Станало после. А това е един безценен урок, който ни се дава даром. Та да можем ние на време да се спрем, преди да сме сгрешили. Тъй щото не е ли по-добре първом да се покажем пред себе си, пък после /и/ пред човеците? Господ знае какво е вътре в нас, преди още да поискаме от Него да ни покаже! Но понеже /изглежда, че/ да поискаш прошка е едно от най-трудните човешки действия, в много случаи сам човек спира пред нея /пред прошката/ и чака водата да се уталожи, случката да се размине /от само себе си/ и да му бъде простено от човека срещу него /още преди/ да му се е извинил, преди /дори/ да се е покаял. А човек да застане пред самия себе си с нагласата, че ще иска прошка наистина е трудно. Защото това означава той да застане срещу себе си,… да се сблъска със собствения си егоизъм! Но понеже егото има изключително мощен защитен механизъм… е болезнено трудно сам човек да удари собственото си „Аз“. И понеже сме закостенели,… понеже се мислим за някого,… толкова повече сме неспособни на това! Блудният син със страх от Господа се върнал при баща си и му поискал прошка. А ние?… Понеже се имаме за някого сме готови дори в очите на отсрещния човек да изречем лъжа. Само и единствено за да се оправдаем! Но не чрез правдата на Господа и Бога нашего Иисуса Христа да се оправдаем, а чрез лукавството и двуличието на лъжата. А тук – в лицето на лъжата – няма /и не може да има/ място ни за извинение, ни за покаяние! Реален пример за това е реакцията на брата му, който видял как баща им посрещнал другия си син, като разтворил обятията си. И му поискал сметка що тъй постъпва. А пък баща му рече: „Чедо, ти си винаги с мене, и всичко мое е твое; а трябваше да се зарадваме и развеселим затова, че тоя ти брат мъртъв беше, и оживя, изгубен беше, и се намери.“ (Лук.5:31-32).
Братя и сестри,
Ето отговорът на всичко това. Да се радваме в Господа за туй, че някой се е събрал в себе си с надеждата, че ще може сега да оцени туй, що има. На дело да покаже вярата си. Безкористно. Да се радва и благодари на Господ Бог Иисус Христос за всичко – и особено за възможността да може да прости.
Така не само на този някой си, а на нас самите ще ни се отворят очите и ще разберем… всеки един от нас… че ще може да каже: „Всичко ми е позволено, ала не всичко е полезно; всичко ми е позволено, но няма да бъда аз обладан от нещо.“ (1 Кор.6:12). И това ще се случи… когато се научим да прощаваме. Тогава ще разберем, че сме скъпо купени. И така да прославим Бога с телата и душите си, които са Божии (1 Кор.6:20).
Амин.
******************************************************
Настъпва Неделя на Блудния син. На какво учи християните евангелската притча, която, мисля, всички знаем наизуст? За това говори протойерей Александър Агейкин.
Лесен и труден за разбиране
За мен притчата за блудния син е ярко описание на човешките типажи, направено от Самия Христос. Но, за съжаление, ние не сме се научили да разбираме в пълнота тази притча. Забравяме, че там са представени не само два персонажа: нехайният, ленив блуден син и бащата. Там е представен и вторият син – верният.
Блудният син е разбираем за всеки от нас – това е образът на нашето грехопадение, на нашата житейска гордост. Всички ние всеки час, всеки миг вземаме от Бога своя дял от наследството под формата на някакви житейски стремежи и привързаности. Лесно е да разпознаем себе си в образа на завърналия се у дома и приет от бащата блуден син. Но кой от нас открива себе си в онзи брат, който, връщайки се от работа на нивата, видял радостта на бащата за завърналия се блуден син и пира, който бащата устроил в негова чест? И в сърцето на по-стария брат се заражда обида: „Аз винаги съм бил с теб, а ти не си ми дал дори и козле, за да седна на трапеза с приятели!”.
„А ти къде беше досега?”
Тази притча е не само за хората, които си отиват, отпадат, а след това, идвайки на себе си, се връщат, но и за онези, които живеят в Църквата, но обидите и липсата на любов не им позволяват да живеят в радост и да приемат с радост своите братя.
Това сме ние, верните християни. Това е казано за нас. Идва човек в църквата – и ние го посрещаме не с радост, а с обида: къде беше досега? Сега той се е замислил, мисълта за покаянието изведнъж е изплувала в главата му, а досега къде е бил? Ние, които винаги сме ходели на църква, молим се постоянно – именно ние сме достойни да бъдем християни!
Да се радваш на завърналия се
Пред Бога всички са равни: и онзи, който си е отишъл, а след това „като дошъл на себе си”, се е завърнал с покаяние, и този, който винаги е с Бога. Радостта за каещия се грешник днес неизвестно защо се ражда само на небесата, а не в нашия всекидневен църковен живот, не сред въцърковените хора.
Ние не сме се научили да се радваме на завръщането на всеки човек – ето, това е онази ценна мисъл, която виждам в тази притча. Не трябва да размисляме за това къде братът е пропилял богатството си и защо точно сега се е завърнал у дома.
Затова и Църквата в тази подготвителна неделя преди Великия пост ни е предложила притчата за блудния син – за да се научим по-често да се вглеждаме в себе си, да разпознаваме себе си в евангелските персонажи. Затова ни е дадено и самото Евангелие – за да се научим да сверяваме своя живот с него, а не просто да се наслаждаваме на чудните слова и ярките притчи на Христос.
Бащинската любов: синът остава син
В притчата присъства образът на бащата. Чрез него Господ ни показва Своята безгранична любов. Съществува абсолютна „свобода”, която предлагат на човека съблазните, съществува и Божествена любов, която никакъв човешки грях не е в състояние да победи. Тя ни дава сила, надежда и упование, защото няма такъв момент, в който не бихме могли да дойдем на себе си и да се завърнем при Бога, молейки Го за помощ по примера на блудния син: „Аз не съм достоен да се нарека Твой син, но ме приеми поне като наемник, защото не мога без Тебе – аз погивам без Тебе”.
И Господ не само прощава, но и покрива всичко с любов. Синовното достойнство не убива човешкото. В тази притча Госопод отговаря на въпроса колко скъп Му е всеки човек – като роден син. И никакви обстоятелства – човешко своеволие, своенравие, гордост – на фона на Божествената любов не могат да заличат тези отношения между Отец и сина, между Бога и човека, и предстоенето на човека – син, а не роб, треперещ от страх – пред Бога.
Протойерей Александър Агейкин, Мария Сенчукова
**********************************************************
Покаянието, достигащо своята кулминация в изповедта, е завръщане при Бога, възстановяване на връзката и начало на общението с Него посредством молитвата. Така, когато разбираме, че бащата от притчата за блудния син не е само алегория на духовния отец, на Божия свидетел, в чието присъствие се извършва изповедта, но и на Самия Бог, Небесния Отец, на „човеколюбивия Бог Отец”, по думите на Евтимий Зигабен, тогава осъзнаваме, че изповедта на блудния син – това е и молитва към Бога, диалог с Него. Следователно става дума за истинската лична молитва, която, преди да придобие формата на покаяние, минава през стадия на размишлението, на потопяването в себе си и самокритиката. Тази самокритика, това чувство за вина, както в случая с блудния син, е последица от същностното преображение, водещо до покаяние, и, както вече казахме, до завръщане при Бога и възобновяване на молитвеното общение с Него.
След личната молитва на човешкия „Аз” към Бога („Ти”) следва колективната, обща молитва на „ние”. Според учението на Фридрих Хайлер (неговото класическо произведение, посветено на молитвата, се нарича „Das Gebet” ), колективната молитва представлява най-висшият начин на изразяване на колективното свещено служение (култ).
Основна черта на тази молитва е благодарението. Това е благодарствена молитва, благодарствена (евхаристийна) вечеря, която бащата от притчата устройва за своите приятели и познати, за да отпразнува с музика и танци завръщането на любимия син и да заколи „угоеното теле”, за да ядат и да се веселят всички. Милосърдният баща жертва за своето дете най-доброто от всичко, което има – угоеното теле, за да отпразнува неговото завръщане и покаяние. Покаянието, „изразяващо дух на дълбоко смирение, представлява истинска жертва”.
Вечерята от притчата за блудния син – това е „голямата вечеря” от друга известна притча, в която „един човек покани мнозина”. Става дума за сватбения пир, който царят устроил в чест на своя син. Същият сватбен пир бил устроен и от бащата на блудния син след завръщането на последния. По същата причина той казва да сложат пръстен на ръката му.
Както в притчата за царския сватбен пир, така и в притчата за блудния син, пирът представлява алегория на Божествената литургия, заемаща централно място в общественото богослужение на Църквата като „царство Божие”. Угоеното теле, поднесено на този пир за празнуването на завръщането на блудния син, както и „царският син” на сватбения пир, олицетворяват Сина Божи. Това е утвърдената трактовка на отците на Църквата, отнасяща се до телето и сватбения пир в двете притчи. „Телето – пишат светите отци – това е Синът Божи, пирът – Божествената литургия, събранието и животът на Църквата”. И както казва свети Кирил Александрийски, „угоеното теле” – това е Христос, непорочното жертвено животно, взело на себе си греха на света, принасяно в жертва и изяждано”.
Така заколването на угоеното теле в притчата, според учението на светите отци, олицетворява тайнството на светата Евхаристия – център на Божествената литургия. Кръстната жертва на Богочовека, изкупителната жертва на Сина Божи – това са Светите Тяло и Кръв Христови. По думите на Кирил Александрийски, това е Христовото Тайнство, великата жертва, изцеляваща от греха.
Така тази жертва, като свято Тайнство, носи спасение на грешника, на всеки нечестивец, както и на блудния син от притчата. Участието в пира, в който бащата е „заклал угоеното теле”, във „великия пир” и „великата жертва” – приемането на Светите Тайни, „лекарството на безсмъртието”, символизира духовното възкресение на човека от смъртта на греха. И на всичко това трябва особено да се радваме, подобно на бащата, който казва на по-стария си син: „А трябваше да се зарадваме и развеселим затова, че тоя ти брат мъртъв беше, и оживя, изгубен беше, и се намери”. Но тази радост и ликуване блудният син до голяма степен изпитал, след като се завърнал в бащиния дом и същевременно се завърнал към живота. Това напомня за птицата на щастието, намерена в известната приказка на Садко, който след дълги и упорити търсения решил да се върне в бащината земя, намирайки тук спасение от своето безкрайно пътешествие.
Подобно чувство на избавление заедно със Садко и Парсифал от легендата за Свещения Граал, намерил Свещената Чаша, изпитал и блудният син, след като се завърнал от „далечна страна”, където се скитал в мрака на греха.
С избавлението завършва третият етап от екзистенциалния път на блудния син, който, подобно на първите два етапа, се дели на три фази: молитва, Божествено служение, изкупление и спасение.
Спасението на свой ред е следствие от жертвата на Христос – израз на любовта на Бог, Който „толкоз обикна света, че отдаде Своя Единороден Син, та всякой, който вярва в Него, да не погине, а да има живот вечен” (Йоан. 3:16).
Любовта е предел на пътя, който блудният син започва от страх пред свободата, която обаче бива помрачена от заплахата от смърт, когато „настана голям глад в оная страна”, та, в края на краищата, да се окаже на пира на любовта и да се насити с „угоеното теле”. Пътят на сина към покаянието започнал със страх от недостиг на храна или на още нещо, като следствие от пълната свобода и бунта. А когато синът осъзнал това, неговият страх се превърнал в трепет, уважение, благочестие и, накрая, в любов, когато милосърдният баща, „се затече, хвърли се на шията му и го обцелува”. Така любовта не оставя място за страха, както казва за нея Евангелистът: „Съвършената любов пропъжда страха (1 Йоан. 4:18). |
************************************************************
НЕДЕЉА БЛУДНОГ СИНА
Јеванђеље о блудном сину
Бескрајна љубав Божја према људима показује се у превеликом стрпљењу, у превеликом праштању и у превеликој радости. Таква љубав може се уподобити на земљи само љубави материнској. Ко има веће стрпљење према ма ком живом створу на земљи него мајка према своме детету? Чије праштање надмаша мајчино праштање? Које очи плачу тако од радости над поправљеним грешником као очи мајке над поправљеним дететом својим? Материнску љубав на земљи, од кад земља постоји, надмашио је само Господ Исус Христос Својом љубављу према роду људском. Његово стрпљење ишло је до страшних мука на крсту; Његово праштање изливало се из срца и уста Његових чак и са самога Крста; Његова радост према покајаним била је једина радост, која је озаривала мученичку Му душу кроз цео живот на земљи. Само љубав божанска надмаша љубав материнску. Само нас Бог воли више него мајка; само Он више има стрпљења према, нама, него мајка; само нам Он прашта више него мајка, и само се Он радује нашој поправци више него мајка.
Ко нема стрпљења с нама кад грешимо, не воли нас. Не воли нас ни онај, ко нам не прашта, кад се кајемо за грехе. А најмање нас воли онај, ко се не радује нашој поправци.
Стрпљење, праштање и радост три су главне особине Божанске љубави. То су особине и сваке праве љубави – ако уопште има какве друге љубави сем Божанске! Без ове три особине љубав није љубав. И ако ма шта друго назовеш љубављу, чиниш толико исто као кад би козу или свињу назвао овцом.
У причи о блудном сину Господ Исус је изнео пред нас слику праве, божанске љубави у тако јасним бојама, да она живо трепери пред нама као овај свет кад га после
ноћне таме сунце обасја. Две хиљаде година не отиру се боје са те слике, нити ће се икада отрети докле трају људи на земљи и љубав Божја према људима. Напротив, што год су људи грешнији, све живља изгледа та слика, све јаснија и све новија.
Један човек имаше два сина. И рече млађи од њих оцу: Оче, дај ми део од имања што припада мени. И отац им подели имање. Шта има простије од овог драматичног почетка приче? А каква се судбина скрива под том простотом! Под именом човека скрива се Бог, а под именом два сина скривају се: човек праведан и човек грешан, или – сви праведници и сви грешници. Човек праведан старији је од човека грешна; јер Бог у почетку створи човека праведна, који се по том сам створи човеком грешним. Грешник тражи деобу, и деобу од Бога и деобу од брата праведника.
Још се под два сина разуме двојство природе у једном истом човеку, једна природа која жедни за Богом и друга која тегли ка греху. Једна природа гони човека да живи по закону Божјем по закону ума, како апостол говори, а друга по закону тела (Римљ. 7. 22-23). Духован човек и телесан човек – то су два човека у једном истом човеку. Духован човек не може да замисли свој живот одељен од Бога, док телесан човек налази, да његов живот почиње тек са деобом од Бога. Духован човек је старији, телесан млађи. И по самом постанку духован човек је старији, јер се вели, да је прво Бог рекао: да створимо човека по своме обличју (Пост. 1, 26), а обличје Божје је духовне природе а не телесне – а по том саздао човечје тело од прашине (2, 7), у које је удахнуо претходно створено обличје Своје, тј. духовна човека. Наравно, да тело људско како га је Бог створио, мада прашина, није било ни по чем грешно. Но њиме је човек наведен на грех. И Ева је била млађа од Адама. Она је створена из тела Адамова, и кроз жељу свога тела прекршила је Божју заповест и пала у искушење, и падом својим оделила се од Бога, а умом својим отишла у далеку земљу – царство сатанско.
Дај ми део од имања што припада мени. Тако говори грешник Богу. А шта припада човеку, што не припада Богу? Прашина; ништа друго осим прашине. Истина, прашину је Бог створио, но прашина не припада бићу Божјем. И зато човек може само прашину назвати својом; све остало је Божје, све остало припада Богу. Док је човек неодељен од Бога, све што је Божје и његово је. Као што и каже Бог: сине, све моје твоје је. Као што и човек у том случају може казати: све што има Отац моје је (Јов. 16. 15). Но кад човек жели да се одели од Бога, и кад затражи свој део од неизмерног имања Божјег, Бог му може дати ништа, и опет да буде праведан. Јер човек је без Бога ништа, и његово је све имање – ништа. А кад му Бог да прашину, то јест само тело без духа, без душе и без икаквих духовних дарова, дао му је ипак нешто више него што је човеково; и то му је дао не по правди него по милости. Али како је милост Божја несравњено већа од милости мајчине према своме детету, то Бог даје Своме грешноме сину и још нешто више од прашине. Наиме, поред тела оставља му душу у телу, као што је код животиња, и поврх свега оставља му нешто мало од духовних дарова: нешто мало разума, савести чежње за добром, само једну искру колико да га не пусти сасвим као животињу међу животиње.
И Отац им подели имање. Старији син остаде с оцем, да и даље ужива све очево имање, а млађи син за мало дана после тога покупи све своје и оде у даљну земљу, и тамо расточи имање своје живећи блудно. Да се под овим речима за мало дана не скрива тајна кратковременог пребивања Адама у Рају? Учинивши грех Адам је самим тим тражио и добио деобу од Бога. Одвојивши се од Бога, он је видео наготу своју, то јест видео је да је ништа без Бога. И Бог, по милости Својој, није га пустио нага, него му скроји одело – према смањеном расту његовом – и обуче га у то одело и пусти (Пост. 3, 21). Прах си и у прах ћеш се вратити, говори Бог Адаму. А то значи: у најбољу руку твоја је само прашина, све остало је Моје. Твоје си тражио, твоје ти дајем; но да би могао живети и бити бар сенка онога што си до сад био, дајем ти и више: дајем ти једну искру од Свога божанског достојанства.
Ово што се десило са Адамом, понављало се и понавља се на милионима синова Адамових, који се грехом оделе од Бога и са својим имањем пођу у земљу даљну. Бог не задржава никога силом, да остане с Њим, јер Бог је створио човека слободним и, веран самом Себи, не жели никад да победи ту човечју слободу.
А шта ради безумни грешни, кад се одели од Бога? Оде у даљну земљу и тамо расточи имање своје живећи блудно. То није учинио само један грешник; то није учинио само овај млађи син очев; – то чини сваки човек, сваки без иједног изузетка, кад се одели од Бога. Изчезоша в сујетје дние их (Пс. 77, 33).
Живећи блудно. Шта то значи? То значи проводећи дане у сваком греху и беспутству, у пијанству, свађи, гневу, расипању, а нарочито у блуду, којим се најјаче и најбрже упропашћује животна снага и гаси божанска искра. Кад човек нема љубави он се предаје страстима. Кад човек остави пут Божји, онда се нађе у мрежи многих путева, те трчкара час једним час другим. Блудник држи секиру крај корена свога живота и сваки дан засеца секиром корен, док се дрво не почне у мукама сушити.
Живећи беспутно, блудни син потроши све своје имање, што је од оца примио. А кад потроши све, настаде велика глад у оној земљи, и он се нађе у невољи. У тој даљној земљи, удаљеној од Бога, увек је глад, јер земља не може заситити гладна човека, него својом храном само му глад повећава. Једва земља може задовољити глад бесловесних животиња, а човека – никако. У даљној земљи увек је глад, но за грешника, који сасвим заборави Бога и расточи сву животну снагу, коју му је милост Божја подарила при деоби, наста велика глад, то јест таква глад, какву земља са свима својим понудама није могла ни за тренут утолити. Тако бива и дан-данас са сваким грешником, који се халапљиво сав преда земљи, телу и телесним задовољствима. Настане тренутак, када се грешнику огади и земља и тело и сва земаљска и сва телесна задовољства. Све му то постане гад и смрад. Он се онда почиње жалити на сав свет и проклињати живот. Са исушеном снагом и у телу и у души, он се осећа као шупља и суха трска, кроз коју дува хладан ветар. Све му је мрачно, све му је одвратно, све му је гадно. У таквом положају он не зна шта да чини сам са собом. Он је престао веровати у овај живот, а камоли у онај. Онај живот је заборавио, а овај омрзнуо; и Бога је заборавио, и свет овај омрзнуо. Шта ће сад? Куда ће? Васиона му је тесна. И нигде врата за излазак из ње. И гроб не значи излазак него улазак. У тако очајном положају јавља му се ђаво, који је и до тада био стално са њим и водио га од зла ка злу, но скривено и нејављено. А сада му се он јавља, узима га у своју службу, и шаље га у своје поље да му чува свиње. Јер пише: и отишавши приби се код једнога човека у оној земљи, и он га посла у поље своје, да чува свиње. Тако бива са сваким непослушним сином, који се одели и удаљи од Свога оца: пошавши од оца са гордим и великим плановима о својој срећи, он најзад постаје слуга код горега од себе, свињар код туђих свиња. Но под именом човека у овој даљној земљи несумњиво је, да се подразумева ђаво. И ако се он овде назива човеком, као што је и отац назван човеком, ипак је он сасвим супротна слика човека- оца, од кога се безумни син оделио. Он је човек, но човек не од небеског царства, него човек од једног трећег царства, царства мрака и ужаса, смрада и огња, царства демонског. Код првог човека-оца грешник се називао сином, а код овога трећега човека-ђавола он се назива слугом; код човека-оца он је благовао у сваком изобиљу, а код човека-ђавола он гладује, и то толико гладује, да жели јести оне рошчиће испод земље, што свиње једу; но и то му се не даје. И жељаше напунити трбух свој рошчићима, што свиње јеђаху, и нико му их не даваше. Под свињама се, у дубљем смислу, разумеју зли дуси, грађани царства ђаволскога. Јер зли дуси су носиоци сваке нечистоте, а свима је видљиви символ нечистота. Кад је Господ изагнао зле духове из безумника у Гадари, Он их је отерао у свиње. Као што свиње рове по земљи тако зли дуси рове по човеку, док не нађу какву душевну нечистоћу у њему себи за храну. Под рошчићима с тога треба разумети сваку нечистоту унутрашњег човека: зле мисли, прљаве жеље, себичне намере, грехе, пороке, страсти, нарочито – страсти. Све оно што душу људску гладни и исушује, то зле духове храни и гоји. Све оно што расте у мраку људске душе, неосветљене непосредном Божјом светлошћу, као што расту рошчићи у мраку подземном, све је то нечиста храна злих духова. Но и ту храну зли дуси не даваху ђаволском најамнику. Том истом храном они су њега хранили све док није потпуно пао под њихову власт, а сада када је он већ био савршено у њиховим рукама, није им потребно било да га ичим више хране. Њихова храна је отров, а он је већ био сав скроз отрован. И његов отров, гле, сада је служио њима за храну. Они су глодали душу његову, чекајући само тренутак, да му се душа одвоји од тела, па да се хране још већим мукама њеним у тами крајњој. Као што говори крунисани пророк: непријатељ гони душу моју, гази у прах живот мој, посађује ме у мрак као давно помрле (Пс. 142. 3). Гле, блудни син је био као мртав и пре телесне смрти!
Но у том тренутку крајњег очајања блудног сина, крајње глади и крајњег ужаса, засветли се у њему једна искра. Једна неслућена и заборављена искра! Откуда сада та искра у хладном ћумуру? Откуда искра живота у једној лешини? То је отуда како рекосмо на почетку. што је Отац при деоби са Сином дао овоме нешто више него што му је припадало. Дао му је, поред прашине, и искру савести и разума. Као да је мудри и милостиви отац говорио самом себи, кад је одељивао део имања млађем сину: да му додам још и ово, нешто савести и разума; нешто баш од овога, од чега се он хоће да одели. Нека, требаће му. Он одлази у хладну и гладну земљу; те кад му буде највећа мука, ова једна искра може му осветлити пут назад к мени. Нека, нека носи; ваистину, требаће му. Ова искра ће га спасти.
И ево, та искра се засветлила у најгушћем мраку, у дванаестом часу, кад је блудни син сишао био у треће царство, и предао се ђаволу на службу. Као магична лампа засветли се у њему давно заборављена светлост савести и разума. И при тој светлости он дође к себи. При тој светлости тек он сагледа сав понор у који је запао, сав смрад, којим је дисао и живео, сву ругобу друштва у које се умешао. При тој тајанственој лампи, коју је у души његовој придржавала милостива рука очева, он се пробуди из свог ужасног сна, и тада поче правити поређење између живота, којим је живео негда код оца, и живота, којим је сада живео.
А кад дође к себи (А кад дође к себи; из овога јасно следује “да док је зло чинио, био је ван себе” Теофилакт. Заиста, лутајући чулима ван себе, ми се удаљавамо сами од себе, излазимо изван себе, и напуштамо царство Божје, које је унутра у нама, внутр вас ест Лк. 17,21), рече: колико најамника у оца мога имају хлеба исувише, а ја умирем од глади. Устаћу и идем оцу своме, па ћу му рећи: оче, сагреших небу и теби, и већ нисам достојан назвати се сином твојим: прими ме као једног од својих најамника. И уставши отиде оцу своме. Чим је искра планула у души блудног сина, и чим је учинио поређење између живота код оца свога и живота у туђини, одмах је дошао и до одлуке: устаћу и идем оцу своме! Устаћу, вели, јер види свој страховити пад.
Трећега пута нема, него или до краја наниже у понор ђаволски, или навише ка оцу своме. А отац је богат пребогат; код њега никад нема глади; његови најамници имају и сувише хлеба, а ја као син умирем од глади. Под хлебом се разуме живот, под најамницима – бића нижа од човека, која је Бог створио, као животиње и друга бића. Блудни син је пао испод животиње, и пожелео је да има живота бар онолико колико животиње. Животиње су неслободна бића, и њима Бог управља искључиво по Својој моћи и вољи. И њима Бог даје живота, колико им треба, стара се о њима и задовољава њихове потребе. А блудни син је расточио блудом чак и ону силу животну, коју Бог даје животињама, и коју животиње не злоупотребљавају.
Сагреших небу и теби. Под небом се овде разумеју на првом месту свети ангели Божји уопште, а посебице ангел хранитељ; а на другом месту божански дарови, које Бог даје сваком човеку, и који представљају небо и у грешним људима и радост у закону Божјем по унутрашњем човеку (Рим. 7, 22). А да се овде под небом разумеју ангели Божји види се из речи самога Господа: тако, кажем вам, бива радост пред ангелима Божјим за једнога грешника, који се каје (Лк. 15, 7-10). Па кад бива радост за покајаним, бива и жалост за непокајаним грешницима. Преиспуњени љубављу и оданошћу према Богу, свети ангели сматрају сваки грех против свога Творца као против самих себе. Да се пак под небом подразумевају и духовни дарови, који су у човеку од Бога, види се из наведених речи апостола Павла, као још и из ових: или не знате, да су телеса ваша црква Светога Духа, који живи у вама, којега имате од Бога, и нисте своји (I Кор. 6, 19)? А још се то јасније види из речи Спаситељевих царство је Божје унутра у вама (Лк. 17, 21). И тако, ко год се огреши о Бога мора се огрешити и о ангеле Божје и о праведника у себи, који је од Бога, а то значи – о небо. Зато и говори покајник: сагреших небу и теби.
А кад је још подалеко био, угледа га отац његов, и сажали му се, и потрчавши загрли га и целива га. Тако је безгранична и преумилна љубав Божја! Колико је до сада било Његово стрпљење према грешнику, толико је сада Његово праштање и Његова радост. Тек што се грешник покајао и окренуо путем ка Богу, Бог му већ ходи журно у сусрет, прихваћа га, грли га, целива га. Велика је радост мајчина, кад види сина поправљена; велика је радост пастира, кад нађе изгубљену овцу; велика је радост жене, кад нађе изгубљени динар; – но све се то не може мерити са радошћу Божјом, кад се грешник покаје и поврати Богу. Тек што се зачело покајање у срцу нашем, и ако смо још далеко, далеко од Бога, Бог нас већ види и брже од сунчане светлости, што јури у тамну земљу, ходи нам у сусрет. У сусрет новоме човеку, који се кроз покајање зачиње у нама! Господе, узвикује пророк ка Свезнајућем, Господе, ти знаш помисли моје издалека (Пс. 138, 2)! Хита нам Отац небески у помоћ, шири Своје руке и придржава нас, да опет не паднемо назад, у понор демонски, у поље свињско, у земљу глади. Приближитесја Богу и приближитсја вам, говори апостол Јаков (4, 8). О, најбржа помоћи! О, најблагословеније руке! Ако још нисмо угасили и последњу искру савести и разума у себи, треба да се застидимо пред оволиком љубављу Божјом, треба да се покајемо што пре и пожуримо оборених очију, а уздигнута срца, своме увређеном Родитељу у загрљај.
Када покајани син дође пред оца, он му рече оно што је био намислио да му каже: оче, сагреших небу и теби, и већ нисам достојан назвати се син твој. Но с овим он још није ни довршио све што је хтео казати. Он је још хтео казати: прими ме као једнога од твојих најамника. Али му отац није дао ни да доврши. Није отац дозволио, да се покајник понижава и да тражи да буде најамник у њега. Зато му је отац прекинуо реч, и почео га грлити и љубити. Онако дроњава и прљава и исушена и подивљала почео га милостиви отац грлити и љубити и викати своје слуге: изнесите најлепшу хаљину и обуците га, и подајте му прстен на руку, и обућу на ноге. И доведите теле ухрањено те закољите, да једемо и да се веселимо. Јер овај мој син беше мртав и оживе, и изгубљен беше и нађе се. Најлепша хаљина представља све богатство и красоту духовних дарова Божјих. То је хаљина светости и чистоте, у какву је био обучен Адам пре греха, пада и удаљења од Бога у земљу далеку. Та хаљина је сам Христос; с тога се и назива најлепшом. Лепше хаљине од те на небу нема. И апостол говори: који се у Христа крстисте, у Христа се обукосте (Гал. 3, 27). Оголела душа од свакога добра свлачи се потпуно, њена стара, прљава и поцепана хаљина баца се, а она се облачи у нову хаљину. Та нова хаљина душе представља новога човека, покајаног, препорођеног и од Бога опроштеног и примљеног. Без те нове хаљине нико не може бити у царству Божјем, што се види јасно из приче Христове о свадби царевога сина (Мат. 22). Та хаљина састоји се, по речима апостола, из: срдачне милости, доброте, понизности, кротости, трпљења, а сврх свега из љубави, која је свеза савршенства (Колош. 3, 12-14; сравни: Ефес. 4, 24; Откров. 7, 14; Захар. 3, 4).
Прстен на руци означава венчање душе с Христом. Покајник напушта све блудне везе са овим светом, приљубљује душу своју уз Христа и остаје сједињен с Њиме у нераздрешивом јединству. Ово обручење бива смо силом и благодаћу Светога Духа, под чијим печатом стоје дарови небесни.
Подајте му и обућу на ноге, говори отац слугама својим. Обућа означава снагу воље, с којом би човек ходио путем Божјим одлучно, без колебања тамо и амо, и без обазирања назад.
Под ухрањеним и закланим телетом треба разумети самога Исуса Христа, који се даде заклати за очишћење грешника од греха. Под слугама треба разумети или ангеле или свештенике. Ако се под домом очевим разуме само небо, онда под слугама треба разумети ангеле; ако ли се пак узме – што је исто тако тачно – да се под домом очевим разуме Црква на земљи, онда под слугама треба разумети свештенике, који су позвани да врше тајну жртве Христове и да њоме хране људе за бесмртан живот. Да се овде разуме Црква на првом месту јасно је из тога, што блудни син није био још телесно умро, а док год се човек не растави од свога тела, он припада царству Божјем у виду Цркве Божје на земљи. Но да се под слугама, поред свештеника, разумеју и ангели, јасно је прво из тога, што ангели присуствују у цркви Светој Тајни, и друго из тога, што преко ангела хранитеља Бог управља људе на пут спасења.
Јер овај мој син беше мртав и оживе; и изгубљен беше и нађе се. Телом је још мало и животарио, али душом је био мртав. Једна заостала искра божанскога дара запалила се у њему и оживела му целу душу. Био је осуђен још од онога часа, када је потражио деобу од оца свога. И нађе се. То значи: он себе нађе пре светлости Божје искре, пошто је он сам себе био изгубио. Бог је знао за њега, и није га губио из вида до последњег часа, до часа покајања.
И стадоше се веселити. Дочув за све ово што се догодило старији син расрди се и рече оцу: ето те служим толико година, и никад не преступих твоје заповести, па мени ниси никад дао јарета, да бих се провеселио са својим друштвом. А кад дође тај твој син, који ти је имање расточио с блудницама, заклао си му теле ухрањено. Тако праведни син рече оцу. Тако срдито говоре многи праведници цркви, када црква с радошћу и с умилењем прихвата покајане грешнике и приводи их светој Тајни Причешћа. Тако могу и старозаветни праведници рећи Богу видећи, како је Бог принео Свога Сина Јединца на жртву млађем и грешнијем поколењу човечанства. Нама никад није дао ни јарета! То јест спрам огромне жртве, коју чиниш према овим нашим грешним и блудним потомцима, нама ниси жртвовао ни најмању ни најјефтинију жртву. Па како коза уопште означава грех, то ти исти праведници могу рећи: нама си забрањивао учинити и најмањи грех – мален и јефтин као јаре, док сада награђујеш ово грешно поколење највећим благом, које имаш – жртвом Сина Свога! Па ако идемо још даље, видећемо, да ова привидно проста прича обухвата срж све историје људскога рода од палога Адама па до највећега Праведника, до Господа Исуса, који је према човечанству, Адаму и Његовом потомству, као Старији Син у Оца небеског – мада Једини рођени а не усиновљени. Кад би сам Господ Исус говорио као обичан смртан човек, Он би могао рећи Оцу Свом: Адам сагреши и отпаде од Тебе; и он и све његово потомство похули на Твоје име, а сада Ти њему и његовом потомству приређујеш толику славу и радост, за какву и Ја и цело небо мало кад знадосмо. Наравно, Господ Исус никада се не би ни знао расрдити на Оца Свог небеског, нити би икада тако могао Оцу Свом говорити, изузев кад би намерно, преносећи се у наша срца, то рекао нама за укор и нама за поуку, да се не би гордили својом праведношћу и у тој гордости презирали покајане грешнике. Као кад би хтео рећи нама: кад Ја, као вечити праведник, који сам од вечности нераздељено с Оцем, не протестујем против примања покајаног Адама поново у царство небеско, како можете ви, праведни од јуче а грешни још од првог греха Адамова, протествовати против љубави Божје према покајаним грешницима?
Сине, рече му отац, ти си свагда са мном, и све је моје твоје. Требало се развеселити и обрадовати, јер овај брат твој мртав беше и оживе, и изгубљен беше и нађе се.
Тако Бог умирује праведника, подсећајући овога на неизмерна добра, којима он заједно с Њим влада и располаже. Све моје твоје је. Повратком покајаног ти брата, твоје се добро не умањује, а твоја радост треба да се увећа. Јер овај брат твој мртав беше и оживе, и изгубљен беше и нађе се.
Тако се завршава ова прича, која је сама по себи цело једно јеванђеље тајни и поука. Ко се с молитвом буде још више удубио у ову причу, још ће више открити у њој тајни и поука. Слава нека је Господу Исусу, који нам је дао ову причу, као пуну ризницу мудрости, из које поколење за поколењем црпи за себе Богопознање и човекопознање, учећи се отуда љубави кроз стрпљење, праштању кроз Божје човекољубље и радости кроз радост Божју у примању покајаних грешника. Слава и Његовом беспочетном Оцу и Животворном Духу – Тројици једнобитној и неразделној, сада и навек кроза све време и сву вечност. Амин.
*******************************************
Christian Kresall 
You must be logged in to post a comment.